Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rudolf Həmit oğlu Nuriyev (tatarca Нуриев Рудольф Xəмит улы 17 mart 1938-ci il İrkutsk, RSFSR, SSRİ, 6 yanvar 1993-cü il Levallois-Perret, Fransa) — SSRİ, Britaniya, Fransa balet artisti və S. M. Kirov adına Leninqrad dövlət opera və balet teatrının solisti. 1961-ci ildə Parisdə sovet truppasının qastrol səfəri bitdikdən sonra SSRİ-nin ən məşhur "qaçaqçılarından" biri olaraq siyasi sığınacaq istəmişdir.
| Rudolf Həmit oğlu Nuriyev | |
|---|---|
| tatarca Нуриев Рудольф Хəмит улы | |
 | |
| Doğum tarixi | 17 mart 1938[…] |
| Doğum yeri | İrkutsk, RSFSR, SSRİ |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat səbəbi | QİÇS-dən ölüm[d] |
| Vətəndaşlığı | |
| Fəaliyyəti | balet artisti, xoreoqraf, aktyor, baletmeyster, rejissor |
| Fəaliyyət illəri | 1958–1992 |
| Təhsili | Mariinski balet məktəbi |
| Teatr | Mariinski Teatrı Kral baleti Vyana operası Paris operası |
| Mükafatları | |
| nureyev.org | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İngilis balerinası Margot Fonteyn ilə 17 il davam edən dueti ilə tanınır. 1983–1989-cu illərdə Paris Opera balet truppasına rəhbərlik etmiş, ömrünün sonunda özünü dirijor kimi sınamışdır. O, eyni zamanda dünyanın müxtəlif yerlərində daşınmaz əmlak alır və rəsm, sənət əşyaları toplayıcısı idi.
Həyatı
Babası — Nurəhmət Fazlieviç Fazliev. Atası — Həmit Fazileviç Nuriyev (1903–1985), Ufa vilayətinin Ufa rayonunun (indiki Başqırdıstan Respublikasının Ufa rayonu) Şaripov dairəsinin Asanovo kəndindən idi. Anası — Fəridə Aqliullovna Nuriyeva (Agliullova) (1907–1987), Kazan vilayətinin Kuzneçikhinsi dairəsi Tatarskoye Tyugulbaevo kəndində (indiki Tatarıstan Respublikasının Alkeevski rayonu) anadan olmuşdur. Tərcümeyi-halında Nuriyev valideynləri haqqında bu şəkildə yazır:
 | Mən tataram, mən müsəlmanam və mən SSRİ-də doğulmuşam. Babalarımdan biri tatar, digəri başqırddır. Mən bu günə qədər də heç cürə müəyyənləşdirə bilmirəm ki, eyni ölkədə yaşayan, eyni ölkənin vətəndaşı olan tatarla rusun fərqi nədir. Bu fərqi yalnız daxilimdə və bizə olan münasibətdə hiss etmişəm. Bir fərqi də bilirəm ki, biz tatarların qanı damarlarında daha sürətlə dövr edir və həmişə qaynamağa hazırdır... Nuriyev R.H."Avtobioqrafiya" 1988. |  |
Rudolf Nuriyev 1938-ci ildə Vladivostok-İrkutsk qatarında anadan olub. DTK sənədlərinə görə milliyətcə tatardır. Ailə əvvəlcə İrkutskda, sonra isə Ufada yaşayıb. Uşaqlıq illərində Rudolf Ufada uşaq folklor ansamblının rəqs dərnəklərinə gedib. 1955-ci ildə rəqqas peşəkarlığını artırmaq üçün Leninqradda tanınmış balerina Nataliya Dudinskayadan dərs alıb və elə onun köməkliyi ilə Leninqrad Xoreoqrafiya Məktəbinə daxil olub.
1958-ci ildə məktəbi bitirdikdən sonra Leninqradda Kirov adına Opera və Balet teatrına qəbul edilib. Frondoso rolunu oynayaraq "Laurensiya" baletində Dudinskayanın tərəfdaşı olaraq səhnəyə ilk dəfə səhnəyə çıxıb. Rudolf Nuriyev çox qısa müddətdə peşəkar və mükəmməl balet artisti kimi bütün ölkədə tanınıb.
SSRİ-dən qaçış
1961-ci ilin iyun ayında SSRİ mədəniyyət və incəsənət xadimlərinin Fransaya qastrolu zamanı siyahıya Rudolf Nuriyevin də adı salınıb. Balet ustasının Parisdə çıxışları yerli mətbuatın manşetlərində əks olunub. SSRİ-nin mədəniyyət və incəsənət nümayəndələri xarici qastrollarda olan zaman həmin ölkələrdə gizli olaraq Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi nəzarətində saxlanıblar. Buna baxmayaraq, Rudolf Nuriyev Parisdə bu "senzura"nı pozub. O, heç kimə xəbərdarlıq etmədən axşamlar hoteli tərk edərək Fransa paytaxtının əyləncə məkanlarında, gey partilərdə istədiyi kimi vaxt keçirib. Bu əyləncələr DTK əməkdaşlarının diqqətindən yayınmayıb və bu haqda Moskvaya məlumat verilib.
Sovet nümayəndə heyətinin Parisdən sonra Londona qastrolu nəzərdə tutulub. "Qanun"ları pozduğuna görə Rudolf Nuriyevin adı Londona gedən artistlərin siyahısından çıxarılıb. Rəqqas məsələnin nə yerdə olduğunu dərk edib. Digər tərəfdən homoseksual olduğunu heç vaxt danmayan Nuriyev yaxşı anlayıb ki, Moskvaya qayıdanda ən azı cinsi orentasiyasına görə onu ciddi cəza gözləyəcək. Mövcud dövrdə homoseksuallıqla bağlı SSRİ-nin cinayət məcəlləsində xüsusi maddə olub. Bu qarışıq düşüncələrdə olarkən Moskvadan gələn xəbər Nuriyevi sakitləşdirib. Nuriyevə məlumat verilib ki, Kremldə keçiriləcək tədbirdə iştirak etmək üçün o, təcili Moskvaya qayıtmalıdır.
Balet ustası iyunun 16-da səhər saatlarında hava limanına yollanıb. Fransalı qadın həmkarlarından biri onu aeroporta qədər yola salıb. Hava limanının gözləmə zalında həmin qadın Nuriyevə başa salıb ki, bu, bir oyundur və bildirib ki, o, Moskvaya qayıdan kimi dərhal həbs olunacaq. Nə edəcəyini bilməyən Nuriyev çaşbaş qalanda həmin qadın məsləhətini də əsirgəməyib, deyib ki, hava limanında olan polisə yaxınlaşsın və Fransadan siyasi sığınacaq istədiyini bildirsin. Bu məsləhət Nuriyevin ağlına batıb və o, yaxınlıqda dayanan iki polis əməkdaşının qarşısında diz çökərək "mən SSRİ-yə qayıtmaq istəmirəm, mən Fransada qalmaq istəyirəm" deyə onlara yalvarmağa başlayıb. Belə bir məqamda çoxsaylı adamların olduğu hava limanında mülki geyimli DTK əməkdaşları heç bir tədbir görə bilməyiblər. Nuriyevin Fransadan siyasi sığınacaq istəyi müsbət cavablandırılıb. Nuriyev həmin SSRİ-yə qayıtmaqdan rəsmən imtina edən ilk artist olub.
Nuriyevin qaçışı SSRİ-də birmənalı qarşılanmayıb. 1961-ci il iyunun 17-də Mərkəzi Komitənin birinci katibi Nikita Xruşşovun kabinetində təcili iclas keçirilib. İclasda Mərkəzi Komitənin katibləri, baş prokuroru, DTK sədri və Mədəniyyət naziri Yekaterina Furtsevaya da iştirak edib. Birinci katib iclasda alovlu çıxış edib: "…Bizə homoseksuallar lazım deyil, bizə dar şalvar geyinib dalını-qabağını nümayiş etdirən adamlar lazım deyil. Bütün bunlar kommunist əxlaqına ziddir. Haqqında cinayət işi açın, ittihamnamədə homoseksual olduğunu da yazın, sovet qanunları belələrini həbs etməyə imkan verir. İşindən uzaqlaşdırın. Bu cür adamlar cəmiyyətdən təcrid edilməlidir…"
Beləliklə, SSRİ-də onun iştirakı olmadan məhkəmə keçirilib, Rudolf Nuriyev "qiyabi" olaraq 7 il müddətinə azadlıqdan məhrumetmə cəzasına məhkum edilib.
Qərbdə həyat
Nuryevin Qərbdəki ilk çıxışı Parisdə Elisey çölləri Teatrında oldu. O, Markiz de Kuevasın truppasında "Yatan gözəl" baletində Mavi qu-quşunun hissəsini ifa etdi və dərhal böyük uğur qazandı. Fransız kommunistlərə sənətçini fitə basmaq tapşırığı verilmişdi. Ancaq baletdən başı çıxmayan (Nuriyevin çıxışı tamaşanın sonunda idi) kommunistlər digər sənətçilərin demək olar ki, hər çıxışında səs-küy saldılar və bununla da yalnız atmosferi qızışdırdılar. İyulun 29-da truppanın son Paris mövsümünün sona çatmasında Nuriyev bu tamaşada əsas rolu ifa etdi. O, truppanın prima balerinaları Nina Vurubova, Rozella Haytauer və Lian Deyde ilə birlikdə hər biri ilə ayrılıqda rəqs etdi. Qısa müddətdə Rudolf Nuriyev təkcə Fransada yox, bütün Avropada məşhurlaşdı
Fransa Nuriyevə siyasi sığınacaq verməkdən imtina etdi. Buna görə sənətçi Danimarkaya köçdü və burada Kopenhagen Kral Baletində rəqs etməyə başladı. 2 noyabr 1961-ci ildə "Qu-quşu gölü" baletində Rozella Hayterlə pa-de-de çıxış edərək Londonda debüt etdi. Bu çıxışla Böyük Britaniya Kral Baletinə yol əldə etdi. On beş ildən çox müddətdə Nuriyev London Kral Baletinin ulduzu oldu. O, burda ingilis balerinası Marqo Fonteynin daimi tərəfdaşı idi. Həmçinin İvett Şovir, Karla Fraççi və Noella Pontua ilə də rəqs etmişdi.
1964-cü ildə Vyanada onun quruluş verdiyi və baş rolu ifa etdiyi "Qu gölü" tamaşası sona çatanda tamaşaçıların sürəkli alqışları nə az, nə çox, düz 89 dəfə Rudolf Nuriyevi təkrar-təkrar səhnəyə qayıtmağa məcbur etdi. Dünya teatr tarixində bu günə qədər də bu rekordu üstələyən fakt qeydə alınmayıb. Nuriyev ildə 200 tamaşa verirdi, 1975-ci ildə tamaşalarının sayı üç yüzə çatırdı. Klassik və müasir quruluşlarda iştirak edir, filmlərdə və televiziyalarda rol alırdı, balet səhnələşdirirdi və klassik tamaşaların öz redaktələrini edirdi.
1983-cü ildə Nuriyevə HİV diaqnozu qoyuldu.
1983–1989-cu illərdə o, Paris Milli Operasının balet truppasının direktoru vəzifəsində işləmişdir. Bir çox gəncə Paris baletinə yol tapmasına köməkik göstərmişdir. Elizabet Platel, Monik Ludyer, İzabel Qeren, Manuel Leqri, Şarl Jyud, Loran İler onun "məhsulları"ndan sayılır.
Uzun illər Rudolf Nuriyev SSRİ-yə buraxılmadı. Yalnız 1987-ci ildə o, anasının qəbrini ziyarət etmək üçün SSRİ-yə gəlməyə icazə ala bildi. Lakin ona cəmisi 3 günlük viza verildi. Bu üç gün ərzində Nuriyevə köhnə tanışları ilə görüşməyə icazə verilmədi və SSRİ ərazisində hərəkəti məhdudlaşdırıldı.
Ömrünün son illərində artıq rəqs edə bilməyərək dirijor kimi fəaliyyət göstərməyə başlamışdı.
1992-ci ildə Avropa turnesində Vyana Rezidens Orkestrinin dirijoru oldu. Həmin ilin yazında, Tatar Opera Evinin direktoru Raufal Muxametzyanovun dəvəti ilə Rudolf Nuriyev Kazana gəldi, burada Musa Cəlil adına Tatar opera və balet teatrında Romeo və Cülyetta və Şelkunçik (əsas rolu Nadejda Pavlova ifa etdi) baletlərinə dirijorluq etmişdi.
1993-cü il yanvarın 6-da HİV səhhətində yaratdığı fəsadlardan Nuriyev 54 yaşında vəfat etdi. Öz vəsiyyətinə görə Nuriyev Parisdə rus qəbirstanlığı olan Sent-Jenevyev-de-Buada dəfn olundu. Qəbir rəngli şərq mozaik xalçası ilə örtülmüşdür (eskizin müəllifi — rəssam Ezio Friqerio).
Şəxsi həyatı
Rudolf Nuriyev qatı antisemit və anti-kommunist idi. Qərbdəki ömrünün demək olar ki, bütün dövrü ərzində DTK tərəfindən hücum və ya qaçırılmaqdan qorxurdu. Vyana operasında möcüzə nəticəsində heç kimin xəsarət almadığı qəzanı bu təşkilatla əlaqələndirmişdi.
Rudolf Nuriyev homoseksual idi, lakin gəncliyində heteroseksual münasibətləri də olmuşdu. Qərbə qaçdıqdan sonra məşhur Danimarkalı rəqqas Eric Brun (1928–1986) ilə tanış oldu. Brun və Nureyev cütlük oldular və iyirmi beş il, Brunin 1986-cı ildə vəfat etməsinə qədər yaxın münasibətlərini qorudular. Eyni zamanda, Nureyev nizamsız cinsi həyat sürürdü və bir çox təsadüfi əlaqələr qurmuşdu.
Əmlakı
Çox pul qazanan Nureyev bədxərc idi. Çox vaxt az tanıdığı insanlara külli miqdarda borc verir və geri qaytarılmağını heç vaxt izləmirdi. Avropa və Amerikada daimi vergi ödəmələri və digər xərclər tələb edən lüks daşınmaz əmlak alırdı. Amma praktik olaraq evlərinin çoxunda yaşamırdı. Maliyyəsini idarə etmək üçün 1975-ci ildə qərargahı Sürixdə olan Lixtenşteyndəki Balet Təqdimat Fondunu qeydiyyata aldırdı. La Turbi və Sent Bartélemi adalarında (Fransa) villalara, ABŞ-da Virciniya ştatında bir mülkə və London və Nyu Yorkda mənzillərə sahib idi. Jaklin Kennedi ona "Dakotta Binası"nda altı otaqlı mənzilin dizaynında kömək etmişdi. 1979-cu ildə Li Galli (İtalya) arxipelaqını Leonid Massinin varislərindən aldı. Arxipelaq Positanonun yaxınlığında yerləşən üç adacıqdan ibarət idi. Bunlardan ən böyüyü olan Gallo Lungoda Sarasen qalasının xarabalıqlarında Myasin tərəfindən düzəldilmiş, hovuzu və balet salonları olan yaşayış villaları var idi. Nuriyev, villaların dizaynında və ümumiyyətlə adanın abadlaşdırılmasında fəal iştirak edirdi, adada su və ya elektrik olmadığı üçün lazım olan hər şeyi ya dəniz yolu ilə və ya da helikopter ilə çatdırmaq lazım olduğundan bu işə çox sərmayə yatırdı.
Parisdə, Voltare Sahilində 23 nömrəli evin iki yaruslu mənzilində yaşayırdı. Rəqqasın xəyalı anasını ora gətirmək idi, amma bu baş vermədi. Ölümündən sonra pərəstişkarları bu evdə bir muzeyin yaradılacağını ümid edirdilər, amma Nuriyev Fondu demək olar ki, dərhal Christie's auksionlarında əmlakının satışını təşkil etdi. Londonda və Nyu-Yorkda planlaşdırılan ilk hərraclar ləğv edildi və Parisdəki mənzil, Nuriyevin bacısı Roza və qızı Güzəlin Fondla məhkəmə çəkişməsinə başladığından möhürləndi. Bacısı və bacısı qızının fikrincə, vəsiyyətnaməyə düzgün icra edilmir. Buna baxmayaraq, hərrac 1995-ci ildə baş verdi: yanvar ayında — Amerika mülklərinin satıldığı Nyu Yorkda 7.9 milyon dollar toplandı. Noyabrda Paris əşyalarının satıldığı Londonda (əsas lot, rəsmlər idi) Theodore Gericault tərəfindən, satılmamış qaldı. Vəsiyyətə görə, Balet Fondu Avropa əmlakına, yeni yaradılan Rudolf Nuriyev Rəqs Fondu mərkəzi Çikaqoda olmaqla Amerika əmlakına rəhbərlik edirdi. Nuriyev irsinin kiçik bir hissəsi — geyimlər, sənədlər və şəxsi əşyalar Fransa Milli Kitabxanasında və Karnavale Muzeyində saxlanıldı. 2013-cü ildə Nuriyev Fondunun İdarə Heyəti üzvləri Şarl Jyud və Tyerri Foqetin təşəbbüsü ilə onun qalan əşyaları Moulinsdəki Milli Səhnə Geyimi Mərkəzinin üç salonunda sərgiləndi (sərgi dizaynı — Ezio Friqerio idi).
Yaradıcılığı
Repertuar
Balet tamaşalarının, balet əsərlərinin və orijinal baletlərin seçilmiş siyahısı.
|
|
Quruluşları
|
|
Filmoqrafiya
- 1966 — Gənc və Ölüm — Gənc (Ölüm — Zizi Zanmer)
- 1972 — Mən rəqqasam
- 1977 — Kukla tamaşası
- 1977 — Valentino / Valentino
- 1983 — Göz önündə / Exposed
Sənədli filmlər
- 1991 — Nuriyev, rejissor Patrisia Foy
- 1991 — Rudolf Nuriyev — Olduğu kimi, rej. N. Boronin, Sankt-Peterburq Sənədli Filmlər Studiyası
- 2012 — Rudolf Nuriyev. Üsyançı Şeytan, rej. T. Malova
- 2015 — Rudolf Nuriyev. Xəyallarının adası, rej. E. Tirdatova
- 2018 — "Nuriyev: Onun səhnəsi bütün dünyadır", rej. David Morris, Jak Morris
Ünvanları
- London, Kensinqton istiqamətində: Viktoriya-roud ünvanında olan ev.27. 21 sentyabr 2017-ci il tarixində binanın fasadına mavi rəngdə xatirə lövhəsi qoyulmuşdur.
- Nyu-York, Dakota Binasında altı otaqlı mənzil.
- Voltare səmtində, 23 saylı binada iki mərtəbəli mənzil. Binanın fasadında xatirə lövhəsi var.
- Monako yaxınlığındakı La Turbiede villa.
- Li Qalli Arxipelaqı, Positano yaxınlığında, üç adacıqdan ibarətdir (ən böyüyü Qallo Lunqo). 1979-cu ildə Leonid Massinin varislərindən satın alınıb.
- Fransanın xaricdəki ərazisi olan Karib dənizində Sen-Bartélemi adasındakı ev (1980-ci illərdə alınmış).
- ABŞ-nin Virciniya ştatında ferma
İncəsənətdə xatirəsinin əbədiləşdirilməsi
- Paris operasının balet məşq salonlarından biri Nuriyevin adını daşıyır.
- Kazanda, Musa Cəlil adına Tatar Opera və Balet Teatrının səhnəsində hər il baharın sonunda Rudolf Nuriyev adına Beynəlxalq Klassik Balet Festivalı keçirilir. Festivalın keçirilməsinə 1992-ci ildə Kazana gələn rəqqasın şəxsi razılığı alınmışdır.
- Ufada Başqırd Xoreoqrafiya Kolleci və 1993-cü ildən başlayaraq hər il Başqırd Opera və Balet Teatrının səhnəsində, eləcə də şəhər küçələrindən birində keçirilən Beynəlxalq Balet Sənəti Festivalı Rudolf Nuriyevin adını daşıyır. Başqırd Opera və Balet Teatrında R. Nuriyevin muzeyi var. Həm də rəqqasın şərəfinə şəhərdə xatirə lövhəsi və barelyef quraşdırılmışdır.
- 2001-ci ildə İrkutskda Nuriyevin şərəfinə xatirə lövhəsi qoyulub.
- 2004-cü ildə "Naydeşnıy Sad, Rudolf Nuriyev" adlı tamaşa Roman Viktyuk Teatrında səhnələşdirilmişdir. Hə zamansa rejissor Nuriyevə onun haqqında tamaşa qoymağı vəd etmişdi. Roman Viktyuk dramaturq Azat Abdullinin pyesinə istinad edərək vədini yerinə yetirmişdi.
- 2013-cü ilin oktyabr ayında, Milli Səhnə Geyimi Mərkəzində (Moulin, Fransa), Rudolf Nuriyev Fondunun səyi ilə, üç yüzə yaxın əşyadan ibarət Nuriyev Koleksiyası şöbəsi açıldı. Sərgi quruluşçu rəssam Ezio Friqerio tərəfindən hazırlanmışdı.
- 2017-ci ildə Böyük Teatr Nuriyev baletini səhnələşdirdi (quruluşçu rejissorlar Kirill Serebrennikov və Yuri Possoxov). 11 iyul 2017-ci il tarixində planlaşdırılan premyera, teatr direktoru Vladimir Urin tərəfindən məzuniyyətindən üç gün əvvəl qəfil ləğv edildi və Böyük Teatrda yalnız 9 və 10 dekabr 2017-ci il tarixlərində baş tutdu.
- 21 sentyabr 2017-ci il tarixində Londonda Viktoria Roaddakı 27 nömrəli evin fasadında Nuriyevin Parisə köçmədən əvvəl yaşadığı Kensinqtonda mavi rəngdə xatirə lövhəsi qoyuldu.
- 2018-ci ilin noyabrında Kazanda Rusiyada ilk dəfə Rudolf Nuriyevin abidəsinin açılışı oldu. Abidə Musa Cəlil adına Opera və Balet Teatrının yaxınlığındakı parkda yerləşir. Abidənin müəllifi Zurab Seretelidir.
Kİnoda
- 2013 — "Ziyarət", Başqırdıstan Respublikası Prezidentinin (Rusiya Federasiyası Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə) qrantı çərçivəsində çəkilmiş qisa metrajlı bədii film, rejissoru Bulat Yusupov.
- 2015 — Rudolf Nuriyev. "Azadlığa doğru rəqs"/ Rudolf Nuriyev: "Dance to Freedom", bədii film, rejissor R. Q. Smit, Nuriyev rolunda — Artyom Ovçarenko. İstehsal: Böyük Britaniya.
- 2018 — "Nuriyev. Ağ Qarğa", Nuriyevin doğulduğu andan SSRİ-dən qaçmasına qədər tərcümeyi-halına əsaslanan bədii film. Rejissor Rafe Fiennes, Nureyev rolunun ifaçısı — Oleq İvenko. İstehsal: Böyük Britaniya, Fransa.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Rudolf Nureyev // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Lord of the dance – Rudolf Nureyev at the National Film Theatre, London, 1–31 January 2003 1 dekabr 2017 at the Wayback Machine, by John Percival, en:The Independent, 26 December 2002.
- Rudolf Nureyev, Charismatic Dancer Who Gave Fire to Ballet's Image, Dies at 54 2021-06-10 at the Wayback Machine, by Jack Anderson, en:The Independent, 7 January 1993.
- Rudolf Noureev exercising at the barre 2017-08-07 at the Wayback Machine, 21 December 1970, site INA (4 min 13).
- Philippe Noisette, " Que reste-t-il de Noureev ? " 2016-08-17 at the Wayback Machine, Les Échos, 1 March 2013.
- "Синенко С. Г. Рудольф Нуреев: истоки творчества, превратности судьбы. Художественно-документальное повествование. — Уфа: Китап, 2008. — 192 с." 2013-10-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-06-22.
- "Сайт Рудольф Нуреев" (rus). 2010-06-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-07-26.
- Нуреев Р. Х. Автобиография. Мoskva: Аграф. авт. предисл.: В. Гаевский, А. Бленд. 1998. ISBN .
- Из "Записки об измене Родине артиста балета Р. Х. Нуриева". См.: КГБ проворонил побег Нуриева 2013-10-06 at the Wayback Machine
- "Три пути на Голгофу Рудольфа Нуреева". Russiaedu (rus). 2018-03-12. 2021-04-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-03-20.
- John Bridcut. Nureyev: From Russia With Love (Motion picture). BBC. 2007.
- Watson, P., Nureyev: A Biography, p.151
- Watson, P., Nureyev: A Biography, p.161
- "The girl who led Nureyev to defect". The Australian. 14 December 2015.
- "Рудольф Нуриев в Казани" (rus). 2014-07-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-07-01.
- Ариан Дольфюс. Рудольф Нуреев. Неистовый гений 2017-12-14 at the Wayback Machine
- Кавана, 2019
- Дольфюс Ариан. "Непокоренный Нуреев — Дольфюс Ариан" (rus). 2013-12-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-06-23.
- Kavanagh, Julie Nureyev: The Life (2007)
- The Canadian Press. "TV dance-winner Archambault tackles Nureyev - Arts & Entertainment - CBC News" (ingilis). Cbc.ca. 2009-11-30. 2013-03-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-05-03.
- John Ezard and Carolyn Soutar. "Nureyev and me | Stage" (ingilis). The Guardian. 30 January 2003. 2012-02-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-05-03.
- "Literary Review" (ingilis). 2013-04-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 March 2009.
- Terence Stamp. "YouTube "Nureyev Unzipped" documentary, 1998" (ingilis). adam28xx. 8-9-2018. 2021-01-18 tarixində .
- Geraldine Norman. Drama of a dancer’s final act 2018-01-02 at the Wayback Machine // The Independent, 18 декабря 1994
- Carol Vogel. To the Highest Bidder, From Nureyev’s Life 2018-01-09 at the Wayback Machine // en:The New York Times, 7 января 1995.
- Sarah Lyall. Nureyev’s luxurious possessions sold at 2-day auction in London 2018-01-10 at the Wayback Machine // en:Deseret News, 2 декабря 1995
- y Roslyn Sulcas. At a French Museum, Peeks at Nureyev’s World 2018-01-10 at the Wayback Machine // en:The New York Times, 11 декабря 2013
- "A chronology by Marilyn J. La Vine". Rudolf Nureyev Foundation. 2007. 17 January 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 17 January 2019.
- "На сайте 10-ого кинофестивала [[:ru:Спутник над Польшей]], доступ 2016.11.11". 2016-11-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-06-29.
- "Нуриевский фестиваль на сайте Татарского театра оперы и балета им. М.Джалиля" (rus). 2012-02-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-02-22.
- "Башкирское хореографическое училище". 2012-06-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-06-29.
- "Владимир Спиваков привез в Уфу редкие видеозаписи Рудольфа Нуреева" (rus). 2015-09-19. 2016-02-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-01-09.
- "Спиваков подарил уфимскому музею редкие видеозаписи выступлений Рудольфа Нуреева" (rus). 2015-09-18. 2016-01-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-01-09.
- . 2014-05-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-06-29.
- Первый выход Нуреева / Г. Гайда; Интервью вела О. Соболева // Иркутск, — 2001. — 30 нояб. — .7
- "Нездешний сад. Рудольф Нуреев" 2020-01-02 at the Wayback Machine // Театр Романа Виктюка
- ""Bolshoi theatre cancels Nureyev ballet premiere"". 2017-07-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-06-29.
- . 2021-06-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-06-29.
- "Plaque erected in 2017 by English Heritage at 27 Victoria Road, Kensington, London". 2018-05-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-06-29.
- "В Казани состоялось официальное открытие памятника Рудольфу Нуриеву" (rus). kazan.kp.ru. 2019-01-22 tarixində . İstifadə tarixi: 07.11.2018.
- "Рустам Минниханов откроет памятник Рудольфу Нуриеву" (rus). kazan.aif.ru. 2018-11-10 tarixində . İstifadə tarixi: 07.11.2018.
- "Рустам Минниханов и Зураб Церетели открыли в Казани памятник Рудольфу Нуриеву" (rus). tatar - inform.ru. 2018-11-18 tarixində . İstifadə tarixi: 07.11.2018.
Ədəbiyyat
- Nureyev, R.; Bland, A. Nureyev: An Autobiography with Pictures. London: Hodder and Stoughton. 1962. OCLC 65776396.
- Percival, J. Nureyev: Aspects of the Dancer. London: Faber. 1976. ISBN . OCLC 2689702.
- Bland, A. The Nureyev Valentino: Portrait of a Film. London: Studio Vista. 1977. ISBN . OCLC 3933869.
- Nureyev, R.; Bland A. Nureyev: His Spectacular Early Years. London: en:Hodder & Stoughton. 1993. ISBN . OCLC 28496501.
- Watson, P. Nureyev: A Biography. London: en:Hodder & Stoughton. 1994. ISBN . OCLC 32162130.
- Kaiser, Charles. The Gay Metropolis: 1940–1996. Houghton Mifflin Company. 1997. 404 pages. ISBN .
- Sokou, R.; Maradei I. . Athens: Kaktos. 2003. ISBN . 2021-03-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-11.
- Solway, D. Nureyev, his life. New York: William Morrow. 1998. ISBN . OCLC 38485934.
- Kavanagh, J. Rudolph Nureyev: The Life. London; New York: Fig Tree. 2007. ISBN . OCLC 77013261.
- Ариан Дольфюс. Непокорённый Нуреев. Рипол Классик. 2009. ISBN .
- Ариан Дольфюс. [www.litmir.co/br/?b=225103 Рудольф Нуреев. Неистовый гений] (#bad_url). Рипол Классик. 2014. ISBN .
- Баганова М. Рудольф Нуриев. АСТ. 2014.
- Кавана Д. Рудольф Нуреев. Жизнь. Всемирная история (3000 nüs.). Центрполиграф. перевод с английского Л. А. Игоревского, Редактор: Глебовская Л. И. 2019. ISBN .
- Красовская В. Рудольф Нуреев // Профили танца. Труды Академии Русского балета имени А. Я. Вагановой (2000 nüs.). СПб: Академия Русского балета имени А.Я. Вагановой. 1999. 297–299. ISBN .
- Колум Маккэнн. Танцовщик
- Надеждин Н. Я. Рудольф Нуриев. «Секрет успеха» (3000 nüs.). Мир энциклопедий Аванта+, Астрель. 2007. ISBN .
- Ролан Пети. Тан лие с Нуриевым. Нижний Новгород: Деком. 2007. ISBN .
- Руди ван Данциг. Вспоминая Нуреева. След кометы / Пер. с нидерл. И. Михайловой. СПб: Геликон Плюс. 2012. ISBN .
- . Рудольф Нуреев. Три года на Кировской сцене: Воспоминания современников. СПб: Пушкинский фонд. 1995.
- . Рудольф Нуреев. Автобиография. Волшебная флейта. 1998.
- . Рудольф Нуреев. Фотоальбом // Сост. Т. И. Закржевская. СПб: КультИнформПресс. 1998.
- Рюнтю Юри Мэттью. Руди Нуреев без макияжа. Новости. 1995. ISBN .
- Синенко С. Г. Рудольф Нуреев: Истоки творчества, превратности судьбы. Уфа: Китап. 2008.
- Стюарт Отис. Рудольф Нуриев: Вечное движение. «Человек — Легенда». Смоленск: Русич. 1999 [Perpetual motion: the public and private lives of Rudolf Nureyev]. ISBN .
- Keith Money. Fonteyn & Nureyev: The Great Years. London: Harvill. 1994.
- Солуэй Д. Рудольф Нуреев на сцене и в жизни. Превратности судьбы // Пер. с англ. Е. В. Нетесовой, П. В. Рубцова. Центрполиграф. 2001.
- Майер-Стабль Б. Рудольф Нуреев. Эксмо. 2004.
- Klaus Geitel. Rudolf Nurejew. Rembrandt Verlag. 1967. (ing.)
Xarici keçidlər
- (rus.)
- (rus.)
- Золотой ключик Рудольфа Нуриева (rus.)
- (rus.)
- Воспоминания о Нурееве Аллы Осипенко (rus.)
- (rus.)
- "Balanchine-Robbins Work for Nureyev From Moliere; The Casts", en:The New York Times, en:Anna Kisselgoff, 9 April 1979 (ing.)
- Mikhail Baryshnikov speaks about Rudolf Nureyev, interview by David Makhateli, D&D Art Productions (1 min 55) (ing.)
- (ing.)
- New York Sun review of PBS's "Nureyev: The Russian Years" (ing.)
- Lord of the dance – Rudolf Nureyev at the National Film Theatre, London, 1–31 January 2003 (ing.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Rudolf Hemit oglu Nuriyev tatarca Nuriev Rudolf Xemit uly 17 mart 1938 ci il Irkutsk RSFSR SSRI 6 yanvar 1993 cu il Levallois Perret Fransa SSRI Britaniya Fransa balet artisti ve S M Kirov adina Leninqrad dovlet opera ve balet teatrinin solisti 1961 ci ilde Parisde sovet truppasinin qastrol seferi bitdikden sonra SSRI nin en meshur qacaqcilarindan biri olaraq siyasi siginacaq istemisdir Rudolf Hemit oglu Nuriyevtatarca Nuriev Rudolf Hemit ulyDogum tarixi 17 mart 1938 1938 03 17 Dogum yeri Irkutsk RSFSR SSRIVefat tarixi 6 yanvar 1993Vefat sebebi QICS den olum d Vetendasligi SSRI AvstriyaFealiyyeti balet artisti xoreoqraf aktyor baletmeyster rejissorFealiyyet illeri 1958 1992Tehsili Mariinski balet mektebiTeatr Mariinski Teatri Kral baleti Vyana operasi Paris operasiMukafatlarinureyev org Vikianbarda elaqeli mediafayllar Ingilis balerinasi Margot Fonteyn ile 17 il davam eden dueti ile taninir 1983 1989 cu illerde Paris Opera balet truppasina rehberlik etmis omrunun sonunda ozunu dirijor kimi sinamisdir O eyni zamanda dunyanin muxtelif yerlerinde dasinmaz emlak alir ve resm senet esyalari toplayicisi idi HeyatiBabasi Nurehmet Fazlievic Fazliev Atasi Hemit Fazilevic Nuriyev 1903 1985 Ufa vilayetinin Ufa rayonunun indiki Basqirdistan Respublikasinin Ufa rayonu Saripov dairesinin Asanovo kendinden idi Anasi Feride Aqliullovna Nuriyeva Agliullova 1907 1987 Kazan vilayetinin Kuznecikhinsi dairesi Tatarskoye Tyugulbaevo kendinde indiki Tataristan Respublikasinin Alkeevski rayonu anadan olmusdur Tercumeyi halinda Nuriyev valideynleri haqqinda bu sekilde yazir Men tataram men muselmanam ve men SSRI de dogulmusam Babalarimdan biri tatar digeri basqirddir Men bu gune qeder de hec cure mueyyenlesdire bilmirem ki eyni olkede yasayan eyni olkenin vetendasi olan tatarla rusun ferqi nedir Bu ferqi yalniz daxilimde ve bize olan munasibetde hiss etmisem Bir ferqi de bilirem ki biz tatarlarin qani damarlarinda daha suretle dovr edir ve hemise qaynamaga hazirdir Nuriyev R H Avtobioqrafiya 1988 Rudolf Nuriyev 1938 ci ilde Vladivostok Irkutsk qatarinda anadan olub DTK senedlerine gore milliyetce tatardir Aile evvelce Irkutskda sonra ise Ufada yasayib Usaqliq illerinde Rudolf Ufada usaq folklor ansamblinin reqs derneklerine gedib 1955 ci ilde reqqas pesekarligini artirmaq ucun Leninqradda taninmis balerina Nataliya Dudinskayadan ders alib ve ele onun komekliyi ile Leninqrad Xoreoqrafiya Mektebine daxil olub 1958 ci ilde mektebi bitirdikden sonra Leninqradda Kirov adina Opera ve Balet teatrina qebul edilib Frondoso rolunu oynayaraq Laurensiya baletinde Dudinskayanin terefdasi olaraq sehneye ilk defe sehneye cixib Rudolf Nuriyev cox qisa muddetde pesekar ve mukemmel balet artisti kimi butun olkede taninib SSRI den qacisNuriyevin SSRI den qacdiqdan sonra ilk sekli 1961 ci il 1961 ci ilin iyun ayinda SSRI medeniyyet ve incesenet xadimlerinin Fransaya qastrolu zamani siyahiya Rudolf Nuriyevin de adi salinib Balet ustasinin Parisde cixislari yerli metbuatin mansetlerinde eks olunub SSRI nin medeniyyet ve incesenet numayendeleri xarici qastrollarda olan zaman hemin olkelerde gizli olaraq Dovlet Tehlukesizlik Komitesi nezaretinde saxlaniblar Buna baxmayaraq Rudolf Nuriyev Parisde bu senzura ni pozub O hec kime xeberdarliq etmeden axsamlar hoteli terk ederek Fransa paytaxtinin eylence mekanlarinda gey partilerde istediyi kimi vaxt kecirib Bu eylenceler DTK emekdaslarinin diqqetinden yayinmayib ve bu haqda Moskvaya melumat verilib Sovet numayende heyetinin Parisden sonra Londona qastrolu nezerde tutulub Qanun lari pozduguna gore Rudolf Nuriyevin adi Londona geden artistlerin siyahisindan cixarilib Reqqas meselenin ne yerde oldugunu derk edib Diger terefden homoseksual oldugunu hec vaxt danmayan Nuriyev yaxsi anlayib ki Moskvaya qayidanda en azi cinsi orentasiyasina gore onu ciddi ceza gozleyecek Movcud dovrde homoseksualliqla bagli SSRI nin cinayet mecellesinde xususi madde olub Bu qarisiq dusuncelerde olarken Moskvadan gelen xeber Nuriyevi sakitlesdirib Nuriyeve melumat verilib ki Kremlde kecirilecek tedbirde istirak etmek ucun o tecili Moskvaya qayitmalidir Nuriyev Devon Karney ile mesq zamani Balet ustasi iyunun 16 da seher saatlarinda hava limanina yollanib Fransali qadin hemkarlarindan biri onu aeroporta qeder yola salib Hava limaninin gozleme zalinda hemin qadin Nuriyeve basa salib ki bu bir oyundur ve bildirib ki o Moskvaya qayidan kimi derhal hebs olunacaq Ne edeceyini bilmeyen Nuriyev casbas qalanda hemin qadin meslehetini de esirgemeyib deyib ki hava limaninda olan polise yaxinlassin ve Fransadan siyasi siginacaq istediyini bildirsin Bu meslehet Nuriyevin aglina batib ve o yaxinliqda dayanan iki polis emekdasinin qarsisinda diz cokerek men SSRI ye qayitmaq istemirem men Fransada qalmaq isteyirem deye onlara yalvarmaga baslayib Bele bir meqamda coxsayli adamlarin oldugu hava limaninda mulki geyimli DTK emekdaslari hec bir tedbir gore bilmeyibler Nuriyevin Fransadan siyasi siginacaq isteyi musbet cavablandirilib Nuriyev hemin SSRI ye qayitmaqdan resmen imtina eden ilk artist olub Nuriyevin qacisi SSRI de birmenali qarsilanmayib 1961 ci il iyunun 17 de Merkezi Komitenin birinci katibi Nikita Xrussovun kabinetinde tecili iclas kecirilib Iclasda Merkezi Komitenin katibleri bas prokuroru DTK sedri ve Medeniyyet naziri Yekaterina Furtsevaya da istirak edib Birinci katib iclasda alovlu cixis edib Bize homoseksuallar lazim deyil bize dar salvar geyinib dalini qabagini numayis etdiren adamlar lazim deyil Butun bunlar kommunist exlaqina ziddir Haqqinda cinayet isi acin ittihamnamede homoseksual oldugunu da yazin sovet qanunlari belelerini hebs etmeye imkan verir Isinden uzaqlasdirin Bu cur adamlar cemiyyetden tecrid edilmelidir Belelikle SSRI de onun istiraki olmadan mehkeme kecirilib Rudolf Nuriyev qiyabi olaraq 7 il muddetine azadliqdan mehrumetme cezasina mehkum edilib Qerbde heyatLIana Cossi ve Nuriyev 1972 ci il Nuryevin Qerbdeki ilk cixisi Parisde Elisey colleri Teatrinda oldu O Markiz de Kuevasin truppasinda Yatan gozel baletinde Mavi qu qusunun hissesini ifa etdi ve derhal boyuk ugur qazandi Fransiz kommunistlere senetcini fite basmaq tapsirigi verilmisdi Ancaq baletden basi cixmayan Nuriyevin cixisi tamasanin sonunda idi kommunistler diger senetcilerin demek olar ki her cixisinda ses kuy saldilar ve bununla da yalniz atmosferi qizisdirdilar Iyulun 29 da truppanin son Paris movsumunun sona catmasinda Nuriyev bu tamasada esas rolu ifa etdi O truppanin prima balerinalari Nina Vurubova Rozella Haytauer ve Lian Deyde ile birlikde her biri ile ayriliqda reqs etdi Qisa muddetde Rudolf Nuriyev tekce Fransada yox butun Avropada meshurlasdi Fransa Nuriyeve siyasi siginacaq vermekden imtina etdi Buna gore senetci Danimarkaya kocdu ve burada Kopenhagen Kral Baletinde reqs etmeye basladi 2 noyabr 1961 ci ilde Qu qusu golu baletinde Rozella Hayterle pa de de cixis ederek Londonda debut etdi Bu cixisla Boyuk Britaniya Kral Baletine yol elde etdi On bes ilden cox muddetde Nuriyev London Kral Baletinin ulduzu oldu O burda ingilis balerinasi Marqo Fonteynin daimi terefdasi idi Hemcinin Ivett Sovir Karla Fracci ve Noella Pontua ile de reqs etmisdi 1964 cu ilde Vyanada onun qurulus verdiyi ve bas rolu ifa etdiyi Qu golu tamasasi sona catanda tamasacilarin surekli alqislari ne az ne cox duz 89 defe Rudolf Nuriyevi tekrar tekrar sehneye qayitmaga mecbur etdi Dunya teatr tarixinde bu gune qeder de bu rekordu usteleyen fakt qeyde alinmayib Nuriyev ilde 200 tamasa verirdi 1975 ci ilde tamasalarinin sayi uc yuze catirdi Klassik ve muasir quruluslarda istirak edir filmlerde ve televiziyalarda rol alirdi balet sehnelesdirirdi ve klassik tamasalarin oz redaktelerini edirdi 1983 cu ilde Nuriyeve HIV diaqnozu qoyuldu Nuriyevin mezari 1983 1989 cu illerde o Paris Milli Operasinin balet truppasinin direktoru vezifesinde islemisdir Bir cox gence Paris baletine yol tapmasina komekik gostermisdir Elizabet Platel Monik Ludyer Izabel Qeren Manuel Leqri Sarl Jyud Loran Iler onun mehsullari ndan sayilir Uzun iller Rudolf Nuriyev SSRI ye buraxilmadi Yalniz 1987 ci ilde o anasinin qebrini ziyaret etmek ucun SSRI ye gelmeye icaze ala bildi Lakin ona cemisi 3 gunluk viza verildi Bu uc gun erzinde Nuriyeve kohne tanislari ile gorusmeye icaze verilmedi ve SSRI erazisinde hereketi mehdudlasdirildi Omrunun son illerinde artiq reqs ede bilmeyerek dirijor kimi fealiyyet gostermeye baslamisdi 1992 ci ilde Avropa turnesinde Vyana Rezidens Orkestrinin dirijoru oldu Hemin ilin yazinda Tatar Opera Evinin direktoru Raufal Muxametzyanovun deveti ile Rudolf Nuriyev Kazana geldi burada Musa Celil adina Tatar opera ve balet teatrinda Romeo ve Culyetta ve Selkuncik esas rolu Nadejda Pavlova ifa etdi baletlerine dirijorluq etmisdi 1993 cu il yanvarin 6 da HIV sehhetinde yaratdigi fesadlardan Nuriyev 54 yasinda vefat etdi Oz vesiyyetine gore Nuriyev Parisde rus qebirstanligi olan Sent Jenevyev de Buada defn olundu Qebir rengli serq mozaik xalcasi ile ortulmusdur eskizin muellifi ressam Ezio Friqerio Sexsi heyatiRudolf Nuriyev qati antisemit ve anti kommunist idi Qerbdeki omrunun demek olar ki butun dovru erzinde DTK terefinden hucum ve ya qacirilmaqdan qorxurdu Vyana operasinda mocuze neticesinde hec kimin xesaret almadigi qezani bu teskilatla elaqelendirmisdi Rudolf Nuriyev homoseksual idi lakin gencliyinde heteroseksual munasibetleri de olmusdu Qerbe qacdiqdan sonra meshur Danimarkali reqqas Eric Brun 1928 1986 ile tanis oldu Brun ve Nureyev cutluk oldular ve iyirmi bes il Brunin 1986 ci ilde vefat etmesine qeder yaxin munasibetlerini qorudular Eyni zamanda Nureyev nizamsiz cinsi heyat sururdu ve bir cox tesadufi elaqeler qurmusdu EmlakiNuriyev Marqo Fonteyn ile London Kral baletinde cixisi zamani 1963 cu il Cox pul qazanan Nureyev bedxerc idi Cox vaxt az tanidigi insanlara kulli miqdarda borc verir ve geri qaytarilmagini hec vaxt izlemirdi Avropa ve Amerikada daimi vergi odemeleri ve diger xercler teleb eden luks dasinmaz emlak alirdi Amma praktik olaraq evlerinin coxunda yasamirdi Maliyyesini idare etmek ucun 1975 ci ilde qerargahi Surixde olan Lixtensteyndeki Balet Teqdimat Fondunu qeydiyyata aldirdi La Turbi ve Sent Bartelemi adalarinda Fransa villalara ABS da Virciniya statinda bir mulke ve London ve Nyu Yorkda menzillere sahib idi Jaklin Kennedi ona Dakotta Binasi nda alti otaqli menzilin dizayninda komek etmisdi 1979 cu ilde Li Galli Italya arxipelaqini Leonid Massinin varislerinden aldi Arxipelaq Positanonun yaxinliginda yerlesen uc adaciqdan ibaret idi Bunlardan en boyuyu olan Gallo Lungoda Sarasen qalasinin xarabaliqlarinda Myasin terefinden duzeldilmis hovuzu ve balet salonlari olan yasayis villalari var idi Nuriyev villalarin dizayninda ve umumiyyetle adanin abadlasdirilmasinda feal istirak edirdi adada su ve ya elektrik olmadigi ucun lazim olan her seyi ya deniz yolu ile ve ya da helikopter ile catdirmaq lazim oldugundan bu ise cox sermaye yatirdi Parisde Voltare Sahilinde 23 nomreli evin iki yaruslu menzilinde yasayirdi Reqqasin xeyali anasini ora getirmek idi amma bu bas vermedi Olumunden sonra perestiskarlari bu evde bir muzeyin yaradilacagini umid edirdiler amma Nuriyev Fondu demek olar ki derhal Christie s auksionlarinda emlakinin satisini teskil etdi Londonda ve Nyu Yorkda planlasdirilan ilk herraclar legv edildi ve Parisdeki menzil Nuriyevin bacisi Roza ve qizi Guzelin Fondla mehkeme cekismesine basladigindan mohurlendi Bacisi ve bacisi qizinin fikrince vesiyyetnameye duzgun icra edilmir Buna baxmayaraq herrac 1995 ci ilde bas verdi yanvar ayinda Amerika mulklerinin satildigi Nyu Yorkda 7 9 milyon dollar toplandi Noyabrda Paris esyalarinin satildigi Londonda esas lot resmler idi Theodore Gericault terefinden satilmamis qaldi Vesiyyete gore Balet Fondu Avropa emlakina yeni yaradilan Rudolf Nuriyev Reqs Fondu merkezi Cikaqoda olmaqla Amerika emlakina rehberlik edirdi Nuriyev irsinin kicik bir hissesi geyimler senedler ve sexsi esyalar Fransa Milli Kitabxanasinda ve Karnavale Muzeyinde saxlanildi 2013 cu ilde Nuriyev Fondunun Idare Heyeti uzvleri Sarl Jyud ve Tyerri Foqetin tesebbusu ile onun qalan esyalari Moulinsdeki Milli Sehne Geyimi Merkezinin uc salonunda sergilendi sergi dizayni Ezio Friqerio idi YaradiciligiRepertuar Balet tamasalarinin balet eserlerinin ve orijinal baletlerin secilmis siyahisi Laurensiya Frondoso Qu golu balet sahzade Ziqfred Rotbart Selkuncik balet Drosselmeyer Sahzade Yatmis Gozel Bluebird Sahzade Florimund Desiree Margarita ve Arman Arman La Bayadere Solor Raymonda Dord Kavaler Jan de Brienne Jizel Qraf Albert Don Kixot Bazilio Korsar kole Romeo ve Culyetta Romeo Merkutio Petruska Petruska Qizil gulun Gorunusu Qizil gul Sahzade Qizil kole Faunun Gunortasi Faun Apollo Musaget Apollon Genclik ve Olum Genclik Serseri ogul Fedra Itirilmis cennet Sylphs Genclik Hamlet Hamlet Zoluska Produsser Intermedia Ay isigi Pyero Pyero Lusifer Lusifer Idiot Sahzade Miskin Oreol Seyahet eden ciragin mahnilari Muqeddes bahar Moor of Pavana Otello Qaranliq ev Ders Gece Seyaheti Edip Al rengli mektub Mohterem Dimsdeyl Quruluslari 1964 Raymonda 1964 Qu golu Vyana operasi 1966 Don Kixot 1966 Yatmis Gozel 1966 Tankred 1967 Selkuncik 1977 Romeo ve Culyetta 1979 Manfred 1982 Firtina 1985 Vasinqton Meydani 1986 Bax Suitasi 1988 Zoluska Paris Operasi 1992 La Bayadere Paris OperasiFilmoqrafiyaRudolf Nuriyeve ehsr edilmis poct markalari1966 Genc ve Olum Genc Olum Zizi Zanmer 1972 Men reqqasam 1977 Kukla tamasasi 1977 Valentino Valentino 1983 Goz onunde ExposedSenedli filmler 1991 Nuriyev rejissor Patrisia Foy 1991 Rudolf Nuriyev Oldugu kimi rej N Boronin Sankt Peterburq Senedli Filmler Studiyasi 2012 Rudolf Nuriyev Usyanci Seytan rej T Malova 2015 Rudolf Nuriyev Xeyallarinin adasi rej E Tirdatova 2018 Nuriyev Onun sehnesi butun dunyadir rej David Morris Jak MorrisParisde Voltare semtinde 23 sayli binanin fasadinda vurulmus xatire lovhesiUnvanlariLondon Kensinqton istiqametinde Viktoriya roud unvaninda olan ev 27 21 sentyabr 2017 ci il tarixinde binanin fasadina mavi rengde xatire lovhesi qoyulmusdur Nyu York Dakota Binasinda alti otaqli menzil Voltare semtinde 23 sayli binada iki mertebeli menzil Binanin fasadinda xatire lovhesi var Monako yaxinligindaki La Turbiede villa Li Qalli Arxipelaqi Positano yaxinliginda uc adaciqdan ibaretdir en boyuyu Qallo Lunqo 1979 cu ilde Leonid Massinin varislerinden satin alinib Fransanin xaricdeki erazisi olan Karib denizinde Sen Bartelemi adasindaki ev 1980 ci illerde alinmis ABS nin Virciniya statinda fermaIncesenetde xatiresinin ebedilesdirilmesiKensinqtonda xatire lovhesiParis operasinin balet mesq salonlarindan biri Nuriyevin adini dasiyir Kazanda Musa Celil adina Tatar Opera ve Balet Teatrinin sehnesinde her il baharin sonunda Rudolf Nuriyev adina Beynelxalq Klassik Balet Festivali kecirilir Festivalin kecirilmesine 1992 ci ilde Kazana gelen reqqasin sexsi raziligi alinmisdir Ufada Basqird Xoreoqrafiya Kolleci ve 1993 cu ilden baslayaraq her il Basqird Opera ve Balet Teatrinin sehnesinde elece de seher kucelerinden birinde kecirilen Beynelxalq Balet Seneti Festivali Rudolf Nuriyevin adini dasiyir Basqird Opera ve Balet Teatrinda R Nuriyevin muzeyi var Hem de reqqasin serefine seherde xatire lovhesi ve barelyef qurasdirilmisdir 2001 ci ilde Irkutskda Nuriyevin serefine xatire lovhesi qoyulub 2004 cu ilde Naydesniy Sad Rudolf Nuriyev adli tamasa Roman Viktyuk Teatrinda sehnelesdirilmisdir He zamansa rejissor Nuriyeve onun haqqinda tamasa qoymagi ved etmisdi Roman Viktyuk dramaturq Azat Abdullinin pyesine istinad ederek vedini yerine yetirmisdi 2013 cu ilin oktyabr ayinda Milli Sehne Geyimi Merkezinde Moulin Fransa Rudolf Nuriyev Fondunun seyi ile uc yuze yaxin esyadan ibaret Nuriyev Koleksiyasi sobesi acildi Sergi quruluscu ressam Ezio Friqerio terefinden hazirlanmisdi 2017 ci ilde Boyuk Teatr Nuriyev baletini sehnelesdirdi quruluscu rejissorlar Kirill Serebrennikov ve Yuri Possoxov 11 iyul 2017 ci il tarixinde planlasdirilan premyera teatr direktoru Vladimir Urin terefinden mezuniyyetinden uc gun evvel qefil legv edildi ve Boyuk Teatrda yalniz 9 ve 10 dekabr 2017 ci il tarixlerinde bas tutdu 21 sentyabr 2017 ci il tarixinde Londonda Viktoria Roaddaki 27 nomreli evin fasadinda Nuriyevin Parise kocmeden evvel yasadigi Kensinqtonda mavi rengde xatire lovhesi qoyuldu 2018 ci ilin noyabrinda Kazanda Rusiyada ilk defe Rudolf Nuriyevin abidesinin acilisi oldu Abide Musa Celil adina Opera ve Balet Teatrinin yaxinligindaki parkda yerlesir Abidenin muellifi Zurab Seretelidir KInoda2013 Ziyaret Basqirdistan Respublikasi Prezidentinin Rusiya Federasiyasi Medeniyyet Nazirliyinin desteyi ile qranti cercivesinde cekilmis qisa metrajli bedii film rejissoru Bulat Yusupov 2015 Rudolf Nuriyev Azadliga dogru reqs Rudolf Nuriyev Dance to Freedom bedii film rejissor R Q Smit Nuriyev rolunda Artyom Ovcarenko Istehsal Boyuk Britaniya 2018 Nuriyev Ag Qarga Nuriyevin doguldugu andan SSRI den qacmasina qeder tercumeyi halina esaslanan bedii film Rejissor Rafe Fiennes Nureyev rolunun ifacisi Oleq Ivenko Istehsal Boyuk Britaniya Fransa IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Rudolf Nureyev Encyclopaedia Britannica ing Lord of the dance Rudolf Nureyev at the National Film Theatre London 1 31 January 2003 1 dekabr 2017 at the Wayback Machine by John Percival en The Independent 26 December 2002 Rudolf Nureyev Charismatic Dancer Who Gave Fire to Ballet s Image Dies at 54 2021 06 10 at the Wayback Machine by Jack Anderson en The Independent 7 January 1993 Rudolf Noureev exercising at the barre 2017 08 07 at the Wayback Machine 21 December 1970 site INA 4 min 13 Philippe Noisette Que reste t il de Noureev 2016 08 17 at the Wayback Machine Les Echos 1 March 2013 Sinenko S G Rudolf Nureev istoki tvorchestva prevratnosti sudby Hudozhestvenno dokumentalnoe povestvovanie Ufa Kitap 2008 192 s 2013 10 04 tarixinde Istifade tarixi 2021 06 22 Sajt Rudolf Nureev rus 2010 06 20 tarixinde Istifade tarixi 2009 07 26 Nureev R H Avtobiografiya Moskva Agraf avt predisl V Gaevskij A Blend 1998 ISBN 5 7784 0052 7 Iz Zapiski ob izmene Rodine artista baleta R H Nurieva Sm KGB provoronil pobeg Nurieva 2013 10 06 at the Wayback Machine Tri puti na Golgofu Rudolfa Nureeva Russiaedu rus 2018 03 12 2021 04 20 tarixinde Istifade tarixi 2018 03 20 John Bridcut Nureyev From Russia With Love Motion picture BBC 2007 Watson P Nureyev A Biography p 151 Watson P Nureyev A Biography p 161 The girl who led Nureyev to defect The Australian 14 December 2015 Rudolf Nuriev v Kazani rus 2014 07 14 tarixinde Istifade tarixi 2014 07 01 Arian Dolfyus Rudolf Nureev Neistovyj genij 2017 12 14 at the Wayback Machine Kavana 2019 Dolfyus Arian Nepokorennyj Nureev Dolfyus Arian rus 2013 12 11 tarixinde Istifade tarixi 2021 06 23 Kavanagh Julie Nureyev The Life 2007 ISBN 978 0 375 40513 6 The Canadian Press TV dance winner Archambault tackles Nureyev Arts amp Entertainment CBC News ingilis Cbc ca 2009 11 30 2013 03 14 tarixinde Istifade tarixi 2012 05 03 John Ezard and Carolyn Soutar Nureyev and me Stage ingilis The Guardian 30 January 2003 2012 02 10 tarixinde Istifade tarixi 2012 05 03 Literary Review ingilis 2013 04 04 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 13 March 2009 Terence Stamp YouTube Nureyev Unzipped documentary 1998 ingilis adam28xx 8 9 2018 2021 01 18 tarixinde Geraldine Norman Drama of a dancer s final act 2018 01 02 at the Wayback Machine The Independent 18 dekabrya 1994 Carol Vogel To the Highest Bidder From Nureyev s Life 2018 01 09 at the Wayback Machine en The New York Times 7 yanvarya 1995 Sarah Lyall Nureyev s luxurious possessions sold at 2 day auction in London 2018 01 10 at the Wayback Machine en Deseret News 2 dekabrya 1995 y Roslyn Sulcas At a French Museum Peeks at Nureyev s World 2018 01 10 at the Wayback Machine en The New York Times 11 dekabrya 2013 A chronology by Marilyn J La Vine Rudolf Nureyev Foundation 2007 17 January 2019 tarixinde Istifade tarixi 17 January 2019 Na sajte 10 ogo kinofestivala ru Sputnik nad Polshej dostup 2016 11 11 2016 11 11 tarixinde Istifade tarixi 2021 06 29 Nurievskij festival na sajte Tatarskogo teatra opery i baleta im M Dzhalilya rus 2012 02 06 tarixinde Istifade tarixi 2011 02 22 Bashkirskoe horeograficheskoe uchilishe 2012 06 26 tarixinde Istifade tarixi 2021 06 29 Vladimir Spivakov privez v Ufu redkie videozapisi Rudolfa Nureeva rus 2015 09 19 2016 02 01 tarixinde Istifade tarixi 2016 01 09 Spivakov podaril ufimskomu muzeyu redkie videozapisi vystuplenij Rudolfa Nureeva rus 2015 09 18 2016 01 26 tarixinde Istifade tarixi 2016 01 09 2014 05 14 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 06 29 Pervyj vyhod Nureeva G Gajda Intervyu vela O Soboleva Irkutsk 2001 30 noyab 7 Nezdeshnij sad Rudolf Nureev 2020 01 02 at the Wayback Machine Teatr Romana Viktyuka Bolshoi theatre cancels Nureyev ballet premiere 2017 07 09 tarixinde Istifade tarixi 2021 06 29 2021 06 17 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 06 29 Plaque erected in 2017 by English Heritage at 27 Victoria Road Kensington London 2018 05 14 tarixinde Istifade tarixi 2021 06 29 V Kazani sostoyalos oficialnoe otkrytie pamyatnika Rudolfu Nurievu rus kazan kp ru 2019 01 22 tarixinde Istifade tarixi 07 11 2018 Rustam Minnihanov otkroet pamyatnik Rudolfu Nurievu rus kazan aif ru 2018 11 10 tarixinde Istifade tarixi 07 11 2018 Rustam Minnihanov i Zurab Cereteli otkryli v Kazani pamyatnik Rudolfu Nurievu rus tatar inform ru 2018 11 18 tarixinde Istifade tarixi 07 11 2018 EdebiyyatNureyev R Bland A Nureyev An Autobiography with Pictures London Hodder and Stoughton 1962 OCLC 65776396 Percival J Nureyev Aspects of the Dancer London Faber 1976 ISBN 0 571 10627 7 OCLC 2689702 Bland A The Nureyev Valentino Portrait of a Film London Studio Vista 1977 ISBN 0 289 70795 1 OCLC 3933869 Nureyev R Bland A Nureyev His Spectacular Early Years London en Hodder amp Stoughton 1993 ISBN 0 340 60042 X OCLC 28496501 Watson P Nureyev A Biography London en Hodder amp Stoughton 1994 ISBN 0 340 59615 5 OCLC 32162130 Kaiser Charles The Gay Metropolis 1940 1996 Houghton Mifflin Company 1997 404 pages ISBN 0 395 65781 4 Sokou R Maradei I Athens Kaktos 2003 ISBN 960 382 503 4 2021 03 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 07 11 Solway D Nureyev his life New York William Morrow 1998 ISBN 0 688 12873 4 OCLC 38485934 Kavanagh J Rudolph Nureyev The Life London New York Fig Tree 2007 ISBN 978 1 905 49015 8 OCLC 77013261 Arian Dolfyus Nepokoryonnyj Nureev Ripol Klassik 2009 ISBN 978 5 386 01820 7 Arian Dolfyus www litmir co br b 225103 Rudolf Nureev Neistovyj genij bad url Ripol Klassik 2014 ISBN 978 5 386 07281 0 Baganova M Rudolf Nuriev AST 2014 Kavana D Rudolf Nureev Zhizn Vsemirnaya istoriya 3000 nus Centrpoligraf perevod s anglijskogo L A Igorevskogo Redaktor Glebovskaya L I 2019 ISBN 978 5 227 08673 0 Krasovskaya V Rudolf Nureev Profili tanca Trudy Akademii Russkogo baleta imeni A Ya Vaganovoj 2000 nus SPb Akademiya Russkogo baleta imeni A Ya Vaganovoj 1999 297 299 ISBN 5 93010 001 2 Kolum Makkenn Tancovshik Nadezhdin N Ya Rudolf Nuriev Sekret uspeha 3000 nus Mir enciklopedij Avanta Astrel 2007 ISBN 978 5 98986 448 5 978 5 271 31857 3 Rolan Peti Tan lie s Nurievym Nizhnij Novgorod Dekom 2007 ISBN 978 5 89533 187 3 Rudi van Dancig Vspominaya Nureeva Sled komety Per s niderl I Mihajlovoj SPb Gelikon Plyus 2012 ISBN 978 5 93682 809 6 Rudolf Nureev Tri goda na Kirovskoj scene Vospominaniya sovremennikov SPb Pushkinskij fond 1995 Rudolf Nureev Avtobiografiya Volshebnaya flejta 1998 Rudolf Nureev Fotoalbom Sost T I Zakrzhevskaya SPb KultInformPress 1998 Ryuntyu Yuri Mettyu Rudi Nureev bez makiyazha Novosti 1995 ISBN 5 7020 0981 9 Sinenko S G Rudolf Nureev Istoki tvorchestva prevratnosti sudby Ufa Kitap 2008 Styuart Otis Rudolf Nuriev Vechnoe dvizhenie Chelovek Legenda Smolensk Rusich 1999 Perpetual motion the public and private lives of Rudolf Nureyev ISBN 5 88590 870 2 Keith Money Fonteyn amp Nureyev The Great Years London Harvill 1994 Soluej D Rudolf Nureev na scene i v zhizni Prevratnosti sudby Per s angl E V Netesovoj P V Rubcova Centrpoligraf 2001 Majer Stabl B Rudolf Nureev Eksmo 2004 Klaus Geitel Rudolf Nurejew Rembrandt Verlag 1967 ing Xarici kecidler rus rus Zolotoj klyuchik Rudolfa Nurieva rus rus Vospominaniya o Nureeve Ally Osipenko rus rus Balanchine Robbins Work for Nureyev From Moliere The Casts en The New York Times en Anna Kisselgoff 9 April 1979 ing Mikhail Baryshnikov speaks about Rudolf Nureyev interview by David Makhateli D amp D Art Productions 1 min 55 ing ing New York Sun review of PBS s Nureyev The Russian Years ing Lord of the dance Rudolf Nureyev at the National Film Theatre London 1 31 January 2003 ing