Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nazino faciəsi (rus. Назинская трагедия, translit. Nazinskaya Tragediya) - 1933-cü ilin may ayında Sovet İttifaqındakı Nazino adasına 6000 nəfərin kütləvi şəkildə deportasiyası idi. Deportasiya olunanlar, əsasən siyasi məhbuslar və kiçik cinayətkarlardan ibarət idi və onlar "xüsusi bir qəsəbə" tikmək üçün məcburi şəkildə kiçik, təcrid olunmuş, Tomskdan 540 kilometr (340 mil) şimal-qərbdə yerləşən, Qərbi Sibirdəki adaya göndərildi. Köçkünlərə yalnız yemək üçün un, az miqdarda alətlər, geyimlər və ya sığınacaq verilmişdi. Adanı tərk etməyə çalışanlar silahlı mühafizəçilər tərəfindən öldürülürdü. Adanın şəraiti geniş yayılan xəstəliklərə, , zorakılıq və kannibalizmə səbəb oldu. On üç həftə ərzində Nazino adası ilə əlaqəli deportasiyalarda 4000-dən çoxu insan öldü ya da itkin düşdü. Sağ qalanların əksəriyyətinin səhhətində problem yarandı.
Nazino işi 1988-ci ilə qədər, Sovet İttifaqında qlasnost islahatları zamanı, tərəfindən araşdırma başlayanadək demək olar ki, bilinməz olaraq qalırdı. Hadisələr 2002-ci ildə Qərbi Sibir Kommunist Partiyası tərəfindən 1933-cü ilin sentyabrına aid xüsusi komissiyanın hesabatlarının "Memorial" tərəfindən dərc edildiyi zaman yayıldı.
Arxa plan
 Xarici video | |
|---|---|
| Ölüm adasının yanında, (rus dilində, 29 dəqiqə) |
1933-cü ilin fevral ayında OQPU gizli polisinin başçısı və QULAQ əmək düşərgəsi sisteminin rəhbəri Sovet İttifaqının baş katibi İosif Stalinə özünün təsvir etdiyi, Sibir və Qazaxıstanda "xüsusi qəsəbələrdə" 2.000.000 nəfərin yenidən məskunlaşdırılmasının nəzərdə tutulduğu "möhtəşəm plan"ı təqdim etdi. Köçürülənlər, ya da "məskunlaşanlar" seyrək məskunlaşmış bölgələrdə bir milyon hektardan çox toxunulmamış ərazini (10.000 km2; 2.5 milyon akr; 4,000 kvmi) istehsalat vəziyyətinə hazır hala gətirməli və iki il ərzində özlərini bu torpaqlardan təmin etməli idilər.
Yaqoda və Bermanın planı 2.000.000 qolçomağın (torpaq sahibi olan varlı kəndlilər) və digər kənd təsərrüfatı işçilərinin qolçomaqlıqdan salınma siyasətinin bir hissəsi olaraq əvvəlki üç ildə meydana gəlmiş eyni sahələrə sürgün edilməsi təcrübəsinə əsaslanırdı. Ancaq əvvəlki plandan fərqli olaraq Sovet İttifaqında davam edən səbəbindən yeni plana dəstək üçün mövcud mənbələr ciddi şəkildə məhdudlaşmışdı. Buna baxmayaraq, yeni plan 11 mart 1933-cü il tarixli qərarı ilə təsdiq edildi. Plan təsdiqləndikdən qısa müddət sonra deportasiya olunanların sayı 1 000 000 nəfərə endirildi.
Qovulanlar
Orijinal plan Rusiya SFSR-də, Ukrayna SSR-də, Sovet İttifaqının qərb ərazilərində, Aşağı Volqa, Şimali Qafqaz və Qara Yer Bölgələrindəki kənd təsərrüfatlarında yaşayan bir neçə növ qolçomaq, kəndli, "şəhər ünsürü" və digər insanları hədəf almışdı. Əvəzində deportasiya olunanların çoxu daxili pasport ala bilməyən Moskva və Leninqraddan olan insanlar idi. Sovet İttifaqında pasportlaşdırma kampaniyası Siyasi Büro tərəfindən 27 dekabr 1932-ci ildə bütün böyük şəhərlərin sakinlərinə daxili pasportların verilməsi qərarı ilə başlandı və məqsədlərindən biri "SSRİ-nin Moskva, Leninqrad və digər böyük şəhər mərkəzlərini istehsal və ya inzibati işlə əlaqəli olmayan lazımsız ünsürlərin, habelə qolçomaqlar, cinayətkarlar və digər antisosial və sosial təhlükəli elementlərdən təmizləmək " idi.
Deportasiya olunanlar əvvəlcə keçmiş tacirlər, kəndlərdə aclıqdan qaçan kəndlilər, kiçik cinayətkarlar və ya idealizasiya edilmiş kommunist sinif quruluşuna uyğun olmayan "Deklas və sosial cəhətdən zərərli ünsürlər" idi. Onların mənşəyi pasport verilməməsi deməkdir və xülasə edilmiş inzibati prosedurdan sonra şəhərlərdən sürgün oluna bilərdilər. Həbs olunanların əksəriyyəti iki gün ərzində deportasiya edildi. 1933-cü ilin mart-iyul ayları arasında Moskvada yaşayan 85.937 nəfər pasportu olmadığına görə tutuldu və deportasiya edildi, Leninqradda yaşayan 4.7676 adam da deportasiya edildi. 1 may 1933-cü il May Günü tətilindən əvvəl Moskvanın təmizlənməsi ilə əlaqədar tutulanlar Tomsk şəhərindəki tranzit düşərgəyə təyin edildi.
Nəqliyyat
Yaqoda və Bermanın planına əsasən köçkünlər Tomsk, Omsk və Açinskdəki tranzit düşərgələrdən keçəcəkdilər. Ən böyük düşərgə Tomskda idi. Hansı ki, bu düşərgə sıfırdan yenidən qurulmalı idi. 15000 deportasiya olunanı saxlamaq üçün tikintisinə aprel ayından başladı. Düşərgənin mayın 1-dək başa çatdırılması planlaşdırılmasa da, aprel ayında 25,000 köçkün gəlmişdi və son əmək düşərgələrinə çay nəqliyyatı may ayının əvvəlinə, Ob və Tom çaylarında buz təmizlənənə qədər bağlanmışdı. İlk gələnlərin çoxu qolçomaqlar və digər kənd təsərrüfatı işçiləri və Rusiyanın cənub şəhərlərindən olan insanlar idi. Çox sayda köçkünün gəlişi onları "ac və yoluxucu" kimi qəbul edən Tomsk səlahiyyətlilərini vahiməyə saldı.
Qərbi Sibir diyarının Narmiski rayonunda yerli Kommunist Partiyasının rəhbəri olan Vassili Arseniyeviç Veliçkonun hesabatında 22 nəfər deportasiya olunan insanla bağlı məlumat verilmişdi:
 | Nə qədər insanın, hətta kimin öldüyünü demək çətin idi. Çünki, deportasiya olunanların sənədləri tutulma zamanı və ya saxlanılma mərkəzlərindəki polis orqanları tərəfindən müsadirə edilmişdi və ya qatardakı cinayətkarlar tərəfindən siqaret düzəltmək üçün istifadə edilmişdi. Ancaq, onlardan bəziləri sənədləri özləriylə apara bilmişdi: partiya və partiya namizədlik kartları, Komsomol kartları, passportlar, fabrikadan sertifikatlar, fabrika sənədləri vəs...
|  |
Deportasiya edilənlərin olduğu dəmiryolu karvanı 30 apreldə Moskvadan, bənzər bir qatar isə 29 mayda Leninqraddan ayrıldı, hər ikisi mayın 10-da gəldi, səfər zamanı gündəlik qida rasionu adambaşına 300 qram çörək idi. Deportasiya olunanlar arasındakı cinayətkar qruplar digər köçkünləri döyərək yemək və geyimlərini oğurladılar. Tomskdakı səlahiyyətlilər şəhər köçkünləri ilə tanış deyildilər və onlardan çətinlik gözlədikləri üçün onları ən təcrid olunmuş iş yerlərinə göndərməyə qərar verdilər. Tomsk şəhərinə gəldikdən iki gecə sonra içməli su tələb etdikləri üçün bir iğtişaş baş verdi, lakin iğtişaş qoşunlar tərəfindən yatırıldı. Şəhər köçkünlərinin bir çoxu daha sonra Tomskdan 800 km (500 mil) şimalda, Qərbi Sibirin cüzi bir hissəsində, yerli Ostyak xalqı tərəfindən məskunlaşılan, Ob çayında bir çay adası olan Nazino adasına (rus. остров Назино) göndərildi.14 may 1933-cü ildə ağac kəsmək üçün hazırlanmış dörd çay barajı 5000-ə yaxın köçkünlə dolduruldu. Deportasiya olunanların üçdə biri "həbsxanaları dekonstruksiya etmək" üçün göndərilən cinayətkarlar idi. Təxminən yarısı Moskva və Leninqraddan olan dekolteli insanlar idi. Əmək düşərgələrinə rəhbərlik edən səlahiyyətlilərə əvvəlcə mayın 5-də göndəriləcəyi barədə məlumat verildi. Bu səlahiyyətlilər heç vaxt şəhər köçkünləri ilə işləməmiş və onları dəstəkləmək üçün heç bir mənbəyə və ya vəsaitə sahib deyildilər. Deportasiya olunanlar barjaların altındakı palçıqların altında saxlanılırdı və gündə bir adam üçün gündəlik 200 qram çörək verilirdi. İyirmi ton un - adam başına təxminən 4 kq (9 funt) - daşınırdı, ancaq barjalarda başqa yemək, yemək əşyaları və ya alətlər yox idi. Bütün nəzarət işçiləri, iki komandir və əlli gözətçi, yeni işə götürüldü və onların da ayaqqabıları və ya geyimləri yox idi.
Nazino adası
Barjalar mayın 18-də günortadan sonra Nazino adasında, təxminən uzunluğu 3 km və eni 600 metr olan bataqlıq bir adada boşaldılar. Yola düşən köçkünlərin siyahısı yox idi, ancaq gəlişdə 322 qadın və 4556 kişi sayıldı, Tomskdan gediş zamanı yolda ölənlərə aid 27 cəsəd tapıldı. Deportasiya olunanların üçdə biri gəliş zamanı həyatda qala bilməyəcək qədər zəif idi. Mayın 27-də təxminən 1200 nəfər əlavə olaraq deportasiya olunmuşdur. Döyüş başlandı və iyirmi ton un adada saxlanıldıqdan və paylanmağa başlandıqdan sonra mühafizəçilər məcburi köçkünlərə atəş açdılar. Un adanın qarşısındakı sahilə köçürüldü və adada paylanması ertəsi gün səhər yenidən həyata keçirildi və nəticədə daha çox atəş edildi. Bundan sonra bütün un təxminən 150 nəfərlik briqadası üçün un toplayan "briqadaçılar" vasitəsilə paylandı. Briqadalar tez-tez vəzifələrindən sui-istifadə edən cinayətkarlar idilər. Çörək bişirmək üçün sobalar yox idi, buna görə deportasiya olunanlar çay suyu ilə qarışdırılmış un yeyirdilər, bu da dizenteriyaya səbəb oldu. Bəzi köçkünlər qaçmağa çalışmaq üçün ibtidai bərələr qurdular, lakin onların çoxu sıradan çıxırdı və yüzlərlə cəsəd adanın altındakı sahildə, suyun üzərində üzürdü. Mühafizəçilər digər qaçqınları saxlayır və öldürürdülər. Onlar sanki idman üçün heyvan ovlayırdılar. Tomskın yuxarı hissəsindən başqa ölkənin qalan hissəsinə nəqliyyatın olmaması və həyatın sərt olması səbəbindən çayın üzərindən keçən və mühafizəçilərdən yayınan hər hansı digər qaçqınlar son nəticədə ölü sayılırdı.
Deportasiya olunmuşlar artıq Nazino adasına gəldikdən bir müddət sonra Yaqoda və Berman planı Stalin tərəfindən rədd edildi.
Adadakı cəmiyyət tez bir zamanda parçalandı və xaosa çevrildi: əhalinin əksəriyyəti, şəhərin sakinləri idi, əksəriyyəti adanın lazımi vəziyyətdə olmasını təmin edəcək təmizlik və becərmə kimi əsas kənd təsərrüfatı təcrübələri haqqında heç nə bilmirdi. Resursların seyrəkliyi adaya hakim olmaq üçün şiddət tətbiq etməyə başlayan dəstələrin meydana gəlməsinə səbəb oldu. İnsanlar yemək və pul uğrunda gedən döyüşlərdə tez-tez öldürüldü və qızıl diş plombları və tac kimi dəyərli bir şeyə sahib olanların cəsədləri tez-tez talan edildi. Mühafizəçilər dəstələrə qarşı laqeyd olsalar da, öz terror hakimiyyətlərini qurdular, sakinləri qəsb etdilər və kiçik cinayətlərə görə insanları edam etdilər. Mühafizəçilərə də sakinləri içəridə saxlamağa tapşırıldı və qaçmağa cəhd edən insanları öldürdülər. Hətta qorunması lazım olunan, adanın əhalisini izləmək üçün göndərilən həkimlər canları üçün qorxmağa başladılar. Lazımi qida olmaması və may ayının sonuna qədər ölüm tezliyi, kannibalizmin geniş yayılmasına səbəb oldu ki, məskunlaşanlar sonda insanları yeganə məqsədlə, qidalanma üçün öldürməyə başladılar.
Mayın 21-də üç səhiyyə işçisi beş yeni vəziyyətdə kannibalizm əlamətləri olan 70 yeni ölüm hadisəsi aşkarladı. Növbəti ay ərzində mühafizəçilər təxminən 50 nəfəri kannibalizmə görə həbs etdilər.
Nəticəsi
Nazino adasındakı ağır vəziyyət nəhayət, Sovet hakimiyyəti tərəfindən qəsəbənin ləğv edildiyi və sağ qalan 2,856 köçkünün Nazina çayının yuxarı hissəsindəki kiçik yaşayış məntəqələrinə köçürüldüyü və adadan sağlamlığı səbəbiylə köçürülə bilməyən 157 məcburi köçkünün buraxıldığı zaman sona çatdı. Qəsəbənin dağıdılmasına baxmayaraq köçürülənlərin yüzdən çoxu köçürmə zamanı öldü. Köçürmədən sağ qalan insanlar az sayda alətlə və çox az miqdarda yeməklə qaldılar və xəstəliyi təhlühəsiylə üzləşdilər. Deportasiya olunanların çoxu əvvəlki hadisələr ilə əlaqədar yeni yaşayış məntəqələrində işləməkdən imtina etdilər.
On üç həftə müddətində Nazino adası üçün nəzərdə tutulan təxminən 6000 deportasiya ediləndən 1500 ilə 2000 arasında insan aclıq, ifşa, xəstəlik, qətl və ya təsadüfən ölüm səbəbiylə öldü. Daha 2 min köçkün yoxa çıxdı və yerləşdikləri yerlər əlçatmaz idi, buna görə də ölü sayılırdılar. Ölənlərin sayına adada və ya oradan daşınması zamanı ölən və ya itkin düşən insanlar daxildir.
İyulun əvvəllərində səlahiyyətlilər tərəfindən deportasiya olunmayanlar istifadə edilərək yeni yaşayış yerləri tikilsə də, ancaq 250 Nazino adası sakini buralara köçürüldü. Əvəzində 4200 nəfər Tomskdan gətirilən yeni köçkünlər bu yaşayış yerlərinə gətirildi. Hadisələrlə bağlı Veliçko tərəfindən Stalinə göndərilən hesabat Lazar Kaqanovic tərəfindən Politbüronun üzvlərinə paylanılmış və Novosibirskdəki arxivdə saxlanılmışdı. Hesabatda 6114 "köhnəlmiş element" ("ikinci sinif və sosial olaraq zərərli elementlər" və ya "sinifsiz insanlar" kimi də adlanırdılar) 1933-cü ilin mayında adaya gəlib çatmışdı və ən azı 27 nəfər çay nəqliyatı ərzində ölmüşdü. Adada hər hansısa bir sığınacaq yox idi, ilk gecə qar yağmışdı və ilk dörd gün ərzində ərzaq paylanılmışdı. İlk gün 295 nəfər basdırıldı. Veliçkonun Stalinə 20 avqustda yazdığı məktuba görə onun hesabladığı, Tomskdan yola düşən 6700 nəfərdən sadəcə 2200 nəfərin sağ qalmışdı. Veliçkonun məktubu işi araşdırmaq üçün Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası tərəfindən kommisiyanın öhdəliyinə verilmişdi. Oktyabrda komissiya Nazino adasından sağ çıxanların təxminən 2000 nəfər olduğunu və onlarında yarısının xəstə və yataq xəstəsi olduğunu və sadəcə 200-300 nəfər fiziki olaraq işləməyə uyğun idi. Adadakı mühafizəçilər ve yerli səlahiyyətlilər Veliçkonun hesabatına qarşı gəlməyə çalışdılar, əvəzində töhmətə məruz qaldılar və 12 aydan 3 ilə qədər azadlıqdan məhrum edildilər.
Nazino adasıda baş verən hadisələr Sovet koloniyalaşdırma layihələri ilə problemləri ortaya çıxardı və Sovet idarəçiliyi onların keyfiyyəti ve effektivliyi ilə bağlı şübhəyə düşməyə başladılar. Təkcə 1933-cü ildə 367,457 yeni, izlənilməyən yeni məskunlaşılmış var idi ki, onlardan 151 601 nəfəri işdən uzaqlaşdırılmış, 215 856 nəfər isə sadəcə yaşayış məskənlərindən yoxa çıxmışdı. Nazino adası bir başa olaraq Sovet İttfaqındakı genişmiqyaslı yaşayış məntəqəsi planlarının və şəhərdəki sinfi sayılmayan elementlərin və cinayət keçmişləri olanların gələcəkdəki yaşayış yerləri üçün istifadəsinin sonlanmasına səbəb oldu.
Yenidən baxılma
1933-cü ilin sonlarında aparılan ilk araşdırmalardan sonra Nazino adasında baş verən hadisələr, ümumiyyətlə unuduldu, çünki həm bu hadisə ictimailəşdirilməmişdi, həm də onların baş verməsini az sayda insan- sağ qalanlar, hökumət rəsmiləri və şahidlər bilirdi.
1988-ci ildə Sovet İttifaqında qlasnost siyasəti dövründə Nazino işinin təfərrüatları ilk olaraq Memorial insan hüquqları qrupunun səyləri ilə geniş ictimaiyyətə təqdim edildi.
1989-cu ildə hadisələrə şahidlik etmiş bir nəfər Memoriala:
| | Qaçmağa çalışırdılar. Bizdən "dəmir yolu haradadır?" Deyə soruşdular. Heç bir dəmir yolu görməzdik. "Moskva haradadır? Leninqrad?" Deyə soruşdular. Səhv insanlardan soruşurdular: o yerləri heç eşitməzdik. Biz ostyaklarıq. İnsanlar aclıqdan qaçırdılar. Onlara bir ovuc un verildi. Su ilə qarışdırıb içdilər və sonra dərhal ishal oldular. Gördüyümüz şeylər! İnsanlar hər yerdə ölürdü; bir-birini öldürürdülər .... Adada gənc bir yoldaş Kostia Venikov adlı bir keşikçi var idi. Oraya göndərilmişdi və onu gəzdirən bir qıza aşiq oldu. Onu qorudu. Bir gün bir müddət uzaqlaşmalı idi və yoldaşlarından birinə "ona qayğı göstər" dedi, amma orada olan bütün insanlara qarşı bu yoldaş həqiqətən çox şey edə bilmədi ... İnsanlar qızı tutdu, onu apararaq bir qovaq ağacına bağladılar, döşlərini, əzələlərini kəsdilər, yeyə biləcəkləri hər şey, hər şey, hər şeyi .... Onlar ac idilər, yeməli idilər. Kostia geri qayıdanda o, hələ sağ idi. Onu xilas etməyə çalışdı, ancaq çox qan itirmişdi. | |
Əvvəllər Kommunizmin Qara Kitabı əsərinin müəlliflərindən biri olan fransız tarixçi 2006-cı ildə faciə ilə bağlı Kannibal Ada kitabını nəşr etdirdi. Bu kitab 2007-ci ildə ingilis dilinə tərcümə olundu. 2009-cu ildə bu kitaba əsaslanaraq L'île aux Cannibales (Kannibal Ada) sənədli filmi çəkildi.
Nazino adası hal hazırda Rusiyanın Tomsk vilayətinin yerləşir və hələ də əvvəl yaşanan hadisələrə görə "Ölüm adası" (rus. Остров Смерти, Ostrov Smerti) və ya "Kannibal ada" adlandırılır.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Werth, 2007. səh. xviii, 181
- Franchetti, Mark. "The cannibal hell of Stalin's prison island". . April 8, 2007. April 10, 2007 tarixində . İstifadə tarixi: September 29, 2009.
- Werth, 2007. səh. xvii, 195
- Memorial, 2002
- . RuTube. April 2010. April 6, 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: February 11, 2013. by Aleksandr Krivko, Yevgenii Nikonorov, and others
- Kiernan, 2007 Ch. 13
- Protocol of the Politburo meeting of November 15, 1932, Istochnik no. 6 (1997), p. 104; quoted in Werth, 2007 p.15
- Werth, 2007 pp. 15-22
- Werth, 2007 pp. 86-92
- quoted in Khlevniuk, 2004. səh. 67
- Werth, 2007 pp. 102-120
- Werth, 2007 pp. 121-125
- Werth, 2007 pp. 121-129
- Werth, 2007 pp. 127-130, 146
- Werth, 2007 pp. 130-137
- Werth, 2007 pp. 1-12
- Werth, 2007 pp. 138-153
- Khlevniuk, 2004. səh. 64–67
- Courtois, 1999. səh. 154–155
- Werth, 2007 pp. 154-170
- Barysheva, A.I. "The Island of Death". Memorial. November 18, 1988. November 30, 2021 tarixində . İstifadə tarixi: September 29, 2009.
- translated in Werth, 2007. səh. xiv
- Cannibal Island — Internet Movie Database saytında.
Mənbə
- ; Werth, Nicolas; Panne, Jean-Louis; ; Bartosek, Karel; Margolin, Jean-Louis; Kramer, Mark, The Black Book of Communism: Crimes, Terror, Repression, Harvard University Press, 1999, 154–155, ISBN
- Khlevniuk, Oleg Vitalievich, The history of the Gulag: from collectivization to the great terror, Yale University Press, 2004, 418, ISBN
- Kiernan, Ben, Blood and soil: a world history of genocide and extermination from Sparta to Darfur, Yale University Press, 2007, 724, ISBN
- ; Institute of History of the Siberian Branch of the Russian Academy of Science, The Nazino Tragedy: A Documented Scholarly Edition, Tomsk, 2002
- Polian, P.M., Against their will: the history and geography of forced migrations in the USSR, Budapest: Central European University Press, 2004, səh. 111, ISBN
- , Cannibal Island: Death in a Siberian Gulag, Princeton University Press, 2007, ISBN
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Nazino faciesi rus Nazinskaya tragediya translit Nazinskaya Tragediya 1933 cu ilin may ayinda Sovet Ittifaqindaki Nazino adasina 6000 neferin kutlevi sekilde deportasiyasi idi Deportasiya olunanlar esasen siyasi mehbuslar ve kicik cinayetkarlardan ibaret idi ve onlar xususi bir qesebe tikmek ucun mecburi sekilde kicik tecrid olunmus Tomskdan 540 kilometr 340 mil simal qerbde yerlesen Qerbi Sibirdeki adaya gonderildi Kockunlere yalniz yemek ucun un az miqdarda aletler geyimler ve ya siginacaq verilmisdi Adani terk etmeye calisanlar silahli muhafizeciler terefinden oldurulurdu Adanin seraiti genis yayilan xesteliklere zorakiliq ve kannibalizme sebeb oldu On uc hefte erzinde Nazino adasi ile elaqeli deportasiyalarda 4000 den coxu insan oldu ya da itkin dusdu Sag qalanlarin ekseriyyetinin sehhetinde problem yarandi Nazinonun isarelendiyi Tomsk vilayetinin muasir xeritesi Nazino isi 1988 ci ile qeder Sovet Ittifaqinda qlasnost islahatlari zamani terefinden arasdirma baslayanadek demek olar ki bilinmez olaraq qalirdi Hadiseler 2002 ci ilde Qerbi Sibir Kommunist Partiyasi terefinden 1933 cu ilin sentyabrina aid xususi komissiyanin hesabatlarinin Memorial terefinden derc edildiyi zaman yayildi Arxa planXarici videoOlum adasinin yaninda rus dilinde 29 deqiqe 1933 cu ilin fevral ayinda OQPU gizli polisinin bascisi ve QULAQ emek dusergesi sisteminin rehberi Sovet Ittifaqinin bas katibi Iosif Staline ozunun tesvir etdiyi Sibir ve Qazaxistanda xususi qesebelerde 2 000 000 neferin yeniden meskunlasdirilmasinin nezerde tutuldugu mohtesem plan i teqdim etdi Kocurulenler ya da meskunlasanlar seyrek meskunlasmis bolgelerde bir milyon hektardan cox toxunulmamis erazini 10 000 km2 2 5 milyon akr 4 000 kvmi istehsalat veziyyetine hazir hala getirmeli ve iki il erzinde ozlerini bu torpaqlardan temin etmeli idiler Yaqoda ve Bermanin plani 2 000 000 qolcomagin torpaq sahibi olan varli kendliler ve diger kend teserrufati iscilerinin qolcomaqliqdan salinma siyasetinin bir hissesi olaraq evvelki uc ilde meydana gelmis eyni sahelere surgun edilmesi tecrubesine esaslanirdi Ancaq evvelki plandan ferqli olaraq Sovet Ittifaqinda davam eden sebebinden yeni plana destek ucun movcud menbeler ciddi sekilde mehdudlasmisdi Buna baxmayaraq yeni plan 11 mart 1933 cu il tarixli qerari ile tesdiq edildi Plan tesdiqlendikden qisa muddet sonra deportasiya olunanlarin sayi 1 000 000 nefere endirildi Qovulanlar Orijinal plan Rusiya SFSR de Ukrayna SSR de Sovet Ittifaqinin qerb erazilerinde Asagi Volqa Simali Qafqaz ve Qara Yer Bolgelerindeki kend teserrufatlarinda yasayan bir nece nov qolcomaq kendli seher unsuru ve diger insanlari hedef almisdi Evezinde deportasiya olunanlarin coxu daxili pasport ala bilmeyen Moskva ve Leninqraddan olan insanlar idi Sovet Ittifaqinda pasportlasdirma kampaniyasi Siyasi Buro terefinden 27 dekabr 1932 ci ilde butun boyuk seherlerin sakinlerine daxili pasportlarin verilmesi qerari ile baslandi ve meqsedlerinden biri SSRI nin Moskva Leninqrad ve diger boyuk seher merkezlerini istehsal ve ya inzibati isle elaqeli olmayan lazimsiz unsurlerin habele qolcomaqlar cinayetkarlar ve diger antisosial ve sosial tehlukeli elementlerden temizlemek idi Deportasiya olunanlar evvelce kecmis tacirler kendlerde acliqdan qacan kendliler kicik cinayetkarlar ve ya idealizasiya edilmis kommunist sinif qurulusuna uygun olmayan Deklas ve sosial cehetden zererli unsurler idi Onlarin menseyi pasport verilmemesi demekdir ve xulase edilmis inzibati prosedurdan sonra seherlerden surgun oluna bilerdiler Hebs olunanlarin ekseriyyeti iki gun erzinde deportasiya edildi 1933 cu ilin mart iyul aylari arasinda Moskvada yasayan 85 937 nefer pasportu olmadigina gore tutuldu ve deportasiya edildi Leninqradda yasayan 4 7676 adam da deportasiya edildi 1 may 1933 cu il May Gunu tetilinden evvel Moskvanin temizlenmesi ile elaqedar tutulanlar Tomsk seherindeki tranzit dusergeye teyin edildi NeqliyyatYaqoda ve Bermanin planina esasen kockunler Tomsk Omsk ve Acinskdeki tranzit dusergelerden kececekdiler En boyuk duserge Tomskda idi Hansi ki bu duserge sifirdan yeniden qurulmali idi 15000 deportasiya olunani saxlamaq ucun tikintisine aprel ayindan basladi Dusergenin mayin 1 dek basa catdirilmasi planlasdirilmasa da aprel ayinda 25 000 kockun gelmisdi ve son emek dusergelerine cay neqliyyati may ayinin evveline Ob ve Tom caylarinda buz temizlenene qeder baglanmisdi Ilk gelenlerin coxu qolcomaqlar ve diger kend teserrufati iscileri ve Rusiyanin cenub seherlerinden olan insanlar idi Cox sayda kockunun gelisi onlari ac ve yoluxucu kimi qebul eden Tomsk selahiyyetlilerini vahimeye saldi Qerbi Sibir diyarinin Narmiski rayonunda yerli Kommunist Partiyasinin rehberi olan Vassili Arseniyevic Velickonun hesabatinda 22 nefer deportasiya olunan insanla bagli melumat verilmisdi Ne qeder insanin hetta kimin olduyunu demek cetin idi Cunki deportasiya olunanlarin senedleri tutulma zamani ve ya saxlanilma merkezlerindeki polis orqanlari terefinden musadire edilmisdi ve ya qatardaki cinayetkarlar terefinden siqaret duzeltmek ucun istifade edilmisdi Ancaq onlardan bezileri senedleri ozleriyle apara bilmisdi partiya ve partiya namizedlik kartlari Komsomol kartlari passportlar fabrikadan sertifikatlar fabrika senedleri ves Moskavadan Novojilov Vl Kompressor iscisi Surucu Uc defe qiymet artimi ile teltif edilib Heyat yoldasi ve usagi Moskvadadi O isden sonra arvadi ile birlikde kinoya getmeye hazirlasirdi Xanimi geyinerken siqaret cekmek ucun pillekenlerden addimlayarken saxlanilmisdi Yasli qadin Quseva O Muromda yasayir Eri Murom demiryol stansiyasinin polis sefi kimi isleyen kohne kommunistdir O burada iyirmi uc ile yaxindir ki isleyir Onlarin oglu da eyni stansiyada komekci muhendis surucu kimi isleyirdi Quseva eri ucun dest ve bir az ag corek almaq ucun Moskvaya getmisdi Onun senedleri ona komek etmedi Murom demiryol stansiyasi Deportasiya edilenlerin oldugu demiryolu karvani 30 aprelde Moskvadan benzer bir qatar ise 29 mayda Leninqraddan ayrildi her ikisi mayin 10 da geldi sefer zamani gundelik qida rasionu adambasina 300 qram corek idi Deportasiya olunanlar arasindaki cinayetkar qruplar diger kockunleri doyerek yemek ve geyimlerini ogurladilar Tomskdaki selahiyyetliler seher kockunleri ile tanis deyildiler ve onlardan cetinlik gozledikleri ucun onlari en tecrid olunmus is yerlerine gondermeye qerar verdiler Tomsk seherine geldikden iki gece sonra icmeli su teleb etdikleri ucun bir igtisas bas verdi lakin igtisas qosunlar terefinden yatirildi Seher kockunlerinin bir coxu daha sonra Tomskdan 800 km 500 mil simalda Qerbi Sibirin cuzi bir hissesinde yerli Ostyak xalqi terefinden meskunlasilan Ob cayinda bir cay adasi olan Nazino adasina rus ostrov Nazino gonderildi 14 may 1933 cu ilde agac kesmek ucun hazirlanmis dord cay baraji 5000 e yaxin kockunle dolduruldu Deportasiya olunanlarin ucde biri hebsxanalari dekonstruksiya etmek ucun gonderilen cinayetkarlar idi Texminen yarisi Moskva ve Leninqraddan olan dekolteli insanlar idi Emek dusergelerine rehberlik eden selahiyyetlilere evvelce mayin 5 de gonderileceyi barede melumat verildi Bu selahiyyetliler hec vaxt seher kockunleri ile islememis ve onlari desteklemek ucun hec bir menbeye ve ya vesaite sahib deyildiler Deportasiya olunanlar barjalarin altindaki palciqlarin altinda saxlanilirdi ve gunde bir adam ucun gundelik 200 qram corek verilirdi Iyirmi ton un adam basina texminen 4 kq 9 funt dasinirdi ancaq barjalarda basqa yemek yemek esyalari ve ya aletler yox idi Butun nezaret iscileri iki komandir ve elli gozetci yeni ise goturuldu ve onlarin da ayaqqabilari ve ya geyimleri yox idi Nazino adasiBarjalar mayin 18 de gunortadan sonra Nazino adasinda texminen uzunlugu 3 km ve eni 600 metr olan bataqliq bir adada bosaldilar Yola dusen kockunlerin siyahisi yox idi ancaq gelisde 322 qadin ve 4556 kisi sayildi Tomskdan gedis zamani yolda olenlere aid 27 cesed tapildi Deportasiya olunanlarin ucde biri gelis zamani heyatda qala bilmeyecek qeder zeif idi Mayin 27 de texminen 1200 nefer elave olaraq deportasiya olunmusdur Doyus baslandi ve iyirmi ton un adada saxlanildiqdan ve paylanmaga baslandiqdan sonra muhafizeciler mecburi kockunlere ates acdilar Un adanin qarsisindaki sahile kocuruldu ve adada paylanmasi ertesi gun seher yeniden heyata kecirildi ve neticede daha cox ates edildi Bundan sonra butun un texminen 150 neferlik briqadasi ucun un toplayan briqadacilar vasitesile paylandi Briqadalar tez tez vezifelerinden sui istifade eden cinayetkarlar idiler Corek bisirmek ucun sobalar yox idi buna gore deportasiya olunanlar cay suyu ile qarisdirilmis un yeyirdiler bu da dizenteriyaya sebeb oldu Bezi kockunler qacmaga calismaq ucun ibtidai bereler qurdular lakin onlarin coxu siradan cixirdi ve yuzlerle cesed adanin altindaki sahilde suyun uzerinde uzurdu Muhafizeciler diger qacqinlari saxlayir ve oldururduler Onlar sanki idman ucun heyvan ovlayirdilar Tomskin yuxari hissesinden basqa olkenin qalan hissesine neqliyyatin olmamasi ve heyatin sert olmasi sebebinden cayin uzerinden kecen ve muhafizecilerden yayinan her hansi diger qacqinlar son neticede olu sayilirdi Deportasiya olunmuslar artiq Nazino adasina geldikden bir muddet sonra Yaqoda ve Berman plani Stalin terefinden redd edildi Adadaki cemiyyet tez bir zamanda parcalandi ve xaosa cevrildi ehalinin ekseriyyeti seherin sakinleri idi ekseriyyeti adanin lazimi veziyyetde olmasini temin edecek temizlik ve becerme kimi esas kend teserrufati tecrubeleri haqqinda hec ne bilmirdi Resurslarin seyrekliyi adaya hakim olmaq ucun siddet tetbiq etmeye baslayan destelerin meydana gelmesine sebeb oldu Insanlar yemek ve pul ugrunda geden doyuslerde tez tez olduruldu ve qizil dis plomblari ve tac kimi deyerli bir seye sahib olanlarin cesedleri tez tez talan edildi Muhafizeciler destelere qarsi laqeyd olsalar da oz terror hakimiyyetlerini qurdular sakinleri qesb etdiler ve kicik cinayetlere gore insanlari edam etdiler Muhafizecilere de sakinleri iceride saxlamaga tapsirildi ve qacmaga cehd eden insanlari oldurduler Hetta qorunmasi lazim olunan adanin ehalisini izlemek ucun gonderilen hekimler canlari ucun qorxmaga basladilar Lazimi qida olmamasi ve may ayinin sonuna qeder olum tezliyi kannibalizmin genis yayilmasina sebeb oldu ki meskunlasanlar sonda insanlari yegane meqsedle qidalanma ucun oldurmeye basladilar Mayin 21 de uc sehiyye iscisi bes yeni veziyyetde kannibalizm elametleri olan 70 yeni olum hadisesi askarladi Novbeti ay erzinde muhafizeciler texminen 50 neferi kannibalizme gore hebs etdiler Neticesi Nazino adasindaki agir veziyyet nehayet Sovet hakimiyyeti terefinden qesebenin legv edildiyi ve sag qalan 2 856 kockunun Nazina cayinin yuxari hissesindeki kicik yasayis menteqelerine kocurulduyu ve adadan saglamligi sebebiyle kocurule bilmeyen 157 mecburi kockunun buraxildigi zaman sona catdi Qesebenin dagidilmasina baxmayaraq kocurulenlerin yuzden coxu kocurme zamani oldu Kocurmeden sag qalan insanlar az sayda aletle ve cox az miqdarda yemekle qaldilar ve xesteliyi tehluhesiyle uzlesdiler Deportasiya olunanlarin coxu evvelki hadiseler ile elaqedar yeni yasayis menteqelerinde islemekden imtina etdiler On uc hefte muddetinde Nazino adasi ucun nezerde tutulan texminen 6000 deportasiya edilenden 1500 ile 2000 arasinda insan acliq ifsa xestelik qetl ve ya tesadufen olum sebebiyle oldu Daha 2 min kockun yoxa cixdi ve yerlesdikleri yerler elcatmaz idi buna gore de olu sayilirdilar Olenlerin sayina adada ve ya oradan dasinmasi zamani olen ve ya itkin dusen insanlar daxildir Iyulun evvellerinde selahiyyetliler terefinden deportasiya olunmayanlar istifade edilerek yeni yasayis yerleri tikilse de ancaq 250 Nazino adasi sakini buralara kocuruldu Evezinde 4200 nefer Tomskdan getirilen yeni kockunler bu yasayis yerlerine getirildi Hadiselerle bagli Velicko terefinden Staline gonderilen hesabat Lazar Kaqanovic terefinden Politburonun uzvlerine paylanilmis ve Novosibirskdeki arxivde saxlanilmisdi Hesabatda 6114 kohnelmis element ikinci sinif ve sosial olaraq zererli elementler ve ya sinifsiz insanlar kimi de adlanirdilar 1933 cu ilin mayinda adaya gelib catmisdi ve en azi 27 nefer cay neqliyati erzinde olmusdu Adada her hansisa bir siginacaq yox idi ilk gece qar yagmisdi ve ilk dord gun erzinde erzaq paylanilmisdi Ilk gun 295 nefer basdirildi Velickonun Staline 20 avqustda yazdigi mektuba gore onun hesabladigi Tomskdan yola dusen 6700 neferden sadece 2200 neferin sag qalmisdi Velickonun mektubu isi arasdirmaq ucun Sovet Ittifaqi Kommunist Partiyasi terefinden kommisiyanin ohdeliyine verilmisdi Oktyabrda komissiya Nazino adasindan sag cixanlarin texminen 2000 nefer oldugunu ve onlarinda yarisinin xeste ve yataq xestesi oldugunu ve sadece 200 300 nefer fiziki olaraq islemeye uygun idi Adadaki muhafizeciler ve yerli selahiyyetliler Velickonun hesabatina qarsi gelmeye calisdilar evezinde tohmete meruz qaldilar ve 12 aydan 3 ile qeder azadliqdan mehrum edildiler Nazino adasida bas veren hadiseler Sovet koloniyalasdirma layiheleri ile problemleri ortaya cixardi ve Sovet idareciliyi onlarin keyfiyyeti ve effektivliyi ile bagli subheye dusmeye basladilar Tekce 1933 cu ilde 367 457 yeni izlenilmeyen yeni meskunlasilmis var idi ki onlardan 151 601 neferi isden uzaqlasdirilmis 215 856 nefer ise sadece yasayis meskenlerinden yoxa cixmisdi Nazino adasi bir basa olaraq Sovet Ittfaqindaki genismiqyasli yasayis menteqesi planlarinin ve seherdeki sinfi sayilmayan elementlerin ve cinayet kecmisleri olanlarin gelecekdeki yasayis yerleri ucun istifadesinin sonlanmasina sebeb oldu Yeniden baxilma1933 cu ilin sonlarinda aparilan ilk arasdirmalardan sonra Nazino adasinda bas veren hadiseler umumiyyetle unuduldu cunki hem bu hadise ictimailesdirilmemisdi hem de onlarin bas vermesini az sayda insan sag qalanlar hokumet resmileri ve sahidler bilirdi 1988 ci ilde Sovet Ittifaqinda qlasnost siyaseti dovrunde Nazino isinin teferruatlari ilk olaraq Memorial insan huquqlari qrupunun seyleri ile genis ictimaiyyete teqdim edildi 1989 cu ilde hadiselere sahidlik etmis bir nefer Memoriala Qacmaga calisirdilar Bizden demir yolu haradadir Deye sorusdular Hec bir demir yolu gormezdik Moskva haradadir Leninqrad Deye sorusdular Sehv insanlardan sorusurdular o yerleri hec esitmezdik Biz ostyaklariq Insanlar acliqdan qacirdilar Onlara bir ovuc un verildi Su ile qarisdirib icdiler ve sonra derhal ishal oldular Gorduyumuz seyler Insanlar her yerde olurdu bir birini oldururduler Adada genc bir yoldas Kostia Venikov adli bir kesikci var idi Oraya gonderilmisdi ve onu gezdiren bir qiza asiq oldu Onu qorudu Bir gun bir muddet uzaqlasmali idi ve yoldaslarindan birine ona qaygi goster dedi amma orada olan butun insanlara qarsi bu yoldas heqiqeten cox sey ede bilmedi Insanlar qizi tutdu onu apararaq bir qovaq agacina bagladilar doslerini ezelelerini kesdiler yeye bilecekleri her sey her sey her seyi Onlar ac idiler yemeli idiler Kostia geri qayidanda o hele sag idi Onu xilas etmeye calisdi ancaq cox qan itirmisdi Evveller Kommunizmin Qara Kitabi eserinin muelliflerinden biri olan fransiz tarixci 2006 ci ilde facie ile bagli Kannibal Ada kitabini nesr etdirdi Bu kitab 2007 ci ilde ingilis diline tercume olundu 2009 cu ilde bu kitaba esaslanaraq L ile aux Cannibales Kannibal Ada senedli filmi cekildi Nazino adasi hal hazirda Rusiyanin Tomsk vilayetinin yerlesir ve hele de evvel yasanan hadiselere gore Olum adasi rus Ostrov Smerti Ostrov Smerti ve ya Kannibal ada adlandirilir Hemcinin baxQULAQ SSRI de mecburi kocurulmeler Novocerkassk qetliami Sovet Ittifaqinda siyasi repressiyalarIstinadlarWerth 2007 seh xviii 181 Franchetti Mark The cannibal hell of Stalin s prison island April 8 2007 April 10 2007 tarixinde Istifade tarixi September 29 2009 Werth 2007 seh xvii 195 Memorial 2002 RuTube April 2010 April 6 2012 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi February 11 2013 by Aleksandr Krivko Yevgenii Nikonorov and others Kiernan 2007 Ch 13 Protocol of the Politburo meeting of November 15 1932 Istochnik no 6 1997 p 104 quoted in Werth 2007 p 15 Werth 2007 pp 15 22 Werth 2007 pp 86 92 quoted in Khlevniuk 2004 seh 67 Werth 2007 pp 102 120 Werth 2007 pp 121 125 Werth 2007 pp 121 129 Werth 2007 pp 127 130 146 Werth 2007 pp 130 137 Werth 2007 pp 1 12 Werth 2007 pp 138 153 Khlevniuk 2004 seh 64 67 Courtois 1999 seh 154 155 Werth 2007 pp 154 170 Barysheva A I The Island of Death Memorial November 18 1988 November 30 2021 tarixinde Istifade tarixi September 29 2009 translated in Werth 2007 seh xiv Cannibal Island Internet Movie Database saytinda Menbe Werth Nicolas Panne Jean Louis Bartosek Karel Margolin Jean Louis Kramer Mark The Black Book of Communism Crimes Terror Repression Harvard University Press 1999 154 155 ISBN 0 674 07608 7 Khlevniuk Oleg Vitalievich The history of the Gulag from collectivization to the great terror Yale University Press 2004 418 ISBN 978 0 300 09284 4 Kiernan Ben Blood and soil a world history of genocide and extermination from Sparta to Darfur Yale University Press 2007 724 ISBN 978 0 300 10098 3 Institute of History of the Siberian Branch of the Russian Academy of Science The Nazino Tragedy A Documented Scholarly Edition Tomsk 2002 Polian P M Against their will the history and geography of forced migrations in the USSR Budapest Central European University Press 2004 seh 111 ISBN 978 963 9241 68 8 Cannibal Island Death in a Siberian Gulag Princeton University Press 2007 ISBN 9780691130835