Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Afrika musiqisi - Afrika qitəsində yaşayan xalqların musiqisini və sənət yaradıcılıqlarını əhatə edir. Afrika musiqisi, qitənin bölgələrinə uyğun olaraq bir necə qrupa bölünür və hər bir qrupun bədii inkişaf prosesləri digərindən fərqlidir. Şimali Afrika, Tropik Afrikası, Mərkəzi Afrika, Cənubi Afrika və Madaqaskar kimi bölgələrin musiqisi tarixən müstəqil inkişaf yolu keçmişdir.
Şimali Afrika
Şimali Afrika musiqisi 2 əsas qoldan – bərbər və ərəb qollarından ibarətdir. Bərbərlərin sinkretik mədəniyyətində əsas yeri xorla solistlərin deyişmə formalı oxumaları tutur, musiqi alətləri arasında membrano fonlar üstünlük təşkil edir. Kişilərə və qadınlara məxsus musiqi janrları və alətləri bir-birindən fərqlənir. əsas növləri bütün ərəb-müsəlman dünyasının ənənələrinə yaxındır; dini musiqi janrları geniş yayılmışdır. Məğrib ölkələrində yüksək melodik zənginliyi ilə seçilən azanı misal göstərmək olar. Afrika ərəblərinin instrumental musiqisində klassik peşəkar janr olan nuba xüsusi yer tutur. Taba adlanan məqam sisteminə ümumərəbladları ilə yanaşı məğribladları və ritmik formulları da daxildir. Bərbər və ərəb-türk musiqisininin elementlərini birləşdirən şaabi janrı da geniş yayılmışdır. Spesifik alətlərdən Mavritaniya arfasını və udu göstərmək olar.
Tropik və Qərbi Afrika
Tropik Afrika musiqisinin tarixi-etnoqrafik bölgüsü
- Qərbi Afrika
- Mərkəzi Afrika
- Cənubi Afrika
- Şimal-Şərqi Afrika
- Şərqi Afrika
- Madaqaskar
Tropik Afrika musiqisi sinkretik mədəniyyət tipi üçün səciyyəvi olan bir sıra ümumi cizgiləri özündə birləşdirir. Bu cizgilərə ictimai həyatın müxtəlif sahələrində, o cümlədən mərasimlər zamanı musiqi alətlərində ifanın, eləcə də vokal ifanın üstün rolu, musiqinin yüksək ənənəli peşəkar musiqiyə və folklor musiqisinə ayrılması, musiqidə kişi və qadın ənənələrinin fərqlənməsini misal göstərmək olar. Musiqinin arxaik formaları da (ov mərasimləri və gizli cəmiyyətlərin ayinləri) qorunub saxlanılır. Əsasən, zərb və səs effekti yaradan alətlərin üstünlük təşkil etdiyi vokal-instrumental və instrumental ansambllar inkişaf etmişdir. Spesifik çalğı aləti olan lamellafonlara yalnız Tropik Afrikada rast gəlinir. Musiqi təşkilinin mühüm prinsiplərindən biri ostinatodur.
Səciyyəvi cəhətlərdən biri də təksəsli, həmçinin çoxsəsli ifanın mövcudluğudur. Ənənəvi musiqiyə dünyəvi və dini böyük təsiri olmuşdur. Xristianlığın təsirinə məruz qalmış xalqlarda qarışıq musiqi növü meydana gəlmişdir. Tropik Afrika musiqisi yerli üslubların müxtəlifliyi ilə səciyyələnir ki, bu da onun ərazisinin 6 tarixi-etnoqrafik vilayətlərə bölünməsindən irəli gəlir. Tərkib etibarilə ən mürəkkəb və rəngarəng musiqi Qərbi Afrikaya məxsusdur; burada musiqiyə insanlarla ruhlar dünyası arasında vasitəçi kimi baxılır. Səsə sehrli qüvvə kimi yanaşma gizli cəmiyyətlərin və musiqi atributlarından istifadə edən cadugərlərin təcrübəsində aydın ifadə olunur. İcma musiqisi çox saylı əmək, ov və təqvim mahnıları ilə seçilir. Dəfn mərasiminə aid mahnılar, hərbi musiqi, ruhlara sitayiş kimi musiqilər geniş yayılmışdır.
Mərasim tamaşaları gürultulu zərb alətləri ilə müşayiət olunaraq maskaradlara və gecə rəqslərinə transformasiya edilir. Lirik məhəbbət mahnıları da çoxdur. Tayfa başçılarının saray konsertləri adət halını almışdı. Peşəkar musiqiçilər təbəqəsi əmələ gəlmişdir. Dərvişlərlə bərabər onlar həm də səyyar musiqiçi idilər. Saray mərasimlərində, əvvəllər olduğu kimi, indi də təbildən, antilop buynuzundan, fil dişindən, metal borulardan ibarət olan ansambl və okrestrlərə böyük yer verilir. Fleytalar, trubalar, fiştırıqlar, qonqlar, zınqırovlar, şax-şaxlar geniş yayılmışdır. Sayca az olan və gec yaranan qrup – simli alətlər qrupudur. İslam dininə sitayiş edən xalqlarda barmaqla calınan musiqi alətləri geniş yayılmışdır. Atlantika vilayətinin kreol musiqisində Qərb musiqi nümunələrinin təsiri hiss olunur.
1930–1940-cı illərdə ABŞ və Karib hövzəsi ölkələrindən mənimsənilən musiqi geniş yayılmışdı (spiri çuellər, blüz, caz, soul). Mərkəzi Afrikada ən arxaik musiqi qatı spesifik texnikaya malik və xüsusi səsçıxarma üsullarından (burunda oxuma, müxtəlif boğaz effektləri) istifadə edən piqmeylərin vokal musiqisidir.
Mərkəzi Afrika
Mərkəzi Afrika ərazisindəki erkən siyasi qurumlarda – Konqo, Lunda, Lubada hakimiyyətin ən mühüm atributlarından biri də kral təbilləri olmuşdur. Saray mərasimlərində tanınmış peşəkar musiqiçilər və rəqqaslar iştirak edirdilər. Əhalinin əksər hissəsinin xristianlaşması ilə əlaqədar ibadət musiqisi ilə yerli üslubun sintezindən əmələ gəlmiş musiqi yaranmışdır. Alətlərdən ən müxtəlif növlüsü təbildir. İslam dini musiqisinin müxtəlif formaları yayılmışdır. Qeyri-ənənəvi musiqi və müasir qərbyönlü xor ifası inkişaf edir. Cənubi Afrikada musiqinin arxaik təbəqəsi, əsasən, əcdadlarının musiqi mifologiyasını inkişaf etdirən ovçuların rəqslərində qorunub saxlanmışdır.
Vokal musiqisində xor (əsasən, çoxsəsli) və solo üstünlük təşkil edir, əsas alət musiqili kaman-qoradır. Bantu xalqlarının qədim ənənələri adət və ayin formasında qorunub saxlanmışdır. Bunların bariz nümunəsi instrumental ansamblın müşayiəti ilə rəqs tamaşalarıdır. İnstrumental üslubun əsasını ksilofon musiqisindən ibarət Zimbabve-Mozambik adlanan qol təşkil edir. Çopilərdə timbila; tsvanalarda mühəmbi; nikalarda kuabo, barvi; makualarda manqvilo, dimbila ənənələri məlumdur. Çopilərin klassik musiqisi olan mqodo populyarlığını saxlayır. Şonaların ənənəvi instrumental üslubu mbira lamellafonlarında ifa olunan musiqidir. Monomotapedə mürəkkəb iyerarxiya strukturu olan musiqiçilər, xüsusi imtiyazlara malik idilər.
Cənubi Afrika
Cənubi Afrika musiqisi üçün forma, janr mürəkkəbliyi, musiqi terminologiyasının inkişaf etməsi xarakterikdir. Mahnılar müvafiq olaraq hərəkətsiz mahnılara (laylalar, oğlanların yetkinlik yaşına keçməsi münasibətilə oxunan mahnılar – likomalar, yağış ovsunu – txapelo, qadınların matəm ağıları və əmək fəaliyyətini əks etdirən mahnı-rəqslərə ayrılırlar. Alətlərin istifadəsi məhdudlaşdırılmışdır: Şonlar musiqi ilə kollektiv şəkildə məşğul olmağa üstünlük verir, ifalarında polifoniya elementlərindən istifadə edirlər. Matabele, makua, makonde xalqlarının xor ifasına paralel intervallı hərəkətlər daxildir. Ksilofon və lamella fonlardan başqa təbildən, fleytadan, sümük və ağacdan hazırlanmış fıştırıqlardan, kamandan, ban qodan istifadə olunur. Skripkanın sim düzülüşündə, dəfdən istifadədə,həmçinin vokal ifaçılıqda ərəblərin təsiri aydın görünməkdədir. Mozambikdə portuqal mədəniyyətinin təsiri, CAR-da isə Qərb və Afrika ənənələrinin qarışığı özünü büruzə verir. Avropa musiqi alətlərindən geniş istifadə olunur.
Bantu xalqlarının ənənələrinə əsaslanan Şərqi Afrika musiqisi nisbətən tamlığı ilə seçilir. Yetkinlik yaşına keçmə, fil ovuna hazırlıq mərasimlərini mahnı, rəqs və musiqi alətlərində çalğı müşayiət edir; kaman namba xalqlarında ara həkimlərinin atributudur. Bantuların, Nil boyu xalqların, kuşilərin mədəniyyətlərinin qarşılıqlı təsirindən peşəkar saray musiqi ənənəsi inkişaf etmişdir. Kral hakimiyyəti əlamətlərindən biri də təbildir. Belə təbillərə müasir Tanzaniyada və əcdadları müstəmləkədən əvvəlki dövrdə Uqanda, Ruanda, Burundi, Toro (müasir Uqandanın ərazisi), Bunyoro və Ankolenin əhalisini təşkil edən xalqlarda rast gəlinir. Sahilyanı somalilərin, suahililərin, pokamoların musiqisində ərəb təsiri çox güclüdür. Şairi və utenzi ərəb-suahili musiqili poeziya mədəniyyətinin formalarıdır. Efiopiya, Tanzaniya və Keniya musiqisində də ərəb təsiri hiss olunur. XIX əsrin sonlarından Şərqi Afrika mədəniyyəti Qərb musiqisinin, o cümlədən onun kilsə musiqisi formalarının təsirinə düşür.
XX əsrin II yarısında yerli üslub xüsusiyyətlərini özündə cəmləşdirən Avropa-Amerika tipli ansambllar yaranmışdır. Şimal-Şərqi Afrikanın kuşi, efiosami, Nilboyu xalqlarının musiqisi Kuş, Meroe, Kerma və Aksum mədəniyyətindən faydalanır. Efiop kilsə musiqisinə geniş yer verilir: amharalarda ayin alətlərinin müşayiəti ilə ifa olunan mərasim mahnı və rəqslərinin arxaik forması qorunub saxlanılmışdır. İslam dininin yayılması nəticəsində yerli musiqi ənənələrinə qarışmış ərəb üslubunun təsiri ilə somalilərin musiqili poeziya janrları yaranmışdır. Təsirlərin müxtəlifliyinə baxmayaraq ənənəvi musiqi Afrika köklərinə möhkəm bağlıdır: çox səslilik (Nilboyu xalqlarında polifoniya elementləri; dorzelərdə inkişaf etmiş dördsəslilik), deyişmə geniş yayılmışdır. Müşayiətlə və ya müşayiətsiz oxunan solo mahnılar çox populyardır. Aşağı təbəqəni təmsil edən gəzərgi müğənnilər də fəaliyyət göstərir. Sudan və Efiopiya xalqlarının musiqi alətlərinin növü müxtəlifdir: lira tipli (kırar, begenna), bambukdan düzəldilmiş fleytalar, buynuzdan, balqabaqdan, bam bukdan, qamışdan hazırlanmış alətlər, müxtəlif ksilofonlar, lamel lafonlar, zınqırovlar, litavralar.
Madaqaskar
Madaqaskarda yaşayan Malaqasilərin ənənələri Cənub və Cənub-Şərqi Asiya mədəniyyətlərinin güclü təsirindən yaranmışdır. Dəfn mərasimlərində iki üzlü konus şəkilli təbildən (hazulahi) istifadə olunur, ənənəvi vəcdəgətirən tamaşalar qorunub saxlanılır. Orta əsrlərdə Madaqaskarda və başqa adalarda üslubu və alətləri yayılmışdı. 17 əsrdən malaqasilər də yüksək ənənəvi musiqinin mühüm formaları yaranmışdır. Adalar Avropa müstəmləkəsinə çevrildikdən sonra ayin musiqisi daxil olmaqla qarışıq üslublar, Avropa alətləri yayılmağa başladı. Mavriki və Seyşel adalarını kreol mədəniyyəti Cənubi Asiya, Avropa və Afrika musiqisinin xüsusiyyətlərini özündə ehtiva edir.
Ədəbiyyat
- Joshua Clark Davis, "African Sounds in the American South: Community Radio, Historically Black Colleges, and Musical Pan Africanism," The Journal of Popular Music Studies, December 2015
- Graeme Ewens. Africa O-Yé: a Celebration of African Music. 1992, cop. 1991. New York: Da Capo Press.
- Ruth M. Stone, ed. The Garland handbook of African Music 2nd ed., 2008. NY & Oxford: Routledge. (Abridged paperback edition of vol."Africa", vol. 1 of The Garland Encyclopedia of World Music with additional articles)
İstinadlar
- AME,, 2009. səh. 135-137
Mənbə
- Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). 1-ci cild: A – Argelander (25 000 nüs.). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2009. səh. 135–137. ISBN .
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Afrika musiqisi Afrika qitesinde yasayan xalqlarin musiqisini ve senet yaradiciliqlarini ehate edir Afrika musiqisi qitenin bolgelerine uygun olaraq bir nece qrupa bolunur ve her bir qrupun bedii inkisaf prosesleri digerinden ferqlidir Simali Afrika Tropik Afrikasi Merkezi Afrika Cenubi Afrika ve Madaqaskar kimi bolgelerin musiqisi tarixen musteqil inkisaf yolu kecmisdir Simali Afrika Qerbi Afrikada yerlesen Qanada tebil yerli musiqinin esas elementlerinden hesab olunur Simali Afrika musiqisi 2 esas qoldan berber ve ereb qollarindan ibaretdir Berberlerin sinkretik medeniyyetinde esas yeri xorla solistlerin deyisme formali oxumalari tutur musiqi aletleri arasinda membrano fonlar ustunluk teskil edir Kisilere ve qadinlara mexsus musiqi janrlari ve aletleri bir birinden ferqlenir esas novleri butun ereb muselman dunyasinin enenelerine yaxindir dini musiqi janrlari genis yayilmisdir Megrib olkelerinde yuksek melodik zenginliyi ile secilen azani misal gostermek olar Afrika ereblerinin instrumental musiqisinde klassik pesekar janr olan nuba xususi yer tutur Taba adlanan meqam sistemine umumerebladlari ile yanasi megribladlari ve ritmik formullari da daxildir Berber ve ereb turk musiqisininin elementlerini birlesdiren saabi janri da genis yayilmisdir Spesifik aletlerden Mavritaniya arfasini ve udu gostermek olar Tropik ve Qerbi Afrika Tropik Afrika musiqisinin tarixi etnoqrafik bolgusu Qerbi Afrika Merkezi Afrika Cenubi Afrika Simal Serqi Afrika Serqi Afrika Madaqaskar Tropik Afrika musiqisi sinkretik medeniyyet tipi ucun seciyyevi olan bir sira umumi cizgileri ozunde birlesdirir Bu cizgilere ictimai heyatin muxtelif sahelerinde o cumleden merasimler zamani musiqi aletlerinde ifanin elece de vokal ifanin ustun rolu musiqinin yuksek eneneli pesekar musiqiye ve folklor musiqisine ayrilmasi musiqide kisi ve qadin enenelerinin ferqlenmesini misal gostermek olar Musiqinin arxaik formalari da ov merasimleri ve gizli cemiyyetlerin ayinleri qorunub saxlanilir Esasen zerb ve ses effekti yaradan aletlerin ustunluk teskil etdiyi vokal instrumental ve instrumental ansambllar inkisaf etmisdir Spesifik calgi aleti olan lamellafonlara yalniz Tropik Afrikada rast gelinir Musiqi teskilinin muhum prinsiplerinden biri ostinatodur Seciyyevi cehetlerden biri de teksesli hemcinin coxsesli ifanin movcudlugudur Enenevi musiqiye dunyevi ve dini boyuk tesiri olmusdur Xristianligin tesirine meruz qalmis xalqlarda qarisiq musiqi novu meydana gelmisdir Tropik Afrika musiqisi yerli uslublarin muxtelifliyi ile seciyyelenir ki bu da onun erazisinin 6 tarixi etnoqrafik vilayetlere bolunmesinden ireli gelir Terkib etibarile en murekkeb ve rengareng musiqi Qerbi Afrikaya mexsusdur burada musiqiye insanlarla ruhlar dunyasi arasinda vasiteci kimi baxilir Sese sehrli quvve kimi yanasma gizli cemiyyetlerin ve musiqi atributlarindan istifade eden cadugerlerin tecrubesinde aydin ifade olunur Icma musiqisi cox sayli emek ov ve teqvim mahnilari ile secilir Defn merasimine aid mahnilar herbi musiqi ruhlara sitayis kimi musiqiler genis yayilmisdir Merasim tamasalari gurultulu zerb aletleri ile musayiet olunaraq maskaradlara ve gece reqslerine transformasiya edilir Lirik mehebbet mahnilari da coxdur Tayfa bascilarinin saray konsertleri adet halini almisdi Pesekar musiqiciler tebeqesi emele gelmisdir Dervislerle beraber onlar hem de seyyar musiqici idiler Saray merasimlerinde evveller oldugu kimi indi de tebilden antilop buynuzundan fil disinden metal borulardan ibaret olan ansambl ve okrestrlere boyuk yer verilir Fleytalar trubalar fistiriqlar qonqlar zinqirovlar sax saxlar genis yayilmisdir Sayca az olan ve gec yaranan qrup simli aletler qrupudur Islam dinine sitayis eden xalqlarda barmaqla calinan musiqi aletleri genis yayilmisdir Atlantika vilayetinin kreol musiqisinde Qerb musiqi numunelerinin tesiri hiss olunur Nefesli musiqi aletlerinden istifade Afrikanin butun bolgelerinde genis yayilib 1930 1940 ci illerde ABS ve Karib hovzesi olkelerinden menimsenilen musiqi genis yayilmisdi spiri cueller bluz caz soul Merkezi Afrikada en arxaik musiqi qati spesifik texnikaya malik ve xususi sescixarma usullarindan burunda oxuma muxtelif bogaz effektleri istifade eden piqmeylerin vokal musiqisidir Merkezi Afrika Merkezi Afrika erazisindeki erken siyasi qurumlarda Konqo Lunda Lubada hakimiyyetin en muhum atributlarindan biri de kral tebilleri olmusdur Saray merasimlerinde taninmis pesekar musiqiciler ve reqqaslar istirak edirdiler Ehalinin ekser hissesinin xristianlasmasi ile elaqedar ibadet musiqisi ile yerli uslubun sintezinden emele gelmis musiqi yaranmisdir Aletlerden en muxtelif novlusu tebildir Islam dini musiqisinin muxtelif formalari yayilmisdir Qeyri enenevi musiqi ve muasir qerbyonlu xor ifasi inkisaf edir Cenubi Afrikada musiqinin arxaik tebeqesi esasen ecdadlarinin musiqi mifologiyasini inkisaf etdiren ovcularin reqslerinde qorunub saxlanmisdir Vokal musiqisinde xor esasen coxsesli ve solo ustunluk teskil edir esas alet musiqili kaman qoradir Bantu xalqlarinin qedim eneneleri adet ve ayin formasinda qorunub saxlanmisdir Bunlarin bariz numunesi instrumental ansamblin musayieti ile reqs tamasalaridir Instrumental uslubun esasini ksilofon musiqisinden ibaret Zimbabve Mozambik adlanan qol teskil edir Copilerde timbila tsvanalarda muhembi nikalarda kuabo barvi makualarda manqvilo dimbila eneneleri melumdur Copilerin klassik musiqisi olan mqodo populyarligini saxlayir Sonalarin enenevi instrumental uslubu mbira lamellafonlarinda ifa olunan musiqidir Monomotapede murekkeb iyerarxiya strukturu olan musiqiciler xususi imtiyazlara malik idiler Cenubi Afrika Cenubi Afrika medeniyyetine daxil olan vuvuzela 2010 cu ilde CAR da kecirilen Dunya Kuboku zamani butun dunyada meshurluq qazanmisdir Cenubi Afrika musiqisi ucun forma janr murekkebliyi musiqi terminologiyasinin inkisaf etmesi xarakterikdir Mahnilar muvafiq olaraq hereketsiz mahnilara laylalar oglanlarin yetkinlik yasina kecmesi munasibetile oxunan mahnilar likomalar yagis ovsunu txapelo qadinlarin matem agilari ve emek fealiyyetini eks etdiren mahni reqslere ayrilirlar Aletlerin istifadesi mehdudlasdirilmisdir Sonlar musiqi ile kollektiv sekilde mesgul olmaga ustunluk verir ifalarinda polifoniya elementlerinden istifade edirler Matabele makua makonde xalqlarinin xor ifasina paralel intervalli hereketler daxildir Ksilofon ve lamella fonlardan basqa tebilden fleytadan sumuk ve agacdan hazirlanmis fistiriqlardan kamandan ban qodan istifade olunur Skripkanin sim duzulusunde defden istifadede hemcinin vokal ifaciliqda ereblerin tesiri aydin gorunmekdedir Mozambikde portuqal medeniyyetinin tesiri CAR da ise Qerb ve Afrika enenelerinin qarisigi ozunu buruze verir Avropa musiqi aletlerinden genis istifade olunur Bantu xalqlarinin enenelerine esaslanan Serqi Afrika musiqisi nisbeten tamligi ile secilir Yetkinlik yasina kecme fil ovuna hazirliq merasimlerini mahni reqs ve musiqi aletlerinde calgi musayiet edir kaman namba xalqlarinda ara hekimlerinin atributudur Bantularin Nil boyu xalqlarin kusilerin medeniyyetlerinin qarsiliqli tesirinden pesekar saray musiqi enenesi inkisaf etmisdir Kral hakimiyyeti elametlerinden biri de tebildir Bele tebillere muasir Tanzaniyada ve ecdadlari mustemlekeden evvelki dovrde Uqanda Ruanda Burundi Toro muasir Uqandanin erazisi Bunyoro ve Ankolenin ehalisini teskil eden xalqlarda rast gelinir Sahilyani somalilerin suahililerin pokamolarin musiqisinde ereb tesiri cox gucludur Sairi ve utenzi ereb suahili musiqili poeziya medeniyyetinin formalaridir Efiopiya Tanzaniya ve Keniya musiqisinde de ereb tesiri hiss olunur XIX esrin sonlarindan Serqi Afrika medeniyyeti Qerb musiqisinin o cumleden onun kilse musiqisi formalarinin tesirine dusur XX esrin II yarisinda yerli uslub xususiyyetlerini ozunde cemlesdiren Avropa Amerika tipli ansambllar yaranmisdir Simal Serqi Afrikanin kusi efiosami Nilboyu xalqlarinin musiqisi Kus Meroe Kerma ve Aksum medeniyyetinden faydalanir Efiop kilse musiqisine genis yer verilir amharalarda ayin aletlerinin musayieti ile ifa olunan merasim mahni ve reqslerinin arxaik formasi qorunub saxlanilmisdir Islam dininin yayilmasi neticesinde yerli musiqi enenelerine qarismis ereb uslubunun tesiri ile somalilerin musiqili poeziya janrlari yaranmisdir Tesirlerin muxtelifliyine baxmayaraq enenevi musiqi Afrika koklerine mohkem baglidir cox seslilik Nilboyu xalqlarinda polifoniya elementleri dorzelerde inkisaf etmis dordseslilik deyisme genis yayilmisdir Musayietle ve ya musayietsiz oxunan solo mahnilar cox populyardir Asagi tebeqeni temsil eden gezergi mugenniler de fealiyyet gosterir Sudan ve Efiopiya xalqlarinin musiqi aletlerinin novu muxtelifdir lira tipli kirar begenna bambukdan duzeldilmis fleytalar buynuzdan balqabaqdan bam bukdan qamisdan hazirlanmis aletler muxtelif ksilofonlar lamel lafonlar zinqirovlar litavralar Madaqaskar Madaqaskarda yasayan Malaqasilerin eneneleri Cenub ve Cenub Serqi Asiya medeniyyetlerinin guclu tesirinden yaranmisdir Defn merasimlerinde iki uzlu konus sekilli tebilden hazulahi istifade olunur enenevi vecdegetiren tamasalar qorunub saxlanilir Orta esrlerde Madaqaskarda ve basqa adalarda uslubu ve aletleri yayilmisdi 17 esrden malaqasiler de yuksek enenevi musiqinin muhum formalari yaranmisdir Adalar Avropa mustemlekesine cevrildikden sonra ayin musiqisi daxil olmaqla qarisiq uslublar Avropa aletleri yayilmaga basladi Mavriki ve Seysel adalarini kreol medeniyyeti Cenubi Asiya Avropa ve Afrika musiqisinin xususiyyetlerini ozunde ehtiva edir EdebiyyatJoshua Clark Davis African Sounds in the American South Community Radio Historically Black Colleges and Musical Pan Africanism The Journal of Popular Music Studies December 2015 Graeme Ewens Africa O Ye a Celebration of African Music 1992 cop 1991 New York Da Capo Press ISBN 0 306 80461 1 Ruth M Stone ed The Garland handbook of African Music 2nd ed 2008 NY amp Oxford Routledge ISBN 978 0 415 96102 8 Abridged paperback edition of vol Africa vol 1 of The Garland Encyclopedia of World Music with additional articles IstinadlarAME 2009 seh 135 137MenbeAzerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde 1 ci cild A Argelander 25 000 nus Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi 2009 seh 135 137 ISBN 978 9952 441 02 4 Hemcinin baxAfrika medeniyyeti Afrika reqsleri Afrikada heykelterasliq