Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ud — əsasən Ərəbistan, Azәrbaycan, Türkiyə, İran və bir çox Şərq xalqları arasında geniş yayılmış mizrabla çalınan simli-dartımlı musiqi aləti.
| Ud | |
|---|---|
 | |
| Hornbostel–Zaks təsnifatı | 321.321-6 |
| Mənşə ölkəsi | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Söz açımı
"Əl-ud" ərəb sözü olub, "ağac" mənasını daşıyır.
Farslar iddia edirlər ki, əslində "ud" sözü rud alətinin adından törəmişdir. Ancaq həm udun, həm rudun sələfi Orta Asiyada istifadə olunan beşsimli udabənzər qopuz (qopuzi-rumi) ola bilərdi.
Tarixçə
Ud haqqında ilk dəfə Mosullu İshaq İbn İbrahimin (767–849), daha sonralar isə Əbu Nəsr Fərabinin (870–950) əsərlərində məlumat verilir.
Orta əsrlərdə Yaxın Şərq mədəniyyətinin inkişafında udun çox böyük tarixi əhəmiyyəti olmuşdur. Bir çox qədim musiqi risalələrində udun qədim tarixə malik olması bildirilir və yaranması barədə rəvayətlər söylənilir. Səfiəddin Əbdülmömin Urməvinin "Kitab əl-ədvar" ("Musiqi dövrləri haqqında kitab", 1252) əsərini şərh edən Əbdülqadir Marağai ud musiqi alətinin peyğəmbərin nəvələrindən biri tərəfindən icad edildiyini bildirir. Yazılı mənbələrdə udun icadını qədim yunan filosofu Platonun adı ilə bağlayırlar.
Udun təkmilləşdirilməsində, onun yeni səs düzümünün yaradılmasında Səfiəddin Urməvinin çox böyük xidməti olmuş və həm də udda məharətlə çalmışdır.
Udun özünəməxsus qüdrətli səsini dahi Məhəmməd Füzuli "Yeddi cam" əsərində belə təsvir etmişdir:
Bir gün yenə mən nəşəli bir bəzm düzəltdim,
Mən bu işi bir hikmət üçün bərqərar etdim.
Bir ud sədası bu zaman qalxdı həvayə,
Yandım, tütünüm çıxdı mənim övci səmayə.
Ud və rud çağdaş Avropa gitara və mandolinanın atalarıdır.
Ud və əski Şərq musiqi not sistemi
Çağımızda hər bir musiqiçi yeni əsər üzərində çalışdığı zaman, ya da yeni musiqi əsərini not yazısına köçürtdükdə bu əməliyyatı adətən müəyyən bir musiqi alətindən istifadə yolu ilə həyata keçirir. Bu gün opera, balet, ya da simfonik əsər üzərində çalışan müasir bəstəkarın yaradıcılıq prosesində istifadə etdiyi musiqi aləti pianodur. Ola bilər ki, piano yazılan əsəri ifa edəcək orkestrin tərkibində olmasın. Lakin buna baxmayaraq əsər bəstələndiyi, həm də not yazısına köçürüldüyü zaman pianonun rolu çox böyükdür. Çünki, bəstəkar yazdığı əsəri, əksər hallarda, pianoda çalaraq yaradır. Orta əsrlərdə Azərbaycanda və ümumiyyətlə Yaxın Şərq ölkələrində musiqiçilərin istifadə etdikləri əsas musiqi aləti ud olmuşdur.
Getdikcə təkmilləşdirilən ud simli musiqi aləti orta əsr Şərq musiqi alətləri arasında uzun illər mühüm yer tutmuşdur. Səfiəddin Urməvi musiqini kağız üzərində qeyd etdikdə əsas etibarı ilə udu nəzərdə tutduğunu və uddan istifadə etdiyini bildirir. Odur ki, indi biz də Urməvinin not yazılarını şərh edib müasir not yazısı sisteminə köçürmək istədikdə hər şeydən əvvəl udun quruluşunu ətraflı surətdə öyrənməliyik.
Udun quruluşu haqqında ilk əvvəl geniş izahat verən, onu ətraflı surətdə şərh və təhlil edən Şərqin böyük musiqi ustadı Əbunəsr Farabi olmuşdur. Farabi "Kitab-ül-musiqi-i kəbir" kitabında yazır ki, ud əvvəllər dörd simdən ibarət musiqi aləti idi. Sonradan ona beşinci sim əlavə olundu. Həm də daha gur, daha güclü səslənsin deyə, hər bir sim qoşalaşdırıldı (tardakı ağ simlər ilə sarı simlər kimi).
Udda bəm simdən zilə doğru hər qoşa simin öz adı vardır: bəm, misləs, məsna, zir, hadd. Hər qoşa sim öz-özlüyündə kainatın varlığını təşkil edən ünsürlərlə: ab (su), atəş, xak (torpaq) və bad (külək) ilə əlaqələndirilir. Ən zil sim olan beşinci qoşa sim isə itilik, kəskinlik məfhumunu ifadə edən hədd adlandırılmışdır.
Udun hər ayrı qoşa simləri arasındakı interval (yüksəkliyi etibarı ilə iki səs arasındakı məsafə. Orta əsr musiqi təzkirəçiləri bunu "bö`d", cəm halında isə "əl-ab`ad" adlandırmışlar) xalis kvartaya (tarda boş sarı sim ilə boş ağ sim arasındakı interval qədər) bərabərdir.
Udun qolu tarın qoluna nisbətən çox qısadır. Odur ki, udun qoluna cəmisi 7 pərdə sığışdırıb bağlamaq mümkün olmuşdur. Bu pərdələrdən beşi əsas, ikisi əlavə, köməkçi pərdə sayılır. Qədim musiqi kitablarında bu pərdələrə dastan deyilir. Hər dastanın öz adı var. Bu adlar çalğı zamanı simləri pərdəyə sıxan barmaqların adı ilə əlaqələndirilmişdir. Udun əsas dastanları (pərdələri) bunlardır:
- Sabbaba — şəhadət barmağı — birinci barmaq;
- Vosta — orta barmaq — ikinci barmaq;
- Vosta — adsız barmaq — üçüncü barmaq;
- Xinsir — çeçələ barmaq — dördüncü barmaq.
- Mütləq (yəni boş sim) ilə sabbaba pərdəsi arasında iki pərdə bağlanır ki, bunlardan birincisinə "zaed", ikincisinə isə "mücənnəb" adı verilmişdir. Eləcə də sabbaba pərdəsi ilə benser pərdəsi arasındakı vosta pərdəsi də bir-birindən müxtəlif yüksəklikdə olan iki pərdədən ibarət olaraq bağlanır. Bunların birincisinə "vosta-ül-furs" (bu, "vosta-ül-fars" kimi də oxunur ki, İran musiqişünasları bu pərdəni "vosta-yi İrani" adlandırmışlar), o birisinə isə "vosta-zol-zol" adı verilmişdir.
Beləliklə, udun qolu üzərinə bağlanmış yeddi pərdə (dastan) ilə boş sim (mütləq) birlikdə hər simin səkkiz müxtəlif səs verməsini təmin edir. Həm də yeddinci (xinsir) pərdənin verdiyi səs ilə sonradan ardıcıl olaraq zilə tərəf gələn hər boş simin səsindəki hündürlüyün eyni olduğunu (məhz buna görə də dahi ustad Urməvi bunları eyni işarə ilə qeydə alır) nəzərdə tutsaq musiqi alətində 36 müxtəlif yüksəklikdə səsin əldə edilə biləcəyini görərik.
Urməvi ərəb əlifbasının əbcəd hərfləri tərtibinin sırası ilə gələn işarələrlə hər bir səsi ayrı-ayrılıqda qeydə alır. Əbcəd hesabında birinci hərfin (əlif) bir (1) rəqəmini ifadə etdiyini və "lo" hərfinin 36 rəqəminə bərabər olduğunu nəzərdə tutsaq, ud musiqi alətinin hər bir səsinin müəyyən bir hərf ilə qeydə alınmasının mümkün və təbii olduğunu aydın surətdə görərik.
Quruluşu
Miniatür sənət əsərlərində udun təsvirinə də rast gəlmək olar. Qədim udun dörd simini od, su, torpaq və hava ilə müqayisə etmişlər. Birinci sim "zir", ikinci "məsna", üçüncü "mislas", dördüncü "bəm" və sonralar əlavə edilmiş beşinci sim "had" adlandırılmışdır. Qədim ud əsrlər boyu quruluş və forma etibarı ilə islah edilmiş, dövrümüzə qədər təkmil bir alət kimi gəlib çatmışdır. Ərəblər tərəfindən İspaniyaya gətirilmiş ud, sonralar Qərb ölkələrində lütnya adı ilə geniş yayılmışdır. Müasir udun beş qoşa, bir tək (cəmi on bir) simi olur.
Ud, çanağı sağ dizin üzərinə qoyularaq ifa edilir. İpək sap, bağırsaq və xüsusi kaprondan hazırlanmış simlər bir-birinə kvarta münasibətində köklənir. Ud armudvarı çanaqdan, qol və aşıqlar yerləşən kəllədən ibarətdir. Alətin çanağı yığma üsulu ilə bir neçə hissədən, əsasən, səndəl, qoz və armud ağaclarından hazırlanır. 5 mm qalınlığında olan bu taxta hissələr (qabırğalar) xüsusi qəliblərdə istiyə verilərək lazımi ölçüdə əyilir və hissə-hissə yığılır. Çanağın üzü 5 mm qalınlığında şam ağacından hazırlanmış taxta üzlüklə örtülür.
Ümumi uzunluğu 850 mm olan udun çanağının eni 350 mm, uzunluğu 480 mm, hündürlüyü 200 mm olur.
Udun diapazonu böyük oktavanın "mi" səsindən ikinci oktavanın "fa" səsinə kimidir. Solo və müşayiətçi alət kimi orkestr və ansamblların tərkibinə daxil edilmişdir.
Növləri
İki növü var: ərəbi və şərqi.
Tanınmış el sənətkarı Qasım Qasımov tərəfindən udun yeni növləri icad olunub:
- Cürəud
- Sinəud
- Vəlud
Udabənzər alətlər
- Bərbət — dörd cütsimli qədim ud.
- Qopuzi-rumi — beşsimli Orta Asiya qopuzu.
- Çağdaş ud — beş cütsimli alət.
- Şeştay — unudulmuş altısimli ud. Simləri cüt köklənib. Kəlləsində 6 aşıx yerləşdirilib. Çanağın üzərinə ağacdan nazik üzlük vurulurdu. Adına XIII əsr "Dastani Əhməd Hərami"də, Ə.Marağayinin (XIV əsr) elmi əsərlərində, Həbibinin (XV əsr) şeirlərində rast gəlinir. Üç cür olub. I–II növ şeştaylar qolunun ölçüsünə görə fərqləniblər. III növ şeştayın isə gövdəsinin üzərində 15 cüt sim olub, qolundakı 15 cüt aşıx sitar alətində olduğu kimi qol boyu düzülürdü; əsasən Anadoluda istifadə edilib.
- Şeşxana (farsca "şeş" — altı, "xana" — ev, yer) — unudulmuş, mizrabla çalınan simli alət. Həm kəlləsində (tac hissəsində aşıxların sayı), həm qolunda (pərdələrin sayı), həm çanağında (dilimlərin sayı) altı rəqəmi özünü göstərir. Çanağın altı altı dilimdən ibarət idi, üzünə isə naqqa balığının dərisi çəkilirdi. Onu XVII əsrin ünlü müğənnisi Rzaəddin Şirvani icad edib. Bu barədə XVII əsrdə Azərbaycanda olmuş türkiyəli səyyah Övliya Çələbi xəbər verir.
Ünlü ud ifaçıları
İstinadlar
- Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity, Liste représentative du patrimoine culturel immatériel de l’humanité, Lista Representativa del Patrimonio Cultural Inmaterial de la Humanidad (ing.).
- "Douglas Harper. Online Etimology Dictionary — Oud". 2017-07-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-04-28.
- "Douglas Harper. Online Etimology Dictionary — Lute". 2017-07-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-04-28.
- "Encyclopedia Iranica — Music history ii. CA. 650 TO 1370 CE". 2022-05-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-12.
- ""Dədə Qorqud" Ensikloprdiyası — Qopuz". 2022-03-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-12.
- "Афрасияб Бадалбейли "Толковый монографический музыкальный словарь — Лютня". 2022-03-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-04-28.
- "Əfrasiyab Bədəlbəyli — Not yazısı necə yaranmışdır? (ikinci məqalə). "Elm və həyat", № 7, 1964". 2022-03-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-05-12.
- "Azərbaycan ənənəvi musiqi atlası — Ud". 2022-01-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-04-28.
- "Саадет Абдуллаева. Чарующий слух музыкальный инструмент. Журнал İRS, № 5(53), 2011" (PDF). 2019-07-12 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2013-06-01.
Video
- Udun nağılı (film, 2005)
- MuzTV. "Musiqi alətləri tarixi" verilişi — Ud
- — Şur təsnifi. Atlandım, keçdim dağdan.
- — Dilkeş
- — Durnam
- — Marş — musiqi: Emin Sabitoğlu
- — Sən Vətənim — musiqi: Cahangir Cahangirov
- — Qara Dəniz musiqisi
- — Segah
- — Orqan və udda — Sən mənimsən, mən sənin — musiqi: Tofiq Quliyev
- — Piano və udda "Belə ola həmişə" — musiqi: Emin Sabitoğlu
- — Bayatı Şiraz
- Şəhriyar İmanov — Bahar kompozisiyası — musiqi: Tural Bakuvi
- Şəhriyar İmanov — Şüştər muğamı (improvizə)
- Şəhriyar İmanov — Zəminxarə
- Şəhriyar İmanov — Eşşəkarısının uçuşu — musiqi:
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ud esasen Erebistan Azәrbaycan Turkiye Iran ve bir cox Serq xalqlari arasinda genis yayilmis mizrabla calinan simli dartimli musiqi aleti UdHornbostel Zaks tesnifati 321 321 6Mense olkesi Misir Vikianbarda elaqeli mediafayllarSoz acimi El ud ereb sozu olub agac menasini dasiyir Farslar iddia edirler ki eslinde ud sozu rud aletinin adindan toremisdir Ancaq hem udun hem rudun selefi Orta Asiyada istifade olunan bessimli udabenzer qopuz qopuzi rumi ola bilerdi TarixceUd haqqinda ilk defe Mosullu Ishaq Ibn Ibrahimin 767 849 daha sonralar ise Ebu Nesr Ferabinin 870 950 eserlerinde melumat verilir 12 ci esre aid eserde musiqicilerin udaoxsar musiqi aletleri calmasinin tesviri Orta esrlerde Yaxin Serq medeniyyetinin inkisafinda udun cox boyuk tarixi ehemiyyeti olmusdur Bir cox qedim musiqi risalelerinde udun qedim tarixe malik olmasi bildirilir ve yaranmasi barede revayetler soylenilir Sefieddin Ebdulmomin Urmevinin Kitab el edvar Musiqi dovrleri haqqinda kitab 1252 eserini serh eden Ebdulqadir Maragai ud musiqi aletinin peygemberin nevelerinden biri terefinden icad edildiyini bildirir Yazili menbelerde udun icadini qedim yunan filosofu Platonun adi ile baglayirlar Udun tekmillesdirilmesinde onun yeni ses duzumunun yaradilmasinda Sefieddin Urmevinin cox boyuk xidmeti olmus ve hem de udda meharetle calmisdir Udun ozunemexsus qudretli sesini dahi Mehemmed Fuzuli Yeddi cam eserinde bele tesvir etmisdir Bir gun yene men neseli bir bezm duzeltdim Men bu isi bir hikmet ucun berqerar etdim Bir ud sedasi bu zaman qalxdi hevaye Yandim tutunum cixdi menim ovci semaye Ud ve rud cagdas Avropa gitara ve mandolinanin atalaridir Ud ve eski Serq musiqi not sistemiCagimizda her bir musiqici yeni eser uzerinde calisdigi zaman ya da yeni musiqi eserini not yazisina kocurtdukde bu emeliyyati adeten mueyyen bir musiqi aletinden istifade yolu ile heyata kecirir Bu gun opera balet ya da simfonik eser uzerinde calisan muasir bestekarin yaradiciliq prosesinde istifade etdiyi musiqi aleti pianodur Ola biler ki piano yazilan eseri ifa edecek orkestrin terkibinde olmasin Lakin buna baxmayaraq eser bestelendiyi hem de not yazisina kocurulduyu zaman pianonun rolu cox boyukdur Cunki bestekar yazdigi eseri ekser hallarda pianoda calaraq yaradir Orta esrlerde Azerbaycanda ve umumiyyetle Yaxin Serq olkelerinde musiqicilerin istifade etdikleri esas musiqi aleti ud olmusdur Getdikce tekmillesdirilen ud simli musiqi aleti orta esr Serq musiqi aletleri arasinda uzun iller muhum yer tutmusdur Sefieddin Urmevi musiqini kagiz uzerinde qeyd etdikde esas etibari ile udu nezerde tutdugunu ve uddan istifade etdiyini bildirir Odur ki indi biz de Urmevinin not yazilarini serh edib muasir not yazisi sistemine kocurmek istedikde her seyden evvel udun qurulusunu etrafli suretde oyrenmeliyik Udun qurulusu haqqinda ilk evvel genis izahat veren onu etrafli suretde serh ve tehlil eden Serqin boyuk musiqi ustadi Ebunesr Farabi olmusdur Farabi Kitab ul musiqi i kebir kitabinda yazir ki ud evveller dord simden ibaret musiqi aleti idi Sonradan ona besinci sim elave olundu Hem de daha gur daha guclu seslensin deye her bir sim qosalasdirildi tardaki ag simler ile sari simler kimi Udda bem simden zile dogru her qosa simin oz adi vardir bem misles mesna zir hadd Her qosa sim oz ozluyunde kainatin varligini teskil eden unsurlerle ab su ates xak torpaq ve bad kulek ile elaqelendirilir En zil sim olan besinci qosa sim ise itilik keskinlik mefhumunu ifade eden hedd adlandirilmisdir Udun her ayri qosa simleri arasindaki interval yuksekliyi etibari ile iki ses arasindaki mesafe Orta esr musiqi tezkirecileri bunu bo d cem halinda ise el ab ad adlandirmislar xalis kvartaya tarda bos sari sim ile bos ag sim arasindaki interval qeder beraberdir Udun qolu tarin qoluna nisbeten cox qisadir Odur ki udun qoluna cemisi 7 perde sigisdirib baglamaq mumkun olmusdur Bu perdelerden besi esas ikisi elave komekci perde sayilir Qedim musiqi kitablarinda bu perdelere dastan deyilir Her dastanin oz adi var Bu adlar calgi zamani simleri perdeye sixan barmaqlarin adi ile elaqelendirilmisdir Udun esas dastanlari perdeleri bunlardir Sabbaba sehadet barmagi birinci barmaq Vosta orta barmaq ikinci barmaq Vosta adsiz barmaq ucuncu barmaq Xinsir cecele barmaq dorduncu barmaq Mutleq yeni bos sim ile sabbaba perdesi arasinda iki perde baglanir ki bunlardan birincisine zaed ikincisine ise mucenneb adi verilmisdir Elece de sabbaba perdesi ile benser perdesi arasindaki vosta perdesi de bir birinden muxtelif yukseklikde olan iki perdeden ibaret olaraq baglanir Bunlarin birincisine vosta ul furs bu vosta ul fars kimi de oxunur ki Iran musiqisunaslari bu perdeni vosta yi Irani adlandirmislar o birisine ise vosta zol zol adi verilmisdir Belelikle udun qolu uzerine baglanmis yeddi perde dastan ile bos sim mutleq birlikde her simin sekkiz muxtelif ses vermesini temin edir Hem de yeddinci xinsir perdenin verdiyi ses ile sonradan ardicil olaraq zile teref gelen her bos simin sesindeki hundurluyun eyni oldugunu mehz buna gore de dahi ustad Urmevi bunlari eyni isare ile qeyde alir nezerde tutsaq musiqi aletinde 36 muxtelif yukseklikde sesin elde edile bileceyini gorerik Urmevi ereb elifbasinin ebced herfleri tertibinin sirasi ile gelen isarelerle her bir sesi ayri ayriliqda qeyde alir Ebced hesabinda birinci herfin elif bir 1 reqemini ifade etdiyini ve lo herfinin 36 reqemine beraber oldugunu nezerde tutsaq ud musiqi aletinin her bir sesinin mueyyen bir herf ile qeyde alinmasinin mumkun ve tebii oldugunu aydin suretde gorerik QurulusuMiniatur senet eserlerinde udun tesvirine de rast gelmek olar Qedim udun dord simini od su torpaq ve hava ile muqayise etmisler Birinci sim zir ikinci mesna ucuncu mislas dorduncu bem ve sonralar elave edilmis besinci sim had adlandirilmisdir Qedim ud esrler boyu qurulus ve forma etibari ile islah edilmis dovrumuze qeder tekmil bir alet kimi gelib catmisdir Erebler terefinden Ispaniyaya getirilmis ud sonralar Qerb olkelerinde lutnya adi ile genis yayilmisdir Muasir udun bes qosa bir tek cemi on bir simi olur Ud canagi sag dizin uzerine qoyularaq ifa edilir Ipek sap bagirsaq ve xususi kaprondan hazirlanmis simler bir birine kvarta munasibetinde koklenir Ud armudvari canaqdan qol ve asiqlar yerlesen kelleden ibaretdir Aletin canagi yigma usulu ile bir nece hisseden esasen sendel qoz ve armud agaclarindan hazirlanir 5 mm qalinliginda olan bu taxta hisseler qabirgalar xususi qeliblerde istiye verilerek lazimi olcude eyilir ve hisse hisse yigilir Canagin uzu 5 mm qalinliginda sam agacindan hazirlanmis taxta uzlukle ortulur Umumi uzunlugu 850 mm olan udun canaginin eni 350 mm uzunlugu 480 mm hundurluyu 200 mm olur Udun diapazonu boyuk oktavanin mi sesinden ikinci oktavanin fa sesine kimidir Solo ve musayietci alet kimi orkestr ve ansambllarin terkibine daxil edilmisdir NovleriIki novu var erebi ve serqi Taninmis el senetkari Qasim Qasimov terefinden udun yeni novleri icad olunub Cureud Sineud VeludUdabenzer aletler Berbet dord cutsimli qedim ud Qopuzi rumi bessimli Orta Asiya qopuzu Cagdas ud bes cutsimli alet Sestay unudulmus altisimli ud Simleri cut koklenib Kellesinde 6 asix yerlesdirilib Canagin uzerine agacdan nazik uzluk vurulurdu Adina XIII esr Dastani Ehmed Herami de E Maragayinin XIV esr elmi eserlerinde Hebibinin XV esr seirlerinde rast gelinir Uc cur olub I II nov sestaylar qolunun olcusune gore ferqlenibler III nov sestayin ise govdesinin uzerinde 15 cut sim olub qolundaki 15 cut asix sitar aletinde oldugu kimi qol boyu duzulurdu esasen Anadoluda istifade edilib Sesxana farsca ses alti xana ev yer unudulmus mizrabla calinan simli alet Hem kellesinde tac hissesinde asixlarin sayi hem qolunda perdelerin sayi hem canaginda dilimlerin sayi alti reqemi ozunu gosterir Canagin alti alti dilimden ibaret idi uzune ise naqqa baliginin derisi cekilirdi Onu XVII esrin unlu mugennisi Rzaeddin Sirvani icad edib Bu barede XVII esrde Azerbaycanda olmus turkiyeli seyyah Ovliya Celebi xeber verir Unlu ud ifacilariEhsen Dadasov Mircavad CeferovIstinadlarRepresentative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity Liste representative du patrimoine culturel immateriel de l humanite Lista Representativa del Patrimonio Cultural Inmaterial de la Humanidad ing Douglas Harper Online Etimology Dictionary Oud 2017 07 13 tarixinde Istifade tarixi 2013 04 28 Douglas Harper Online Etimology Dictionary Lute 2017 07 13 tarixinde Istifade tarixi 2013 04 28 Encyclopedia Iranica Music history ii CA 650 TO 1370 CE 2022 05 17 tarixinde Istifade tarixi 2014 03 12 Dede Qorqud Ensikloprdiyasi Qopuz 2022 03 28 tarixinde Istifade tarixi 2014 03 12 Afrasiyab Badalbejli Tolkovyj monograficheskij muzykalnyj slovar Lyutnya 2022 03 28 tarixinde Istifade tarixi 2013 04 28 Efrasiyab Bedelbeyli Not yazisi nece yaranmisdir ikinci meqale Elm ve heyat 7 1964 2022 03 16 tarixinde Istifade tarixi 2013 05 12 Azerbaycan enenevi musiqi atlasi Ud 2022 01 26 tarixinde Istifade tarixi 2013 04 28 Saadet Abdullaeva Charuyushij sluh muzykalnyj instrument Zhurnal IRS 5 53 2011 PDF 2019 07 12 tarixinde PDF Istifade tarixi 2013 06 01 VideoUdun nagili film 2005 MuzTV Musiqi aletleri tarixi verilisi Ud Sur tesnifi Atlandim kecdim dagdan Dilkes Durnam Mars musiqi Emin Sabitoglu Sen Vetenim musiqi Cahangir Cahangirov Qara Deniz musiqisi Segah Orqan ve udda Sen menimsen men senin musiqi Tofiq Quliyev Piano ve udda Bele ola hemise musiqi Emin Sabitoglu Bayati Siraz Sehriyar Imanov Bahar kompozisiyasi musiqi Tural Bakuvi Sehriyar Imanov Suster mugami improvize Sehriyar Imanov Zeminxare Sehriyar Imanov Essekarisinin ucusu musiqi Hemcinin baxRud Gitara Azerbaycan musiqisi Azerbaycan medeniyyeti