Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rud — qədim simli çalğı alətidir. Ud tipli alətlər qrupuna daxildir. Əsasən saray mədəniyyətinə məxsus olan musiqi alətləridir, yaranması XVI əsrə qədər gəlib çatıb.
| Rud | |
|---|---|
| Əlaqəli alətlər | |
| Mənşə ölkəsi |  Azərbaycan |
Tarixi
Orta əsr Azərbaycan klassiklərinin əsərlərində təsvir edilmişdir. "Rud" farsca "bağırsaq" anlamına gəlir. Nizami Gəncəvi Əflatunun (Platon) ərğanunu ruda istinadən icad etdiyi haqqda bilgi verir. Deməli, Əflatunnun yaşadığı dövrdə, e. ə. V əsrdə rud aləti mövcud idi.
Rud klassiklərin əsrlərində
Rud Nizami Gəncəvinin "İsgəndərnamə" əsərində belə vəsf olunmuşdur:
Müğənni, çal rudu, gəl dadıma çat,
Məni bu amansız yuxudan oyat.
Bəlkə, rudun səsi axar çay kimi
Dincəltsin susamış yanar qəlbimi.
Əbdülqədir Marağayi risaləsində rud barədə yazır: "Rud xani: onun səthinin yarısına kimi dəri çəkilir, qoluna pərdələr bağlanılır. 4 simli olur. İstifadə qaydası qədim uddakı kimidir". Əsasən, saray çalğı aləti sayılan rud XVI-XVII əsrlərə kimi Azərbaycan ərazisində istifadə olunub.
Araşdırmalardan məlum olur ki, rudun ilk nümunələrinin çanağı balqabaqdan, simləri isə ipək sapdan və yaxud bağırsaqdan hazırlanıb. Onun xarici görünüşü də balqabağı və gitaranı xatırladır. Quruluşu etibarı ilə başqa simli çalğı alətlərindən fərqlənən rudun üzünün yarısı balıq dərisi ilə, qalan hissəsi isə şam ağacından hazırlanmış üzlüklə örtülür.
Quruluşu
İlk zamanlar barmaqla, sonralar isə yumşaq materialdanı hazırlanmış mizrabla çalınıb. Çanağı tut, ərik, qolu və kəlləsi qoz, aşıqları armud ağacından hazırlanır. Rudun qoluna 12 pərdə bağlanılır. Bəm səsə malikdir. Alətin ümumi uzunluğu 860 mm, çanağının uzunluğu 495 mm, eni 335 mm, hündürlüyü 170 mm, qolunun uzunluğu 285 mm-dir.
Səs düzümü böyük oktavanın "mi" səsindən ikinci oktavanın "si" səsinə kimidir.
- Şahrud - rudun böyük, bəm biçimi. Uddan 2 dəfə böyük, 5 cüt simi olub, uddan bir oktava bəm səslənirdi. IX yüzillikdə Səmərqəndli İbn Əxvəs tərəfindən icad edilsə də, sonralar unudulub, XIV əsrdə Ə. Marağalı tərəfindən bərpa olunub və bir daha unudulub dövrümüzə gəlib çatmayıb. Əl-Fərabi (IX əsr) onun bir növünü təqdim edir, Ə. Marağalı isə tamam başqa biçimli şahrudu təsvir edir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Qədim musiqi alətlərimiz zəngin mədəni tariximizi əks etdirir". 2022-03-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-04-30.
- Abbasqulu Nəcəfzadə. Çalğı alətlərimiz 2022-03-25 at the Wayback Machine. Bakı, 2004.
- "Azərbaycan ənənəvi musiqi atlası - Rud". 2022-03-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-04-28.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Rud qedim simli calgi aletidir Ud tipli aletler qrupuna daxildir Esasen saray medeniyyetine mexsus olan musiqi aletleridir yaranmasi XVI esre qeder gelib catib RudElaqeli aletler turk Ney azerb Tutek cin yap bolq Mense olkesi AzerbaycanTarixiOrta esr Azerbaycan klassiklerinin eserlerinde tesvir edilmisdir Rud farsca bagirsaq anlamina gelir Nizami Gencevi Eflatunun Platon erganunu ruda istinaden icad etdiyi haqqda bilgi verir Demeli Eflatunnun yasadigi dovrde e e V esrde rud aleti movcud idi Rud klassiklerin esrlerindeRud Nizami Gencevinin Isgendername eserinde bele vesf olunmusdur Mugenni cal rudu gel dadima cat Meni bu amansiz yuxudan oyat Belke rudun sesi axar cay kimi Dinceltsin susamis yanar qelbimi Ebdulqedir Maragayi risalesinde rud barede yazir Rud xani onun sethinin yarisina kimi deri cekilir qoluna perdeler baglanilir 4 simli olur Istifade qaydasi qedim uddaki kimidir Esasen saray calgi aleti sayilan rud XVI XVII esrlere kimi Azerbaycan erazisinde istifade olunub Arasdirmalardan melum olur ki rudun ilk numunelerinin canagi balqabaqdan simleri ise ipek sapdan ve yaxud bagirsaqdan hazirlanib Onun xarici gorunusu de balqabagi ve gitarani xatirladir Qurulusu etibari ile basqa simli calgi aletlerinden ferqlenen rudun uzunun yarisi baliq derisi ile qalan hissesi ise sam agacindan hazirlanmis uzlukle ortulur QurulusuIlk zamanlar barmaqla sonralar ise yumsaq materialdani hazirlanmis mizrabla calinib Canagi tut erik qolu ve kellesi qoz asiqlari armud agacindan hazirlanir Rudun qoluna 12 perde baglanilir Bem sese malikdir Aletin umumi uzunlugu 860 mm canaginin uzunlugu 495 mm eni 335 mm hundurluyu 170 mm qolunun uzunlugu 285 mm dir Ses duzumu boyuk oktavanin mi sesinden ikinci oktavanin si sesine kimidir Sahrud rudun boyuk bem bicimi Uddan 2 defe boyuk 5 cut simi olub uddan bir oktava bem seslenirdi IX yuzillikde Semerqendli Ibn Exves terefinden icad edilse de sonralar unudulub XIV esrde E Maragali terefinden berpa olunub ve bir daha unudulub dovrumuze gelib catmayib El Ferabi IX esr onun bir novunu teqdim edir E Maragali ise tamam basqa bicimli sahrudu tesvir edir Hemcinin baxUd Tulum TutekIstinadlar Qedim musiqi aletlerimiz zengin medeni tariximizi eks etdirir 2022 03 25 tarixinde Istifade tarixi 2015 04 30 Abbasqulu Necefzade Calgi aletlerimiz 2022 03 25 at the Wayback Machine Baki 2004 Azerbaycan enenevi musiqi atlasi Rud 2022 03 28 tarixinde Istifade tarixi 2013 04 28