Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədə heç bir məlumatın mənbəsi . |
Uqanda (suah. Uganda; ing. Uganda) və ya rəsmi adı ilə Uqanda Respublikası (suah. Jamhuri ya Uganda; ing. Republic of Uganda) — Şərqi Afrikada dövlət. Uqanda dənizə çıxışı olmayan ölkələrdəndir. Şimaldan Cənubi Sudan, şərqdən Keniya, cənubdan Tanzaniya, cənub-qərbdən Ruanda, qərbdən isə Konqo Demokratik Respublikası ilə həmsərhəddir. Ölkə cənub-şərqdən Afrikanın ən böyük gölü olan Viktoriya gölü ilə əhatələnmişdir. Paytaxtı və ən böyük şəhəri Kampala, ümumi sahəsi 241,038 kvadrat kilometrdir. Uqanda həm də "Afrikanın mirvarisi" adlandırılır. Ölkə Millətlər Birliyinə daxildir.
| Uqanda | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| suah.Jamhuri ya Uganda ing. Republic of Uganda | |||||
| |||||
| For God and My Country, kwa mungu na nchi yangu, За Бог и страната ми | |||||
| Himn: "" | |||||
 | |||||
| Tarixi | |||||
| • Böyük Britaniyadan müstəqillik | 9 oktyabr 1962 | ||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Paytaxt | Kampala | ||||
| İdarəetmə forması | Prezident respublikası | ||||
| Prezident | Yoveri Museveni | ||||
| Baş Nazir | |||||
| Sahəsi | |||||
| • Ümumi | 241,038 km² km² | ||||
| • Su sahəsi (%) | 15.39 | ||||
| Əhalisi | |||||
| • Əhali | 32,369,558 nəfər | ||||
| • Siyahıyaalma (2014) | 34,634,650 nəf. | ||||
| • Sıxlıq | 143.7 nəf./km² | ||||
| • Adambaşına | $1,226 dollar | ||||
| ÜDM (nominal) | |||||
| • Ümumi (2010) | $17.703 billion dollar | ||||
| • Adambaşına | $514 dollar | ||||
| İİİ (2010) | 0.422 (artış) | ||||
| İnternet domeni | .ug | ||||
| UG | |||||
| BOK kodu | UGA | ||||
| Telefon kodu | +256 | ||||
| Saat qurşaqları | | ||||
| Nəqliyyatın yönü | sol[d] | ||||
| 1 006 Keniya və Tanzaniya. | |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Dövlət quruluşu
Uqanda respublikadır. Millətlər birliyinə daxildir. Konstitusiyası 1967-ci ildə qəbul olunmuşdur. 1987-ci ilin iyulun 27-də baş vermiş hərbi dövlət çevrilişi nəticəsində Konstutisiyanin qüvvəsi dayandırılmış, paytaxtda fövqəladə hal elan olunmuşdur. Ölkəni əsasən hərbiçilərdən ibarət hərbi Şura idarə edir.
Təbiət
Səthi, əsasən ayrı-ayrı dağlar olan zəif dalğalı platodur(hünd. 1100–1500 m). Faydalı qazıntıları :mis , qalay, kobalt, volfram və s.
İqlimi ərazisinin çox hissəsində ekvatorial-mussondur. Orta alyıq tempraturu 18–25 dərəcədir. İllik yağıntı 750–1500 mm-dir.
Çaylarə ərazisindən keçən Nil hövzəsi aiddir. Əsasən qırmızı ferralit torbaqlar yayılmışdır. Bitkiləri çox yerdə yüksəkotlu savannalardan ibarətdir. Heyvanları: Fil, kərgədan, begemot, antilop, zürafə, aslan, meymun və s. Çoxlu quş, sürünən (timsah, ilan) həşərat var. Milli Parklar(Ruvenzori , Kabareqa) yaradılmışdır.
Əhali
Əhalinin 97%-dən çoxu Afrika xalqlarıdır. Avropa və Asiyadan köçüb gələn də var. Rəsmi dilləri (1973 ildən) Svahili Və ingilis dilləridir. Əhalinin tərq. 65%-i xristian,5–6%-i müsəlman, qalanları isə ənənəvi din etqatları saxlayır. İşləyən əhalinin 154,3 min nəfəri xidmət sahəsində, 61,2 min nəfəri balıqçılıqla, 58,9 min nəfər sənayedə, 44,4 min nəfəri isə tikintidə çalışır. Orta sıxlıq 1 km²-ə 57 nəfərdir. Şəhər əhalisi 7,8 %-dir. Mühüm şəhərləri: Kampala Cinca, Mbale, Entebbe və s.
Tarixi
Ümumi ərazisi Aşağı Paleolitdən məskunlaşmışdır. 13–14-cü əsrlərdə yaşayan Kitara-Bunyoro dövləti 16-cı əsrdə Buqanda, Ankole, Karaqve və s. feodal dövlətlərə parçalandı. 19-cu əsrin ortalarında, əraziyə ərəblər köçüb gəlmişlər.19-cu əsrin 2-ci yarısında B. Britaniya, Almaniya və Fransanın ekspansiya obyektinə çevrilmişdir. 1890-cı ildən başlayaraq ərazisində olan dövlətlər B. Britaniyanın protektoratı altına keçməyə başladı. XX əsrin 23–30-cu illərində milli azadliq hərəkatı genişlənmişdi. İkinci Dünya müharibəsindən sonra istiqlaliyyət uğrunda mübarizəyə Milli Konqress(1952-ci ildə yaradılmışdır), sonra isə Uqanda Xalq Konqresi (UXK 1960-cı ildə yaradılmışdır) başçılıq etmişdir. 1962-ci ilin oktyabrında Uqanda müstəqil federativ dövlət elan edildi. A. M. Obote prezident seçildi. 1962-ci ildə BMT-yə qabul olundu. 1962-ildən SSRİ ilə diplomatik əlaqələr saxladı. 1967-ci ilin sentyabrın 8-də respublika elan edildi.1971-ci ildə hərbi çevriliş nəticəsində parlament buraxıldı. Ölkədə general İdi Əminin diktator rejimi quruldu.1979-cu ilin aprelində muxalifətçi qüvvələri birləşdirən Uqanda Milli Azadlıq Cəbhəsi Tanzaniya ordusunun köməyi ilə hakimiyyəti ələ aldı. 1980-ci ilin dekabrında parlament seçkiləri nəticəsində A. M Obote yenidən prezident seçildi.
Siyasi Partiyalar və Həmkarlar İttifaqı
- Uqanda Demokratik Partiyasi(1956)
- Uqanda Xalq Konqresi(1960)
- Uqanda Vətənpərvərlik hərəkatı(1980)
- Uqanda Milli Azadlıq Cəbhəsi(1979)
- Uqanda Həmkarlar İttifaqının Milli Cəmiyyəti(1974)
Həmçinin bax
İstinadlar
- 6 // Constitution of Uganda.
- http://chartsbin.com/view/edr.
Xarici keçidlər
 | Uqanda ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalede hec bir melumatin menbesi gosterilmemisdir Lutfen etibarli menbeler elave etmekle meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Qerez yaradan menbesiz hisseler muzakiresiz siline biler Uqanda suah Uganda ing Uganda ve ya resmi adi ile Uqanda Respublikasi suah Jamhuri ya Uganda ing Republic of Uganda Serqi Afrikada dovlet Uqanda denize cixisi olmayan olkelerdendir Simaldan Cenubi Sudan serqden Keniya cenubdan Tanzaniya cenub qerbden Ruanda qerbden ise Konqo Demokratik Respublikasi ile hemserheddir Olke cenub serqden Afrikanin en boyuk golu olan Viktoriya golu ile ehatelenmisdir Paytaxti ve en boyuk seheri Kampala umumi sahesi 241 038 kvadrat kilometrdir Uqanda hem de Afrikanin mirvarisi adlandirilir Olke Milletler Birliyine daxildir Uqandasuah Jamhuri ya Uganda ing Republic of UgandaBayraq Gerb d For God and My Country kwa mungu na nchi yangu Za Bog i stranata miHimn source source track Tarixi Boyuk Britaniyadan musteqillik 9 oktyabr 1962Resmi dilleri ingilis dili SuahiliPaytaxt KampalaIdareetme formasi Prezident respublikasiPrezident Yoveri MuseveniBas NazirSahesi Umumi 241 038 km km Su sahesi 15 39Ehalisi Ehali 32 369 558 nefer Siyahiyaalma 2014 34 634 650 nef Sixliq 143 7 nef km Adambasina 1 226 dollarUDM nominal Umumi 2010 17 703 billion dollar Adambasina 514 dollarIII 2010 0 422 artis Internet domeni ugUGBOK kodu UGATelefon kodu 256Saat qursaqlari UTC 03 00Neqliyyatin yonu sol d 1 006 Keniya ve Tanzaniya Vikianbarda elaqeli mediafayllarDovlet qurulusuUqanda respublikadir Milletler birliyine daxildir Konstitusiyasi 1967 ci ilde qebul olunmusdur 1987 ci ilin iyulun 27 de bas vermis herbi dovlet cevrilisi neticesinde Konstutisiyanin quvvesi dayandirilmis paytaxtda fovqelade hal elan olunmusdur Olkeni esasen herbicilerden ibaret herbi Sura idare edir TebietSethi esasen ayri ayri daglar olan zeif dalgali platodur hund 1100 1500 m Faydali qazintilari mis qalay kobalt volfram ve s Iqlimi erazisinin cox hissesinde ekvatorial mussondur Orta alyiq tempraturu 18 25 derecedir Illik yaginti 750 1500 mm dir Caylare erazisinden kecen Nil hovzesi aiddir Esasen qirmizi ferralit torbaqlar yayilmisdir Bitkileri cox yerde yuksekotlu savannalardan ibaretdir Heyvanlari Fil kergedan begemot antilop zurafe aslan meymun ve s Coxlu qus surunen timsah ilan heserat var Milli Parklar Ruvenzori Kabareqa yaradilmisdir EhaliEhalinin 97 den coxu Afrika xalqlaridir Avropa ve Asiyadan kocub gelen de var Resmi dilleri 1973 ilden Svahili Ve ingilis dilleridir Ehalinin terq 65 i xristian 5 6 i muselman qalanlari ise enenevi din etqatlari saxlayir Isleyen ehalinin 154 3 min neferi xidmet sahesinde 61 2 min neferi baliqciliqla 58 9 min nefer senayede 44 4 min neferi ise tikintide calisir Orta sixliq 1 km e 57 neferdir Seher ehalisi 7 8 dir Muhum seherleri Kampala Cinca Mbale Entebbe ve s TarixiUmumi erazisi Asagi Paleolitden meskunlasmisdir 13 14 cu esrlerde yasayan Kitara Bunyoro dovleti 16 ci esrde Buqanda Ankole Karaqve ve s feodal dovletlere parcalandi 19 cu esrin ortalarinda eraziye erebler kocub gelmisler 19 cu esrin 2 ci yarisinda B Britaniya Almaniya ve Fransanin ekspansiya obyektine cevrilmisdir 1890 ci ilden baslayaraq erazisinde olan dovletler B Britaniyanin protektorati altina kecmeye basladi XX esrin 23 30 cu illerinde milli azadliq herekati genislenmisdi Ikinci Dunya muharibesinden sonra istiqlaliyyet ugrunda mubarizeye Milli Konqress 1952 ci ilde yaradilmisdir sonra ise Uqanda Xalq Konqresi UXK 1960 ci ilde yaradilmisdir basciliq etmisdir 1962 ci ilin oktyabrinda Uqanda musteqil federativ dovlet elan edildi A M Obote prezident secildi 1962 ci ilde BMT ye qabul olundu 1962 ilden SSRI ile diplomatik elaqeler saxladi 1967 ci ilin sentyabrin 8 de respublika elan edildi 1971 ci ilde herbi cevrilis neticesinde parlament buraxildi Olkede general Idi Eminin diktator rejimi quruldu 1979 cu ilin aprelinde muxalifetci quvveleri birlesdiren Uqanda Milli Azadliq Cebhesi Tanzaniya ordusunun komeyi ile hakimiyyeti ele aldi 1980 ci ilin dekabrinda parlament seckileri neticesinde A M Obote yeniden prezident secildi Siyasi Partiyalar ve Hemkarlar IttifaqiUqanda Demokratik Partiyasi 1956 Uqanda Xalq Konqresi 1960 Uqanda Vetenperverlik herekati 1980 Uqanda Milli Azadliq Cebhesi 1979 Uqanda Hemkarlar Ittifaqinin Milli Cemiyyeti 1974 Hemcinin baxUqanda Qirmizi Xac CemiyyetiIstinadlar6 Constitution of Uganda http chartsbin com view edr Xarici kecidler Uqanda ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin