Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Cənubi Sudan (ing. South Sudan) və ya rəsmi adı ilə Cənubi Sudan Respublikası (ing. Republic of South Sudan) — Şərqi Afrikada dövlət. Cənubi Sudan dənizə çıxışı olmayan ölkələrdən biridir. Şimalda Sudan, şərqdə Efiopiya, cənub-şərqdə Keniya, cənubda Uqanda, cənub-qərbdə Konqo Demokratik Respublikası, qərbdə isə Mərkəzi Afrika Respublikası ilə həmsərhəddir. Paytaxtı və ən böyük şəhəri Cuba şəhəri, ümumi sahəsi 619,745 kvadrat kilometr, əhalisinin sayı 10,975,000(2018) nəfərdir. 9–15 yanvar 2011-ci ildə ərazinin gələcək taleyi ilə bağlı referendum keçirilib. Ümumxalq səsverməsinin gedişində cənublular müstəqil dövlət yaratmaq məsələsinə əksəriyyətlə müsbət münasibət bildiriblər. 9 iyul 2011-ci ildə Sudan Respublikası tərəfindən müstəqilliyi rəsmi tanınandan sonra müstəqillik elan edib.
| Cənubi Sudan | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Republic of South Sudan | |||||
| |||||
| Ədalət, Azadlıq, Rifah | |||||
| Himn: "Biz Tanrının və torpaqlarımızın ordusuyuq" | |||||
 | |||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Paytaxt | Cuba | ||||
| İdarəetmə forması | federal respublika[d] | ||||
| Prezident | Salva Kiir Mayardit [9.VII.2011~] | ||||
| Sahəsi | Dünyada 42-ci | ||||
| • Ümumi | 619,745 km² km² | ||||
| Əhalisi | |||||
| • Əhali | 10,975,000 nəfər (75-ci) | ||||
| • Siyahıyaalma (22.IV.2008) | 8 260 490 nəf. | ||||
| • Sıxlıq | 18 nəf./km² | ||||
| ÜDM (AQP) | |||||
| • Ümumi | 25,9 milyard dollar (139-cu) | ||||
| • Adambaşına | 2 300 dollar () | ||||
| Valyuta | Cənubi Sudan funtu | ||||
| SS | |||||
| BOK kodu | SSD | ||||
| Telefon kodu | +211 | ||||
| Saat qurşaqları | | ||||
| Nəqliyyatın yönü | sağ[d] | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Tarixi
Sudanda Şimal-Cənub qarşıdurmasının tarixi XIX əsrdən başlayır. 1899-cu ildə bağlanmış Misir-Britaniya müqaviləsinə uyğun olaraq uzun müddət Sudanı bu iki dövlət birgə idarə etmişdir. Əslində isə Sudana britaniyalılar nəzarət edirdilər. Britaniya müstəmləkəçiləri burada öz mövqelərini möhkəmlətmək üçün cənubda yaşayan xristian və animist Afrika qəbilələri ilə şimalda yaşayan müsəlman ərəblər arasında münasibətləri daim gərginləşdirirdilər.
1952-ci il Misir inqilabından sonra rəsmi Qahirə Sudan xalqının öz müqəddəratını təyin etmək hüququnu tanıdı. Sonrakı illərdə Sudanda parlament seçkiləri keçirildi, dövlət təsisatları yaradıldı, Misir və Britaniya qoşunları ölkə ərazisindən çıxarıldı.
1956-ci il yanvarın 1-də Sudanın dövlət müstəqilliyi elan edilən vaxt ölkədə Şimal-Cənub qarşıdurması artıq başlamışdı. Uzun illər davam etmiş silahlı münaqişə 1972-ci ildə Efiopiyanın paytaxtı Əddis-Əbəbədə sülh müqaviləsinin bağlanması ilə başa çatdı. Müqaviləyə uyğun olaraq, Cənuba daxili idarəetmə məsələlərində muxtariyyət verildi. Lakin 1983-cü ildə yaradılmış və onun hərbi qanadı olan Sudan Xalq Azadlıq Ordusu mərkəzi Xartum hökumətinin qüvvələrinə qarşı hərbi əməliyyatları bərpa etdi. Buna formal səbəb kimi Sudan hökumətinin Cənubun inzibati-ərazi bölgüsünü dəyişdirməsi və burada şəriət normalarını tətbiq etməsi göstərilirdi.
Qonşu ölkələrin, xüsusilə, Efiopiya və Uqandanın cənublulara geniş dəstək verməsi vətəndaş müharibəsini daha da qızışdırırdı. 20 ildən çox davam etmiş silahlı qarşıdurmanın gedişində tərəflərdən heç biri digərinə üstün gələ bilmədi. 2002–2004-cü illərdə Şimalla Cənub arasında aparılmış danışıqlar 2005-ci ilin yanvarında Keniyanın paytaxtı Nayrobidə hərtərəfli sülh sazişinin imzalanması ilə nəticələndi. Bu sənəd ölkədə vətəndaş müharibəsinə formal olaraq son qoydu.
Hərbi əməliyyatların gedişində iki milyon sudanlı həlak olmuş, təxminən dörd milyon nəfər qaçqın düşmüşdür. Sazişin şərtlərinə görə, Cənuba altı il müddətinə geniş muxtariyyət verilir, sonra isə bu ərazinin statusu referenduma çıxarılır. Ölkənin parçalanması ehtimalı siyasi qüvvələr arasında qarşıdurmaya səbəb oldu. Ancaq rəsmi Xartum hesab edirdi ki, davamlı müharibə şəraitində Cənubla bir yerdə yaşamaqdansa sülh bağlayıb ayrılmaq yaxşıdır. Onsuz da Şimalla Cənubu birləşdirən cəhətlər onları ayıran cəhətlərdən çox deyil.
Referendum
Referendumun nəticələri isə heç kimdə şübhə doğurmur: cənublular müstəqilliyə səs verəcəklər və beləliklə, Şərqi Afrikada iki müstəqil dövlət yaranacaq. Lakin Cənubun ayrılması Sudanın bütün problemlərini avtomatik həll etmir.
İlk növbədə iki yeni müstəqil dövlətin sərhədlərinin müəyyənləşdirilməsindən gedir. Ümumi sərhədin uzunluğu təxminən iki min kilometrdir. Beş sərhəd vilayətinin hüdudları mübahisəlidir. Daha çox narahatlıq doğuran bölgəsidir. Sülh sazişinin şərtlərinə görə, bu vilayətin statusu ayrıca keçiriləcək referendumda həll edilməlidir. Amma Şimal və Cənub tərkibi barədə hələ razılığa gələ bilməmişlər. Abyeydə yaşayan dink qəbiləsi Cənuba qatılmağın tərəfdarıdır, köçəri misseriya icması isə Şimala loyal münasibət bəsləyir. Cənubi Sudan hökuməti misseriyalıların oturaq əhali olmadığına görə referendumda iştirakının əleyhinə çıxır, rəsmi Xartum isə vilayətin taleyinin həll edilməsində onların kənarda qalmasını insan hüquqlarının pozulması kimi qiymətləndirir və yolverilməz hesab edir. Hələlik bu məsələ ilə bağlı razılaşma əldə edilmədiyindən referendum təxirə salınmışdır.
Hazırda Sudanın dövlət büdcəsinin gəlirlərinin 60 faizi, Cənubi Sudanın gəlirlərinin isə 98 faizi neftdən qaynaqlanır. İki müstəqil dövlətin sərhədinin haradan keçəcəyindən asılı olaraq, neft yataqlarının 82–95 faizi Cənub vilayətlərində yerləşir. Yeganə ixrac boru kəməri Şimal vilayətlərindən keçərək Qırmızı dənizin sahilindəki limanına çıxır. Sülh sazişinin şərtlərinə görə, referendumadək tərəflər neft gəlirlərini 50:50 nisbətində bölürdülər. Bundan sonra gəlirlərin hamısı Cənuba çatacaq. Bununla belə, neftin bundan sonra tranziti, qüvvədə olan neft müqavilələrinin taleyi, habelə neft emalı zavodlarının gələcək fəaliyyəti ilə bağlı məsələlər nizama salınmalıdır.
Sudanda vəziyyətin bu həddə gəlib çatmasında "qara qızıl" az rol oynamamışdır. Məhz neft yataqları kəşf edildikdən sonra aparıcı dünya dövlətlərinin, ilk növbədə, ABŞ, Çin və Fransanın ölkəyə marağı artmışdır. 2003-cü ildə Sudanın qərbində — Darfur vilayətində yeni münaqişə ocağının yaranması burada zəngin neft ehtiyatlarının aşkarlanması ilə bir vaxta düşmüşdür. Hazırda Sudanın neftçıxarma sənayesinə ən çox investisiya qoyan ölkə Çindir. Öz növbəsində digər iri beynəlxalq oyunçular Sudan neftinə nəzarət etmək üçün cidd-cəhdlə mübarizə aparırlar.
Əhalisi
Cənubi Sudan əhalisi, müxtəlif məlumatlara görə, 7,5-dən 13 mln. nəfərə qədər təşkil edir. 2008-ci ilin yekunlarında keçirilən sudan siyahıyaalmaya əsasən Cənub əhalisi 8 260 490 nəfər təşkil etmişdi, lakin Cənubi Sudan hakimiyyəti bu nəticələri tanımır, çünki Xartumda yerləşən mərkəzi statistika bürosu region üzrə əsas məlumatları cənubi sudanlıların öz emalı və qiymətləndirilməsi üçün onlara verməkdən imtina edib
Cənubi Sudanın əhalisinin əksəriyyəti Neqroid irqinə aid edilir və ənənəvi afrika animistik dinləri qəbul ediblər yada xristiandılar. Əhalinin əsasını nilotlar (, , , , ) təşkil edir
Cənubi Sudanın daxili problemləri
Cənubi Sudanın ayrılacağı təqdirdə Nil çayının suyunun bölüşdürülməsi məsələsi son dərəcə mühüm problem kimi meydana çıxacaq. 1959-cu ildə imzalanmış Misir-Sudan sazişinə uyğun olaraq, Nil çayının 90 faizindən bu iki dövlət istifadə edir. Cənubi Sudanın bu sazişi tanıyacağı şübhə doğurur. Digər tərəfdən, Nil çayı hövzəsinin ölkələri — Efiopiya, Keniya, Burundi, Konqo Demokratik Respublikası, Ruanda, Tanzaniya və Uqanda çayın su ehtiyatlarının bölüşdürülməsi haqqında mövcud razılaşmalara yenidən baxılmasında maraqlıdır. Artıq Efiopiya su kvotalarının yenidən müəyyənləşdirməyi təklif etmişdir və ona ABŞ dəstək verir. Kvotalara yenidən baxılması Misiri pis vəziyyətdə qoya bilər. Hazırda Nil suyunun ildə 55,5 milyard kubmetrindən istifadə edən Misirin kvotanın azaldılacağı mübahisəli məsələdir.
Sudanın xarici borcu 38 milyard dollara çatır. Şimal Cənubun borc yükünün bir hissəsini öz üzərinə götürməsini təklif edir. Cənublular isə bildirirlər ki, şimallılar vaxtilə xaricdən bu qədər borc alaraq Cənuba qarşı apardıqları müharibəni maliyyələşdirmişlər. Eyni zamanda, milli aktivlərin və Cənubdakı dövlət şirkətlərinə məxsus əmlakın taleyi məsələsi də ciddi problemdir.
Şimalla Cənub milli valyuta, vətəndaşlıq, təhlükəsizlik, indiyədək bağlanmış beynəlxalq müqavilələr və digər məsələləri həll etməlidirlər.
Sudanın referendumdan sonrakı vəziyyəti elə indidən narahatlıq doğurur. Gələcək proseslərin rəvan gedəcəyinə zəmanət vermək çox çətindir. Zorakılığın yenidən baş qaldıracağını istisna edilmir. Sudanın problemləri təkcə Cənubla bitmir. Ölkənin mərkəzində və şərqində separatçılıq meyilləri özünü göstərir. Ən böyük problem isə Darfurdur. Bu vilayətdə müsəlman ərəblərlə müsəlman qeyri-ərəblər arasında münaqişə ən gərgin həddə çatmışdır.
Bir tərəfdən də ABŞ və Avropa Sudan rəhbərliyini daim təzyiq altında saxlayır. Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi Sudan Prezidenti Ömər Həsən Bəşiri Darfurda hərbi cinayətlər törətməkdə ittiham edərək onun həbsinə order vermişdir. ABŞ Cənubda referendum keçirildikdən sonra Sudana qarşı tətbiq etdiyi sanksiyaları ləğv etməyi və ölkənin dünya iqtisadi sisteminə qayıdışına yardımçı olacağını bəyan edir.
Gələcək müstəqil Cənubi Sudanın daxilində də xeyli problemlər yığılıb qalmışdır. Yaranacaq yeni dövlətin də parçalanmaq ehtimalı vardır. Buranın əhalisi müxtəlif dillərdə danışan qəbilələrdən ibarətdir. İngilis dili rəsmi dil elan edilsə də, əhali bu dili bilmir. Hələlik ünsiyyət dili ərəb dili olaraq qalır.Hakim Cənubi Sudan Xalq Azadlıq Hərəkatının rəhbərliyində ixtilaflar özünü büruzə verir. Qəbilə rəhbərləri də müstəqillik anbisiyalarını gizlətmirlər. Ayrı-ayrı etnik qruplar köçəri həyat tərzi keçirdiyindən yeni sərhədləri tanımaq istəmirlər. Zəngin neft ehtiyatları əhalinin müəyyən təbəqələrinin yaxşı yaşamasını təmin etsə də, bütövlükdə Cənubda yoxsulluq problemini həll etmir.
Gələcəkdə Sudan—Cənubi Sudan münasibətləri
Şimalla Cənub arasında da vəziyyətin yenidən gərginləşməsi ehtimalı hələ aradan qalxmayıb. Sudan hökuməti referendumun nəticələrini tanıyacağını dəfələrlə ən yüksək səviyyədə bəyan etmişdir. Sudan Prezidenti bildirmişdir ki, Abyey vilayətinin statusunun birtərəfli qaydada müəyyənləşdirilməsi hərbi əməliyyatların bərpası ilə nəticələnər. Bu isə münaqişəni tənzimləmək üçün indiyədək göstərilmiş səylərin üstündən xətt çəkə bilər.
İstinadlar
- "Arxivlənmiş surət". 2016-03-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-09-05. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
- https://www.timeanddate.com/time/zone/south-sudan.
- 6 // Constitution of South Sudan.
- http://www.vesti.ru/doc.html?id=513378.
- http://www.itu.int/ITU-T/newslog/New+Country+New+Number+Country+Code+211+Officially+Assigned+To+South+Sudan.aspx.
- РосБизнесКонсалтинг: Южный Судан официально стал независимым государством 2015-09-24 at the Wayback Machine, 9 июля 2011 года
- . 2011-01-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-06. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
- "Sudan census committee say population is at 39". 2012-11-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-02-06. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
- "Discontent over Sudan census".[ölü keçid]
- "Sudan: One country or two?". 2012-03-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-02-06. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
- "Arxivlənmiş surət". 2021-09-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-01-10. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
Həmçinin bax
 | Cənubi Sudan ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cenubi Sudan ing South Sudan ve ya resmi adi ile Cenubi Sudan Respublikasi ing Republic of South Sudan Serqi Afrikada dovlet Cenubi Sudan denize cixisi olmayan olkelerden biridir Simalda Sudan serqde Efiopiya cenub serqde Keniya cenubda Uqanda cenub qerbde Konqo Demokratik Respublikasi qerbde ise Merkezi Afrika Respublikasi ile hemserheddir Paytaxti ve en boyuk seheri Cuba seheri umumi sahesi 619 745 kvadrat kilometr ehalisinin sayi 10 975 000 2018 neferdir 9 15 yanvar 2011 ci ilde erazinin gelecek taleyi ile bagli referendum kecirilib Umumxalq sesvermesinin gedisinde cenublular musteqil dovlet yaratmaq meselesine ekseriyyetle musbet munasibet bildiribler 9 iyul 2011 ci ilde Sudan Respublikasi terefinden musteqilliyi resmi taninandan sonra musteqillik elan edib Cenubi SudanRepublic of South SudanBayraq Gerb d Edalet Azadliq RifahHimn Biz Tanrinin ve torpaqlarimizin ordusuyuq source source Resmi dilleri ingilis dili ereb diliPaytaxt CubaIdareetme formasi federal respublika d Prezident Salva Kiir Mayardit 9 VII 2011 Sahesi Dunyada 42 ci Umumi 619 745 km km Ehalisi Ehali 10 975 000 nefer 75 ci Siyahiyaalma 22 IV 2008 8 260 490 nef Sixliq 18 nef km UDM AQP Umumi 25 9 milyard dollar 139 cu Adambasina 2 300 dollar Valyuta Cenubi Sudan funtuSSBOK kodu SSDTelefon kodu 211Saat qursaqlari UTC 02 00Neqliyyatin yonu sag d Vikianbarda elaqeli mediafayllarCenubi Sudan 2016 Aprel 1 Cenubi Sudanda herbi veziyyet Cenubi Sudan hokumetinin nezareti altinda Muxalifet nezareti altinda nezareti altindaTarixiSudanda Simal Cenub qarsidurmasinin tarixi XIX esrden baslayir 1899 cu ilde baglanmis Misir Britaniya muqavilesine uygun olaraq uzun muddet Sudani bu iki dovlet birge idare etmisdir Eslinde ise Sudana britaniyalilar nezaret edirdiler Britaniya mustemlekecileri burada oz movqelerini mohkemletmek ucun cenubda yasayan xristian ve animist Afrika qebileleri ile simalda yasayan muselman erebler arasinda munasibetleri daim gerginlesdirirdiler 1952 ci il Misir inqilabindan sonra resmi Qahire Sudan xalqinin oz muqedderatini teyin etmek huququnu tanidi Sonraki illerde Sudanda parlament seckileri kecirildi dovlet tesisatlari yaradildi Misir ve Britaniya qosunlari olke erazisinden cixarildi 1956 ci il yanvarin 1 de Sudanin dovlet musteqilliyi elan edilen vaxt olkede Simal Cenub qarsidurmasi artiq baslamisdi Uzun iller davam etmis silahli munaqise 1972 ci ilde Efiopiyanin paytaxti Eddis Ebebede sulh muqavilesinin baglanmasi ile basa catdi Muqavileye uygun olaraq Cenuba daxili idareetme meselelerinde muxtariyyet verildi Lakin 1983 cu ilde yaradilmis ve onun herbi qanadi olan Sudan Xalq Azadliq Ordusu merkezi Xartum hokumetinin quvvelerine qarsi herbi emeliyyatlari berpa etdi Buna formal sebeb kimi Sudan hokumetinin Cenubun inzibati erazi bolgusunu deyisdirmesi ve burada seriet normalarini tetbiq etmesi gosterilirdi Qonsu olkelerin xususile Efiopiya ve Uqandanin cenublulara genis destek vermesi vetendas muharibesini daha da qizisdirirdi 20 ilden cox davam etmis silahli qarsidurmanin gedisinde tereflerden hec biri digerine ustun gele bilmedi 2002 2004 cu illerde Simalla Cenub arasinda aparilmis danisiqlar 2005 ci ilin yanvarinda Keniyanin paytaxti Nayrobide herterefli sulh sazisinin imzalanmasi ile neticelendi Bu sened olkede vetendas muharibesine formal olaraq son qoydu Herbi emeliyyatlarin gedisinde iki milyon sudanli helak olmus texminen dord milyon nefer qacqin dusmusdur Sazisin sertlerine gore Cenuba alti il muddetine genis muxtariyyet verilir sonra ise bu erazinin statusu referenduma cixarilir Olkenin parcalanmasi ehtimali siyasi quvveler arasinda qarsidurmaya sebeb oldu Ancaq resmi Xartum hesab edirdi ki davamli muharibe seraitinde Cenubla bir yerde yasamaqdansa sulh baglayib ayrilmaq yaxsidir Onsuz da Simalla Cenubu birlesdiren cehetler onlari ayiran cehetlerden cox deyil Referendum Afrika qitesi siyasi xeritesinde Cenubi Sudan Referendumun neticeleri ise hec kimde subhe dogurmur cenublular musteqilliye ses verecekler ve belelikle Serqi Afrikada iki musteqil dovlet yaranacaq Lakin Cenubun ayrilmasi Sudanin butun problemlerini avtomatik hell etmir Ilk novbede iki yeni musteqil dovletin serhedlerinin mueyyenlesdirilmesinden gedir Umumi serhedin uzunlugu texminen iki min kilometrdir Bes serhed vilayetinin hududlari mubahiselidir Daha cox narahatliq doguran bolgesidir Sulh sazisinin sertlerine gore bu vilayetin statusu ayrica kecirilecek referendumda hell edilmelidir Amma Simal ve Cenub terkibi barede hele raziliga gele bilmemisler Abyeyde yasayan dink qebilesi Cenuba qatilmagin terefdaridir koceri misseriya icmasi ise Simala loyal munasibet besleyir Cenubi Sudan hokumeti misseriyalilarin oturaq ehali olmadigina gore referendumda istirakinin eleyhine cixir resmi Xartum ise vilayetin taleyinin hell edilmesinde onlarin kenarda qalmasini insan huquqlarinin pozulmasi kimi qiymetlendirir ve yolverilmez hesab edir Helelik bu mesele ile bagli razilasma elde edilmediyinden referendum texire salinmisdir Hazirda Sudanin dovlet budcesinin gelirlerinin 60 faizi Cenubi Sudanin gelirlerinin ise 98 faizi neftden qaynaqlanir Iki musteqil dovletin serhedinin haradan kececeyinden asili olaraq neft yataqlarinin 82 95 faizi Cenub vilayetlerinde yerlesir Yegane ixrac boru kemeri Simal vilayetlerinden kecerek Qirmizi denizin sahilindeki limanina cixir Sulh sazisinin sertlerine gore referendumadek terefler neft gelirlerini 50 50 nisbetinde bolurduler Bundan sonra gelirlerin hamisi Cenuba catacaq Bununla bele neftin bundan sonra tranziti quvvede olan neft muqavilelerinin taleyi habele neft emali zavodlarinin gelecek fealiyyeti ile bagli meseleler nizama salinmalidir Sudanda veziyyetin bu hedde gelib catmasinda qara qizil az rol oynamamisdir Mehz neft yataqlari kesf edildikden sonra aparici dunya dovletlerinin ilk novbede ABS Cin ve Fransanin olkeye maragi artmisdir 2003 cu ilde Sudanin qerbinde Darfur vilayetinde yeni munaqise ocaginin yaranmasi burada zengin neft ehtiyatlarinin askarlanmasi ile bir vaxta dusmusdur Hazirda Sudanin neftcixarma senayesine en cox investisiya qoyan olke Cindir Oz novbesinde diger iri beynelxalq oyuncular Sudan neftine nezaret etmek ucun cidd cehdle mubarize aparirlar EhalisiCenubi Sudan ehalisi muxtelif melumatlara gore 7 5 den 13 mln nefere qeder teskil edir 2008 ci ilin yekunlarinda kecirilen sudan siyahiyaalmaya esasen Cenub ehalisi 8 260 490 nefer teskil etmisdi lakin Cenubi Sudan hakimiyyeti bu neticeleri tanimir cunki Xartumda yerlesen merkezi statistika burosu region uzre esas melumatlari cenubi sudanlilarin oz emali ve qiymetlendirilmesi ucun onlara vermekden imtina edib Cenubi Sudanin ehalisinin ekseriyyeti Neqroid irqine aid edilir ve enenevi afrika animistik dinleri qebul edibler yada xristiandilar Ehalinin esasini nilotlar teskil edirCenubi Sudanin daxili problemleriCenubi Sudanin ayrilacagi teqdirde Nil cayinin suyunun bolusdurulmesi meselesi son derece muhum problem kimi meydana cixacaq 1959 cu ilde imzalanmis Misir Sudan sazisine uygun olaraq Nil cayinin 90 faizinden bu iki dovlet istifade edir Cenubi Sudanin bu sazisi taniyacagi subhe dogurur Diger terefden Nil cayi hovzesinin olkeleri Efiopiya Keniya Burundi Konqo Demokratik Respublikasi Ruanda Tanzaniya ve Uqanda cayin su ehtiyatlarinin bolusdurulmesi haqqinda movcud razilasmalara yeniden baxilmasinda maraqlidir Artiq Efiopiya su kvotalarinin yeniden mueyyenlesdirmeyi teklif etmisdir ve ona ABS destek verir Kvotalara yeniden baxilmasi Misiri pis veziyyetde qoya biler Hazirda Nil suyunun ilde 55 5 milyard kubmetrinden istifade eden Misirin kvotanin azaldilacagi mubahiseli meseledir Sudanin xarici borcu 38 milyard dollara catir Simal Cenubun borc yukunun bir hissesini oz uzerine goturmesini teklif edir Cenublular ise bildirirler ki simallilar vaxtile xaricden bu qeder borc alaraq Cenuba qarsi apardiqlari muharibeni maliyyelesdirmisler Eyni zamanda milli aktivlerin ve Cenubdaki dovlet sirketlerine mexsus emlakin taleyi meselesi de ciddi problemdir Simalla Cenub milli valyuta vetendasliq tehlukesizlik indiyedek baglanmis beynelxalq muqavileler ve diger meseleleri hell etmelidirler Sudanin referendumdan sonraki veziyyeti ele indiden narahatliq dogurur Gelecek proseslerin revan gedeceyine zemanet vermek cox cetindir Zorakiligin yeniden bas qaldiracagini istisna edilmir Sudanin problemleri tekce Cenubla bitmir Olkenin merkezinde ve serqinde separatciliq meyilleri ozunu gosterir En boyuk problem ise Darfurdur Bu vilayetde muselman ereblerle muselman qeyri erebler arasinda munaqise en gergin hedde catmisdir Bir terefden de ABS ve Avropa Sudan rehberliyini daim tezyiq altinda saxlayir Beynelxalq Cinayet Mehkemesi Sudan Prezidenti Omer Hesen Besiri Darfurda herbi cinayetler toretmekde ittiham ederek onun hebsine order vermisdir ABS Cenubda referendum kecirildikden sonra Sudana qarsi tetbiq etdiyi sanksiyalari legv etmeyi ve olkenin dunya iqtisadi sistemine qayidisina yardimci olacagini beyan edir Gelecek musteqil Cenubi Sudanin daxilinde de xeyli problemler yigilib qalmisdir Yaranacaq yeni dovletin de parcalanmaq ehtimali vardir Buranin ehalisi muxtelif dillerde danisan qebilelerden ibaretdir Ingilis dili resmi dil elan edilse de ehali bu dili bilmir Helelik unsiyyet dili ereb dili olaraq qalir Hakim Cenubi Sudan Xalq Azadliq Herekatinin rehberliyinde ixtilaflar ozunu buruze verir Qebile rehberleri de musteqillik anbisiyalarini gizletmirler Ayri ayri etnik qruplar koceri heyat terzi kecirdiyinden yeni serhedleri tanimaq istemirler Zengin neft ehtiyatlari ehalinin mueyyen tebeqelerinin yaxsi yasamasini temin etse de butovlukde Cenubda yoxsulluq problemini hell etmir Gelecekde Sudan Cenubi Sudan munasibetleriSimalla Cenub arasinda da veziyyetin yeniden gerginlesmesi ehtimali hele aradan qalxmayib Sudan hokumeti referendumun neticelerini taniyacagini defelerle en yuksek seviyyede beyan etmisdir Sudan Prezidenti bildirmisdir ki Abyey vilayetinin statusunun birterefli qaydada mueyyenlesdirilmesi herbi emeliyyatlarin berpasi ile neticelener Bu ise munaqiseni tenzimlemek ucun indiyedek gosterilmis seylerin ustunden xett ceke biler Istinadlar Arxivlenmis suret 2016 03 05 tarixinde Istifade tarixi 2011 09 05 redundant parameters redundant parameters redundant parameters https www timeanddate com time zone south sudan 6 Constitution of South Sudan http www vesti ru doc html id 513378 http www itu int ITU T newslog New Country New Number Country Code 211 Officially Assigned To South Sudan aspx RosBiznesKonsalting Yuzhnyj Sudan oficialno stal nezavisimym gosudarstvom 2015 09 24 at the Wayback Machine 9 iyulya 2011 goda 2011 01 03 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 02 06 redundant parameters redundant parameters Sudan census committee say population is at 39 2012 11 23 tarixinde Istifade tarixi 2015 02 06 redundant parameters redundant parameters redundant parameters Discontent over Sudan census olu kecid Sudan One country or two 2012 03 07 tarixinde Istifade tarixi 2015 02 06 redundant parameters redundant parameters redundant parameters Arxivlenmis suret 2021 09 24 tarixinde Istifade tarixi 2011 01 10 redundant parameters redundant parameters redundant parameters Hemcinin baxSudan Cenubi Sudan Futbol Federasiyasi Cenubi Sudan ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin