Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Martensit — dəmir-karbon xəlitəsinin iynə formalı kristal strukturudur. Əgər tərkibində müxtəlif karbon miqdarı olan poladı austenitləşmə temperaturuna qədər qızdırıb və sonra sürətlə elə soyudularsa ki, dəmir və karbonun diffuziyası baş verməsin, onda kub səthi mərkəzləşmiş austenit tetraqonal təhrif olunmuş qəfəsə malik martensitə çevrilir
Bu zaman məcburi şəkildə karbon atomları karbonun miqdarına uyğun materialın bərkliyini artırır. Tabalmada karbon atomları bərabər paylanır (kub fəza mərkəzləşməsi) və yüksək temperaturda doymuş qarışıq kristalından karbid əmələ gəlir. Əvvəlcə ekstrem yüksək bərklik aşağı düşür. Martensit çevrilməsi poladların tablandırılması üçün istifadə olunur. Martensit termiki olaraq yaranır. Temperatur aşağı düşdükcə onun miqdarı artır. Martensitin yaranma temperaturu karbonun miqdarı artdıqca aşağı düşür və legirin tərkibindən asılı olur. Karbonun 0,8% miqdarına qədər martensit yaranması otaq temperaturunda başa çatır. Karbonun yüksək miqdarında həmişə austenit qalığı yaranır ki, bu da aşağı temperatura qədər soyutmaqla çevrilə bilir. Martensit strukturu iynə formalıdır və laylı şəkilə malikdir.
Çuqunlarda da martensit tərkibinin yaranması müəyyən şərtlər daxilində mümkündür. Bunun üçün çevrilmə prosesini austenitin bir başa yarandığı aşağı temperatur sahəsinə çəkən austenit əsaslı legirlərin daxili zəruridir. Martensit strukturu yüksək bərkliyə və möhkəmliyə malikdir, ancaq o praktiki olaraq deformasiya oluna bilmir.
Bu faza alman metallurqu adını daşıyır.
Martensit çevrilməsi
Martensit çevrilməsi polimorf çevrilmədir. Çevrilmədə təşkiledici kristalın atomlarının qarşılıqlı vəziyyətinin dəyişməsi nizamlanmış yerdəyişmə şəklində baş verir. Bu zaman qonşu atomlar arasındakı məsafə atomlar arasındakı məsafədən kiçik olur. Mikro sahələrdə kristal qəfəsin yenidən düzülməsi onun hücrəsinin deformasiyasına gətirilir və sonuncu faza burada başlanğıc bircinsli deformasiya olunmuş faza kimi baxılır. Deformasiyanın qiyməti kiçikdir (~1–10 %) və uyğun olaraq kristal qəfəsdəki əlaqə enerjisi və başlanğıc fazanın sonuncuya bircinsli keçməsinə maneə enerjisi də kiçik olur. Martensit çevrilməsi üçün əsas şərt fazalar arasında nizamlanmış kontaktın saxlanmasıdır. Bircinzli fazaçevrilməsi üçün maneənin kiçik olduğu halda fazalar arası sərhədlər kiçik enerjiyə və yüksək yerdəyişməyə imkan verir. Buna görə də, martensit kristalların yaranması böyük sürətlə gedir və istilik mənbəyi tələb etmir. Nəticədə maneə enerjisi kiçik olduğundan sərhədin sürüşməsi üçün də maneə kiçik olur və kristal çox böyük sürətlə (səs sürətilə) böyüyür. Martensitin çevrilməsi poladın termiki emalında daha qabarıq baş verir. Bu proses yaxşı oyrənilmişdir. Praktikada martensit çevrilməsindən həm də onu əks istiqamətdə aparmaqla yeni effektlərin əldə olunması üçün istifadə edirlər. Məsələn qayıdış formadəyişməsi buna misaldır. Həddən yüksək sərt xəlitələrdən olan, deformasiya olunmuş məmulları qızdırdıqda o öz əvvəlki formasını alır (forma yaddaşlı xəlitələr). Martensit çevrilməsi metalların struktur dəyişmələrinin məqsədli aparılması üçün əsas verir. Termiki və mexaniki emalla materialların xassələrini məqsədli dəyişilməsi onun kristal quruluşunun dəyişilməsi ilə əldə oluna bilir
Istinad
- Rezo Əliyev. Maşınqayırma leksikonu. I hissə, Bakı: Appostrof nəşriyyatı, 2012, 430 s.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Martensit demir karbon xelitesinin iyne formali kristal strukturudur Eger terkibinde muxtelif karbon miqdari olan poladi austenitlesme temperaturuna qeder qizdirib ve sonra suretle ele soyudularsa ki demir ve karbonun diffuziyasi bas vermesin onda kub sethi merkezlesmis austenit tetraqonal tehrif olunmus qefese malik martensite cevrilirAustenit deneciklerinde uzunvari lovhelerin yaranmasi Bu zaman mecburi sekilde karbon atomlari karbonun miqdarina uygun materialin berkliyini artirir Tabalmada karbon atomlari beraber paylanir kub feza merkezlesmesi ve yuksek temperaturda doymus qarisiq kristalindan karbid emele gelir Evvelce ekstrem yuksek berklik asagi dusur Martensit cevrilmesi poladlarin tablandirilmasi ucun istifade olunur Martensit termiki olaraq yaranir Temperatur asagi dusdukce onun miqdari artir Martensitin yaranma temperaturu karbonun miqdari artdiqca asagi dusur ve legirin terkibinden asili olur Karbonun 0 8 miqdarina qeder martensit yaranmasi otaq temperaturunda basa catir Karbonun yuksek miqdarinda hemise austenit qaligi yaranir ki bu da asagi temperatura qeder soyutmaqla cevrile bilir Martensit strukturu iyne formalidir ve layli sekile malikdir Cuqunlarda da martensit terkibinin yaranmasi mueyyen sertler daxilinde mumkundur Bunun ucun cevrilme prosesini austenitin bir basa yarandigi asagi temperatur sahesine ceken austenit esasli legirlerin daxili zeruridir Martensit strukturu yuksek berkliye ve mohkemliye malikdir ancaq o praktiki olaraq deformasiya oluna bilmir Bu faza alman metallurqu adini dasiyir Martensit cevrilmesiMartensit cevrilmesi polimorf cevrilmedir Cevrilmede teskiledici kristalin atomlarinin qarsiliqli veziyyetinin deyismesi nizamlanmis yerdeyisme seklinde bas verir Bu zaman qonsu atomlar arasindaki mesafe atomlar arasindaki mesafeden kicik olur Mikro sahelerde kristal qefesin yeniden duzulmesi onun hucresinin deformasiyasina getirilir ve sonuncu faza burada baslangic bircinsli deformasiya olunmus faza kimi baxilir Deformasiyanin qiymeti kicikdir 1 10 ve uygun olaraq kristal qefesdeki elaqe enerjisi ve baslangic fazanin sonuncuya bircinsli kecmesine manee enerjisi de kicik olur Martensit cevrilmesi ucun esas sert fazalar arasinda nizamlanmis kontaktin saxlanmasidir Bircinzli fazacevrilmesi ucun maneenin kicik oldugu halda fazalar arasi serhedler kicik enerjiye ve yuksek yerdeyismeye imkan verir Buna gore de martensit kristallarin yaranmasi boyuk suretle gedir ve istilik menbeyi teleb etmir Neticede manee enerjisi kicik oldugundan serhedin surusmesi ucun de manee kicik olur ve kristal cox boyuk suretle ses suretile boyuyur Martensitin cevrilmesi poladin termiki emalinda daha qabariq bas verir Bu proses yaxsi oyrenilmisdir Praktikada martensit cevrilmesinden hem de onu eks istiqametde aparmaqla yeni effektlerin elde olunmasi ucun istifade edirler Meselen qayidis formadeyismesi buna misaldir Hedden yuksek sert xelitelerden olan deformasiya olunmus memullari qizdirdiqda o oz evvelki formasini alir forma yaddasli xeliteler Martensit cevrilmesi metallarin struktur deyismelerinin meqsedli aparilmasi ucun esas verir Termiki ve mexaniki emalla materiallarin xasselerini meqsedli deyisilmesi onun kristal qurulusunun deyisilmesi ile elde oluna bilirIstinadRezo Eliyev Masinqayirma leksikonu I hisse Baki Appostrof nesriyyati 2012 430 s