Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ziba Qəniyeva (tam adı: Ziba Paşa qızı Qəniyeva; 20 avqust 1923, Şamaxı – 2010, Moskva) — İkinci Dünya müharibəsinin iştirakçısı, snayper, rabitəçi və kəşfiyyatçı.İkinci Dünya müharibəsindı o, 129 faşist məhv edib, göstərdiyi qəhrəmanlıq və şücaətə görə , və ilə təltif edilib. Ziba Qəniyeva — ilk azərbaycanlı qadın snayperdir.
| Ziba Qəniyeva | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 20 avqust 1923 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 2010 |
| Vəfat yeri | |
| Atası | Nikolay Şvernik |
| Fəaliyyəti | snayper |
| Mükafatları | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
1941-ci il noyabrın 7-də 3-cü Moskva kommunist şöbəsinin həyətində Qırmızı Meydanda keçirilən paradda iştirak edib. O, düşmənin 21 hərbi qulluqçusunu snayperlə qətlə yetirib.
Həyatı
Erkən illəri
Ziba Qəniyeva 1923-cü il avqustun 20-də doğulub. Bəzi mənbələrdə onun doğum yeri Şamaxı kimi qeyd olunsa da, "" layihəsi onun Qazaxıstanın Çimkənd şəhərində, Azərbaycan Sovet Ensiklopediyasında isə Özbəkistanın şəhərində doğulmasının qeyd edir. Əslən azərbaycanlı olan atası Paşa Qəniyev müəllim və tərcüməçi idi. Anası isə özbək idi. O, 14 yaşında yetimə çevrilmişdi: 1937-ci ildə onun anasını repressiya etdilər, atası isə Zibanın həyatını xilas etmək üçün, ondan məcburi imtina etdi.
Hələ məktəbdə ikən, daha sonra fəhlə fakültəsində zərifliyi ilə rəfiqələrindən fərqlənən, gözəl rəqs edən Ziba bu sənəti peşəsinə çevirmək arzusunda idi. Ona görə də xalq yaradıcılığı evində yorulmadan məşq edirdi. Elə rəqs müəlliminin təşəbbüsü ilə o, 1937-ci ildə ildə Özbəkistan Filarmoniyasının xoreoqrafiya şöbəsində oxumaq üçün Daşkəndə getdi. Çoxları onun "Şərqin Yermolovası" olacağını deyirdi.
O, 1940-cı ildə Moskvaya gedir və Teatr Sənəti Dövlət İnstitutuna aktyorluq fakültəsinə daxil olur. Amma başlayan İkinci dünya müharibəsi onun bütün planlarını alt-üst edir. Müharibənin ilk günlərində yüz minlərlə digər tələbə kimi Ziba da hərbi komissarlığa cəbhəyə getmək üçün müraciət edir. Ziba tibb bacısı peşəsini öyrənmişdi, cərrahlara kömək edir, yaraları sarıyırdı. Qəniyeva qısa müddətli atıcılıq kurslarına göndərilir, burada o, pulemyotla davranmağı və snayperlə atıcılığı öyrənir, kəşfiyyat sənəti ilə tanış olur. O, maska-xalat geyinib bütün gecəni məşq edir, optik nişanlı tüfəngin sirlərini öyrənirdi. Xizəkdə gəzir, sambo fəndlərinə yiyələnmişdi.
1941-ci il noyabrın 7-də 3-cü Moskva kommunist şöbəsinin həyətində Qırmızı Meydanda keçirilən paradda iştirak edir. Parad bitəndən sonra, dərhal vətənini müdafiə etmək üçün cəbhəyə yollanır.
Ziba Qəniyevanın cəbhədəki hünərləri həm müharibə illərində, həm də ondan sonrakı illərdə dəfələrlə qəzet materiallarının mövzusu olmuşdur. Tanınmış yazıçı və jurnalist Boris Polevoy onun haqqında "Pravda" qəzetində yazmışdı. Teatr institutundakı müəllimi və cəbhə yoldaşı Aleksandr İsbax isə "Zvezda" jurnalında onun haqqında yazarkən xatırlayırdı ki, Ziba döyüşlərin ara verdiyi vaxtlarda böyük məmnuniyyətlə rəqs edir, şeirlər oxuyurdu.
İkinci Dünya müharibəsi
1941-ci il oktyabrın 16-da Fəhlə-Kəndli Qızıl Ordusuna qoşulur. Çağırış yeri — Moskva vilayətinin idi. Leninqrad və Şimal-Qərb istiqamətində döyüşüb. Taburda ratsiyaçı-kəşfiyyatçı kimi düşmən arxasına keçərək, ratsiya ilə vacib məlumatları ötürürdü və düşmən haqqında xəbərlər verirdi. Diviziyasının ən yaxşı snayperi hesab edilirdi.
O, 1941-ci ilin oktyabrında 3-cü Moskva kommunist diviziyasında atıcısı olub, snayper bacarıqlarını artırmağa davam edirdi. 1942-ci ilin yazında diviziyanın heyətində Şimal-Qərb cəbhəsinə gəldi və aktiv döyüşlərdə iştirak edirdi. Döyüşçü rəfiqəsi Nina Solovey ilə birgə, komsomol Ziba Qəniyeva bölmədə snayper hərəkatının təşəbbüskarı idi. 1942-ci ilin yanvar ayında 3-cü Moskva Kommunist atıcı taburun bazasında 130-cu atıcı tabur yaradılır. 151-ci moto-atıcı kəşfiyyat batalyonunun snayper-kəşfiyyatçısı Ziba Qəniyeva Leninqrad vilayətinin Çernoye Ojetsı, Lunevo və Dyaqilyov kəndləri ərazisində 1942-ci ilin aprel ayının 12-dən may ayının 23-nə qədər fəaliyyət göstərib, bu müddət ərzində 20 alman məhv edib, bunlardan ikisi zabit idi. V.S. Murmantsevanın "Böyük Vətən Müharibəsində Sovet qadınları" kitabına görə, qısa müddətdə 21 nəfər faşist məhv etmişdi. Rəssam Tahir Salahovun xatirələrindən söhbətlərdən birində Qəniyeva demişdi: "Tahir, mən 129 faşist məhv etmişəm."
Döyüşçü rəfiqəsi Valentina Qalaninanın xatirələrindən:
 | 1942-ci ilin yazında bizim taburun hücumu başa çatdı, biz Zibayla bərabər müvəqqəti sakitlikdən istifadə edərək, snayper "ovu" ilə əsaslı məşq etmək qərarına gəldik. Mövqelərimizdə on metrlərlə aralıda hitlerçi əsgərləri yerləşirdi və səngərlərini möhkəmləndirirdilər. Onlar özlərinə çox arxayın davranırdılar. Biz mövqe seçərək məqsədimizi təyin etdik. Bərabər atəş açdıq və iki faşist eyni anda öldürüldü. |  |
Şücaəti
1942-ci ilin may ayının 23-də Ziba Qəniyeva Leninqrad vilayətinin Molvotiski rayonunun Bolşoye Vraqovo kəndi uğrunda gedən döyüşlərdə xüsusilə seçildi. Bolşoye Vraqovo kəndinin qarnizonu üzrə snayper atəşi açmaq tapşırığını alan Qəniyeva kəndin şərqindəki yüksəkliklərə qalxdı. Tank tağımının hücumundan sonra düşmən geri çəkilməyə başladı, o, 9 döyüşçüdən ibarət qrup təşkil edərək geri çəkilən düşməni atəşə tutdu. Özü irəli keçərək isə altı alman öldürdü.
Bu zaman isə kəndin özündə sovet döyüşçüləri hücuma keçmişdilər. Qəniyevadan onlara yardım etməsi barədə xahiş edildi. Daha 6 döyüşçü götürərək qrupunu yardıma apardı. Kəndə doğru irəliləyərkən, Zibanın dəstəsi dağılmış binada mövqe tutmuş avtomatçı tərəfindən atəşə tutuldu. Amma Ziba özünü itirmədi, düşmənin arxasına keçərək onu güllələdi. Bu zaman isə güclü bombardman başladı və Qəniyeva qəlpə yarası aldı. Tezliklə düşmən kənddən çıxarıldı. Yarasına sarğı qoyulan kimi Qəniyeva alay komandirinə məruzə üçün gəldi.
Cəsarətli komsomolçunun şücaəti Sovet İttifaqı boyunca yayılmışdı. Bütün mərkəzi və yerli qəzetlərdə Ziba Qəniyevanın fotoşəkili yerləşdirilib və onun 20 faşisti snayperlə vurulması qeyd olunurdu. Alman qoşunları Qafqazın və Bakı neftinin zənginliyinə can atmasına görən Ziba, anaları, bacıları və qızları vətəni müdafiə etmək üçün ayağa qalxmağa səsləyirdi. 1942-ci ildə "Rabotnitsa" jurnalının 19–20 sayında onun müraciəti dərc edilmişdir:
| | Düşmənlər bizim gözəl, möhtəşəm Qafqazımıza hücum edirlər. Dağların qadınları: Kazaklar, çeçenlər, kabardino-balkarlar, azərbaycanlılar, gürcülər, ermənilər – Qafqaz və Zaqafqaziya göylərində yaşayan hər kəs, düşmənin quldur dəstələrinə qalxan ərlərinizə və qardaşlarınıza kömək edin! Neftlə, pambıqla, çiçəkli bağların meyvələri ilə - insanın əlini yaratdıqları hamısı ilə, zəhmətkeş kişilər və qadınlar, düşməni vurmaq olar! Böyük Oktyabr Sosialist İnqilabını fəth etmək istəyən lənətlənmiş barbarlara qarşı müdafiə olunaq: azadlıq, ləyaqət, şərəf! Düşmənə evlərimizi, uşaqlarımızı verməyəcəyik! Düşmənlərə ölüm! Bizim kəskin, sərt silahlardan qəti ölüm! | |
Bu döyüşdə göstərdiyi qəhrəmanlığa görə Şimali-Qərb cəbhəsinin qoşunlarının 1942-ci il 16 iyul tarixli 0869 №li əmrinə əsasən snayper-kəşfiyyatçı Ziba Qəniyeva ilə təltif edildi.
Yaralanması
1942-ci ildə Ziba ağır yaralandı. Lakin onu, öz həyatlarını təhlükə altına alan döyüş yoldaşları (Fyodor Kirilov, Yakov Kolyako və Nina Solovey) döyüş meydanından xilas edə bildi. Zibanı təyyarə ilə Moskvaya yolladılar.
Xəstəxanada Zibanı Nikolay Mixayloviç Şvernik (SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Sədri sədri) və onun həyat yoldaşı Mariya Fyodorovna Şvernik hamiliyə götürdülər. Moskva hospitalında işləyən Mariya Fyodorovna qızın sözün əsl mənasında həyatını xilas etdi, çünki Ziba qan zəhərlənməsindən ölürdü. On bir ay Mariya Fyodorovna onun yatağının yanından çəkilmədi. O ayağa qalxanda isə yaşla dolmuş gözlərini ona dikərək, dedi ki, "Bütün normal qadınlar övladını 9 ay bətnində gəzdirir mən isə sənə 11 ay keşik çəkdim". Beləcə Ziba Nikolay Mixayoviçin və Mariya Fyodorovnanın qızı oldu.
İkinci Dünya müharibəsində o, 129 faşist məhv edib, göstərdiyi qəhrəmanlıq və şücaətə görə və ilə təltif edilib. O, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına da layiq görülə bilərdi, amma onun anası repressiya qurbanı olduğu üçün mükafat vərəqi doldurulmamış qaldı.
Müalicədən sonra cəbhəyə qayıtdı. İkinci dəfə yaralanandan sonra isə 2 ilə yaxın müddəti hospitalda keçirdi, tərxis edildi və artıq əlil olduğundan bir daha döyüşlərdə iştirak etmədi.
Müharibədən sonrakı illər və şəxsi həyatı
O, 1945-ci ildə özbək rejissor "" filmində aşiq olmuş şahzədə Moahim rolunda çəkilir.
İkinci dünya müharibəsində qələbədən sonra məşhur diplomat, SSRİ-nin Türkiyədə müvəqqəti səfiri olan Tofiq Qədirovla ailə həyatı qurmuşdur. O, həyat yoldaşı ilə Moskvaya qayıtmış, harada ki, Marat adlı oğlu olmuşdur. O, 1955–56 illərdə Bakı Ali Partiya Məktəbində dil və ədəbiyyat kafedrasının müdiri işləmişdir. O, 1956-cı ildə hind fəlsəfəsinə maraq göstərir və Moskva Şərqşünaslıq İnstitutuna daxil olur, daha sonra Hindistanın paytaxtı Dehli yaxınlığındakı şəhərindəki universitetdə urdu dilini öyrənir. O, hətta Cavahirləl Nehrunun və İndira Qandinin qonağı da olur. Daha sonra Ziba uzun illər Ankarada yaşamış və qadınların "Yer üzündə sülh uğrunda mübarizə" hərəkatında iştirak etmişdir.
Ziba Qəniyeva Beynəlxalq Qadınlar Gününü çox sevirdi. O, deyirdi ki, harada yaşasa da, həmişə qeyri-adi insanlarla rastlaşır və onun pərəstiş etdiyi şəxslərə və dostlarına çevrilirdilər. O, teatr sənəti ilə daxili əlaqələrini heç vaxt qırmadığı ilə qürur duyurdu. Moskvada tanınmış rejissor, Mossovet adına Teatrın bədii rəhbəri ilə ünsiyyət saxlayır, aktrisa ilə dostluq edirdi. Zibanı Azərbaycanın xalq artisti Mehdi Məmmədovla hələ Moskvada Teatr Sənəti İnstitutunda oxuduğu illərdə başlayan dostluq münasibətləri bağlayırdı.Tahir Salahovla tanışlığı və böyük dostluğu da Moskvada başlamışdı. O, Ziba Qəniyevanın şəklini də çəkmişdir. Heykəltəraş Cəlal Qaryağdı da ona "Snayper Ziba Qəniyeva" əsərini həsr etmişdi.
1985-ci ildə I dərəcəli Vətən Müharibəsi Ordeni ilə təltif edildi. Ziba Qəniyeva hər dəfə Bakıya gələndə (sonuncu dəfə 1990-cı illərin ortalarında, mart ayında gəlmişdi) mütləq Şəhidlər Xiyabanını ziyarət edirdi.
Ziba Qəniyeva 2010-cu ildə Moskvada vəfat edib.
Təltif və mükafatları
- 1942 —
![image]()
- 1944 —
![image]()
- 1944 —
![image]()
- 1985 —
![image]()
I dərəcəli Vətən Müharibəsi Ordeni
İstinadlar
- "Azerbaijan's Model Soldier: Pinup, Writer and Fighter". eurasianet.org. eurasianet.org. İstifadə tarixi: 22 yanvar 2018.
- Пучков, Владимир. "Зиба Ганиева - первая азербайджанская женщина - снайпер". moscow-baku.ru. moscow-baku.ru. 2018-01-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 yanvar 2018.
- "Azerbaijani women snipers: fragile, but fearless". www.azernews.az. www.azernews.az. 2016-07-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 yanvar 2018.
- Markwick, R. Soviet Women on the Frontline in the Second World War. Springer. 2012. (#redundant_parameters); (#accessdate_missing_url)
- "Ziba Qəniyeva. Əfsanə qadının hekayəsi". oxu.az. oxu.az. 2015-05-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 yanvar 2018.
- . azertag.az. azertag.az. Archived from the original on 2022-04-08. İstifadə tarixi: 24 yanvar 2018.
- Salahov, Tahir. "Таир Салахов "Город моей молодости"". www.ourbaku.com. www.ourbaku.com. 2018-01-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 yanvar 2018.
- Исбах А. А.: "Вставай, страна огромная… Рассказы о Великой Отечественной войне. Зиба Ганиева." Худож. лит., 1969. — Т.2
- Мурманцева, В. С. «Советские женщины в Великой Отечественной войне. Moskva: Мысль. 1974. (#accessdate_missing_url)
- "Ганиева Зиба 1923г.р." podvignaroda.ru. podvignaroda.ru. 2018-01-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 yanvar 2018.
- Бегунова, Алла Игоревна. Ангелы смерти. Женщины-снайперы. 1941–1945. Издательство Вече. 2015. (#accessdate_missing_url)
- "Снайпер". azcongress.ru. azcongress.ru. 2018-01-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 yanvar 2018.
- . www.azerizv.az. www.azerizv.az. 2015-09-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 yanvar 2018.
- Solovey, Nina. "Соловей Нина Сергеевна". iremember.ru. iremember.ru. 2018-01-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 yanvar 2018.
- Любовь, Любовь. Ангелы мщения.: Женщины-снайперы Великой Отечественной. Азбука-Аттикус. 2016. 288. (#accessdate_missing_url)
- . news.lent.az. news.lent.az. 2015-05-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 yanvar 2018.
- "QƏNİYEVA Ziba Paşa qızı". shamakhi-encyclopedia.az. shamakhi-encyclopedia.az. 2018-01-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 yanvar 2018.
- Əliyev, Ziyadxan. "Bakı həm də fırçasıyla döyüşürdü..." azertag.az. azertag.az. 2022-04-08 tarixində . İstifadə tarixi: 24 yanvar 2018.
- "СОВЕТСКИЕ СНАЙПЕРЫ: Ганиева Зиба". soviet-aces-1936-53.ru. soviet-aces-1936-53.ru. 2018-01-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 yanvar 2018.
Xarici keçidlər
- Забытые герои: комсомолка, красавица…, снайпер
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ziba Qeniyeva tam adi Ziba Pasa qizi Qeniyeva 20 avqust 1923 Samaxi 2010 Moskva Ikinci Dunya muharibesinin istirakcisi snayper rabiteci ve kesfiyyatci Ikinci Dunya muharibesindi o 129 fasist mehv edib gosterdiyi qehremanliq ve sucaete gore Qirmizi Bayraq ordeni Qirmizi Ulduz ordeni ve Moskvanin mudafiesine gore medali ile teltif edilib Ziba Qeniyeva ilk azerbaycanli qadin snayperdir Ziba QeniyevaDogum tarixi 20 avqust 1923 1923 08 20 Dogum yeri Samaxi Samaxi qezasi Azerbaycan SSR ZSFSR SSRIVefat tarixi 2010Vefat yeri Moskva RusiyaAtasi Nikolay SvernikFealiyyeti snayperMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllar 1941 ci il noyabrin 7 de 3 cu Moskva kommunist sobesinin heyetinde Qirmizi Meydanda kecirilen paradda istirak edib O dusmenin 21 herbi qulluqcusunu snayperle qetle yetirib HeyatiErken illeri Ziba Qeniyeva 1923 cu il avqustun 20 de dogulub Bezi menbelerde onun dogum yeri Samaxi kimi qeyd olunsa da layihesi onun Qazaxistanin Cimkend seherinde Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasinda ise Ozbekistanin seherinde dogulmasinin qeyd edir Eslen azerbaycanli olan atasi Pasa Qeniyev muellim ve tercumeci idi Anasi ise ozbek idi O 14 yasinda yetime cevrilmisdi 1937 ci ilde onun anasini repressiya etdiler atasi ise Zibanin heyatini xilas etmek ucun ondan mecburi imtina etdi Hele mektebde iken daha sonra fehle fakultesinde zerifliyi ile refiqelerinden ferqlenen gozel reqs eden Ziba bu seneti pesesine cevirmek arzusunda idi Ona gore de xalq yaradiciligi evinde yorulmadan mesq edirdi Ele reqs muelliminin tesebbusu ile o 1937 ci ilde ilde Ozbekistan Filarmoniyasinin xoreoqrafiya sobesinde oxumaq ucun Daskende getdi Coxlari onun Serqin Yermolovasi olacagini deyirdi O 1940 ci ilde Moskvaya gedir ve Teatr Seneti Dovlet Institutuna aktyorluq fakultesine daxil olur Amma baslayan Ikinci dunya muharibesi onun butun planlarini alt ust edir Muharibenin ilk gunlerinde yuz minlerle diger telebe kimi Ziba da herbi komissarliga cebheye getmek ucun muraciet edir Ziba tibb bacisi pesesini oyrenmisdi cerrahlara komek edir yaralari sariyirdi Qeniyeva qisa muddetli aticiliq kurslarina gonderilir burada o pulemyotla davranmagi ve snayperle aticiligi oyrenir kesfiyyat seneti ile tanis olur O maska xalat geyinib butun geceni mesq edir optik nisanli tufengin sirlerini oyrenirdi Xizekde gezir sambo fendlerine yiyelenmisdi 1941 ci il noyabrin 7 de 3 cu Moskva kommunist sobesinin heyetinde Qirmizi Meydanda kecirilen paradda istirak edir Parad bitenden sonra derhal vetenini mudafie etmek ucun cebheye yollanir Ziba Qeniyevanin cebhedeki hunerleri hem muharibe illerinde hem de ondan sonraki illerde defelerle qezet materiallarinin movzusu olmusdur Taninmis yazici ve jurnalist Boris Polevoy onun haqqinda Pravda qezetinde yazmisdi Teatr institutundaki muellimi ve cebhe yoldasi Aleksandr Isbax ise Zvezda jurnalinda onun haqqinda yazarken xatirlayirdi ki Ziba doyuslerin ara verdiyi vaxtlarda boyuk memnuniyyetle reqs edir seirler oxuyurdu Ikinci Dunya muharibesi 1941 ci il oktyabrin 16 da Fehle Kendli Qizil Ordusuna qosulur Cagiris yeri Moskva vilayetinin idi Leninqrad ve Simal Qerb istiqametinde doyusub Taburda ratsiyaci kesfiyyatci kimi dusmen arxasina kecerek ratsiya ile vacib melumatlari otururdu ve dusmen haqqinda xeberler verirdi Diviziyasinin en yaxsi snayperi hesab edilirdi O 1941 ci ilin oktyabrinda 3 cu Moskva kommunist diviziyasinda aticisi olub snayper bacariqlarini artirmaga davam edirdi 1942 ci ilin yazinda diviziyanin heyetinde Simal Qerb cebhesine geldi ve aktiv doyuslerde istirak edirdi Doyuscu refiqesi Nina Solovey ile birge komsomol Ziba Qeniyeva bolmede snayper herekatinin tesebbuskari idi 1942 ci ilin yanvar ayinda 3 cu Moskva Kommunist atici taburun bazasinda 130 cu atici tabur yaradilir 151 ci moto atici kesfiyyat batalyonunun snayper kesfiyyatcisi Ziba Qeniyeva Leninqrad vilayetinin Cernoye Ojetsi Lunevo ve Dyaqilyov kendleri erazisinde 1942 ci ilin aprel ayinin 12 den may ayinin 23 ne qeder fealiyyet gosterib bu muddet erzinde 20 alman mehv edib bunlardan ikisi zabit idi V S Murmantsevanin Boyuk Veten Muharibesinde Sovet qadinlari kitabina gore qisa muddetde 21 nefer fasist mehv etmisdi Ressam Tahir Salahovun xatirelerinden sohbetlerden birinde Qeniyeva demisdi Tahir men 129 fasist mehv etmisem Doyuscu refiqesi Valentina Qalaninanin xatirelerinden 1942 ci ilin yazinda bizim taburun hucumu basa catdi biz Zibayla beraber muveqqeti sakitlikden istifade ederek snayper ovu ile esasli mesq etmek qerarina geldik Movqelerimizde on metrlerle aralida hitlerci esgerleri yerlesirdi ve sengerlerini mohkemlendirirdiler Onlar ozlerine cox arxayin davranirdilar Biz movqe secerek meqsedimizi teyin etdik Beraber ates acdiq ve iki fasist eyni anda olduruldu Sucaeti 1942 ci ilin may ayinin 23 de Ziba Qeniyeva Leninqrad vilayetinin Molvotiski rayonunun Bolsoye Vraqovo kendi ugrunda geden doyuslerde xususile secildi Bolsoye Vraqovo kendinin qarnizonu uzre snayper atesi acmaq tapsirigini alan Qeniyeva kendin serqindeki yuksekliklere qalxdi Tank tagiminin hucumundan sonra dusmen geri cekilmeye basladi o 9 doyuscuden ibaret qrup teskil ederek geri cekilen dusmeni atese tutdu Ozu ireli kecerek ise alti alman oldurdu Bu zaman ise kendin ozunde sovet doyusculeri hucuma kecmisdiler Qeniyevadan onlara yardim etmesi barede xahis edildi Daha 6 doyuscu goturerek qrupunu yardima apardi Kende dogru irelileyerken Zibanin destesi dagilmis binada movqe tutmus avtomatci terefinden atese tutuldu Amma Ziba ozunu itirmedi dusmenin arxasina kecerek onu gulleledi Bu zaman ise guclu bombardman basladi ve Qeniyeva qelpe yarasi aldi Tezlikle dusmen kendden cixarildi Yarasina sargi qoyulan kimi Qeniyeva alay komandirine meruze ucun geldi Cesaretli komsomolcunun sucaeti Sovet Ittifaqi boyunca yayilmisdi Butun merkezi ve yerli qezetlerde Ziba Qeniyevanin fotosekili yerlesdirilib ve onun 20 fasisti snayperle vurulmasi qeyd olunurdu Alman qosunlari Qafqazin ve Baki neftinin zenginliyine can atmasina goren Ziba analari bacilari ve qizlari veteni mudafie etmek ucun ayaga qalxmaga sesleyirdi 1942 ci ilde Rabotnitsa jurnalinin 19 20 sayinda onun muracieti derc edilmisdir Dusmenler bizim gozel mohtesem Qafqazimiza hucum edirler Daglarin qadinlari Kazaklar cecenler kabardino balkarlar azerbaycanlilar gurculer ermeniler Qafqaz ve Zaqafqaziya goylerinde yasayan her kes dusmenin quldur destelerine qalxan erlerinize ve qardaslariniza komek edin Neftle pambiqla cicekli baglarin meyveleri ile insanin elini yaratdiqlari hamisi ile zehmetkes kisiler ve qadinlar dusmeni vurmaq olar Boyuk Oktyabr Sosialist Inqilabini feth etmek isteyen lenetlenmis barbarlara qarsi mudafie olunaq azadliq leyaqet seref Dusmene evlerimizi usaqlarimizi vermeyeceyik Dusmenlere olum Bizim keskin sert silahlardan qeti olum Bu doyusde gosterdiyi qehremanliga gore Simali Qerb cebhesinin qosunlarinin 1942 ci il 16 iyul tarixli 0869 li emrine esasen snayper kesfiyyatci Ziba Qeniyeva Qirmizi Bayraq ordeni ile teltif edildi Yaralanmasi 1942 ci ilde Ziba agir yaralandi Lakin onu oz heyatlarini tehluke altina alan doyus yoldaslari Fyodor Kirilov Yakov Kolyako ve Nina Solovey doyus meydanindan xilas ede bildi Zibani teyyare ile Moskvaya yolladilar Xestexanada Zibani Nikolay Mixaylovic Svernik SSRI Ali Soveti Reyaset Heyetinin Sedri sedri ve onun heyat yoldasi Mariya Fyodorovna Svernik hamiliye goturduler Moskva hospitalinda isleyen Mariya Fyodorovna qizin sozun esl menasinda heyatini xilas etdi cunki Ziba qan zeherlenmesinden olurdu On bir ay Mariya Fyodorovna onun yataginin yanindan cekilmedi O ayaga qalxanda ise yasla dolmus gozlerini ona dikerek dedi ki Butun normal qadinlar ovladini 9 ay betninde gezdirir men ise sene 11 ay kesik cekdim Belece Ziba Nikolay Mixayovicin ve Mariya Fyodorovnanin qizi oldu Ikinci Dunya muharibesinde o 129 fasist mehv edib gosterdiyi qehremanliq ve sucaete gore Qirmizi Ulduz ordeni ve Moskvanin mudafiesine gore medali ile teltif edilib O Sovet Ittifaqi Qehremani adina da layiq gorule bilerdi amma onun anasi repressiya qurbani oldugu ucun mukafat vereqi doldurulmamis qaldi Mualiceden sonra cebheye qayitdi Ikinci defe yaralanandan sonra ise 2 ile yaxin muddeti hospitalda kecirdi terxis edildi ve artiq elil oldugundan bir daha doyuslerde istirak etmedi Muharibeden sonraki iller ve sexsi heyati Ziba Qeniyeva filminde sahzade Moahim rolunda1944 cu ilde Ziba Qeniyeva bagca usaqlari ile O 1945 ci ilde ozbek rejissor filminde asiq olmus sahzede Moahim rolunda cekilir Ikinci dunya muharibesinde qelebeden sonra meshur diplomat SSRI nin Turkiyede muveqqeti sefiri olan Tofiq Qedirovla aile heyati qurmusdur O heyat yoldasi ile Moskvaya qayitmis harada ki Marat adli oglu olmusdur O 1955 56 illerde Baki Ali Partiya Mektebinde dil ve edebiyyat kafedrasinin mudiri islemisdir O 1956 ci ilde hind felsefesine maraq gosterir ve Moskva Serqsunasliq Institutuna daxil olur daha sonra Hindistanin paytaxti Dehli yaxinligindaki seherindeki universitetde urdu dilini oyrenir O hetta Cavahirlel Nehrunun ve Indira Qandinin qonagi da olur Daha sonra Ziba uzun iller Ankarada yasamis ve qadinlarin Yer uzunde sulh ugrunda mubarize herekatinda istirak etmisdir Ziba Qeniyeva Beynelxalq Qadinlar Gununu cox sevirdi O deyirdi ki harada yasasa da hemise qeyri adi insanlarla rastlasir ve onun perestis etdiyi sexslere ve dostlarina cevrilirdiler O teatr seneti ile daxili elaqelerini hec vaxt qirmadigi ile qurur duyurdu Moskvada taninmis rejissor Mossovet adina Teatrin bedii rehberi ile unsiyyet saxlayir aktrisa ile dostluq edirdi Zibani Azerbaycanin xalq artisti Mehdi Memmedovla hele Moskvada Teatr Seneti Institutunda oxudugu illerde baslayan dostluq munasibetleri baglayirdi Tahir Salahovla tanisligi ve boyuk dostlugu da Moskvada baslamisdi O Ziba Qeniyevanin seklini de cekmisdir Heykelteras Celal Qaryagdi da ona Snayper Ziba Qeniyeva eserini hesr etmisdi 1985 ci ilde I dereceli Veten Muharibesi Ordeni ile teltif edildi Ziba Qeniyeva her defe Bakiya gelende sonuncu defe 1990 ci illerin ortalarinda mart ayinda gelmisdi mutleq Sehidler Xiyabanini ziyaret edirdi Ziba Qeniyeva 2010 cu ilde Moskvada vefat edib Teltif ve mukafatlari1942 Qirmizi Bayraq ordeni 1944 Moskvanin mudafiesine gore medali 1944 Qirmizi Ulduz ordeni 1985 I dereceli Veten Muharibesi OrdeniIstinadlar Azerbaijan s Model Soldier Pinup Writer and Fighter eurasianet org eurasianet org Istifade tarixi 22 yanvar 2018 Puchkov Vladimir Ziba Ganieva pervaya azerbajdzhanskaya zhenshina snajper moscow baku ru moscow baku ru 2018 01 24 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 yanvar 2018 Azerbaijani women snipers fragile but fearless www azernews az www azernews az 2016 07 18 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 yanvar 2018 Markwick R Soviet Women on the Frontline in the Second World War Springer 2012 redundant parameters accessdate missing url Ziba Qeniyeva Efsane qadinin hekayesi oxu az oxu az 2015 05 15 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 yanvar 2018 azertag az azertag az Archived from the original on 2022 04 08 Istifade tarixi 24 yanvar 2018 Salahov Tahir Tair Salahov Gorod moej molodosti www ourbaku com www ourbaku com 2018 01 24 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 yanvar 2018 Isbah A A Vstavaj strana ogromnaya Rasskazy o Velikoj Otechestvennoj vojne Ziba Ganieva Hudozh lit 1969 T 2 Murmanceva V S Sovetskie zhenshiny v Velikoj Otechestvennoj vojne Moskva Mysl 1974 accessdate missing url Ganieva Ziba 1923g r podvignaroda ru podvignaroda ru 2018 01 24 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 yanvar 2018 Begunova Alla Igorevna Angely smerti Zhenshiny snajpery 1941 1945 Izdatelstvo Veche 2015 accessdate missing url Snajper azcongress ru azcongress ru 2018 01 24 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 yanvar 2018 www azerizv az www azerizv az 2015 09 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 yanvar 2018 Solovey Nina Solovej Nina Sergeevna iremember ru iremember ru 2018 01 24 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 yanvar 2018 Lyubov Lyubov Angely msheniya Zhenshiny snajpery Velikoj Otechestvennoj Azbuka Attikus 2016 288 accessdate missing url news lent az news lent az 2015 05 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 yanvar 2018 QENIYEVA Ziba Pasa qizi shamakhi encyclopedia az shamakhi encyclopedia az 2018 01 24 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 yanvar 2018 Eliyev Ziyadxan Baki hem de fircasiyla doyusurdu azertag az azertag az 2022 04 08 tarixinde Istifade tarixi 24 yanvar 2018 SOVETSKIE SNAJPERY Ganieva Ziba soviet aces 1936 53 ru soviet aces 1936 53 ru 2018 01 24 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 yanvar 2018 Xarici kecidlerZabytye geroi komsomolka krasavica snajper