Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şəhidlər Xiyabanı — Bakı şəhərində əsasən Qara Yanvar və Qarabağ müharibəsi şəhidlərinin dəfn olunduğu kütləvi məzarlıq. Şəhidlər Xiyabanı müxtəlif dövrlər ərzində Çəmbərəkənd qəbiristanlığı, Dağüstü Park və Kirov Parkı kimi fəaliyyət göstərmişdir.
| Qəbiristanlıq | |
| Şəhidlər Xiyabanı | |
|---|---|
 Şəhidlər Xiyabanının girişi | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər |  Bakı |
| Status | Xiyaban |
| Dəfn sayı |
|
| | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövrü
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründən 1939-cu ilə qədər Şəhidlər Xiyabanı Çəmbərəkənd qəbiristanlığı olub. Qəbiristanlıqda bir sıra şəxslər, o cümlədən Azərbaycan tarixində görkəmli olan şəxslərdən Əlirza Rasizadə, Səməd bəy Mehmandarov, Cəlil Məmmədquluzadə, , Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev, Həsən bəy Zərdabi, Nəcəf bəy Vəzirov, Hüseyn Ərəblinski, Ağa Musa Nağıyev, Süleyman Sani Axundov, Cabbar Qaryağdıoğlu, Rüstəm Mustafayev və digərləri dəfn edilmişdi.
Bakının baş memarı vəzifəsində çalışan Zivər bəy Əhmədbəyov şəhərin daşnaklar və eser-menşeviklərdən ibarət Sentrokaspi Diktaturasından azad olunması zamanı şəhid olmuş azərbaycanlı və türk əsgərlərinin xatirəsini əbədiləşdirmək üçün Çəmbərəkənd qəbiristanlığında ucaldılacaq abidə kompleksinin layihəsini hazırlamışdı. Altıbucaqlı türbə görünüşündə olan həmin layihədə orta əsr Azərbaycan memarlıq incilərindən məharətlə istifadə olunmuşdu.
Azərbaycan SSR dövrü
1934-cü ildə Sergey Kirov öldürüldükdən sonra onun xatirəsini əbədiləşdirmək üçün qəbiristanlıq yerlə-yeksan edilib və Çəmbərəkənd qəbiristanlığının yerində istirahət parkı salındı və Kirovun abidəsi ucaldıldı. Sovet hakimiyyəti Kirov parkı salınanda daş çatışmazlığı ilə üzləşdiklərindən baş daşlarından da istifadə etməli olublar.
Azərbaycan Respublikası dövrü
Azərbaycan SSRİ-dən müstəqillikdən qazandıqdan sonra isə Kirovun Şəhidlər Xiyabanında ucalan abidəsi uçuruldu.
1990-cı ildə Azərbaycanın müstəqilliyi uğrunda şəhid olmuş insanların indiki Şəhidlər Xiyabanında dəfn olunması üçün ictimaiyyət tərəfindən yaradılmış dəfn komissyasının adından çıxış edən elmlər doktoru Azər Nəbiyevin Respublika və şəhər rəhbərliyinə etdiyi müraciətə müsbət cavab verilməmişdir. Bundan sonra Azər Nəbiyev o vaxtkı 26 Bakı Komissarları adına rayonun xalq deputatları sovetinin icraiyyə komitəsinin sədri Əli Məmmədova müraciət etmişdir. Əli Məmmədov Azər Nəbiyevlə birlikdə Dağüstü parka gəlmiş və orada olan bir çox insanların iştirakı ilə bir sıra yerə baxış keçirilmiş və sonda şəhidlərin hazırda dəfn olunduğu yer məqsədəuyğun hesab edilmiş, şəhidlərin dəfn edilməsi üçün icazə verilmişdir. Yerin seçilməsində arxitektor Nəriman Əliyevin məsləhətləri nəzərə alınmışdır.
Yanvarın 20-21-də xiyabanda məzarlar qazıldı. 120-dən artıq qəbir qazıb hazırlandı. Yanvarın 21-də Azərbaycan SSR Ali Sovetinin iclası keçirildi. İclas çox gərgin şəraitdə, qızğın mübarizələrlə keçdi. İclasda Dəfn Komissiyasının üzvləri də çıxış etdilər. Dəfn Komissiyası aşağıdakı heyətdən ibarət komissiya üzvləri təşkil olundu: Qüdrət Əbdülsəlimzadə, Azər Nəbiyev, , Bağır Bağırov, , İbrahim Əliyev, Nəriman Əliyev, , , . Sonradan təklif olundu ki, Şeyxülislam Allahşükür Paşazadə də komissiyaya daxil edilsin. Qüdrət Əbdülsəlimzadə komissiyanın sədri seçilmişdi.
Səhər saat 6.00-a qədər müzakirələr aparıldı. Saat 12.00-da şəhidlərin cənazələri insanların çiyinlərində Azadlıq meydanından izdihamla paytaxtın küçələrindən keçməklə indiki Şəhidlər Xiyabanına gətirildi. Dəfn mərasimi 5 saat çəkdi. Yanvarın 22-də 51 nəfər dəfn olundu. Bunlardan 3 nəfəri 1918-ci il Mart soyqırımı zamanı şəhid olanlar idi. Onlar da adət-ənənəyə uyğun dəfn edildi. Onları İlhamla Fərizədən sonra dəfn etdilər. Hər üç məzarın üstündə 1918-ci il şəhidləri sözləri yazıldı. Sonra təzə qəbirüstü abidələr qoyulanda həmin məzarların üstündə "Naməlum" sözü yazdılar. Qara Yanvar şəhidləri içərisində bir nəfər 25 yaşlı naməlum gənc var idi və o, ən sonda dəfn olundu.
Hazırda Şəhidlər Xiyabanında 159 məzar vardır. Bu məzarlardan 97-nin sinə daşı var (o cümlədən, 4 naməlum məzar, 1 şəkilsiz məzar), 62 məzarın sinə daşı yoxdur, şəhidlərin yalnız şəkilləri və adları yazılıb. Qeyd olunan 62 şəhid digər ərazilərdə dəfn olunub.
Ziyarətgahlar
Şəhidlər məscidi
Şəhidlər məscidi 1996-cı ildə Türkiyənin Dəyanət Vəqfi adlanan qurumu tərəfindən inşa etdirilib. 2009-cu ildən 2017-ci ilə kimi məscid təmirə bağlanıb.
Əbədi məşəl
"Əbədi məşəl" abidə kompleksinin yaradılması fikri ilk dəfə 1994-cü ildə irəli sürülüb. Prezident Heydər Əliyevin 5 avqust 1998-ci il tarixində Bakı şəhərindəki Şəhidlər Xiyabanında "Əbədi məşəl" abidə kompleksi ucaldılması haqqında sərəncam verir. Sərəncamda Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinə "Əbədi məşəl" abidə kompleksinin tikintisinin təmin edilməsi, Nazirlər Kabinetinə isə abidə kompleksinin tikintisinə 2 mlrd. manat məbləğində vəsaitin ayrılması barədə təklif verməsi tapşırılır. Beləliklə, abidə kompleksinin tikintisinə başlanılır. Kompleksin tikilməsinə aid keçirilən müsabiqədə memar Elbay Qasımzadənin rəhbərlik etdiyi layihələndirmə şirkətinin işləyib hazırladığı layihə seçilir.
Abidə kompleksinin 9 oktyabr 1998-ci il tarixində açılışı olmuşdur. Şəhidlər Xiyabanı ərazisində yer almış bu abidə 8 guşəli ulduz üzərində dayanan qızılı rəngdə şüşə günbəzdən tac qoyulmuş sərdabədən (türbədən) ibarətdir. Sərdabənin divarlarını bəzəyən zərif şəbəkə monumental tikiliyə müəyyən xəfifliyi, hava kimi şəffaflığı bağışlayır.
2007-ci ildə prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə Şəhidlər Xiyabanı rekonstruksiya olunarkən "Əbədi məşəl" abidəsinin sütunları hündürləşdirilib, abidədəki səkkizguşəli ulduz, səkkizguşəli güzgünün məsamələri qızılla işlənilmişdir.
Mədəniyyətdə
Ədəbiyyatda
Şəhidlər Xiyabanına həsr olunmuş şeirlərdən Kəmalə Abiyevanın "Şəhidlər xiyabanı" lirik poemasını, Fikrət Qocanın "Şəhidlər xiyabanı" şeirini qeyd etmək olar.
Qalereya
-
![image]()
1992-ci ildə Şəhidlər Xiyabanı -
![image]()
1992-ci ildə Şəhidlər Xiyabanı -
![image]()
1992-ci ildə Şəhidlər Xiyabanı -
![image]()
2005-ci ildə Şəhidlər Xiyabanı
Həmçinin bax
İstinadlar
- . news.lent.az. 2019-04-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 noyabr 2017.
- "Ot basmış general məzarı". virtualaz.org. 2020-10-25 tarixində . İstifadə tarixi: 12 noyabr 2017.
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası, I cild, Bakı, “Lider Nəşriyyat”, 2004, s. 329-330
- "Şəhidlər Xiyabanında erməni yazısı". www.anspress.com. 2021-01-22 tarixində . İstifadə tarixi: 12 noyabr 2017.
- Ağbablı, Səyyad. . 525.az. 525.az. Archived from the original on 2018-01-19. İstifadə tarixi: 28 avqust 2016.
- "Bakıda Şəhidlər Məscidi təmirə bağlanıb". www.bbc.com. İstifadə tarixi: 12 noyabr 2017.
- . deyerler.org. 2010-01-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 noyabr 2017.
- "Şəhidlər məscidi niyə bağlandı? - QMİ-dən açıqlama". news.milli.az. 2022-03-26 tarixində . İstifadə tarixi: 12 noyabr 2017.
- "Bakıda 7 ildir bağlı olan "Şəhidlər" məscidi açıldı (FOTO)". az.baku.ws. 2018-01-01 tarixində . İstifadə tarixi: 12 noyabr 2017.
- Yunusov, Seymur. "«Əbədi Məşəl» abidəsi qəhrəmanlıq və rəşadətin əbədiləşən təsviridir". anl.az. 2022-03-25 tarixində . İstifadə tarixi: 12 noyabr 2017.
- ""Nə yatmısan, sarı bülbül, oyan bir..."". www.anl.az. 2022-03-26 tarixində . İstifadə tarixi: 12 noyabr 2017.
- "FİKRƏT QOCANIN POEMALARI MƏNƏVİ DƏYƏRLƏR KONTEKSTİNDƏ". www.anl.az. 2022-09-15 tarixində . İstifadə tarixi: 12 noyabr 2017.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sehidler Xiyabani Baki seherinde esasen Qara Yanvar ve Qarabag muharibesi sehidlerinin defn olundugu kutlevi mezarliq Sehidler Xiyabani muxtelif dovrler erzinde Cemberekend qebiristanligi Dagustu Park ve Kirov Parki kimi fealiyyet gostermisdir QebiristanliqSehidler XiyabaniSehidler Xiyabaninin girisiOlke AzerbaycanSeher Baki BakiStatus XiyabanDefn sayi 15 000 nef 40 21 28 sm e 49 49 37 s u Sehidler XiyabaniSehidler Xiyabani Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiAzerbaycan Xalq Cumhuriyyeti dovru Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti dovrunden 1939 cu ile qeder Sehidler Xiyabani Cemberekend qebiristanligi olub Qebiristanliqda bir sira sexsler o cumleden Azerbaycan tarixinde gorkemli olan sexslerden Elirza Rasizade Semed bey Mehmandarov Celil Memmedquluzade Ebdurrehim bey Haqverdiyev Hesen bey Zerdabi Necef bey Vezirov Huseyn Ereblinski Aga Musa Nagiyev Suleyman Sani Axundov Cabbar Qaryagdioglu Rustem Mustafayev ve digerleri defn edilmisdi Bakinin bas memari vezifesinde calisan Ziver bey Ehmedbeyov seherin dasnaklar ve eser menseviklerden ibaret Sentrokaspi Diktaturasindan azad olunmasi zamani sehid olmus azerbaycanli ve turk esgerlerinin xatiresini ebedilesdirmek ucun Cemberekend qebiristanliginda ucaldilacaq abide kompleksinin layihesini hazirlamisdi Altibucaqli turbe gorunusunde olan hemin layihede orta esr Azerbaycan memarliq incilerinden meharetle istifade olunmusdu Azerbaycan SSR dovru 1936 ci ilde Kirov parki 1934 cu ilde Sergey Kirov olduruldukden sonra onun xatiresini ebedilesdirmek ucun qebiristanliq yerle yeksan edilib ve Cemberekend qebiristanliginin yerinde istirahet parki salindi ve Kirovun abidesi ucaldildi Sovet hakimiyyeti Kirov parki salinanda das catismazligi ile uzlesdiklerinden bas daslarindan da istifade etmeli olublar Azerbaycan Respublikasi dovru 1992 ci ilde Sehidler Xiyabani Azerbaycan SSRI den musteqillikden qazandiqdan sonra ise Kirovun Sehidler Xiyabaninda ucalan abidesi ucuruldu 1990 ci ilde Azerbaycanin musteqilliyi ugrunda sehid olmus insanlarin indiki Sehidler Xiyabaninda defn olunmasi ucun ictimaiyyet terefinden yaradilmis defn komissyasinin adindan cixis eden elmler doktoru Azer Nebiyevin Respublika ve seher rehberliyine etdiyi muraciete musbet cavab verilmemisdir Bundan sonra Azer Nebiyev o vaxtki 26 Baki Komissarlari adina rayonun xalq deputatlari sovetinin icraiyye komitesinin sedri Eli Memmedova muraciet etmisdir Eli Memmedov Azer Nebiyevle birlikde Dagustu parka gelmis ve orada olan bir cox insanlarin istiraki ile bir sira yere baxis kecirilmis ve sonda sehidlerin hazirda defn olundugu yer meqsedeuygun hesab edilmis sehidlerin defn edilmesi ucun icaze verilmisdir Yerin secilmesinde arxitektor Neriman Eliyevin meslehetleri nezere alinmisdir Yanvarin 20 21 de xiyabanda mezarlar qazildi 120 den artiq qebir qazib hazirlandi Yanvarin 21 de Azerbaycan SSR Ali Sovetinin iclasi kecirildi Iclas cox gergin seraitde qizgin mubarizelerle kecdi Iclasda Defn Komissiyasinin uzvleri de cixis etdiler Defn Komissiyasi asagidaki heyetden ibaret komissiya uzvleri teskil olundu Qudret Ebdulselimzade Azer Nebiyev Bagir Bagirov Ibrahim Eliyev Neriman Eliyev Sonradan teklif olundu ki Seyxulislam Allahsukur Pasazade de komissiyaya daxil edilsin Qudret Ebdulselimzade komissiyanin sedri secilmisdi Seher saat 6 00 a qeder muzakireler aparildi Saat 12 00 da sehidlerin cenazeleri insanlarin ciyinlerinde Azadliq meydanindan izdihamla paytaxtin kucelerinden kecmekle indiki Sehidler Xiyabanina getirildi Defn merasimi 5 saat cekdi Yanvarin 22 de 51 nefer defn olundu Bunlardan 3 neferi 1918 ci il Mart soyqirimi zamani sehid olanlar idi Onlar da adet eneneye uygun defn edildi Onlari Ilhamla Ferizeden sonra defn etdiler Her uc mezarin ustunde 1918 ci il sehidleri sozleri yazildi Sonra teze qebirustu abideler qoyulanda hemin mezarlarin ustunde Namelum sozu yazdilar Qara Yanvar sehidleri icerisinde bir nefer 25 yasli namelum genc var idi ve o en sonda defn olundu Hazirda Sehidler Xiyabaninda 159 mezar vardir Bu mezarlardan 97 nin sine dasi var o cumleden 4 namelum mezar 1 sekilsiz mezar 62 mezarin sine dasi yoxdur sehidlerin yalniz sekilleri ve adlari yazilib Qeyd olunan 62 sehid diger erazilerde defn olunub ZiyaretgahlarSehidler mescidi Sehidler mescidi 1996 ci ilde Turkiyenin Deyanet Veqfi adlanan qurumu terefinden insa etdirilib 2009 cu ilden 2017 ci ile kimi mescid temire baglanib Ebedi mesel 2008 ci ilde Rusiya prezidenti Dmitri Medvedev Ebedi mesel abide kompleksinin onunde Ebedi mesel abide kompleksinin yaradilmasi fikri ilk defe 1994 cu ilde ireli surulub Prezident Heyder Eliyevin 5 avqust 1998 ci il tarixinde Baki seherindeki Sehidler Xiyabaninda Ebedi mesel abide kompleksi ucaldilmasi haqqinda serencam verir Serencamda Baki Seher Icra Hakimiyyetine Ebedi mesel abide kompleksinin tikintisinin temin edilmesi Nazirler Kabinetine ise abide kompleksinin tikintisine 2 mlrd manat mebleginde vesaitin ayrilmasi barede teklif vermesi tapsirilir Belelikle abide kompleksinin tikintisine baslanilir Kompleksin tikilmesine aid kecirilen musabiqede memar Elbay Qasimzadenin rehberlik etdiyi layihelendirme sirketinin isleyib hazirladigi layihe secilir Abide kompleksinin 9 oktyabr 1998 ci il tarixinde acilisi olmusdur Sehidler Xiyabani erazisinde yer almis bu abide 8 guseli ulduz uzerinde dayanan qizili rengde suse gunbezden tac qoyulmus serdabeden turbeden ibaretdir Serdabenin divarlarini bezeyen zerif sebeke monumental tikiliye mueyyen xefifliyi hava kimi seffafligi bagislayir 2007 ci ilde prezident Ilham Eliyevin serencami ile Sehidler Xiyabani rekonstruksiya olunarken Ebedi mesel abidesinin sutunlari hundurlesdirilib abidedeki sekkizguseli ulduz sekkizguseli guzgunun mesameleri qizilla islenilmisdir MedeniyyetdeEdebiyyatda Sehidler Xiyabanina hesr olunmus seirlerden Kemale Abiyevanin Sehidler xiyabani lirik poemasini Fikret Qocanin Sehidler xiyabani seirini qeyd etmek olar Qalereya1992 ci ilde Sehidler Xiyabani 1992 ci ilde Sehidler Xiyabani 1992 ci ilde Sehidler Xiyabani 2005 ci ilde Sehidler XiyabaniHemcinin baxSehidler Xiyabaninda defn olunanlar Baki Istinadlar news lent az 2019 04 03 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 12 noyabr 2017 Ot basmis general mezari virtualaz org 2020 10 25 tarixinde Istifade tarixi 12 noyabr 2017 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi I cild Baki Lider Nesriyyat 2004 s 329 330 Sehidler Xiyabaninda ermeni yazisi www anspress com 2021 01 22 tarixinde Istifade tarixi 12 noyabr 2017 Agbabli Seyyad 525 az 525 az Archived from the original on 2018 01 19 Istifade tarixi 28 avqust 2016 Bakida Sehidler Mescidi temire baglanib www bbc com Istifade tarixi 12 noyabr 2017 deyerler org 2010 01 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 12 noyabr 2017 Sehidler mescidi niye baglandi QMI den aciqlama news milli az 2022 03 26 tarixinde Istifade tarixi 12 noyabr 2017 Bakida 7 ildir bagli olan Sehidler mescidi acildi FOTO az baku ws 2018 01 01 tarixinde Istifade tarixi 12 noyabr 2017 Yunusov Seymur Ebedi Mesel abidesi qehremanliq ve resadetin ebedilesen tesviridir anl az 2022 03 25 tarixinde Istifade tarixi 12 noyabr 2017 Ne yatmisan sari bulbul oyan bir www anl az 2022 03 26 tarixinde Istifade tarixi 12 noyabr 2017 FIKRET QOCANIN POEMALARI MENEVI DEYERLER KONTEKSTINDE www anl az 2022 09 15 tarixinde Istifade tarixi 12 noyabr 2017