Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yuqoslaviya — 1918-ci ildən 2003-cü ilə qədər Balkan yarımadasında mövcud olan və Adriatik dənizinə çıxışı olan Avropa dövləti.
| Unitar dövlət (1918—1941) Federativ dövlət (1945—2003) | |||||
| Yuqoslaviya | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| serbxorv. kir. / maked. Југославија serbxorv. lat. / sloven. Jugoslavija | |||||
| |||||
 | |||||
| | |||||
| Paytaxt | Belqrad | ||||
| Dilləri | Serb-xorvat dili | ||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Valyuta | yuqoslav dinarı | ||||
| Ərazisi |
| ||||
| Əhalisi |
| ||||
| İdarəetmə forması | monarxiya (1945-ci ilə qədər) respublika | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Böyük Yuqoslaviya - 1947-ci ilə qədər unitar dövlət (Yuqoslaviya krallığı), 1947-ci ildən federativ dövlət (YSFR) kimi tərkibinə 6 respublika daxil idi: Serbiya, Xorvatiya, Sloveniya, Makedoniya, Monteneqro və Bosniya və Herseqovina. Hazırda bu dövlətlərin hamısı müstəqildir. Kiçik Yuqoslaviya - (Yuqoslaviya İttifaq Respublikası) - indiki müstəqil Monteneqro və Serbiya dövlətləri daxil idi.
Cənubi slavyan etnoslarının dövlət-siyasi birliyi ideyası XVII əsrdə Sloveniya və Xorvatiya ərazisində yaranıb. Yuqoslaviya XX əsrin əvvəllərində Birinci Dünya müharibəsindən və Avstriya-Macarıstan imperiyasının dağılmasından sonra (Serblər, Xorvatlar və Slovenlar Krallığı kimi) formalaşmışdır. XX əsrin sonu — XXI əsrin əvvəllərində ölkə bir neçə dövlətə parçalandı.
Serb və xorvat dilçiləri arasındakı əməkdaşlıq nəticəsində rəsmi dil serb-xorvat dili olmuşdur. İkinci Dünya müharibəsindən sonra müttəfiq respublikaların dilləri bərabərhüquqlu dövlət dilləri elan edildi. Əsas əhali — cənub slavyanlardır: bosniyalılar, serblər, xorvatlar, sloveniyalılar, makedoniyalılar, çernoqoriyalılar, eləcə də qeyri — slavyan xalqları-albanlar və macarlardır. Kiçik icmalar türklərə, ruslara, slovaklara, romalılara, bolqarlara, italyanlara, çexlərə, qaraçılara təqdim edildi.
Tarixi
Yuqoslaviya Krallığı (1918-1945)
Avstriya-Macarıstan dağıldıqdan sonra 1918-ci ildə Xorvatiyanın, Sloveniyanın, Bosniya və Herseqovinanın, Dalmasiyanın, Serbiyanın və Monteneqronun Yuqoslaviya torpaqları Serblər, Xorvatlar və Slovenlar Krallığının adını almış bir dövlət olaraq birləşdi. 1929-cu ildə dövlət çevrilişindən sonra adı Yuqoslaviya krallığı adlandırıldı.
İkinci Dünya Müharibəsi
İkinci dünya müharibəsi zamani Yuqoslaviya Antihitler koalisiyası tərəfində olmuşdur və nasist almaniya tərəfindən Aprel döyüşləri zamani ələ keçirilmişdir. İxtişaş, demək olar ki, müdafiəsiz Belqradın kütləvi şəkildə bombalanması ilə 6 aprel 1941-ci ildə başlamışdır. Yuqoslaviya və NATO-nun Yuqoslaviyaya qarşı müharibəsi aviasiyası ilk reydlər zamanı məhv edilib, Belqradın xeyli hissəsi xarabalığa çevrilmiş, mülki əhalinin itkiləri minlərlə ölçülürdü. Ali hərbi komandanlıq və cəbhədəki birləşmələr arasında əlaqə qırıldı ki, bu da ixtişaşların nəticəsini əvvəlcədən müəyyənləşdirdi: krallığın milyonuncu ordusu dağıldı, ən azı 250 min döyüşçü əsir götürüldü.
Avropada Yuqoslaviyanın əsas müttəfiqi hesab etdiyi Fransa hitler Almaniyası tərəfindən işğal edildikdən sonra Yuqoslaviya Almaniya ilə SSRİ arasında tərəfdaş seçmək dilemması qarşısında qalmışdır. 1941-ci il martın 25-də Üçlər paktına daxil olmaq haqqında protokola imza atdılar. Bu, Yuqoslaviyada hökumətin hitlerçi siyasətinə qarşı kütləvi nümayişlərə təkan verdi. İngiltərə və ABŞ-dən kömək alan ordunun ali zabit heyətinin bir hissəsi xalqın kəskin etiraz çıxışlarından istifadə edərək çevriliş təşki etdilər və Duşan Simoviçin başçılığı altında yeni hökumət yaratdılar. 1941-ci il martın 27-də baş verən hadisələrdən xəbər tutan Hitler Yuqoslaviyanı işğal etməyə qərar verdi.
1941-ci il aprelin 5-də Yuqoslaviya ilə SSRİ arasında dostluq və hücum etməmək haqqında müqavilə imzalandı. 1941-ci il aprelin 6-da Üçlər paktının qoşunları Yuqoslaviyaya hücuma keçərək şəhəri bombaladılar.
Uğursuz "Böyük Yuqoslaviya"
Müharibədən sonra İosip Broz Tito Balkan Federasiyasının yaradılması planlarının reallaşdırılması çərçivəsində Böyük Yuqoslaviyanın yaradılmasını nəzərdə tuturdu. İosip Broz Tito Belqradın mərkəzi hakimiyyəti ilə birinci Yuqoslaviya, həmçinin Bolqarıstan və Albaniya ərazisindən federal respublikalar kimi Sosialist Federasiyası formalaşdırmağı planlaşdırırdı. Əvvəlcə Alban iqtisadiyyatının Yuqoslaviyaya inteqrasiyası ilə Yuqoslaviya-Alban və Yuqoslaviya-Bolqarıstan iqtisadi-gömrük ittifaqları yaradıldı, lakin sonra nə böyük Yuqoslaviya, nə də Albaniyanın Yuqoslaviyaya qoşulması, Albaniya və Bolqarıstan rəhbərliyi ilə fikir ayrılıqları nəticəsində reallaşmamışdır.
Sosialist Yuqoslaviya (1945—1991)
Yuqoslaviya altı sosialist respublikanın adları altında bir federasiya idi: Demokratik Federativ Yuqoslaviya (1945-ci ildən), Yuqoslaviya Federativ Xalq Respublikası (1946-cı ildən), Yuqoslaviya Sosialist Federativ Respublikası (1963-cü ildən).
Sosialist Yuqoslaviyada milli quruluş modeli kimi federalizm seçildi. 1974-cü ildə qəbul edilmiş YSFR Konstitusiyasına əsasən, federasiyanın subyektləri altı sosialist respublika və iki muxtar sosialist bölgə idi. Yuqoslaviyanın bütün xalqları bərabərhüquqlu xalqlar kimi tanınmışdır. Titonun milli-dövlət islahatı müəyyən uğurlara səbəb oldu: müharibə illərində etnik təmizlənmə tədricən unudulmağa başladı, ölkədəki millətlərarası münasibətlərin gərginliyi azaldı. Ölkə rəhbərliyi yeni fövqəllmilli bir etnik icmanın - Yuqoslaviya xalqının meydana çıxdığını elan etdi.
Yuqoslaviya Kommunist Partiyasının lideri İosip Broz Tito ilə Stalin arasındakı fikir ayrılıqları SSRİ ilə münasibətlərin qırılmasına gətirib çıxardı, 1948-ci ildə Yuqoslaviya Kommunist Partiyası informasiya bürosundan çıxarıldı. 1949-cu ildə Sovet rəhbərliyi Yuqoslaviya ilə dostluq, qarşılıqlı yardım və müharibədən sonrakı əməkdaşlıq müqaviləsini pozdu. Yuqoslaviya rəhbərliyinin nüfuzdan salınmasına yönəlmiş təbliğat kampaniyası başladı. Stalinin ölümündən sonra o, Yuqoslaviya əvvəlki fəallığını itirsə də, Varşava Təşkilatına üzv olmayıb, əksinə, həm ona, həm də NATO-ya qarşı əsasən, müstəmləkələşdirilmiş ölkələri əhatə edən qoşulmamama hərəkatını yaradıb.
Yuqoslaviyada mərkəzsizləşmə prosesləri
Müharibədən sonra Yuqoslaviyanın iqtisadi və siyasi sistemi sovet nümunəsi ilə qurulmağa başlayırdı, lakin 1949-cu ildə baş verən informasiya bürosu ilə münaqişə yaranmış həyat tərzinin transformasiyasına zəmin idi. Bu münaqişədən sonra Yuqoslaviya Cəmiyyətinin onilliklər bundan sonra da inkişafına meyl göstərən qanun — "dövlət təsərrüfat müəssisələrinin və Ali Təsərrüfat birliklərinin əmək kollektivləri tərəfindən idarə edilməsi haqqında əsas qanun qəbul edilmişdir» Formal olaraq, bu qanun yalnız işçi kollektivlərinə müəssisədə tam hakimiyyətə malik olan iş şurasını seçmək hüququnu verirdi, lakin digər tərəfdən, Yuqoslaviyanın mərkəzsizləşdirilməsinə yol açmışdı.
Bu yolda növbəti addım “Yuqoslaviya Federal Xalq Respublikasının ictimai və siyasi quruluşunun əsasları və federal hökumət haqqında” özünüidarəetmə prinsiplərini özündə cəmləşdirən və qismən siyasi sahəyə yayan qanun idi. Müəyyən edilmiş yol 1952-ci ildə Yuqoslaviya Kommunist Partiyasının VI qurultayının işçilərin özünüidarəetmə prinsiplərinə əsaslanan yeni bir ictimai-siyasi sistem şəraitində partiyanın əsas vəzifəsinin kütlələri maarifləndirmək üçün ideoloji və siyasi iş olduğunu müəyyənləşdirən qətnamələri ilə möhkəmləndirmişdir. Bu formul yeni qurultayda qəbul edilərək yeni nizamnaməsi ilə təsdiqləndi.
İctimai şüurda dövlətin mərkəzsizləşdirilməsinə gedən yol, görkəmli siyasi xadim 1953-54-cü illərin qışında çıxan "Borba" qəzetində bir sıra məqalələri il gücləndirildi, burada müəllif ölkənin demokratikləşdirilməsini davam etdirməyi tələb edir. Bu məqalələr ictimai rəyi partlatdı və ölkənin ali rəhbərliyindəki bəzi şübhələrə baxmayaraq, bəlkə də qismən davam etdirilən kursun davam etdirilməsinə səbəb oldu.
1963-cü ildə yeni bir konstitusiyanın qəbulu ilə dövlət Yuqoslaviya Sosialist Federal Respublikası adını alır. Respublikaların və ərazilərin hüquqları genişləndirildi, daha böyük iqtisadi müstəqillik əldə etdilər.
1974-cü ildə qəbul edilən Yuqoslaviya Sosialist Federal Respublikası yeni Konstitusiyası müttəfiq respublikaların səlahiyyətlərini əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirdi və Serbiyanın Muxtar bölgələrinə eyni hüquqları verdi.
1980-ci ildə Titonun ölümündən sonra 1981-ci ildə iqtisadi çətinliklər şəraitində Kosovoda münaqişə başladı.
Yuqoslaviyanın dağılması
Yuqoslaviya Federasiyasının dağılmasında əsas faktorlar Tito və onun varisləri tərəfindən həyata keçirilən iqtisadi və milli siyasətin fiaskosu, dünya sosialist sisteminin süqutu, Avropada millətçiliyin artması idi. 1990-cı ildə Yuqoslaviya Sosialist Federal Respublikasının bütün altı respublikasında yerli seçkilər keçirildi. Milliyyətçi qüvvələr hər yerdə qələbə qazandı.
Ölümündən sonra Titonun vəsiyyəti ilə əlaqədar artan milli fikir ayrılıqlarını nəzərə alaraq, ölkənin prezidenti vəzifəsi ləğv edildi və bununlada Rəyasət Heyəti üzvləri (müttəfiq respublikaların və muxtar vilayətlərin rəhbərləri) növbə ilə bir-birini əvəz edərək ölkənin başçısı oldu. 1980-ci illərin ortalarında qısamüddətli iqtisadi möcüzə sürətli inflyasiya və iqtisadiyyatın çöküşü ilə nəticələndi ki, bu da iqtisadi cəhətdən daha inkişaf etmiş Serbiya, Xorvatiya və Sloveniya ilə digər respublikalar arasında münasibətlərin gərginləşməsinə gətirib çıxardı.
1991-da siyasi böhran zamanı altı respublikadan dördü ayrıldı: Sloveniya, Xorvatiya, Bosniya və Herseqovina, Makedoniya. BMT-nin sülhməramlı qüvvələri əvvəlcə Bosniya və Herseqovina ərazisinə, daha sonra isə Kosovo muxtar vilayətinə yeridildi.
BMT-nin qərarına əsasən, Kosovonun serb və alban əhalisi arasında etniklərarası münaqişənin həlli üçün bölgə BMT protektoratı nəzarəti altına verildi (NATO-nun Yuqoslaviyaya qarşı müharibəsi (1999). Bu arada XXI əsrin əvvəllərində tərkibində iki respublikanın qaldığı Yuqoslaviya 2003-cü ildə Serbiya və Monteneqroya çevrildi. Yekun tənəzzül 2006-cı ildə baş verdi.
Həmçinin bax
Ədəbiyyat
- Югославия в XX веке: очерки политической истории 2019-08-24 at the Wayback Machine / К. В. Никифоров (отв. ред.), А. И. Филимонова, А. Л. Шемякин и др. — М.: Индрик, 2011.
- Allcock, John B.: Explaining Yugoslavia. New York: Columbia University Press, 2000
- Anne Marie du Preez Bezdrob: Sarajevo Roses: War Memoirs of a Peacekeeper. Oshun, 2002.
- Chan, Adrian: Free to Choose: A Teacher’s Resource and Activity Guide to Revolution and Reform in Eastern Europe. Stanford, CA: SPICE, 1991. ED 351 248
- Cigar, Norman, : Genocide in Bosnia: The Policy of Ethnic-Cleansing. College Station: Texas A&M University Press, 1995
- Cohen, Lenard J.: Broken Bonds: The Disintegration of Yugoslavia. Boulder, CO: Westview Press, 1993
- Conversi, Daniele: German -Bashing and the Breakup of Yugoslavia, The Donald W. Treadgold Papers in Russian, East European and Central Asian Studies, no. 16, March 1998 (University of Washington: HMJ School of International Studies)
- Djilas, Milovan: Land without Justice, with introd. and notes by William Jovanovich. New York: Harcourt, Brace and Co., 1958.
- Dragnich, Alex N.: Serbs and Croats. The Struggle in Yugoslavia. New York: Harcourt Brace Jovanovich, 1992
- Fisher, Sharon: Political Change in Post-Communist Slovakia and Croatia: From Nationalist to Europeanist. New York: Palgrave Macmillan, 2006
- Misha Glenny: The Balkans: Nationalism, War and the Great Powers, 1804—1999 (London: Penguin Books Ltd, 2000)
- Misha Glenny: The fall of Yugoslavia: The Third Balkan War,
- Gutman, Roy.: A Witness to Genocide. The 1993 Pulitzer Prize-winning Dispatches on the «Ethnic Cleansing» of Bosnia. New York: Macmillan, 1993
- Hall, Brian: The Impossible Country: A Journey Through the Last Days of Yugoslavia. Penguin Books. New York, 1994
- Harris, Judy J.: Yugoslavia Today. Southern Social Studies Journal 16 (Fall 1990): 78—101. EJ 430 520
- Hayden, Robert M.: Blueprints for a House Divided: The Constitutional Logic of the Yugoslav Conflicts. Ann Arbor: University of Michigan Press, 2000
- Hoare, Marko A., A History of Bosnia: From the Middle Ages to the Present Day. London: Saqi Books, 2007
- Hornyak, Arpad. Hungarian-Yugoslav Diplomatic Relations, 1918—1927 (East European Monographs, distributed by Columbia University Press; 2013) 426 pages
- Barbara Jelavich: History of the Balkans: Eighteenth and Nineteenth Centuries, Volume 1. New York: American Council of Learned Societies, 1983 ED 236 093
- Barbara Jelavich: History of the Balkans: Twentieth Century, Volume 2. New York: American Council of Learned Societies, 1983. ED 236 094
- Kohlmann, Evan F.: Al-Qaida’s Jihad in Europe: The Afghan-Bosnian Network Berg, New York 2004, ;
- Lampe, John R: Yugoslavia As History: Twice There Was a Country Great Britain, Cambridge, 1996,
- Malesevic, Sinisa: Ideology, Legitimacy and the New State: Yugoslavia, Serbia and Croatia. London: Routledge, 2002.
- Owen, David. Balkan Odyssey Harcourt (Harvest Book), 1997
- Pavlowitch, Steven. Hitler’s New Disorder: The Second World War in Yugoslavia (2008) excerpt and text search 2017-01-13 at the Wayback Machine
- Walter Roberts (writer): Tito, Mihailovic, and the Allies: 1941—1945. Duke University Press, 1987;
- Sacco, Joe: Safe Area Gorazde: The War in Eastern Bosnia 1992—1995. Fantagraphics Books, January 2002
- Silber, Laura and Allan Little:Yugoslavia: Death of a Nation. New York: Penguin Books, 1997
- Rebecca West: Black Lamb and Gray Falcon: A Journey Through Yugoslavia. Viking, 1941
- White, T.: Another fool in the Balkans — in the footsteps of Rebbecca West. Cadogan Guides, London, 2006
- Time homepage: New Power 2008-05-07 at the Wayback Machine
- The First Yugoslavia: Search for a Viable Political System, by Alex N. Dragnich 2022-04-11 at the Wayback Machine
İstinadlar
- "Aprel müharibəsi". 2008-01-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-10.
- "В настоящее время доступ к сайту временно прекращен". www.weltkrieg.ru. 2009-02-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-03-20.
- Основной закон об управлении государственными хозяйственными предприятиями и высшими хозяйственными объединениями со стороны трудовых коллективов // Конституция и основные законодательные акты Федеративной Народной Республики Югославии. — С. 362—374.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yuqoslaviya 1918 ci ilden 2003 cu ile qeder Balkan yarimadasinda movcud olan ve Adriatik denizine cixisi olan Avropa dovleti Unitar dovlet 1918 1941 Federativ dovlet 1945 2003 Yuqoslaviyaserbxorv kir maked Јugoslaviјa serbxorv lat sloven JugoslavijaBayraq Gerb1 dekabr 1918 27 aprel 1992Paytaxt BelqradDilleri Serb xorvat diliResmi dilleri Serb xorvat diliValyuta yuqoslav dinariErazisi 255 804 km Ehalisi 23 271 000 nef 1991 Idareetme formasi monarxiya 1945 ci ile qeder respublika Vikianbarda elaqeli mediafayllar Boyuk Yuqoslaviya 1947 ci ile qeder unitar dovlet Yuqoslaviya kralligi 1947 ci ilden federativ dovlet YSFR kimi terkibine 6 respublika daxil idi Serbiya Xorvatiya Sloveniya Makedoniya Monteneqro ve Bosniya ve Herseqovina Hazirda bu dovletlerin hamisi musteqildir Kicik Yuqoslaviya Yuqoslaviya Ittifaq Respublikasi indiki musteqil Monteneqro ve Serbiya dovletleri daxil idi Cenubi slavyan etnoslarinin dovlet siyasi birliyi ideyasi XVII esrde Sloveniya ve Xorvatiya erazisinde yaranib Yuqoslaviya XX esrin evvellerinde Birinci Dunya muharibesinden ve Avstriya Macaristan imperiyasinin dagilmasindan sonra Serbler Xorvatlar ve Slovenlar Kralligi kimi formalasmisdir XX esrin sonu XXI esrin evvellerinde olke bir nece dovlete parcalandi Serb ve xorvat dilcileri arasindaki emekdasliq neticesinde resmi dil serb xorvat dili olmusdur Ikinci Dunya muharibesinden sonra muttefiq respublikalarin dilleri beraberhuquqlu dovlet dilleri elan edildi Esas ehali cenub slavyanlardir bosniyalilar serbler xorvatlar sloveniyalilar makedoniyalilar cernoqoriyalilar elece de qeyri slavyan xalqlari albanlar ve macarlardir Kicik icmalar turklere ruslara slovaklara romalilara bolqarlara italyanlara cexlere qaracilara teqdim edildi TarixiYuqoslaviya Kralligi 1918 1945 1929 1939 cu illerde Yuqoslaviyanin inzibati erazi bolgusu Avstriya Macaristan dagildiqdan sonra 1918 ci ilde Xorvatiyanin Sloveniyanin Bosniya ve Herseqovinanin Dalmasiyanin Serbiyanin ve Monteneqronun Yuqoslaviya torpaqlari Serbler Xorvatlar ve Slovenlar Kralliginin adini almis bir dovlet olaraq birlesdi 1929 cu ilde dovlet cevrilisinden sonra adi Yuqoslaviya kralligi adlandirildi Ikinci Dunya Muharibesi Ikinci dunya muharibesi zamani Yuqoslaviya Antihitler koalisiyasi terefinde olmusdur ve nasist almaniya terefinden Aprel doyusleri zamani ele kecirilmisdir Ixtisas demek olar ki mudafiesiz Belqradin kutlevi sekilde bombalanmasi ile 6 aprel 1941 ci ilde baslamisdir Yuqoslaviya ve NATO nun Yuqoslaviyaya qarsi muharibesi aviasiyasi ilk reydler zamani mehv edilib Belqradin xeyli hissesi xarabaliga cevrilmis mulki ehalinin itkileri minlerle olculurdu Ali herbi komandanliq ve cebhedeki birlesmeler arasinda elaqe qirildi ki bu da ixtisaslarin neticesini evvelceden mueyyenlesdirdi kralligin milyonuncu ordusu dagildi en azi 250 min doyuscu esir goturuldu Avropada Yuqoslaviyanin esas muttefiqi hesab etdiyi Fransa hitler Almaniyasi terefinden isgal edildikden sonra Yuqoslaviya Almaniya ile SSRI arasinda terefdas secmek dilemmasi qarsisinda qalmisdir 1941 ci il martin 25 de Ucler paktina daxil olmaq haqqinda protokola imza atdilar Bu Yuqoslaviyada hokumetin hitlerci siyasetine qarsi kutlevi numayislere tekan verdi Ingiltere ve ABS den komek alan ordunun ali zabit heyetinin bir hissesi xalqin keskin etiraz cixislarindan istifade ederek cevrilis teski etdiler ve Dusan Simovicin basciligi altinda yeni hokumet yaratdilar 1941 ci il martin 27 de bas veren hadiselerden xeber tutan Hitler Yuqoslaviyani isgal etmeye qerar verdi 1941 ci il aprelin 5 de Yuqoslaviya ile SSRI arasinda dostluq ve hucum etmemek haqqinda muqavile imzalandi 1941 ci il aprelin 6 da Ucler paktinin qosunlari Yuqoslaviyaya hucuma kecerek seheri bombaladilar Ugursuz Boyuk Yuqoslaviya Muharibeden sonra Iosip Broz Tito Balkan Federasiyasinin yaradilmasi planlarinin reallasdirilmasi cercivesinde Boyuk Yuqoslaviyanin yaradilmasini nezerde tuturdu Iosip Broz Tito Belqradin merkezi hakimiyyeti ile birinci Yuqoslaviya hemcinin Bolqaristan ve Albaniya erazisinden federal respublikalar kimi Sosialist Federasiyasi formalasdirmagi planlasdirirdi Evvelce Alban iqtisadiyyatinin Yuqoslaviyaya inteqrasiyasi ile Yuqoslaviya Alban ve Yuqoslaviya Bolqaristan iqtisadi gomruk ittifaqlari yaradildi lakin sonra ne boyuk Yuqoslaviya ne de Albaniyanin Yuqoslaviyaya qosulmasi Albaniya ve Bolqaristan rehberliyi ile fikir ayriliqlari neticesinde reallasmamisdir Sosialist Yuqoslaviya 1945 1991 Yuqoslaviya Sosialist Federativ Respublikasinin inzibati erazi bolgusu Yuqoslaviya alti sosialist respublikanin adlari altinda bir federasiya idi Demokratik Federativ Yuqoslaviya 1945 ci ilden Yuqoslaviya Federativ Xalq Respublikasi 1946 ci ilden Yuqoslaviya Sosialist Federativ Respublikasi 1963 cu ilden Sosialist Yuqoslaviyada milli qurulus modeli kimi federalizm secildi 1974 cu ilde qebul edilmis YSFR Konstitusiyasina esasen federasiyanin subyektleri alti sosialist respublika ve iki muxtar sosialist bolge idi Yuqoslaviyanin butun xalqlari beraberhuquqlu xalqlar kimi taninmisdir Titonun milli dovlet islahati mueyyen ugurlara sebeb oldu muharibe illerinde etnik temizlenme tedricen unudulmaga basladi olkedeki milletlerarasi munasibetlerin gerginliyi azaldi Olke rehberliyi yeni fovqellmilli bir etnik icmanin Yuqoslaviya xalqinin meydana cixdigini elan etdi Yuqoslaviya Kommunist Partiyasinin lideri Iosip Broz Tito ile Stalin arasindaki fikir ayriliqlari SSRI ile munasibetlerin qirilmasina getirib cixardi 1948 ci ilde Yuqoslaviya Kommunist Partiyasi informasiya burosundan cixarildi 1949 cu ilde Sovet rehberliyi Yuqoslaviya ile dostluq qarsiliqli yardim ve muharibeden sonraki emekdasliq muqavilesini pozdu Yuqoslaviya rehberliyinin nufuzdan salinmasina yonelmis tebligat kampaniyasi basladi Stalinin olumunden sonra o Yuqoslaviya evvelki fealligini itirse de Varsava Teskilatina uzv olmayib eksine hem ona hem de NATO ya qarsi esasen mustemlekelesdirilmis olkeleri ehate eden qosulmamama herekatini yaradib Yuqoslaviyada merkezsizlesme prosesleri Muharibeden sonra Yuqoslaviyanin iqtisadi ve siyasi sistemi sovet numunesi ile qurulmaga baslayirdi lakin 1949 cu ilde bas veren informasiya burosu ile munaqise yaranmis heyat terzinin transformasiyasina zemin idi Bu munaqiseden sonra Yuqoslaviya Cemiyyetinin onillikler bundan sonra da inkisafina meyl gosteren qanun dovlet teserrufat muessiselerinin ve Ali Teserrufat birliklerinin emek kollektivleri terefinden idare edilmesi haqqinda esas qanun qebul edilmisdir Formal olaraq bu qanun yalniz isci kollektivlerine muessisede tam hakimiyyete malik olan is surasini secmek huququnu verirdi lakin diger terefden Yuqoslaviyanin merkezsizlesdirilmesine yol acmisdi Bu yolda novbeti addim Yuqoslaviya Federal Xalq Respublikasinin ictimai ve siyasi qurulusunun esaslari ve federal hokumet haqqinda ozunuidareetme prinsiplerini ozunde cemlesdiren ve qismen siyasi saheye yayan qanun idi Mueyyen edilmis yol 1952 ci ilde Yuqoslaviya Kommunist Partiyasinin VI qurultayinin iscilerin ozunuidareetme prinsiplerine esaslanan yeni bir ictimai siyasi sistem seraitinde partiyanin esas vezifesinin kutleleri maariflendirmek ucun ideoloji ve siyasi is oldugunu mueyyenlesdiren qetnameleri ile mohkemlendirmisdir Bu formul yeni qurultayda qebul edilerek yeni nizamnamesi ile tesdiqlendi Ictimai suurda dovletin merkezsizlesdirilmesine geden yol gorkemli siyasi xadim 1953 54 cu illerin qisinda cixan Borba qezetinde bir sira meqaleleri il guclendirildi burada muellif olkenin demokratiklesdirilmesini davam etdirmeyi teleb edir Bu meqaleler ictimai reyi partlatdi ve olkenin ali rehberliyindeki bezi subhelere baxmayaraq belke de qismen davam etdirilen kursun davam etdirilmesine sebeb oldu 1963 cu ilde yeni bir konstitusiyanin qebulu ile dovlet Yuqoslaviya Sosialist Federal Respublikasi adini alir Respublikalarin ve erazilerin huquqlari genislendirildi daha boyuk iqtisadi musteqillik elde etdiler 1974 cu ilde qebul edilen Yuqoslaviya Sosialist Federal Respublikasi yeni Konstitusiyasi muttefiq respublikalarin selahiyyetlerini ehemiyyetli derecede genislendirdi ve Serbiyanin Muxtar bolgelerine eyni huquqlari verdi 1980 ci ilde Titonun olumunden sonra 1981 ci ilde iqtisadi cetinlikler seraitinde Kosovoda munaqise basladi Yuqoslaviyanin dagilmasi Yuqoslaviyanin dagilmasi Yuqoslaviya Federasiyasinin dagilmasinda esas faktorlar Tito ve onun varisleri terefinden heyata kecirilen iqtisadi ve milli siyasetin fiaskosu dunya sosialist sisteminin suqutu Avropada milletciliyin artmasi idi 1990 ci ilde Yuqoslaviya Sosialist Federal Respublikasinin butun alti respublikasinda yerli seckiler kecirildi Milliyyetci quvveler her yerde qelebe qazandi Olumunden sonra Titonun vesiyyeti ile elaqedar artan milli fikir ayriliqlarini nezere alaraq olkenin prezidenti vezifesi legv edildi ve bununlada Reyaset Heyeti uzvleri muttefiq respublikalarin ve muxtar vilayetlerin rehberleri novbe ile bir birini evez ederek olkenin bascisi oldu 1980 ci illerin ortalarinda qisamuddetli iqtisadi mocuze suretli inflyasiya ve iqtisadiyyatin cokusu ile neticelendi ki bu da iqtisadi cehetden daha inkisaf etmis Serbiya Xorvatiya ve Sloveniya ile diger respublikalar arasinda munasibetlerin gerginlesmesine getirib cixardi 1991 da siyasi bohran zamani alti respublikadan dordu ayrildi Sloveniya Xorvatiya Bosniya ve Herseqovina Makedoniya BMT nin sulhmeramli quvveleri evvelce Bosniya ve Herseqovina erazisine daha sonra ise Kosovo muxtar vilayetine yeridildi BMT nin qerarina esasen Kosovonun serb ve alban ehalisi arasinda etniklerarasi munaqisenin helli ucun bolge BMT protektorati nezareti altina verildi NATO nun Yuqoslaviyaya qarsi muharibesi 1999 Bu arada XXI esrin evvellerinde terkibinde iki respublikanin qaldigi Yuqoslaviya 2003 cu ilde Serbiya ve Monteneqroya cevrildi Yekun tenezzul 2006 ci ilde bas verdi Hemcinin baxYuqoslaviya Federativ RespublikasiEdebiyyatYugoslaviya v XX veke ocherki politicheskoj istorii 2019 08 24 at the Wayback Machine K V Nikiforov otv red A I Filimonova A L Shemyakin i dr M Indrik 2011 Allcock John B Explaining Yugoslavia New York Columbia University Press 2000 Anne Marie du Preez Bezdrob Sarajevo Roses War Memoirs of a Peacekeeper Oshun 2002 ISBN 1 77007 031 1 Chan Adrian Free to Choose A Teacher s Resource and Activity Guide to Revolution and Reform in Eastern Europe Stanford CA SPICE 1991 ED 351 248 Cigar Norman Genocide in Bosnia The Policy of Ethnic Cleansing College Station Texas A amp M University Press 1995 Cohen Lenard J Broken Bonds The Disintegration of Yugoslavia Boulder CO Westview Press 1993 Conversi Daniele German Bashing and the Breakup of Yugoslavia The Donald W Treadgold Papers in Russian East European and Central Asian Studies no 16 March 1998 University of Washington HMJ School of International Studies Djilas Milovan Land without Justice with introd and notes by William Jovanovich New York Harcourt Brace and Co 1958 Dragnich Alex N Serbs and Croats The Struggle in Yugoslavia New York Harcourt Brace Jovanovich 1992 Fisher Sharon Political Change in Post Communist Slovakia and Croatia From Nationalist to Europeanist New York Palgrave Macmillan 2006 ISBN 1 4039 7286 9 Misha Glenny The Balkans Nationalism War and the Great Powers 1804 1999 London Penguin Books Ltd 2000 Misha Glenny The fall of Yugoslavia The Third Balkan War ISBN 0 14 026101 X Gutman Roy A Witness to Genocide The 1993 Pulitzer Prize winning Dispatches on the Ethnic Cleansing of Bosnia New York Macmillan 1993 Hall Brian The Impossible Country A Journey Through the Last Days of Yugoslavia Penguin Books New York 1994 Harris Judy J Yugoslavia Today Southern Social Studies Journal 16 Fall 1990 78 101 EJ 430 520 Hayden Robert M Blueprints for a House Divided The Constitutional Logic of the Yugoslav Conflicts Ann Arbor University of Michigan Press 2000 Hoare Marko A A History of Bosnia From the Middle Ages to the Present Day London Saqi Books 2007 Hornyak Arpad Hungarian Yugoslav Diplomatic Relations 1918 1927 East European Monographs distributed by Columbia University Press 2013 426 pages Barbara Jelavich History of the Balkans Eighteenth and Nineteenth Centuries Volume 1 New York American Council of Learned Societies 1983 ED 236 093 Barbara Jelavich History of the Balkans Twentieth Century Volume 2 New York American Council of Learned Societies 1983 ED 236 094 Kohlmann Evan F Al Qaida s Jihad in Europe The Afghan Bosnian Network Berg New York 2004 ISBN 1 85973 802 8 ISBN 1 85973 807 9 Lampe John R Yugoslavia As History Twice There Was a Country Great Britain Cambridge 1996 ISBN 0 521 46705 5 Malesevic Sinisa Ideology Legitimacy and the New State Yugoslavia Serbia and Croatia London Routledge 2002 Owen David Balkan Odyssey Harcourt Harvest Book 1997 Pavlowitch Steven Hitler s New Disorder The Second World War in Yugoslavia 2008 excerpt and text search 2017 01 13 at the Wayback Machine Walter Roberts writer Tito Mihailovic and the Allies 1941 1945 Duke University Press 1987 ISBN 0 8223 0773 1 Sacco Joe Safe Area Gorazde The War in Eastern Bosnia 1992 1995 Fantagraphics Books January 2002 Silber Laura and Allan Little Yugoslavia Death of a Nation New York Penguin Books 1997 Rebecca West Black Lamb and Gray Falcon A Journey Through Yugoslavia Viking 1941 White T Another fool in the Balkans in the footsteps of Rebbecca West Cadogan Guides London 2006 Time homepage New Power 2008 05 07 at the Wayback Machine The First Yugoslavia Search for a Viable Political System by Alex N Dragnich 2022 04 11 at the Wayback MachineIstinadlar Aprel muharibesi 2008 01 30 tarixinde Istifade tarixi 2020 09 10 V nastoyashee vremya dostup k sajtu vremenno prekrashen www weltkrieg ru 2009 02 21 tarixinde Istifade tarixi 2013 03 20 Osnovnoj zakon ob upravlenii gosudarstvennymi hozyajstvennymi predpriyatiyami i vysshimi hozyajstvennymi obedineniyami so storony trudovyh kollektivov Konstituciya i osnovnye zakonodatelnye akty Federativnoj Narodnoj Respubliki Yugoslavii S 362 374 Xarici kecidler