Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yunis Paşa (ö. 1517) — Yavuz Sultan Səlim dönəmində 23 yanvar 1517 - 13 sentyabr 1517 tarixlərində ümumilikdə 7 ay 20 gün Osmanlı imperiyasının sədrəzəmi olmuş dövlət adamı, Osmanlıların Misirdəki ilk bəylərbəyi.
| Yunis Paşa | |
|---|---|
| يونس باشا | |
 Yunis Paşanın təsvir olunduğu qravür | |
| 23 yanvar 1517 – 13 sentyabr 1517 | |
| Əvvəlki | Xədim Sənan Paşa |
| Sonrakı | Piri Mehmed Paşa |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | XV əsr |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | baş kəsmə |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Həyat yoldaşı | Əslihan xanım Sultan |
| Dini | islam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Dövrün mənbələrində həyatının ilk illəri haqqında və saraya necə alınması barədə məlumat yoxdur. Buna baxmayaraq bəzi araşdırmalarda alban əsili olduğu və dəvşirilərək saraya alındığı bilinir. II Bəyazid dönəminə aid dəftərlərində qapıçıbaşı olaraq qeyd olunur. 1501-1505 tarixlərində qapıçıbaşı olmuş, ardından 10 sentyabr tarixində yeniçəri ağalığı ilə saraydan ayrılmışdır. Ehtimal olunur ki, hələ qapıçıbaşı ikən II Bəyazidin qızı Səlcuq Sultanın Mustafa Paşaoğlu Mehmed bəylə olan evliliyindən doğulan Aslıhan xanım Sultanla evləndirilmişdir. Bu evlilik haqqında ilk yazılı mənbə isə 19 fevral 1502 tarixli dəftərləridir. 5 il davam edən yeniçəri ağalığı dövründə 1509 tarixli İstanbul zəlzələsinə şahid oldu və İstanbulun yenidən bərpasında vəzifələndirildi. Şahqulu ağa Təkəli üsyanı əsnasında üsyanı yatırmaqla vəzifələndirilən Sədrəzəm Əli Paşanın rəhbərlik etdiyi yeniçərilərlə getməyərək paytaxtda qaldı.Şahzadə Səlimin taxt uğrunda ayaqlandığı və Rumeliyə gələrək atası II Bəyazidə məktub yazdığı günlərdə tabeliyindəki yeniçərilərin Şahzadə Səlimi dəstəkləməsinə baxmayaraq Yunis ağa padşahın tərəfini tutmuş, bunun qarşılığında da 1 sentyabr 1511 tarixində Anadolu bəylərbəyi seçildi.
Yunis Paşanın Anadolu bəylərbəyiliyi şox çəkmədi. 12 yanvar 1512 tarixində Sənan Paşa üçüncü vəzir seçildi və ondan boşalan Rumeli bəylərbəyiliyinə Yunis Paşa gətirildi. Ehtimal olunur ki, bu illərdə o da Şahzadə Səlimin tərəfdarları arasına qatılmışdır. Yavuz Sultan Səlimin taxta çıxması ilə II Bəyazidlə birlikdə Dimetokaya çəkildi. Ancaq II Bəyazidin yolda vəfat etməsilə Rumeli bəylərbəyiliyindən alınaraq o illərdəki ən uzaq region olan Bosniya bəylərbəyiliyinə gətirildi. Bunun səbəbi isə vaxtilə ata-oğul arasında gedən taxt mübarizəsində şahzadənin tərəfini tutması idi. Uzun müddət Bosniya bəylərbəyi olan Yunis Paşa Çaldıran səfəri əsnasında burada qalan ölkənin qərb sərhəddini qorudu. Bu əsnada 25 sentyabr 1515 tarixində Klis qalasını ələ keçirdi. Ardından 13 oktyabrda paytaxta çağırılmış, 14 dekabrda Ədirnəyə gələrək burada paşalarla görüşmüş, oğlu Mehmed Çələbi ilə birlikdə hədiyyələr təqdim etmişdir. Ancaq o gün toplanan divan məclisində qəzəblənən Sultan Səlim paşanı və oğlunu qəbul etməmiş, paşanın gətirdiyi hədiyyələr də divan otağında qalmışdır. Gəldikdən 2 gün sonra Sultan Səlimlə görüşən Yunis Paşa bu əsnada Rumeli bəylərbəyi seçildi, ancaq Misir səfərindən öncə 26 aprel 1516 tarixində vəzir seçildi. Mərcidabık döyüşündə ordunun sol cinahında yer aldı. Qələbənin ardından Hələb əmiri Xeyir bəyin Osmanlıya tabe olmasında və Sinay səhrasının 13 gün ərzində keçilməsində mühüm rol oynadı. 15 dekabr 1516 tarixində Dəməşqdən Misirə yola düşən padşahın yanında yer aldı və onunla birlikdə Qüds şəhərini ziyarət etdi. Ridaniyə döyüşündə də sol cinahda yer alan Yunis Paşa Sədrəzəm Sənan Paşaya hücum edərək ölümünə səbəb olan Məmlük dəstələrini darmadağın etdi. Ardından Qahirənin ələ keçirilməsi ilə vəzifələndirildi. 3 gün davam edən mübarizənin ardından şəhər ələ keçirildi. Bu əsnada oxla yaralandı. Şəhərin ələ keçirilməsindən sonra 3 fevral 1517 tarixində sədarətə gətirildi. Yaralandığına görə, Qahirədən qaçan son Məmlük sultanı Tomanbayı təqib edə bilmədi və şəhərdə qaldı.
Tomanbayın ələ keçirilməsinin ardından 10 aprel 1517 tarixində toplanan divan məclisində Misir bəylərbəyi seçildi və Yunis Paşa Qahirədəki təhlükəsizliyi təmin etmək, yerli Məmlük əmirlərini Osmanlıya tabe etmək və bölgədə Osmanlı sistemini qurmaqla vəzifələndirildi. Ancaq bu vəzifələri düzgün yerinə yetirmədi. Buradakı ərəb və Məmlük əmirlərinə qarşı sərt tədbirlər aldı və buna görə də yerli əhali Yunis Paşadan narazı qaldı. Buna görə də bu vəzifəsində çox qala bilmədi. İstanbula dönüş yolunda ikən 31 avqust 1517 tarixində Misir bəylərbəyiliyindən alındı və yerinə Xeyir bəy gətirildi. Buna baxmayaraq sədarətdə qaldı. Ancaq Yunis Paşa bunu qəbul etmədi və padşaha öz etirazını bildirdi. Bundan başqa ələ keçirilən Canbərdi Qəzainin bağışlanaraq Dəməşq hakimi təyin olunmasına da qarşı çıxan Yunis Paşa toplanan bir divan məclisində Sultan Səlimi o qədər qəzəbləndirmişdi ki, məclisin ardından 13 sentyabr 1517 tarixində Sultan Səlimin göndərdiyi cəlladlar vasitəsilə edam edilmiş, başı 3 gün nizəyə taxılaraq gəzdirilmişdir. Ardından cənazəsi yol üzərindəykən dəfn olunmuşdur.
Mənbə
- Selâhattin Tansel, Yavuz Sultan Selim, Ankara 1969, s. 197, 203-204
- İdrîs-i Bitlisî, Selimşahnâme (trc. Hicabi Kırlangıç), Ankara 2001, s. 316, 344, 374-376
- İn‘âmât Defteri, İstanbul Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Muallim Cevdet, nr. O.71, vr. 57b, 71a, 75b, 81a, 99a, 237a, 251b, 257a, 267b
- a.mlf., “Silâhşör’ün Fethnâme-i Diyâr-ı Arab Adlı Eseri”, TV, sy. 17 (1958), s. 318
- Celâlzâde Mustafa Çelebi, Selimnâme (nşr. Ahmet Uğur - Mustafa Çuhadar), Ankara 1990, s. 201-202, 207
- Haydar Çelebi, Ruznâme (Feridun Bey, Münşeât içinde), I, 468-476, 483, 486-487, 492
- Hüdavendigâr Livası Tahrir Defterleri (haz. Ömer Lutfi Barkan - Enver Meriçli), Ankara 1988, s. 363
- Seyyid Muhammed es-Seyyid Mahmûd, XVI. Asırda Mısır Eyaleti, İstanbul 1990, s. 58
- Hoca Sâdeddin, Tâcü’t-tevârîh, İstanbul 1280, II, 336, 344
- Hakkı Acun, Sakarya İli Taraklı İlçesi ve Yunus Paşa Camii, Ankara 1996
- Âlî Mustafa Efendi, Târîh-i Künhü’l-Ahbâr (haz. Ahmet Uğur v.dğr.), Kayseri 1997, I/2, s. 1199-1200
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yunis Pasa o 1517 Yavuz Sultan Selim doneminde 23 yanvar 1517 13 sentyabr 1517 tarixlerinde umumilikde 7 ay 20 gun Osmanli imperiyasinin sedrezemi olmus dovlet adami Osmanlilarin Misirdeki ilk beylerbeyi Yunis Pasaيونس باشاYunis Pasanin tesvir olundugu qravurOsmanli sedrezemi23 yanvar 1517 13 sentyabr 1517EvvelkiXedim Senan PasaSonrakiPiri Mehmed PasaSexsi melumatlarDogum tarixi XV esrVefat tarixi 1517Vefat yeri TokatVefat sebebi bas kesmeFealiyyeti siyasetciHeyat yoldasi Eslihan xanim SultanDini islam Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiDovrun menbelerinde heyatinin ilk illeri haqqinda ve saraya nece alinmasi barede melumat yoxdur Buna baxmayaraq bezi arasdirmalarda alban esili oldugu ve devsirilerek saraya alindigi bilinir II Beyazid donemine aid defterlerinde qapicibasi olaraq qeyd olunur 1501 1505 tarixlerinde qapicibasi olmus ardindan 10 sentyabr tarixinde yeniceri agaligi ile saraydan ayrilmisdir Ehtimal olunur ki hele qapicibasi iken II Beyazidin qizi Selcuq Sultanin Mustafa Pasaoglu Mehmed beyle olan evliliyinden dogulan Aslihan xanim Sultanla evlendirilmisdir Bu evlilik haqqinda ilk yazili menbe ise 19 fevral 1502 tarixli defterleridir 5 il davam eden yeniceri agaligi dovrunde 1509 tarixli Istanbul zelzelesine sahid oldu ve Istanbulun yeniden berpasinda vezifelendirildi Sahqulu aga Tekeli usyani esnasinda usyani yatirmaqla vezifelendirilen Sedrezem Eli Pasanin rehberlik etdiyi yenicerilerle getmeyerek paytaxtda qaldi Sahzade Selimin taxt ugrunda ayaqlandigi ve Rumeliye gelerek atasi II Beyazide mektub yazdigi gunlerde tabeliyindeki yenicerilerin Sahzade Selimi desteklemesine baxmayaraq Yunis aga padsahin terefini tutmus bunun qarsiliginda da 1 sentyabr 1511 tarixinde Anadolu beylerbeyi secildi Yunis Pasanin Anadolu beylerbeyiliyi sox cekmedi 12 yanvar 1512 tarixinde Senan Pasa ucuncu vezir secildi ve ondan bosalan Rumeli beylerbeyiliyine Yunis Pasa getirildi Ehtimal olunur ki bu illerde o da Sahzade Selimin terefdarlari arasina qatilmisdir Yavuz Sultan Selimin taxta cixmasi ile II Beyazidle birlikde Dimetokaya cekildi Ancaq II Beyazidin yolda vefat etmesile Rumeli beylerbeyiliyinden alinaraq o illerdeki en uzaq region olan Bosniya beylerbeyiliyine getirildi Bunun sebebi ise vaxtile ata ogul arasinda geden taxt mubarizesinde sahzadenin terefini tutmasi idi Uzun muddet Bosniya beylerbeyi olan Yunis Pasa Caldiran seferi esnasinda burada qalan olkenin qerb serheddini qorudu Bu esnada 25 sentyabr 1515 tarixinde Klis qalasini ele kecirdi Ardindan 13 oktyabrda paytaxta cagirilmis 14 dekabrda Edirneye gelerek burada pasalarla gorusmus oglu Mehmed Celebi ile birlikde hediyyeler teqdim etmisdir Ancaq o gun toplanan divan meclisinde qezeblenen Sultan Selim pasani ve oglunu qebul etmemis pasanin getirdiyi hediyyeler de divan otaginda qalmisdir Geldikden 2 gun sonra Sultan Selimle gorusen Yunis Pasa bu esnada Rumeli beylerbeyi secildi ancaq Misir seferinden once 26 aprel 1516 tarixinde vezir secildi Mercidabik doyusunde ordunun sol cinahinda yer aldi Qelebenin ardindan Heleb emiri Xeyir beyin Osmanliya tabe olmasinda ve Sinay sehrasinin 13 gun erzinde kecilmesinde muhum rol oynadi 15 dekabr 1516 tarixinde Demesqden Misire yola dusen padsahin yaninda yer aldi ve onunla birlikde Quds seherini ziyaret etdi Ridaniye doyusunde de sol cinahda yer alan Yunis Pasa Sedrezem Senan Pasaya hucum ederek olumune sebeb olan Memluk destelerini darmadagin etdi Ardindan Qahirenin ele kecirilmesi ile vezifelendirildi 3 gun davam eden mubarizenin ardindan seher ele kecirildi Bu esnada oxla yaralandi Seherin ele kecirilmesinden sonra 3 fevral 1517 tarixinde sedarete getirildi Yaralandigina gore Qahireden qacan son Memluk sultani Tomanbayi teqib ede bilmedi ve seherde qaldi Tomanbayin ele kecirilmesinin ardindan 10 aprel 1517 tarixinde toplanan divan meclisinde Misir beylerbeyi secildi ve Yunis Pasa Qahiredeki tehlukesizliyi temin etmek yerli Memluk emirlerini Osmanliya tabe etmek ve bolgede Osmanli sistemini qurmaqla vezifelendirildi Ancaq bu vezifeleri duzgun yerine yetirmedi Buradaki ereb ve Memluk emirlerine qarsi sert tedbirler aldi ve buna gore de yerli ehali Yunis Pasadan narazi qaldi Buna gore de bu vezifesinde cox qala bilmedi Istanbula donus yolunda iken 31 avqust 1517 tarixinde Misir beylerbeyiliyinden alindi ve yerine Xeyir bey getirildi Buna baxmayaraq sedaretde qaldi Ancaq Yunis Pasa bunu qebul etmedi ve padsaha oz etirazini bildirdi Bundan basqa ele kecirilen Canberdi Qezainin bagislanaraq Demesq hakimi teyin olunmasina da qarsi cixan Yunis Pasa toplanan bir divan meclisinde Sultan Selimi o qeder qezeblendirmisdi ki meclisin ardindan 13 sentyabr 1517 tarixinde Sultan Selimin gonderdiyi celladlar vasitesile edam edilmis basi 3 gun nizeye taxilaraq gezdirilmisdir Ardindan cenazesi yol uzerindeyken defn olunmusdur MenbeSelahattin Tansel Yavuz Sultan Selim Ankara 1969 s 197 203 204 Idris i Bitlisi Selimsahname trc Hicabi Kirlangic Ankara 2001 s 316 344 374 376 In amat Defteri Istanbul Belediyesi Ataturk Kitapligi Muallim Cevdet nr O 71 vr 57b 71a 75b 81a 99a 237a 251b 257a 267b a mlf Silahsor un Fethname i Diyar i Arab Adli Eseri TV sy 17 1958 s 318 Celalzade Mustafa Celebi Selimname nsr Ahmet Ugur Mustafa Cuhadar Ankara 1990 s 201 202 207 Haydar Celebi Ruzname Feridun Bey Munseat icinde I 468 476 483 486 487 492 Hudavendigar Livasi Tahrir Defterleri haz Omer Lutfi Barkan Enver Mericli Ankara 1988 s 363 Seyyid Muhammed es Seyyid Mahmud XVI Asirda Misir Eyaleti Istanbul 1990 s 58 Hoca Sadeddin Tacu t tevarih Istanbul 1280 II 336 344 Hakki Acun Sakarya Ili Tarakli Ilcesi ve Yunus Pasa Camii Ankara 1996 Ali Mustafa Efendi Tarih i Kunhu l Ahbar haz Ahmet Ugur v dgr Kayseri 1997 I 2 s 1199 1200