Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gəncə qəzası (1918-ci ilədək Yelizavetpol qəzası) — Rusiya imperiyası və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə Gəncə quberniyasında inzibati-ərazi vahidi. Rusiya imperiyası Gəncə xanlığını işğal etdikdən (1804-ci il, yanvar) sonra xanlıq ləğv edildi, Yelizavetpol dairəsi yaradıldı. Dairə Gürcüstan quberniyasının tərkibinə daxil edildi.
| Gəncə qəzası | |||
|---|---|---|---|
| |||
| Ölkə |  Rusiya imperiyası AXC Azərbaycan SSR | ||
| Quberniya | Gəncə quberniyası | ||
| Mərkəzi | Gəncə | ||
| Yaradılıb | 10 (22) aprel 1840 | ||
| Ləğv edilib | 8 aprel 1929 | ||
| Sahəsi | 7695,7 (1897) verst²; 8726,0 verst² (1917) | ||
| Əhalisi | 162788 (1897); 214746 nəfər (1917) | ||
| Xəritə | |||
 | |||
1840-ci il 10 aprel islahatı nəticəsində dairə qəzaya çevrildi. Yelizavetpol qəzası Gürcüstan-İmeretiya quberniyasının tərkibinə verildi. Qəza Yelizavetpol, Qazax, Şəmşəddil və Ayrım məntəqələrinə bölündü. Yelizavetpol qəzasında qəza idarə sistemi təşkil olundu.
1846-cı il 14 dekabr tarixli inzibati-ərazi bölgüsündən sonra Yelizavetpol qəzası yeni yaradılmış Tiflis quberniyasının tərkibinə daxil edildi.
1851-ci ildə Rusiyada əhali sayının araşdırılması üçün həyata keçirilmiş IX təftişə əsasən, inzibati cəhətdən Qori, Yelizavetpol, Sığnaq, Telav və Tiflis qəzalarını, həmçinin Dağ dairəsini, Car-Balakən hərbi dairəsini, Osetiya dairəsini və Tuş-Pşav-Xevsur dairəsini əhatə edən Tiflis quberniyasının əhalisi 267.786 nəfəri kişilər, 223.699 nəfəri qadınlar olmaqla 491.485 nəfər idi. Əhalinin ümumi sayı haqqında məlumatlar imperiyanın Maliyyə Nazirliyinin Zaqafqaziya idarəsi tərəfindən təqdim olunmuşdu. Qəzalar və dairələr üzrə qadınların ayrıca sayını müəyyən etmək münkün olmamışdır. Kişilərin qəzalar və dairələr üzrə sayı haqqında məlumatlar isə Tiflisdən həqiqi dövlət məsləhətçisi Aleksey Fyodoroviç Kruzenştern tərəfindən təqdim olunmuşdu, bu məlumatlar Car-Balakən hərbi dairəsi istisna olmaqla quberniyanın kənd yerlərində 1842-ci ildə, şəhər yerlərində 1848-ci ildə, ümumən Car-Balakən hərbi dairəsinin yaşayış yerlərində isə 1844-cü ildə həyata keçirilmiş kameral təsvirlərə əsaslanırdı. Beləliklə, həmin məlumatlara əsasən Yelizavetpol qəzasının bütün yaşayış yerlərində kişi cinsindən toplam 48.888 nəfər əhali yaşayırdı.
Çar II Aleksandrın 1867 il 9 dekabr tarixli fərmanı ilə Yelizavetpol quberniyası yaradıldıqda, Yelizavetpol qəzası Tiflis quberniyasından alınaraq onun tərkibinə verildi, yeni Qazax qəzası təşkil edildi. Qafqaz təqviminin (1917) məlumatına görə, qəzanın ərazisi 8726,0 kv.verst idi. Qəzada 214746 nəfər əhali yaşayırdı. Onların 191096 nəfəri yerli sakinlər, 23650 nəfəri müvəqqəti yaşayanlar idi. Əhalinin 111610 nəfəri kişi, 103136 nəfəri qadın idi. Azərbaycanlılar (140 mindən çox) əhalinin 65,2%-ni təşkil edirdi. Çarizmin köçürmə siyasəti nəticəsində qəzada 12,3 min rus yaşayırdı. Qəza əhalisi kənd təsərrüfatı, sənətkarlıq və ticarətlə məşğul olurdu. Fevral inqilabından (1917) sonra Xəlil bəy Xasməmmədovun rəhbərliyi ilə icraiyyə komitəsi təşkil olundu. Oktyabr çevrilişindən (1917) sonra qəzada bolşeviklərin pozuculuq fəaliyyəti gücləndi. Cümhuriyyət Hökumətinin Yelizavetpola köçməsinin qəzanın da həyatında böyük rolu oldu. Hökumətin 1918-ci il 30 iyul tarixli qərarı ilə Yelizavetpol Gəncə adlandırıldıqdan sonra, qəza da, müvafiq olaraq, eyni adı aldı. Gəncə qəzasında sabitliyin yaradılması və iqtisadi inkişafın təmin edilməsi üçün tədbirlər görüldü. Bolşeviklər qəza əhalisinin əksər hissəsinin kəndlilərdən ibarət olduğunu nəzərə alaraq, kəndli hərəkatının geniş-ləndirilməsinə çalışırdılar. Dövlət qəzanın idarəçiliyini təkmilləşdirmək məqsədilə Gəncə qəzasını iki yerə bölməyi qərara aldı. Parlament 1920-ci il aprelin 22-də Gəncə qəzasına daxil olan 34 kənd icması əsasında Şamxor qəzasının yaradılması haqqında qanun qəbul etdi. Lakin qısa müddətdən sonra Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti süqut etdi və Gəncə qəzası da sovetləşdirildi. 1929-cu ildə Azərbaycan SSR-də həyata keçirilən rayonlaşdırma zamanı Gəncə qəzası ləğv olundu.
Əhatə etdiyi ərazilər
- Gəncə
- Mingəçevir
- Yevlax rayonunun böyük qismi
- Şəmkir rayonu
- Göygöl rayonu
- Samux rayonu
- Naftalan
- Goranboy rayonu
- Daşkəsən rayonu
- Gədəbəy rayonunun bir qismi
Mənbə
- О народонаселенiи Россiи по губернiямъ и уѣздамъ: LIII. Тифлисская губернiя, стр. 139 — 141. // Девятая ревизiя. Изслѣдованiе о числѣ жителей въ Россiи въ 1851 году Петра Кеппена. Санктпетербургь: Вь Типографiи Императорской Академiи наукь, 1857, 297 стр.
- ASE, V cild, Bakı, 1981, səh. 105
İstinadlar
- "Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г." 2012-03-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-02-08. (rus.)
- О народонаселенiи Россiи по губернiямъ и уѣздамъ: LIII. Тифлисская губернiя, стр. 139. // Девятая ревизiя. Изслѣдованiе о числѣ жителей въ Россiи въ 1851 году Петра Кеппена. Санктпетербургь: Вь Типографiи Императорской Академiи наукь, 1857, 297 стр.
- О народонаселенiи Россiи по губернiямъ и уѣздамъ: LIII. Тифлисская губернiя, стр. 140. // Девятая ревизiя. Изслѣдованiе о числѣ жителей въ Россiи въ 1851 году Петра Кеппена. Санктпетербургь: Вь Типографiи Императорской Академiи наукь, 1857, 297 стр.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Gence qezasi 1918 ci iledek Yelizavetpol qezasi Rusiya imperiyasi ve Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti dovrunde Gence quberniyasinda inzibati erazi vahidi Rusiya imperiyasi Gence xanligini isgal etdikden 1804 ci il yanvar sonra xanliq legv edildi Yelizavetpol dairesi yaradildi Daire Gurcustan quberniyasinin terkibine daxil edildi Gence qezasiQuberniyanin gerbiOlke Rusiya imperiyasi AXC Azerbaycan SSRQuberniya Gence quberniyasiMerkezi GenceYaradilib 10 22 aprel 1840Legv edilib 8 aprel 1929Sahesi 7695 7 1897 verst 8726 0 verst 1917 Ehalisi 162788 1897 214746 nefer 1917 XeriteQazax qezasi Gence qezasi Nuxa qezasi Eres qezasi Cavansir qezasi Susa qezasi Zengezur qezasi Cebrayil qezasiYelizavetpol qezasi 1 yanvar 1903 cu ilin xeritesi 1840 ci il 10 aprel islahati neticesinde daire qezaya cevrildi Yelizavetpol qezasi Gurcustan Imeretiya quberniyasinin terkibine verildi Qeza Yelizavetpol Qazax Semseddil ve Ayrim menteqelerine bolundu Yelizavetpol qezasinda qeza idare sistemi teskil olundu 1846 ci il 14 dekabr tarixli inzibati erazi bolgusunden sonra Yelizavetpol qezasi yeni yaradilmis Tiflis quberniyasinin terkibine daxil edildi 1851 ci ilde Rusiyada ehali sayinin arasdirilmasi ucun heyata kecirilmis IX teftise esasen inzibati cehetden Qori Yelizavetpol Signaq Telav ve Tiflis qezalarini hemcinin Dag dairesini Car Balaken herbi dairesini Osetiya dairesini ve Tus Psav Xevsur dairesini ehate eden Tiflis quberniyasinin ehalisi 267 786 neferi kisiler 223 699 neferi qadinlar olmaqla 491 485 nefer idi Ehalinin umumi sayi haqqinda melumatlar imperiyanin Maliyye Nazirliyinin Zaqafqaziya idaresi terefinden teqdim olunmusdu Qezalar ve daireler uzre qadinlarin ayrica sayini mueyyen etmek munkun olmamisdir Kisilerin qezalar ve daireler uzre sayi haqqinda melumatlar ise Tiflisden heqiqi dovlet meslehetcisi Aleksey Fyodorovic Kruzenstern terefinden teqdim olunmusdu bu melumatlar Car Balaken herbi dairesi istisna olmaqla quberniyanin kend yerlerinde 1842 ci ilde seher yerlerinde 1848 ci ilde umumen Car Balaken herbi dairesinin yasayis yerlerinde ise 1844 cu ilde heyata kecirilmis kameral tesvirlere esaslanirdi Belelikle hemin melumatlara esasen Yelizavetpol qezasinin butun yasayis yerlerinde kisi cinsinden toplam 48 888 nefer ehali yasayirdi Car II Aleksandrin 1867 il 9 dekabr tarixli fermani ile Yelizavetpol quberniyasi yaradildiqda Yelizavetpol qezasi Tiflis quberniyasindan alinaraq onun terkibine verildi yeni Qazax qezasi teskil edildi Qafqaz teqviminin 1917 melumatina gore qezanin erazisi 8726 0 kv verst idi Qezada 214746 nefer ehali yasayirdi Onlarin 191096 neferi yerli sakinler 23650 neferi muveqqeti yasayanlar idi Ehalinin 111610 neferi kisi 103136 neferi qadin idi Azerbaycanlilar 140 minden cox ehalinin 65 2 ni teskil edirdi Carizmin kocurme siyaseti neticesinde qezada 12 3 min rus yasayirdi Qeza ehalisi kend teserrufati senetkarliq ve ticaretle mesgul olurdu Fevral inqilabindan 1917 sonra Xelil bey Xasmemmedovun rehberliyi ile icraiyye komitesi teskil olundu Oktyabr cevrilisinden 1917 sonra qezada bolseviklerin pozuculuq fealiyyeti guclendi Cumhuriyyet Hokumetinin Yelizavetpola kocmesinin qezanin da heyatinda boyuk rolu oldu Hokumetin 1918 ci il 30 iyul tarixli qerari ile Yelizavetpol Gence adlandirildiqdan sonra qeza da muvafiq olaraq eyni adi aldi Gence qezasinda sabitliyin yaradilmasi ve iqtisadi inkisafin temin edilmesi ucun tedbirler goruldu Bolsevikler qeza ehalisinin ekser hissesinin kendlilerden ibaret oldugunu nezere alaraq kendli herekatinin genis lendirilmesine calisirdilar Dovlet qezanin idareciliyini tekmillesdirmek meqsedile Gence qezasini iki yere bolmeyi qerara aldi Parlament 1920 ci il aprelin 22 de Gence qezasina daxil olan 34 kend icmasi esasinda Samxor qezasinin yaradilmasi haqqinda qanun qebul etdi Lakin qisa muddetden sonra Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti suqut etdi ve Gence qezasi da sovetlesdirildi 1929 cu ilde Azerbaycan SSR de heyata kecirilen rayonlasdirma zamani Gence qezasi legv olundu Ehate etdiyi erazilerGence Mingecevir Yevlax rayonunun boyuk qismi Semkir rayonu Goygol rayonu Samux rayonu Naftalan Goranboy rayonu Daskesen rayonu Gedebey rayonunun bir qismiMenbeO narodonaselenii Rossii po guberniyam i uѣzdam LIII Tiflisskaya guberniya str 139 141 Devyataya reviziya Izslѣdovanie o chislѣ zhitelej v Rossii v 1851 godu Petra Keppena Sanktpeterburg V Tipografii Imperatorskoj Akademii nauk 1857 297 str ASE V cild Baki 1981 seh 105Istinadlar Pervaya vseobshaya perepis naseleniya Rossijskoj Imperii 1897 g 2012 03 29 tarixinde Istifade tarixi 2011 02 08 rus O narodonaselenii Rossii po guberniyam i uѣzdam LIII Tiflisskaya guberniya str 139 Devyataya reviziya Izslѣdovanie o chislѣ zhitelej v Rossii v 1851 godu Petra Keppena Sanktpeterburg V Tipografii Imperatorskoj Akademii nauk 1857 297 str O narodonaselenii Rossii po guberniyam i uѣzdam LIII Tiflisskaya guberniya str 140 Devyataya reviziya Izslѣdovanie o chislѣ zhitelej v Rossii v 1851 godu Petra Keppena Sanktpeterburg V Tipografii Imperatorskoj Akademii nauk 1857 297 str