Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yaraqi Maqomedoviç Zubayrayev (çeç. Зубайра́ев, Яра́ги Магома́дович;22 oktyabr 1917 – 18 sentyabr 1980, Qroznı) — Çeçen sovet aktyoru, Xanbaba Nurədilov adına Çeçenistan Dövlət Dram Teatrı' aparıcı artisti, RSFSR Teatr Xadimləri İttifaqının üzvü, Çeçen-İnquş MSSR xalq artisti (1943), RSFSR-in əməkdar artisti (1960), RSFSR xalq artisti (1978).
| Yaraqi Maqomedoviç Zubayrayev | |
|---|---|
| çeç. Зубайра́ев, Яра́ги Магома́дович | |
 | |
| Doğum tarixi | 22 oktyabr 1917 |
| Vəfat tarixi | 18 sentyabr 1980 (62 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vətəndaşlığı | |
| Fəaliyyəti | aktyor, teatr rejissoru |
| Fəaliyyət illəri | 1933-1990 |
| Teatr | Xanbaba Nurədilov adına Çeçenistan Dövlət Dram Teatrı |
| Mükafatları |   |
Həyatı
Yaraqi Zubayrayev 22 oktyabr 1917-ci ildə Çeçenistanda kasıb kəndli ailəsində anadan olub. Məktəbi bitirdikdən sonra kooperativ texnikumda təhsil almışdır.
1933-cü ildə onu teatra Çeçenistan Dram Teatrının yaradıcısı və ilk direktoru olmuş Əbdurrəhman Avtorxanov gətirir. Zubayrayev Çeçenistan teatrının teatr studiyasında təhsil almağa başlayır.
Aktyor fəaliyyəti
Həmin il Alxan-Kala kəndində qırmızı partizanların respublika konfransı keçirilirdi. Konfransın sonuna yaxın Çeçen teatrı Səid Baduyevin eyniadlı pyesi əsasında hazırlanmış “Qırmızı qala” tamaşasını nümayiş etdirirdi. Tamaşanın əvvəlində Ağ Qvardiyaçılar bir müddət Qırmızı Qvardiyanın üzərində üstünlük əldə edirlər. Zubayrayevin oynadığı Ağ Ordunun zabitlərindən biri xüsusilə amansız idi. Zalda oturan və ömründə teatr görməmiş qoca partizan aktyorların oyununu reallıq zənn edərək atəş açdı. Möcüzəvi nəticəsində heç kim zərər görmədi. Rəhbərlik tamaşaçılara səhnədə baş verənlərin sadəcə aktyor oyunu olduğunu izah etməli oldu. Bu epizod İdris Bazorkinin “Çmaqlı tapança” hekayəsinin əsasını təşkil etmişdir.
1934-cü ildə Çeçen və İnquş bölgələri birləşdirildi. Yeni Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının rəhbərliyi Gürcüstan SSR rəhbərliyindən teatr sənətinin inkişafına köməklik göstərməyi xahiş etdi. Rejissor Arçil Çxartişvili Qroznıya göndərildi. Bundan əlavə, Zubayrayev də daxil olmaqla bir qrup gənc rəssam Şota Rustaveli adına Gürcüstan Dövlət Akademik Teatrına (Tbilisi) təcrübə keçməyə göndərildi. Gürcüstanda Yaraqinin müəllimləri Aleksandr Axmeteli, Akaki Xorava, Akaki Vasadze kimi məşhur sənətkarlar oldu.
Zubayrayev 1936-1944-cü illərdə Çeçen-İnquş teatrının aktyoru olub. 1938-ci ildə əsərləri Çeçen-İnquş teatrının repertuarını təşkil edən Səid Baduyev repressiyaya məruz qaldı və onun bütün əsərlərinə qadağa qoyuldu. Altı ay idi ki, teatr iflic vəziyyətində idi. Nəhayət, Nurdin Musayevin “Aset”, Konstantin Trenevin “Yarovaya məhəbbət”, Aleksandr Afinogenovun “Ərəfədə” və başqa pyeslərinin daxil olduğu yeni repertuar yaradıldı. 1940-cı ildə respublikanın teatr sənətinin inkişafına verdiyi böyük töhfəyə görə bir sıra aktyor və rejissorlar, o cümlədən Zubayrayev də Çeçenistan-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının əməkdar artisti adına layiq görüldü.
Müharibə illərində
1941-ci il iyunun 22-də Böyük Vətən müharibəsinin başlandığı gün Çeçen-İnquş Dövlət Dram Teatrı Vedenoda qastrol səfərində idi. Ancaq Xalq Komissarı Vyaçeslav Molotovun radioda çıxışından sonra birbaşa Vedenodan bir çox aktyor könüllü olaraq cəbhəyə getdi. Zubayrayevin cəbhəyə getməsinə icazə verilmədi, çünki milli teatrın bütün repertuarı onun üzərində qurulmuşdu.
Müharibənin elə ilk günlərində cəbhədə işləmək üçün Qroznıda konsert briqadası yaradıldı. Briqadanın üzvləri 900-dən çox tamaşa və konsert proqramı ilə çıxış etmişlər. Onun çıxışlarında Yaraqi Zubayrayev fəal iştirak edirdi. Adətən Qırmızı Ordu əsgərləri qarşısında “Oleko Dundiç” və “Adin Surxo” tamaşaları oynanılırdı. Çox vaxt tamaşalar gecələr, açıq çöldə ay işığında keçirilirdi - od yandırmaq belə mümkün deyildi.
 | Bütün səhnələr, o cümlədən “döyüşlərin” getdiyi səhnələr at üstündə oynanılırdı. Mənzərə, təbii ki, təsirli idi. Bununla belə, tamaşada nəzərdə tutulmayan təcrübələr olmadan keçmirdi. “Adin Surxo” tamaşasında qəhrəman oğurladığı gəlini şahzadənin əlindən alır və yəhərindən ayrılmadan dostu Bulata verir. Amma bu rolun ifaçısının atı birdən-birə hürkdü və o, aktrisanı saxlaya bilmədi. At sanki nəyinsə səhv olduğunu hiss edib yerində ərşə qalxdı. Bir an - və tərəfdaşın güclü əlləri qızı göydə tutdu. Yalnız Yaraqi Zubayrayev o qədər ustalıqla oynaya bildi ki, tamaşaçı bu hissəni yaxşı məşq edilmiş fənd kimi qəbul etdi. |  |
– deyə RSFSR-in əməkdar artisti Tamara Əliyeva 1985-ci il mayın 19-da “Qroznı fəhləsi” qəzetində dərc olunan “Aydın aylı tamaşalar” məqaləsində yazırdı.
Zubayrayev həmçinin Çeçen-İnquş teatrının adını daşımalı olan tankın düzəldilməsi üçün pul yığılması təşəbbüsü ilə də çıxış edib.
30 iyun 1943-cü ildə Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikası Ali Soveti Rəyasət Heyətinin sədri Yu Tambiyevin fərmanı ilə Böyük Vətən müharibəsi illərində Qırmızı Ordu hissələrində nümunəvi xidmətinə görə Yaraqi Zubayrayev Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının Xalq Artisti adına layiq görüldü.
Xanpaşa Nuradilova Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı verildikdən sonra teatr da onun adını aldı.
1944-cü il fevralın 22-də teatrda “Adin Surxo” adlı axşam tamaşası nümayiş etdirilirdi. Lakin deportasiya barədə məlumat verən SSRİ Xalq Daxili İşlər Komissarlığı əməkdaşları tamaşanı dayandırdılar. Beləliklə, çeçenlərin və inquşların deportasiyası başladı. 1944-1946-cı illərdə deportasiya illərində Zubayrayev Cənubi Qazaxıstan rus teatrında işləyib. Evdən çıxarılma zamanı o, həyat yoldaşı ilə bir-birini itirdilər. Onu tapmaq ümidini itirən Yaraqi yenidən evlənir.
Müharibədən sonra
Yaraqi Zubayrayev 1957-ci ildə vətənə və doğma teatra qayıdır. Yenidən canlanan teatrın ilk tamaşası yazıçı Xalid Oşayevin eyniadlı pyesi əsasında hazırlanmış “Aslanbek Şeripov” tamaşası oldu. Teatrda deportasiyaya qədər olan repertuarın bərpası, eləcə də yeni tamaşaların yaradılması istiqamətində işlər gedirdi.
XX əsrin 60-cı illəri teatr üçün çox məhsuldar dövr idi. Belə ki, aktyorlar deportasiya dövründə itirdikləri vaxtın əvəzini çıxmağa çalışırdılar. Plakatlar premyeraların adları ilə dolu idi. Bütün zamanların və xalqların məşhur dramaturqlarının adları repertuar siyahısında yer alırdı. Rus klassikləri Qərbi Avropa klassikləri ilə əvəz olunurdu. Şimali Qafqaz xalqlarının dramını da diqqətdən kənarda qalmırdı. Yaraqi Zubayrayev bütün bu tamaşalarda oynayırdı. O, istənilən rolu oynaya bilərdi - melodramdakı komiksdən tutmuş dünyaca məşhur müəlliflərin pyeslərindəki yüksək faciəyə qədər. Vilyam Şekspir, Karlo Qoldoni, Molyer, Pyer Kornel, Fridrix Şiller - Zubayrayevin əsərlərində oynadığı dram klassiklərinin adlarının tam olmayan siyahısıdır.
Oktyabr inqilabı ilə həmyaşıd olduğu üçün həmişə doğum gününü noyabrın 7-də qeyd edirdi. Paraddan dərhal sonra bütün dostları onun yanına gedirdilər. Ömrünün ahıl vaxtında iki otaqlı mənzil aldı, amma uzun müddət orada yaşaya bilmədi. Yaraqi Zubayrayev 1980-ci il sentyabrın 18-də dünyasını dəyişdi. O, demək olar ki, bütün Çeçen klassikləri, dünya ədəbiyyatının şah əsərlərində onlarla rol və müasir əsərlərə əsaslanan tamaşalarda onlarla rol daxil olmaqla 200-dən çox rol oynamışdır.
Ailəsi
Birinci həyat yoldaşı - RSFSR -in əməkdar artisti Tamara Əliyeva. İkincisi Zubayrayeva Zinaidadır. Hər iki evlilik uşaqsız olub.
Mükafatları və təltifləri
- Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının əməkdar artisti (1940);
- Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının xalq artisti (30 iyun 1943);
- RSFSR əməkdar artisti (25 may 1960);
- RSFSR xalq artisti (9 oktyabr 1978).
İstinadlar
- Театральная энциклопедия. Гл. ред. П. А. Марков. Т. 2 — М.: Советская энциклопедия, 1963, 1216 стб. с илл., 14 л. илл.
Ədəbiyyat
- rus dilində
- Базоркин И. М. Кремнёвый пистолет. Грозный: Чечинггосиздат. 1940.
- Малика Абалаева. Он был востребованным актёром // Ru:Вести республики (газета). № 23 декабря. 2011. 3.
- Хеди Берсанукаева. Он посвятил себя театру без остатка // Вести республики (газета). № 161. 2007. 7.
- Аза Газиева. Король чеченской сцены // Вести республики (газета). № 202(1885). 2012. 3.
- çeçen dilində
- Аза Газиева. Театран исторехь йовр йоцу цӏе // Даймохк (газета) (чеченский). № 117. 2012. 3.
- Зубайраев Ярагӏи // Даймохк (газета) (чеченский). № 22 ноября. 2011.
Xarici keçidlər
- Хеди Берсанукаева. "Яраги Зубайраев". Министерство культуры Чеченской Республики. 2008-09-30. 2014-01-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-02-16.
- . Информационное агентство «Чечен-Инфо». 2012-04-28. 2014-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-02-16.
- Аза Газиева. "Король чеченской сцены". Вести Республики. 2012-10-24. İstifadə tarixi: 2014-02-16.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yaraqi Maqomedovic Zubayrayev cec Zubajra ev Yara gi Magoma dovich 22 oktyabr 1917 18 sentyabr 1980 Qrozni Cecen sovet aktyoru Xanbaba Nuredilov adina Cecenistan Dovlet Dram Teatri aparici artisti RSFSR Teatr Xadimleri Ittifaqinin uzvu Cecen Inqus MSSR xalq artisti 1943 RSFSR in emekdar artisti 1960 RSFSR xalq artisti 1978 Yaraqi Maqomedovic Zubayrayevcec Zubajra ev Yara gi Magoma dovichDogum tarixi 22 oktyabr 1917 1917 10 22 Vefat tarixi 18 sentyabr 1980 1980 09 18 62 yasinda Vefat yeri Qrozni Cecen Inqus MSSR RSFSR SSRIVetendasligi SSRIFealiyyeti aktyor teatr rejissoruFealiyyet illeri 1933 1990Teatr Xanbaba Nuredilov adina Cecenistan Dovlet Dram TeatriMukafatlariHeyatiYaraqi Zubayrayev 22 oktyabr 1917 ci ilde Cecenistanda kasib kendli ailesinde anadan olub Mektebi bitirdikden sonra kooperativ texnikumda tehsil almisdir 1933 cu ilde onu teatra Cecenistan Dram Teatrinin yaradicisi ve ilk direktoru olmus Ebdurrehman Avtorxanov getirir Zubayrayev Cecenistan teatrinin teatr studiyasinda tehsil almaga baslayir Aktyor fealiyyeti Yaraqi Zubayrayevin calisdigi Xanbaba Nuredilov adina Cecenistan Dovlet Dram Teatri Hemin il Alxan Kala kendinde qirmizi partizanlarin respublika konfransi kecirilirdi Konfransin sonuna yaxin Cecen teatri Seid Baduyevin eyniadli pyesi esasinda hazirlanmis Qirmizi qala tamasasini numayis etdirirdi Tamasanin evvelinde Ag Qvardiyacilar bir muddet Qirmizi Qvardiyanin uzerinde ustunluk elde edirler Zubayrayevin oynadigi Ag Ordunun zabitlerinden biri xususile amansiz idi Zalda oturan ve omrunde teatr gormemis qoca partizan aktyorlarin oyununu realliq zenn ederek ates acdi Mocuzevi neticesinde hec kim zerer gormedi Rehberlik tamasacilara sehnede bas verenlerin sadece aktyor oyunu oldugunu izah etmeli oldu Bu epizod Idris Bazorkinin Cmaqli tapanca hekayesinin esasini teskil etmisdir 1934 cu ilde Cecen ve Inqus bolgeleri birlesdirildi Yeni Cecen Inqus Muxtar Sovet Sosialist Respublikasinin rehberliyi Gurcustan SSR rehberliyinden teatr senetinin inkisafina komeklik gostermeyi xahis etdi Rejissor Arcil Cxartisvili Qrozniya gonderildi Bundan elave Zubayrayev de daxil olmaqla bir qrup genc ressam Sota Rustaveli adina Gurcustan Dovlet Akademik Teatrina Tbilisi tecrube kecmeye gonderildi Gurcustanda Yaraqinin muellimleri Aleksandr Axmeteli Akaki Xorava Akaki Vasadze kimi meshur senetkarlar oldu Zubayrayev 1936 1944 cu illerde Cecen Inqus teatrinin aktyoru olub 1938 ci ilde eserleri Cecen Inqus teatrinin repertuarini teskil eden Seid Baduyev repressiyaya meruz qaldi ve onun butun eserlerine qadaga qoyuldu Alti ay idi ki teatr iflic veziyyetinde idi Nehayet Nurdin Musayevin Aset Konstantin Trenevin Yarovaya mehebbet Aleksandr Afinogenovun Erefede ve basqa pyeslerinin daxil oldugu yeni repertuar yaradildi 1940 ci ilde respublikanin teatr senetinin inkisafina verdiyi boyuk tohfeye gore bir sira aktyor ve rejissorlar o cumleden Zubayrayev de Cecenistan Inqus Muxtar Sovet Sosialist Respublikasinin emekdar artisti adina layiq goruldu Muharibe illerinde Yaraqi Zubayrayevin cekildiyi Atalar torpagi filminin afisasi 1941 ci il iyunun 22 de Boyuk Veten muharibesinin baslandigi gun Cecen Inqus Dovlet Dram Teatri Vedenoda qastrol seferinde idi Ancaq Xalq Komissari Vyaceslav Molotovun radioda cixisindan sonra birbasa Vedenodan bir cox aktyor konullu olaraq cebheye getdi Zubayrayevin cebheye getmesine icaze verilmedi cunki milli teatrin butun repertuari onun uzerinde qurulmusdu Muharibenin ele ilk gunlerinde cebhede islemek ucun Qroznida konsert briqadasi yaradildi Briqadanin uzvleri 900 den cox tamasa ve konsert proqrami ile cixis etmisler Onun cixislarinda Yaraqi Zubayrayev feal istirak edirdi Adeten Qirmizi Ordu esgerleri qarsisinda Oleko Dundic ve Adin Surxo tamasalari oynanilirdi Cox vaxt tamasalar geceler aciq colde ay isiginda kecirilirdi od yandirmaq bele mumkun deyildi Butun sehneler o cumleden doyuslerin getdiyi sehneler at ustunde oynanilirdi Menzere tebii ki tesirli idi Bununla bele tamasada nezerde tutulmayan tecrubeler olmadan kecmirdi Adin Surxo tamasasinda qehreman ogurladigi gelini sahzadenin elinden alir ve yeherinden ayrilmadan dostu Bulata verir Amma bu rolun ifacisinin ati birden bire hurkdu ve o aktrisani saxlaya bilmedi At sanki neyinse sehv oldugunu hiss edib yerinde erse qalxdi Bir an ve terefdasin guclu elleri qizi goyde tutdu Yalniz Yaraqi Zubayrayev o qeder ustaliqla oynaya bildi ki tamasaci bu hisseni yaxsi mesq edilmis fend kimi qebul etdi deye RSFSR in emekdar artisti Tamara Eliyeva 1985 ci il mayin 19 da Qrozni fehlesi qezetinde derc olunan Aydin ayli tamasalar meqalesinde yazirdi Zubayrayev hemcinin Cecen Inqus teatrinin adini dasimali olan tankin duzeldilmesi ucun pul yigilmasi tesebbusu ile de cixis edib 30 iyun 1943 cu ilde Cecen Inqus Muxtar Sovet Sosialist Respublikasi Ali Soveti Reyaset Heyetinin sedri Yu Tambiyevin fermani ile Boyuk Veten muharibesi illerinde Qirmizi Ordu hisselerinde numunevi xidmetine gore Yaraqi Zubayrayev Cecen Inqus Muxtar Sovet Sosialist Respublikasinin Xalq Artisti adina layiq goruldu Xanpasa Nuradilova Sovet Ittifaqi Qehremani adi verildikden sonra teatr da onun adini aldi 1944 cu il fevralin 22 de teatrda Adin Surxo adli axsam tamasasi numayis etdirilirdi Lakin deportasiya barede melumat veren SSRI Xalq Daxili Isler Komissarligi emekdaslari tamasani dayandirdilar Belelikle cecenlerin ve inquslarin deportasiyasi basladi 1944 1946 ci illerde deportasiya illerinde Zubayrayev Cenubi Qazaxistan rus teatrinda isleyib Evden cixarilma zamani o heyat yoldasi ile bir birini itirdiler Onu tapmaq umidini itiren Yaraqi yeniden evlenir Muharibeden sonra Yaraqi Zubayrayevin birinci heyat yoldasi Cecen Inqus MSSR xalq artisti 1960 RSFSR in emekdar artisti Tamara Eliyeva Yaraqi Zubayrayev 1957 ci ilde vetene ve dogma teatra qayidir Yeniden canlanan teatrin ilk tamasasi yazici Xalid Osayevin eyniadli pyesi esasinda hazirlanmis Aslanbek Seripov tamasasi oldu Teatrda deportasiyaya qeder olan repertuarin berpasi elece de yeni tamasalarin yaradilmasi istiqametinde isler gedirdi XX esrin 60 ci illeri teatr ucun cox mehsuldar dovr idi Bele ki aktyorlar deportasiya dovrunde itirdikleri vaxtin evezini cixmaga calisirdilar Plakatlar premyeralarin adlari ile dolu idi Butun zamanlarin ve xalqlarin meshur dramaturqlarinin adlari repertuar siyahisinda yer alirdi Rus klassikleri Qerbi Avropa klassikleri ile evez olunurdu Simali Qafqaz xalqlarinin dramini da diqqetden kenarda qalmirdi Yaraqi Zubayrayev butun bu tamasalarda oynayirdi O istenilen rolu oynaya bilerdi melodramdaki komiksden tutmus dunyaca meshur muelliflerin pyeslerindeki yuksek facieye qeder Vilyam Sekspir Karlo Qoldoni Molyer Pyer Kornel Fridrix Siller Zubayrayevin eserlerinde oynadigi dram klassiklerinin adlarinin tam olmayan siyahisidir Oktyabr inqilabi ile hemyasid oldugu ucun hemise dogum gununu noyabrin 7 de qeyd edirdi Paraddan derhal sonra butun dostlari onun yanina gedirdiler Omrunun ahil vaxtinda iki otaqli menzil aldi amma uzun muddet orada yasaya bilmedi Yaraqi Zubayrayev 1980 ci il sentyabrin 18 de dunyasini deyisdi O demek olar ki butun Cecen klassikleri dunya edebiyyatinin sah eserlerinde onlarla rol ve muasir eserlere esaslanan tamasalarda onlarla rol daxil olmaqla 200 den cox rol oynamisdir AilesiBirinci heyat yoldasi RSFSR in emekdar artisti Tamara Eliyeva Ikincisi Zubayrayeva Zinaidadir Her iki evlilik usaqsiz olub Mukafatlari ve teltifleriCecen Inqus Muxtar Sovet Sosialist Respublikasinin emekdar artisti 1940 Cecen Inqus Muxtar Sovet Sosialist Respublikasinin xalq artisti 30 iyun 1943 RSFSR emekdar artisti 25 may 1960 RSFSR xalq artisti 9 oktyabr 1978 IstinadlarTeatralnaya enciklopediya Gl red P A Markov T 2 M Sovetskaya enciklopediya 1963 1216 stb s ill 14 l ill Edebiyyatrus dilindeBazorkin I M Kremnyovyj pistolet Groznyj Chechinggosizdat 1940 Malika Abalaeva On byl vostrebovannym aktyorom Ru Vesti respubliki gazeta 23 dekabrya 2011 3 Hedi Bersanukaeva On posvyatil sebya teatru bez ostatka Vesti respubliki gazeta 161 2007 7 Aza Gazieva Korol chechenskoj sceny Vesti respubliki gazeta 202 1885 2012 3 cecen dilindeAza Gazieva Teatran istoreh jovr jocu cӏe Dajmohk gazeta chechenskij 117 2012 3 Zubajraev Yaragӏi Dajmohk gazeta chechenskij 22 noyabrya 2011 Xarici kecidlerHedi Bersanukaeva Yaragi Zubajraev Ministerstvo kultury Chechenskoj Respubliki 2008 09 30 2014 01 18 tarixinde Istifade tarixi 2014 02 16 Informacionnoe agentstvo Chechen Info 2012 04 28 2014 03 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 02 16 Aza Gazieva Korol chechenskoj sceny Vesti Respubliki 2012 10 24 Istifade tarixi 2014 02 16