Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yanoş Aran (mac. Arany János; 2 mart 1817[…], Salonta[d], Bihor judeçi – 22 oktyabr 1882[…], Budapeşt) — Macarıstan jurnalisti, yazıçısı, şairi və tərcüməçisi. Ona tez-tez "balladaların Şekspiri" deyə xitab edirdilər – ən məşhur əsəri olan "Toldi trilogiyası" da daxil olmaqla yazdığı 102-dən çox ballada 50-yə yaxın dilə tərcümə edilmişdir.
| Yanoş Aran | |
|---|---|
| mac. Arany János | |
 | |
| Doğum tarixi | 2 mart 1817[…] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 22 oktyabr 1882[…](65 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | ağciyər iltihabı |
| Dəfn yeri | |
| Həyat yoldaşı | Ersi Culianna |
| Uşaqları | Culianna Aran və Laslo Aran |
| Təhsili | Debreçen Universiteti |
| Fəaliyyəti | dilçi, şair, yazıçı, jurnalist, tərcüməçi |
| Əsərlərinin dili | Macar dili |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |  |
 | |
 Yanoş Aran Vikimənbədə | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Avstriya imperiyasının Macarıstan Krallığında Salonta şəhərində anadan olmuşdur. Evin 10 övladından ən balacası idi, lakin ailədə mövcud olan vərəm xəstəliyinə görə bu uşaqlardan yalnız ikisi sağ qaldı. Anadan olanda böyük bacısı Sara artıq ailəlidi idi və valideynləri Aran və Sara Meqyerin 60 və 44 yaşları vardı. Yanoş erkən yaşlarında yazmağı və oxumağı öyrənmişdi; deyilənlərə görə kiçik yaşlarından macar və latın dilində oxumağı bacarırdı. Ailəsinin ehtiyac içində olduğu üçün 14 yaşından müəllim köməkçisi kimi işləməyə başladı.
1833-cü ildə Debreçen Universitetində alman və fransız dillərində təhsil almağa başladı, lakin tezliklə elmi həyatdan yoruldu və müvəqqəti olaraq bir aktyor truppasına qoşuldu. Daha sonra isə , Debreçen və Budapeşt şəhərlərində müəllim, qəzet redaktoru və katib vəzifələrində fəaliyyət göstərdi.
1840-cı ildə Culianna Ersey ilə ailə həyatı qurdu. Bu evlilikdən onların iki övladları dünyaya gəldi. Qızı Culiannanın erkən vəfatı şair çox ağır təsir elədi, oğlu Laslo da şair oldu və Macarıstanın xalq nağıllarını topladı.
1845-ci ildə yazdığı "Sonuncu inşa" (Az elveszett alkotmány) əsəri ilə Kişfalud cəmiyyətinin təşkil etdiyi yarışmanı qazandı.
Ən məşhur əsərlərindən biri olan "Toldi" trilogiyasını nəşr etdirdikdən sonra Şandor Petöfi ilə yaxın dost olmağa başladılar. Macarıstanda 1848-ci il inqilabı zamanı Şandorun ölümü ona çox ağır təsir eləmişdi.
1851-ci ildə Nadköröş rayonunda müəllim kimi fəaliyyət göstərməyə başladı. Rayonda onun adına muzey fəaliyyət göstərir.
Yanoş 1858-ci ildə Macarıstan Elmlər Akademiyasının üzvü seçildi. 1865-ci ildə Akademiyanın baş katibi oldu. Həmçinin, Macarıstanın ən böyük ədəbi birliyi olan Kişfalud cəmiyyətinin direktoru seçildi.
1865-ci ildə qızı Culiannanın erkən ölümü onun şair kimi fəaliyyətinin sona çatmasına gətirib çıxardı. 1877-ci ilin yayına kimi heç bir əsəri qələmə almadı.
Aran 22 oktyabr 1882-ci ildə Budapeştdə vəfat etmişdir.
Əsərləri
Uilyam Şekspirin "Yay gecəsinin yuxusu", "Hamlet" və "Kral Con" əsərlərini macar dilinə tərcümə etmişdir. Bu tərcümələr macar dilində ən böyük tərcümələrdən biri hesab olunur; Aran həmçinin digər macar tərcüməçilərə də kömək etmişdir və Aristofan, Mixail Lermontov, Aleksandr Puşkin və Molyerin əsərlərini macar dilinə tərcümə etmişdir.
Yanoş Aranın epik poeziyası macar xalqının əfsanəvi və tarixi keçmişini özündə əks etdirir. Proqnozlaşdırılan macar trilogiyasının ilk hissəsi olan "Kral Budanın ölümü" (1864) əsəri Macarıstan ədəbiyyatında ən yaxşı bədii poemalardan biridir. Trilogiyanın digər hissələri olan "İldiko" və "Şahzadə Saba" tamamlanmamışdır.
Ən məşhur əsərlərindən biri də "Uelsin bardları" (A Walesi Bárdok) poemasıdır. Aran poemanı I Frans İosif Macarıstanda 1848-ci il inqilabını məğlub etdikdən sonra ilk dəfə Macarıstana səfər edərkən yazmışdır.
Onun "Dante" poeması Qərb ədəbiyyatında insan həyatının bütün mənasını və aşkarlığını özündə əks etdirən nadir əsərlərdəndir (Piter Ustinov – İngilis aktyor).
Yanoş Aranın bəzi məşhur əsərləri Vatson Kirkkonnel tərəfindən ingilis dilinə tərcümə edilmişdir.
Yanoş Aran Şandor Petöfi, Endre Adi, Mikloş Radnoti və Atilla Jozefdən sonra Macarıstanın ən böyük şairlərindən biri hesab olunur.
İrsi
Yanoş Aran haqqında ilk elmi monoqraf Frides Riedl tərəfindən yazılmışdır.
Dalriada qrupu tərəfindən bəstələnən "Aran-albomu" adlı folk metalıYanoş Aranın məşhur əsərləri əsasında yazılmışdır. Albom 2009-cu ildə HangSúly Macarıstan Metal mükafatını qazandı.
- Yanoş Aranın şərəfinə 1932-ci il iyulun 1-də poçt markası istifadəyə verildi.
- 15 sentyabr 1957-ci ildə onun adına digər bir poçt markası istehsal edildi.
- 10 iyul 2017-ci ildə şərəfinə dörd möhürlü xatirə dəftəri yaradıldı.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Janos Arany // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Арань Янош // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- "Janos Arany - Poetry & Biography of the Famous poet - All Poetry". allpoetry.com. 2019-04-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-06-21.
- . The Magyar Muse – An Anthology of Hungarian Poetry 1400–1932. Kanadai Magyar Újság Press. 1933.
- . Kultúra.hu (Hungarian). Hungarian Ministry of National Resources. 10 March 2010. 21 July 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-08-08.
- colnect.com/en/stamps/stamp/141645-János_Arany_1817–1882_poet-Personalities-Hungary
- colnect.com/en/stamps/stamp/178275-János_Arany_1817–1882_poet-János_Arany-Hungary
- colnect.com/en/stamps/stamp/739922–200th_Anniversary_of_Birth_of_Author_Arany_János-Hungary
Xarici keçidlər
- Arany tərəfindən əsərlər Qutenberq layihəsində
- Əsərləri və ya müəllifi olduğu işlər: Yanoş Aran İnternet arxivində
- Yanoş Aran tərəfindən əsərlər -da (açıq audi-kitablar)
![image]()
- The Bards of Wales – translated by
- The Bards of Wales – translated by 2020-01-19 at the Wayback Machine
- Epics of the Hungarian Plain
- The Legend of the Wondrous Hunt
- at the Wayback Machine (archived noyabr 2, 2004)
- Yanoş Aran (ing.) Find a Grave saytında
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yanos Aran mac Arany Janos 2 mart 1817 Salonta d Bihor judeci 22 oktyabr 1882 Budapest Macaristan jurnalisti yazicisi sairi ve tercumecisi Ona tez tez balladalarin Sekspiri deye xitab edirdiler en meshur eseri olan Toldi trilogiyasi da daxil olmaqla yazdigi 102 den cox ballada 50 ye yaxin dile tercume edilmisdir Yanos Aranmac Arany JanosDogum tarixi 2 mart 1817 1817 03 02 Dogum yeri Salonta d Bihor judeci RuminiyaVefat tarixi 22 oktyabr 1882 1882 10 22 65 yasinda Vefat yeri Budapest Avstriya MacaristanVefat sebebi agciyer iltihabiDefn yeri Kerepesi mezarligiHeyat yoldasi Ersi CuliannaUsaqlari Culianna Aran ve Laslo AranTehsili Debrecen UniversitetiFealiyyeti dilci sair yazici jurnalist tercumeciEserlerinin dili Macar diliUzvluyu Macaristan Elmler Akademiyasi Kisfaludi cemiyyetiMukafatlariYanos Aran Vikimenbede Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiAvstriya imperiyasinin Macaristan Kralliginda Salonta seherinde anadan olmusdur Evin 10 ovladindan en balacasi idi lakin ailede movcud olan verem xesteliyine gore bu usaqlardan yalniz ikisi sag qaldi Anadan olanda boyuk bacisi Sara artiq ailelidi idi ve valideynleri Aran ve Sara Meqyerin 60 ve 44 yaslari vardi Yanos erken yaslarinda yazmagi ve oxumagi oyrenmisdi deyilenlere gore kicik yaslarindan macar ve latin dilinde oxumagi bacarirdi Ailesinin ehtiyac icinde oldugu ucun 14 yasindan muellim komekcisi kimi islemeye basladi 1833 cu ilde Debrecen Universitetinde alman ve fransiz dillerinde tehsil almaga basladi lakin tezlikle elmi heyatdan yoruldu ve muveqqeti olaraq bir aktyor truppasina qosuldu Daha sonra ise Debrecen ve Budapest seherlerinde muellim qezet redaktoru ve katib vezifelerinde fealiyyet gosterdi 1840 ci ilde Culianna Ersey ile aile heyati qurdu Bu evlilikden onlarin iki ovladlari dunyaya geldi Qizi Culiannanin erken vefati sair cox agir tesir eledi oglu Laslo da sair oldu ve Macaristanin xalq nagillarini topladi 1845 ci ilde yazdigi Sonuncu insa Az elveszett alkotmany eseri ile Kisfalud cemiyyetinin teskil etdiyi yarismani qazandi En meshur eserlerinden biri olan Toldi trilogiyasini nesr etdirdikden sonra Sandor Petofi ile yaxin dost olmaga basladilar Macaristanda 1848 ci il inqilabi zamani Sandorun olumu ona cox agir tesir elemisdi 1851 ci ilde Nadkoros rayonunda muellim kimi fealiyyet gostermeye basladi Rayonda onun adina muzey fealiyyet gosterir Yanos 1858 ci ilde Macaristan Elmler Akademiyasinin uzvu secildi 1865 ci ilde Akademiyanin bas katibi oldu Hemcinin Macaristanin en boyuk edebi birliyi olan Kisfalud cemiyyetinin direktoru secildi 1865 ci ilde qizi Culiannanin erken olumu onun sair kimi fealiyyetinin sona catmasina getirib cixardi 1877 ci ilin yayina kimi hec bir eseri qeleme almadi Aran 22 oktyabr 1882 ci ilde Budapestde vefat etmisdir EserleriUilyam Sekspirin Yay gecesinin yuxusu Hamlet ve Kral Con eserlerini macar diline tercume etmisdir Bu tercumeler macar dilinde en boyuk tercumelerden biri hesab olunur Aran hemcinin diger macar tercumecilere de komek etmisdir ve Aristofan Mixail Lermontov Aleksandr Puskin ve Molyerin eserlerini macar diline tercume etmisdir Yanos Aranin epik poeziyasi macar xalqinin efsanevi ve tarixi kecmisini ozunde eks etdirir Proqnozlasdirilan macar trilogiyasinin ilk hissesi olan Kral Budanin olumu 1864 eseri Macaristan edebiyyatinda en yaxsi bedii poemalardan biridir Trilogiyanin diger hisseleri olan Ildiko ve Sahzade Saba tamamlanmamisdir En meshur eserlerinden biri de Uelsin bardlari A Walesi Bardok poemasidir Aran poemani I Frans Iosif Macaristanda 1848 ci il inqilabini meglub etdikden sonra ilk defe Macaristana sefer ederken yazmisdir Onun Dante poemasi Qerb edebiyyatinda insan heyatinin butun menasini ve askarligini ozunde eks etdiren nadir eserlerdendir Piter Ustinov Ingilis aktyor Yanos Aranin bezi meshur eserleri Vatson Kirkkonnel terefinden ingilis diline tercume edilmisdir Yanos Aran Sandor Petofi Endre Adi Miklos Radnoti ve Atilla Jozefden sonra Macaristanin en boyuk sairlerinden biri hesab olunur IrsiYanos Aran haqqinda ilk elmi monoqraf Frides Riedl terefinden yazilmisdir Dalriada qrupu terefinden bestelenen Aran albomu adli folk metaliYanos Aranin meshur eserleri esasinda yazilmisdir Albom 2009 cu ilde HangSuly Macaristan Metal mukafatini qazandi Yanos Aranin serefine 1932 ci il iyulun 1 de poct markasi istifadeye verildi 15 sentyabr 1957 ci ilde onun adina diger bir poct markasi istehsal edildi 10 iyul 2017 ci ilde serefine dord mohurlu xatire defteri yaradildi IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Janos Arany Encyclopaedia Britannica ing Aran Yanosh Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 Janos Arany Poetry amp Biography of the Famous poet All Poetry allpoetry com 2019 04 25 tarixinde Istifade tarixi 2017 06 21 The Magyar Muse An Anthology of Hungarian Poetry 1400 1932 Kanadai Magyar Ujsag Press 1933 Kultura hu Hungarian Hungarian Ministry of National Resources 10 March 2010 21 July 2011 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 08 08 colnect com en stamps stamp 141645 Janos Arany 1817 1882 poet Personalities Hungary colnect com en stamps stamp 178275 Janos Arany 1817 1882 poet Janos Arany Hungary colnect com en stamps stamp 739922 200th Anniversary of Birth of Author Arany Janos HungaryXarici kecidlerArany terefinden eserler Qutenberq layihesinde Eserleri ve ya muellifi oldugu isler Yanos Aran Internet arxivinde Yanos Aran terefinden eserler da aciq audi kitablar The Bards of Wales translated by The Bards of Wales translated by 2020 01 19 at the Wayback Machine Epics of the Hungarian Plain The Legend of the Wondrous Hunt at the Wayback Machine archived noyabr 2 2004 Yanos Aran ing Find a Grave saytinda