Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Endre Adi (mac. Ady András Endre; 22 noyabr 1877[…] – 27 yanvar 1919[…], Budapeşt) — Macar şairi və jurnalisti. Bir çoxları tərəfindən 20-ci əsr Macarıstan poeziyanın dahilərindən hesab olunan Endre Adi sosial tərəqqiyə və inkişafa olan inamına, eləcə də, müasir Avropa təcrübəsinin fundamental dəyərlərini öz poeziyasında geniş şəkildə tətbiq etməsinə görə tanınır: sevgi, müvəqqətilik, iman, fərdi və vətənpərvərlik.
| Endre Adi | |
|---|---|
| mac. Ady Endre | |
 | |
| Doğum adı | diósadi Ady András Endre |
| Təxəllüsü | Ida |
| Doğum tarixi | 22 noyabr 1877[…] |
| Vəfat tarixi | 27 yanvar 1919[…](41 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | İspan qripi, sifilis |
| Dəfn yeri | |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | şair, jurnalist, yazıçı |
| Əsərlərinin dili | Macar dili |
| Üzvlüyü | |
 Endre Adi Vikimənbədə | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Endre Adi 1877-ci ildə Silaq medyesinin Keyaş rayonunda (o dövrdə Avstriya-Macarıstanın bir hissəsi idi; indi macar dilində Keyaş və rumın dilində Adi Endre adlanan və Rumıniyanın Satu-Mare medyesində yerləşən kənddir) anadan olmuşdur. Yoxsul kalvinist ailəsinə mənsub idi. Ailənin ikinci övladı idi. İlona adlı böyük bacısı gənc yaşlarında vəfat etmişdi. Yazıçı və şair olan Marişka Adi onun bacısı qızı idi.
1892-1896-cı illərdə Zaleuda Kalvinist kollecində oxudu. 1896-cı ilin 22 martında Szilágy qəzetində ilk poeması olan Zaleu əsərini nəşr etdirdi.
Daha sonra isə Debreçen Universitetində hüquq fakültəsində təhsil almağa başladı. 1899-cu ildə ilk poemalarından ibarət kitabını Verşek (Poemalar) adı altında nəşr etdirdi. Tezliklə Endre Debreçendəki cansıxıcı həyatdan bezdi (sonralar bu şəhər onun yaradıcılığında yaranan gerilənmənin simvoluna çevrildi) və zəngin mədəni və mənəvi həyatı ilə məşhur olan Nadjivarad şəhərinə (hazırda Rumıniyanın şəhəri) köçdü. 1902-ci ildə yerli Nadjivaradi Naplo qəzeti üçün yazdığı bir məqalədə Endre öz dövrünün sosial xüsusiyyətlərinə daha dərindən diqqət yetirmişdi.
Jurnalist kimi işləməyi və yeni insanlarla bir yerdə olmağı onun dünya görüşünü artırdı. 1903-cü ildə yeni poemalar toplusunu nəşr etdirdi, lakin bu əsəri o qədər də çox tanınmadı. 1903-cü ilin avqust ayında Parisdə yaşayan yəhudi əsilli zəngin Adel Brüllə tanış olması onun həyatını tamamilə dəyişdirdi. Brüll Nadjivarad şəhərinə evini ziyarət eləməyə gəlmişdi. Öz əsərlərində Leda adlandırdığı bu xanım onun ilham mənbəyinə çevrildi; ona olan sevgisi və onu axtarıb tapmaq üçün Paris şəhərini ziyarət etməsi yaradıcılığında yeni mərhələnin başlanğıcı oldu. 1904-1911-ci illərdə Paris şəhərini yeddi dəfə ziyarət etmişdi. İlk ziyarətindən sonra Budapeşt şəhərinə köçdü və burada Budapesti Napló qəzetində işləməyə başladı. Qəzetdə fəaliyyət göstərdiyi müddət ərzində 500-dən çox məqalə və bir sıra poemasını dərc etdirdi.
Siyasətlə dərindən maraqlanan Endre 20-ci əsr (Huszadik Század) radikal qrupunun üzvü oldu. 1906-ci üçüncü kitabı olan Yeni poemalar kitabını nəşr etdirdi. Bu kitab müasir Macarıstan poeziyasının yaranmasının ilkin mərhələsi oldu. Dördüncü kitabı olan Qızıl və qan ona böyük müvəffəqiyyətlər qazandırdı və tənqidi tanınmasına gətirib çıxardı.
1906-cı ildə Endre ölkəni tərk etdi və yenidən Paris şəhərinə qayıtdı. 1907-ci ildə Budapeştdəki işini tərk etdi.
1908-ci ildə Nyuqat dövrü mətbəəsində poemasını nəşr etdirdi. Ömrünün qalan hissəsini dövrü mətbəədə keçirdi. 1912-ci ildən mətbəənin redaktorlarından biri oldu. 1908-ci ildə A holnap (Sabah) adlı ədəbi mətbəənin yaradıcılardan biri idi. Mətbəədə Endre Adi ilə yanaşı Mihay Babiç, Dyula Yuhas və Bela Balajın da antologiya poemaları nəşr edildi. Antologiya poemaları əhali tərəfindən qəbul edilmədi və anlaşılmazlıqla qarşılandı. Bir çox insanlar erotik şeirləri özündə cəmləşdirən antologiyanı pislədilər. Endre poemalarında zəngin mədəni həyat və Macarıstanın kəndli dünyasının qəddar reallıqları arasındakı reallığa toxunduğu üçün sərt bir şəkildə tənqid edildi.
Edi önəmli macar ədəbi jurnalı olan Nyuqatın redaktoru və aparıcı üzvü idi. O dövrün siyasi vəziyyətini tənqid edən digər jurnallar üçün də siyasi məqalələr yazırdı. O, aparıcı partiyaların millətçiliyini sevmirdi, eyni zamanda sosial demokratların anti-milliyyətçiliyini tənqid edirdi; Macarıstanın inkişaf etmiş ölkələrdən nə qədər geri olduğunu bilirdi, lakin Qərb ölkələrinin səhflərini də görürdü.
1909-cu ildən Sifilis xəstəliyindən əziyyət çəkdiyi üçün tez-tez sağlamlıq sanatoriyalarına getməli oldu. Siyasi vəziyyət daha da gərginləşdi: işçilər hökumət əleyhinə etiraz edirdilər və Endre inqilabın yaxınlaşdığını hiss edirdi. Şəxsi həyatı da getdikcə daha da pisləşirdi; Leda ilə münasibətləri zaman keçdikcə ona əzab gətirməyə başladı. Endre tanınmış yazıçı olduqca, Leda münasibətlərində aparıcı rolunu itirirdi. 1912-ci ilin aprel ayında cütlük ayrıldı.
1914-cü ildə 20 yaşındakı Berta Bonça ilə tanış oldu. 1915-ci ildə Bertanın atasının icazəsi olmadan ailə həyatı qurdular. Öz əsərlərində onu Csinszka adlandırırdı.
1914-cü ildə sui-qəsd nəticəsində öldürülməsindən sonra Endre müharibənin yaxınlaşdığını hiss edirdi. Tanıdığı hamı müharibənin başlamasını həvəslə gözləyirdi; beləcə o, öz qorxu və narahatlıqları ilə tək qaldı. 1918-ci ildə sonuncu kitabını nəşr etdirdi. Zaman keçdikcə xəstəliyi daha da kəskinləşirdi. O, müasir macar yazıçıların təşkilatı olan Vöröşmarti Akademiyasının prezidenti seçildi, lakin açılış nitqini deyə bilmədi; 27 yanvar 1919-cu ildə Budapeştdə vəfat etdi.
Əsərləri
- Versek ("Poemalar", 1899)
- Még egyszer ("Bir daha", 1903)
- Új versek ("Yeni poemalar", 1906)
- Vér és arany ("Qan və qızıl", 1907)
- Az Illés szekerén ("Eliyanın tramvayında", 1909)
- Szeretném, ha szeretnének ("Sevilməyi sevərdim" 1910)
- A Minden-Titkok versei ("Bütün sirrlərin poemaları", 1911)
- A menekülő Élet ("Uzaqlaşan həyat", 1912)
- Margita élni akar ("Margita yaşamaq istəyir", 1912)
- A magunk szerelme ("Öz məhəbbətimiz", 1913)
- Ki látott engem? ("Məni kim görüb?", 1914)
- A halottak élén ("Ölülərin lideri", 1918)
- Az utolsó hajók ("Son Gəmilər", 1923)
Həmçinin bax
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Roux P. d. Nouveau Dictionnaire des œuvres de tous les temps et tous les pays (fr.). 2 Éditions Robert Laffont, 1994. Vol. 1. P. 20.
- Ади Эндре // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- Ady füstbe ment jogászkodása (mac.). Nagyvárad: 2012.
- https://szabadkomuvesseg.hu/page/magyar-szabadkomuvesek.
- Judit Frigyesi, Béla Bartók and Turn-of-the-century Budapest, University of California Press, 2000, p. 47 [1] 2020-08-01 at the Wayback Machine
Xarici keçidlər
- Ady tərəfindən əsərlər Qutenberq layihəsində
- Əsərləri və ya müəllifi olduğu işlər: Endre Adi İnternet arxivində
- Endre Adi tərəfindən əsərlər -da (açıq audi-kitablar)
![image]()
- Ady: online-audiók Latinovits előadásában
- Translation of Endre Ady poem
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Endre Adi mac Ady Andras Endre 22 noyabr 1877 27 yanvar 1919 Budapest Macar sairi ve jurnalisti Bir coxlari terefinden 20 ci esr Macaristan poeziyanin dahilerinden hesab olunan Endre Adi sosial tereqqiye ve inkisafa olan inamina elece de muasir Avropa tecrubesinin fundamental deyerlerini oz poeziyasinda genis sekilde tetbiq etmesine gore taninir sevgi muveqqetilik iman ferdi ve vetenperverlik Endre Adimac Ady EndreDogum adi diosadi Ady Andras EndreTexellusu IdaDogum tarixi 22 noyabr 1877 1877 11 22 Vefat tarixi 27 yanvar 1919 1919 01 27 41 yasinda Vefat yeri BudapestVefat sebebi Ispan qripi sifilisDefn yeri Kerepesi mezarligiTehsili Eotvos Lorand Universiteti 1897 1898 Fealiyyeti sair jurnalist yaziciEserlerinin dili Macar diliUzvluyu masonluqEndre Adi Vikimenbede Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiEndre Adinin doguldugu ev Endre Adi 1877 ci ilde Silaq medyesinin Keyas rayonunda o dovrde Avstriya Macaristanin bir hissesi idi indi macar dilinde Keyas ve rumin dilinde Adi Endre adlanan ve Ruminiyanin Satu Mare medyesinde yerlesen kenddir anadan olmusdur Yoxsul kalvinist ailesine mensub idi Ailenin ikinci ovladi idi Ilona adli boyuk bacisi genc yaslarinda vefat etmisdi Yazici ve sair olan Mariska Adi onun bacisi qizi idi 1892 1896 ci illerde Zaleuda Kalvinist kollecinde oxudu 1896 ci ilin 22 martinda Szilagy qezetinde ilk poemasi olan Zaleu eserini nesr etdirdi Daha sonra ise Debrecen Universitetinde huquq fakultesinde tehsil almaga basladi 1899 cu ilde ilk poemalarindan ibaret kitabini Versek Poemalar adi altinda nesr etdirdi Tezlikle Endre Debrecendeki cansixici heyatdan bezdi sonralar bu seher onun yaradiciliginda yaranan gerilenmenin simvoluna cevrildi ve zengin medeni ve menevi heyati ile meshur olan Nadjivarad seherine hazirda Ruminiyanin seheri kocdu 1902 ci ilde yerli Nadjivaradi Naplo qezeti ucun yazdigi bir meqalede Endre oz dovrunun sosial xususiyyetlerine daha derinden diqqet yetirmisdi Jurnalist kimi islemeyi ve yeni insanlarla bir yerde olmagi onun dunya gorusunu artirdi 1903 cu ilde yeni poemalar toplusunu nesr etdirdi lakin bu eseri o qeder de cox taninmadi 1903 cu ilin avqust ayinda Parisde yasayan yehudi esilli zengin Adel Brulle tanis olmasi onun heyatini tamamile deyisdirdi Brull Nadjivarad seherine evini ziyaret elemeye gelmisdi Oz eserlerinde Leda adlandirdigi bu xanim onun ilham menbeyine cevrildi ona olan sevgisi ve onu axtarib tapmaq ucun Paris seherini ziyaret etmesi yaradiciliginda yeni merhelenin baslangici oldu 1904 1911 ci illerde Paris seherini yeddi defe ziyaret etmisdi Ilk ziyaretinden sonra Budapest seherine kocdu ve burada Budapesti Naplo qezetinde islemeye basladi Qezetde fealiyyet gosterdiyi muddet erzinde 500 den cox meqale ve bir sira poemasini derc etdirdi Siyasetle derinden maraqlanan Endre 20 ci esr Huszadik Szazad radikal qrupunun uzvu oldu 1906 ci ucuncu kitabi olan Yeni poemalar kitabini nesr etdirdi Bu kitab muasir Macaristan poeziyasinin yaranmasinin ilkin merhelesi oldu Dorduncu kitabi olan Qizil ve qan ona boyuk muveffeqiyyetler qazandirdi ve tenqidi taninmasina getirib cixardi 1906 ci ilde Endre olkeni terk etdi ve yeniden Paris seherine qayitdi 1907 ci ilde Budapestdeki isini terk etdi Endre Adinin sevimli mekanlarindan olan EKKE kafesinin binasi A Holnap Sabah edebi metbeesi burada yaradilmisdir 1908 ci ilde Nyuqat dovru metbeesinde poemasini nesr etdirdi Omrunun qalan hissesini dovru metbeede kecirdi 1912 ci ilden metbeenin redaktorlarindan biri oldu 1908 ci ilde A holnap Sabah adli edebi metbeenin yaradicilardan biri idi Metbeede Endre Adi ile yanasi Mihay Babic Dyula Yuhas ve Bela Balajin da antologiya poemalari nesr edildi Antologiya poemalari ehali terefinden qebul edilmedi ve anlasilmazliqla qarsilandi Bir cox insanlar erotik seirleri ozunde cemlesdiren antologiyani pislediler Endre poemalarinda zengin medeni heyat ve Macaristanin kendli dunyasinin qeddar realliqlari arasindaki realliga toxundugu ucun sert bir sekilde tenqid edildi Edi onemli macar edebi jurnali olan Nyuqatin redaktoru ve aparici uzvu idi O dovrun siyasi veziyyetini tenqid eden diger jurnallar ucun de siyasi meqaleler yazirdi O aparici partiyalarin milletciliyini sevmirdi eyni zamanda sosial demokratlarin anti milliyyetciliyini tenqid edirdi Macaristanin inkisaf etmis olkelerden ne qeder geri oldugunu bilirdi lakin Qerb olkelerinin sehflerini de gorurdu 1909 cu ilden Sifilis xesteliyinden eziyyet cekdiyi ucun tez tez saglamliq sanatoriyalarina getmeli oldu Siyasi veziyyet daha da gerginlesdi isciler hokumet eleyhine etiraz edirdiler ve Endre inqilabin yaxinlasdigini hiss edirdi Sexsi heyati da getdikce daha da pislesirdi Leda ile munasibetleri zaman kecdikce ona ezab getirmeye basladi Endre taninmis yazici olduqca Leda munasibetlerinde aparici rolunu itirirdi 1912 ci ilin aprel ayinda cutluk ayrildi 1914 cu ilde 20 yasindaki Berta Bonca ile tanis oldu 1915 ci ilde Bertanin atasinin icazesi olmadan aile heyati qurdular Oz eserlerinde onu Csinszka adlandirirdi 1914 cu ilde sui qesd neticesinde oldurulmesinden sonra Endre muharibenin yaxinlasdigini hiss edirdi Tanidigi hami muharibenin baslamasini hevesle gozleyirdi belece o oz qorxu ve narahatliqlari ile tek qaldi 1918 ci ilde sonuncu kitabini nesr etdirdi Zaman kecdikce xesteliyi daha da keskinlesirdi O muasir macar yazicilarin teskilati olan Vorosmarti Akademiyasinin prezidenti secildi lakin acilis nitqini deye bilmedi 27 yanvar 1919 cu ilde Budapestde vefat etdi EserleriVersek Poemalar 1899 Meg egyszer Bir daha 1903 Uj versek Yeni poemalar 1906 Ver es arany Qan ve qizil 1907 Az Illes szekeren Eliyanin tramvayinda 1909 Szeretnem ha szeretnenek Sevilmeyi severdim 1910 A Minden Titkok versei Butun sirrlerin poemalari 1911 A menekulo Elet Uzaqlasan heyat 1912 Margita elni akar Margita yasamaq isteyir 1912 A magunk szerelme Oz mehebbetimiz 1913 Ki latott engem Meni kim gorub 1914 A halottak elen Olulerin lideri 1918 Az utolso hajok Son Gemiler 1923 Hemcinin baxDaniel BerjenyiIstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Roux P d Nouveau Dictionnaire des œuvres de tous les temps et tous les pays fr 2 Editions Robert Laffont 1994 Vol 1 P 20 ISBN 978 2 221 06888 5 Adi Endre Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 Ady fustbe ment jogaszkodasa mac Nagyvarad 2012 https szabadkomuvesseg hu page magyar szabadkomuvesek Judit Frigyesi Bela Bartok and Turn of the century Budapest University of California Press 2000 p 47 1 2020 08 01 at the Wayback MachineXarici kecidlerVikianbarda Endre Adi ile elaqeli mediafayllar var Ady terefinden eserler Qutenberq layihesinde Eserleri ve ya muellifi oldugu isler Endre Adi Internet arxivinde Endre Adi terefinden eserler da aciq audi kitablar Ady online audiok Latinovits eloadasaban Translation of Endre Ady poem