Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xocazadə Məsud Əfəndi (v. 17 iyul 1656, Bursa) — Osmanlı alimi, müdərrisi və şeyxülislamı. Vəzifədən alındıqdan sonra edam olunan 3 şeyxülislamdan biri olduğu üçün bəzi tarixi mənbələrdə şəhid müftü olaraq anılır.
| Xocazadə Məsud Əfəndi | |
|---|---|
| Əvvəlki | Məmikzadə Mustafa Əfəndi |
| Sonrakı | Hənəfi Mehmed Əfəndi |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | qazı |
Həyatı
I Əhmədin lələsi olan Aydınlı Mustafa Əfəndinin oğlu olduğu üçün Xocazadə ləqəbi ilə anılır. İlk təhsilini atasından almış, ardından 1619-cu ilin yanvar ayında Xocazadə Əsad Əfəndidən məzun oldu. Mədrəsə təhsilinin ardından 1621-ci ilin fevralında Şah Sultan mədrəsəsi müdərrisliyinə gətirildi. Yaxın adamı olan Mere Hüseyn Paşanın vəzifədən alınması səbəbilə, o da vəzifədən alındı (1622-ci ilin iyun ayı). 1624-cü ilin martında Ayşə Sultan mədrəsəsinə, 1626-cı ilin iyununda Sahn-ı Səman mədrəsəsinə göndərildi. 1628-ci ilin aprelində isə Ədirnədəki Bəyazid mədrəsəsi, 1629-cu ilin iyununda Əyyub Sultan məscidinə, 1631-ci ilin aprelində qardaşı Əli Əfəndinin yerinə Süleymaniyyə mədrəsəsinə müdərris seçildi.
Ardından qazılığa keçən Məsud Əfəndi 1632-ci ilin sentyabrında Hələb qazısı təyin olundu ancaq bir il sonra vəzifədən alındı və uzun müddət heç bir vəzifəyə gətirilmədi. 1640 tarixində ona təklif olunan Qalata qazılığını isə qəbul etmədi. Nəhayət, 1642-ci ilin avqustunda Bursa qazısı təyin olunsa da, iki ay sonra qeyri-qanuni inşa olunan kilsəni mərkəzdən qərar gözləmədən dağıtdığı üçün vəzifədən alındı. Məsud Əfəndiyə haqsızlıq edildiyini iddia edənlər Bursada böyük iğtişaş çıxarsa da, mərkəzdən göndərilən müfəttişlərin müdaxiləsi ilə hadisələr yatırıldı və Məsud Əfəndiyə iqta torpaqları verildi. 1645-ci ilin fevralında Rumeli başqazılığına, 1651-ci ilin avqustunda isə Anadolu başqazılığına gətirildi. Bu vəzifədə ikən divan məclislərində etdiyi hərarətli çıxışları səbəbilə dönəmin validə sultanı Turhan Sultanın gözünə girdi. Ancaq yeritdiyi yeni qanunlar və tədbiq etdiyi bəzi yeniliklər dönəmin qazıları tərəfindən qəbul edilmədi. Anadolu qazıları imtahan verməkdən imtina etdilər və şeyxülislam Qaraçələbizadə Əbdüləziz Əfəndiyə şikayət məktubu yazdılar. Məhz bu məsələyə görə, şeyxülislamla münasibətləri korlanan Məsud Əfəndi saray içində özünə güclü müttəfiqlər qazanmışdı. Hətta Turhan Sultan sədrəzəm Gürcü Mehmed Paşaya dövlət işlərində Məsud Əfəndiyə qulaq asmağını tapşırmışdı. Qazandığı bu gücünü artıq təyinatlarda və dövlət işlərində istifadə etməyə başlayan Məsud Əfəndi bəzi dövlət adamları və üləmadan bəzi şəxslərin etriazına səbəb oldu. Gürcü Mehmed Paşanın vəzifədən alınmasında və Tarhuncu Əhməd Paşanın sədarətə gətirilməsində önəmli rol oynadı. Gizlicə paytaxta çağırılan Əhməd Paşa sədarət möhürünü alana qədər məhz onun evində gizlədildi. İbşir Mustafa Paşa və Qara Murad Paşanın sədarət dönəmlərində isə gücünü itirdi. Ancaq 5-6 mart 1656 tarixində baş tutan Çinar hadisələri səbəbilə gücünü yenidən qazandı. Mənbələrin verdiyi məlumata görə, Məsud Əfəndi baş verən iğtişaşlar zamanı üsyan qaldıran sipahi və yeniçəriləri təhrik edərək şeyxülislam Məmikzadə Mustafa Əfəndi və sədrəzəm Zurnazən Mustafa Paşa əleyhinə ayaqlandırmış, nəticədə saraya hücum edən üsyançıların təzyiqi ilə şeyxülislam Mustafa Əfəndi 13 saatlıq vəzifəsindən sonra, sədrəzəm Zurnazən Mustafa Paşa isə 4 saatdan sonra vəzifədən alındı. Məsud Əfəndi isə 6 mart 1656 tarixində şeyxülislamlığa gətirildi.
Məsud Əfəndinin 4 ay 12 gün davam edən şeyxülislamlığı olduqca gərgin keçdi. Buna səbəb isə dövlət işlərinə və təyinat məsələlərinə müdaxiləsi oldu. Bu müdaxilə müəyyən dərəcədə həyata keçirdi. Belə ki, sırf Məsud Əfəndinin təkidilə Şam hakimi Boynuyaralı Mehmed Paşa sədrəzəm seçildi. Ancaq şeyxülislamın təsiri altına düşmək istəməyən yeni sədrəzəm sərbəst siyasət yürütməyə başladı. Bunun ardından Məsud Əfəndi Validə Turhan Sultandan sədrəzəmin vəzifədən alınmasını istədi. Ancaq validə sultan sədrəzəmin belə qısa müddətdə və səbəbsiz olaraq vəzifədən alınmasına razı olmadı. İstəklərini getdikcə artıran Məsud Əfəndinin saraydakı gücü artıq azalmağa başlamışdı. Hətta IV Mehmedin taxtdan salınıb, yerinə Şahzadə Süleymanın keçirilməsi ilə bağlı müşavirələrə qatıldığı şayələri yayılmış, sədrəzəm Mehmed Paşada bu şayələri validə sultan və padşaha xəbər vermişdir. Nəticədə Sənan Paşa köşkünə çağırılan Məsud Əfəndi 17 iyul 1656 tarixində vəzifədən alındı. Diyarbəkir qazısı təyin olunaraq bostançıbaşına təslim olundu və qayıqla Bursaya göndərildi.
Davam edən üsyanları səbəbilə yollar təhlükəli olduğundan bir miqdar əsgər tələb edən Məsud Əfəndinin bu hərəkəti dövlətə qarşı əsgər toplamaq kimi qəbul edilmiş, bu səbəblə mərkəzdən yollanılan edam qərarı ilə Bursa qazısı Ruhullah Əfəndinin evində edam edilmişdir. Cənazəsi Bursada dəfn olunmuşdur.
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- (Türkçe). KimdirHayatıEserleri.
- Naîmâ, IV, 17–18
- http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=290345
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xocazade Mesud Efendi v 17 iyul 1656 Bursa Osmanli alimi muderrisi ve seyxulislami Vezifeden alindiqdan sonra edam olunan 3 seyxulislamdan biri oldugu ucun bezi tarixi menbelerde sehid muftu olaraq anilir Xocazade Mesud Efendi48 Osmanli seyxulislamiEvvelkiMemikzade Mustafa EfendiSonrakiHenefi Mehmed EfendiSexsi melumatlarVefat tarixi 17 iyul 1656Vefat yeri Bursa Osmanli imperiyasiDefn yeri Bursa vilayetiFealiyyeti qaziHeyatiI Ehmedin lelesi olan Aydinli Mustafa Efendinin oglu oldugu ucun Xocazade leqebi ile anilir Ilk tehsilini atasindan almis ardindan 1619 cu ilin yanvar ayinda Xocazade Esad Efendiden mezun oldu Medrese tehsilinin ardindan 1621 ci ilin fevralinda Sah Sultan medresesi muderrisliyine getirildi Yaxin adami olan Mere Huseyn Pasanin vezifeden alinmasi sebebile o da vezifeden alindi 1622 ci ilin iyun ayi 1624 cu ilin martinda Ayse Sultan medresesine 1626 ci ilin iyununda Sahn i Seman medresesine gonderildi 1628 ci ilin aprelinde ise Edirnedeki Beyazid medresesi 1629 cu ilin iyununda Eyyub Sultan mescidine 1631 ci ilin aprelinde qardasi Eli Efendinin yerine Suleymaniyye medresesine muderris secildi Ardindan qaziliga kecen Mesud Efendi 1632 ci ilin sentyabrinda Heleb qazisi teyin olundu ancaq bir il sonra vezifeden alindi ve uzun muddet hec bir vezifeye getirilmedi 1640 tarixinde ona teklif olunan Qalata qaziligini ise qebul etmedi Nehayet 1642 ci ilin avqustunda Bursa qazisi teyin olunsa da iki ay sonra qeyri qanuni insa olunan kilseni merkezden qerar gozlemeden dagitdigi ucun vezifeden alindi Mesud Efendiye haqsizliq edildiyini iddia edenler Bursada boyuk igtisas cixarsa da merkezden gonderilen mufettislerin mudaxilesi ile hadiseler yatirildi ve Mesud Efendiye iqta torpaqlari verildi 1645 ci ilin fevralinda Rumeli basqaziligina 1651 ci ilin avqustunda ise Anadolu basqaziligina getirildi Bu vezifede iken divan meclislerinde etdiyi heraretli cixislari sebebile donemin valide sultani Turhan Sultanin gozune girdi Ancaq yeritdiyi yeni qanunlar ve tedbiq etdiyi bezi yenilikler donemin qazilari terefinden qebul edilmedi Anadolu qazilari imtahan vermekden imtina etdiler ve seyxulislam Qaracelebizade Ebduleziz Efendiye sikayet mektubu yazdilar Mehz bu meseleye gore seyxulislamla munasibetleri korlanan Mesud Efendi saray icinde ozune guclu muttefiqler qazanmisdi Hetta Turhan Sultan sedrezem Gurcu Mehmed Pasaya dovlet islerinde Mesud Efendiye qulaq asmagini tapsirmisdi Qazandigi bu gucunu artiq teyinatlarda ve dovlet islerinde istifade etmeye baslayan Mesud Efendi bezi dovlet adamlari ve ulemadan bezi sexslerin etriazina sebeb oldu Gurcu Mehmed Pasanin vezifeden alinmasinda ve Tarhuncu Ehmed Pasanin sedarete getirilmesinde onemli rol oynadi Gizlice paytaxta cagirilan Ehmed Pasa sedaret mohurunu alana qeder mehz onun evinde gizledildi Ibsir Mustafa Pasa ve Qara Murad Pasanin sedaret donemlerinde ise gucunu itirdi Ancaq 5 6 mart 1656 tarixinde bas tutan Cinar hadiseleri sebebile gucunu yeniden qazandi Menbelerin verdiyi melumata gore Mesud Efendi bas veren igtisaslar zamani usyan qaldiran sipahi ve yenicerileri tehrik ederek seyxulislam Memikzade Mustafa Efendi ve sedrezem Zurnazen Mustafa Pasa eleyhine ayaqlandirmis neticede saraya hucum eden usyancilarin tezyiqi ile seyxulislam Mustafa Efendi 13 saatliq vezifesinden sonra sedrezem Zurnazen Mustafa Pasa ise 4 saatdan sonra vezifeden alindi Mesud Efendi ise 6 mart 1656 tarixinde seyxulislamliga getirildi Mesud Efendinin 4 ay 12 gun davam eden seyxulislamligi olduqca gergin kecdi Buna sebeb ise dovlet islerine ve teyinat meselelerine mudaxilesi oldu Bu mudaxile mueyyen derecede heyata kecirdi Bele ki sirf Mesud Efendinin tekidile Sam hakimi Boynuyarali Mehmed Pasa sedrezem secildi Ancaq seyxulislamin tesiri altina dusmek istemeyen yeni sedrezem serbest siyaset yurutmeye basladi Bunun ardindan Mesud Efendi Valide Turhan Sultandan sedrezemin vezifeden alinmasini istedi Ancaq valide sultan sedrezemin bele qisa muddetde ve sebebsiz olaraq vezifeden alinmasina razi olmadi Isteklerini getdikce artiran Mesud Efendinin saraydaki gucu artiq azalmaga baslamisdi Hetta IV Mehmedin taxtdan salinib yerine Sahzade Suleymanin kecirilmesi ile bagli musavirelere qatildigi sayeleri yayilmis sedrezem Mehmed Pasada bu sayeleri valide sultan ve padsaha xeber vermisdir Neticede Senan Pasa koskune cagirilan Mesud Efendi 17 iyul 1656 tarixinde vezifeden alindi Diyarbekir qazisi teyin olunaraq bostancibasina teslim olundu ve qayiqla Bursaya gonderildi Davam eden usyanlari sebebile yollar tehlukeli oldugundan bir miqdar esger teleb eden Mesud Efendinin bu hereketi dovlete qarsi esger toplamaq kimi qebul edilmis bu sebeble merkezden yollanilan edam qerari ile Bursa qazisi Ruhullah Efendinin evinde edam edilmisdir Cenazesi Bursada defn olunmusdur IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Turkce KimdirHayatiEserleri Naima IV 17 18 http www islamansiklopedisi info dia ayrmetin php idno 290345Xarici kecidler