Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xədicə Osman bəy qızı Qayıbova (24 may 1893, Tbilisi, Rusiya imperiyası – 27 oktyabr 1938, Bakı, SSRİ) — incəsənət xadimi və Azərbaycanın ilk qadın pianoçularından biri.
| Xədicə Qayıbova | |
|---|---|
| Xədicə Osman bəy qızı Qayıbova | |
 | |
| Digər adı | Xədicə Müftizadə |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Tbilisi, Tiflis qəzası, Tiflis quberniyası, Rusiya imperiyası |
| Vəfat tarixi | (45 yaşında) |
| Vəfat yeri | Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ |
| Vəfat səbəbi | repressiya |
| Vətəndaşlığı |  Rusiya imperiyası AXC SSRİ |
| Həyat yoldaşı | Nadir bəy Qayıbov |
| Atası | Osman bəy Müftizadə |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | pianoçu |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Xədicə Qayıbova 24 may 1893-cü ildə ailəsinin altıncı uşağı olaraq Tbilisidə dünyaya gəlmişdir. Atası torpaq idarəsində çalışan və Tbilisinin məşhur ruhanilərindən olan Osman bəy Müftizadə, anası isə XIX əsrdə burada məskunlaşan tatar əsilli Terequlovlar ailəsinə mənsub Züleyxa xanım idi. Atası qızına mükəmməl təhsil vermək arzusunda idi. Ona görə də bütün imkanlarından istifadə edərək onun Müqəddəs Nina Qızlar məktəbinə daxil olmasına nail oldu. Xədicə xanım burada orta təhsillə yanaşı, eyni zamanda mükəmməl fortepiano təhsili də aldı. 1911-ci ildə Xədicə xanım "Qızıl xaç nişanı" ilə orta təhsilini başa vurmuş, eyni zamanda professor N. Nikolayevin fortepiano sinfində xüsusi kurs keçərək Qızıl haşiyəli diploma layiq görülmüşdür.
Ancaq atası, bacısı və qardaşını vərəmdən itirən Xədicə xanımın təhsili yarımçıq qalır. 1911-ci ildə buradan ayrılan 18 yaşlı Xədicə xanım ailə həyatı qurdu. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Hüseyn Əfəndi Qayıbov həmçinin bütün Qafqazda məşhur olan Qori Müəllimlər Seminariyasında Azərbaycan bölməsinin açılmasının təşəbbüskarlarından biri olub. Sonrakı bir neçə ildə qadınlar üçün nəzərdə tutulan rus-müsəlman məktəbində dərs deməyə başlayan Xədicə xanım 1919-cu ildə ailəsi ilə birlikdə Bakıya köçdü. Sovet ordusunun Bakını işğal etməsindən sonra Azərbaycan SSR Xalq Təhsil Komissarlığında Şərq musiqisi şöbəsinə rəhbər təyin edildi. Musiqiçinin təşəbbüsü ilə "Qısamüddətli Şərq musiqi kursları" təşkil edilir, uşaq xoru yaradılır. Onun təşəbbüsü və birbaşa iştirakı ilə Azərbaycanlı qadınları üçün musiqi-dram studiyası yaradılmışdır. O illərdə qurulan Şərq konservatoriyasının banilərindən hesab olunan Xədicə xanım fortepianoda ifa etdiyi klassik muğam əsərləri ilə qısa zamanda şöhrət qazandı. Şərq və Avropa musiqisinin gözəl bilicisi kimi o, respublikanın mədəni həyatında fəal iştirak edir, Ü. Hacıbəyov, R. M. Qliyer (sovet bəstəkarı), Bülbül, H. Sarabski, M. L. Presman, L. Rudolf, L. Ab, Q. Primov kimi sənətkarlarla əlaqə saxlayır, Azərbaycan musiqi folklorunun toplanmasında böyük rol oynamışdır.
1927–1931-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının bəstəkarlıq fakültəsində təhsil almışdır. 1933-cü ildə Xədicə xanım həbs edildi və əks-inqilabçılıqda ittiham olundu. Ancaq lazımi qədər dəlil olmadığından 3 ay sonra sərbəst buraxılan Xədicə xanım çox keçmədən öz peşəkar fəaliyyətinə davam etdi. Onu əksinqilabi fəaliyyətdə və türkçülük ideyalarının yayılmasında günahlandırsalar da heç bir sübut, dəlil, olmadığına görə həbsdən azad edirlər. 1934-cü ildən Xədicə xanım Dövlət Konservatoriyasında elmi-tədqiqat işi aparmağa başlamışdır. 1934-cü ildə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının tədqiqat heyətinə daxil oldu və Azərbaycanın musiqi mirasının araşdırılması ilə vəzifələndirildi.
16 mart 1938 tarixində Azərbaycan Daxili İşlər Xalq Komissarlığının Dövlət Təhlükəsizlik İdarəsi birinci bölməsinin 3-cü şöbə rəisinin müavini leytenant Tevosyan belə bir arayış tərtib edib:
"Türk və İngilis qərarqahlarının Bakıda olduqları zaman 1893-cü ildə anadan olmuş, Xədicə xanım Qayıbova onlarla yaxın əlaqədə olub. Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti qurulandan sonra Qayıbova öz evində musavat partiyasının başçılarından biri olan Mustafa Vəkilovu gizləmiş və onun qaçması üçün şərait yaratmışdır. M. Vəkilov xaricə qaçıb və hazırda Türkiyədədir. 1924-cü ildə Qayıbovanın evində türk ordusunun zabiti Sultan Hüseynzadə gizlənib. Sonra o, İrana qaçıb və orada alman və yapon kəşfiyyatlarına xidmət edir. Qayıbovanın həyat yoldaşı Rəşid Qayıbov XDİK tərəfindən əksinqilabi-millətçi təşkilatının üzvü kimi həbs edilmişdir. Göstərilənlərə əsasən Qayıbova həbs edilib Azərbaycan SSR CM-nin 68 maddəsinə əsasən istintaqa cəlb edilməlidir".
Məhz bu arayışa əsasən 17 mart 1938 tarixində, ikinci həyat yoldaşı Rəşid Qayıbovun həbs olunmasından qısa müddət sonra Xədicə xanım da həbs edildi. 1938-ci il aprelin 28-ə kimi Xədicə xanım müstəntiq tərəfindən 9 dəfə dindirilmişdi. 1938-ci il mayın 7-də Xədicə Qayıbovanın işi üzrə istintaqın başa çatması barədə protokol tərtib edlib. Bu ittihamnaməyə əsasən Xədicə xanım Qayıbova Azərbaycan SSR CM-nin 68 maddəsi ilə müqəssir hesab edilir. Azərbaycan SSR XDİK-in Xüsusi Üçlüyünün 1938-ci il 19 oktyabr tarixli qərarına əsasən Qayıbova Xədicə xanım Osman qızı Türkiyə konsulluğu ilə əlaqəsinə və casusluq fəaliyyətinə görə əmlakı müsadirə edilməklə güllələnməyə məhkum edilmişdir. Cəza 1 həftə sonra Bakıda icra olunmuşdur. 1954-cü ildə Xədicə xanımın qızı Sultanova Alanqu Azərbaycan Daxili İşlər Nazirliyinə müraciət edərək anası haqqında məlumat istəmişdir. 1955-ci il aprelin 28-də Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin xüsusi şöbəsinin müstəntiqi Menyayev A. Sultanovanın ərizəsi ilə bağlı bildirmişdir:
"Qayıbova Xədicə xanım yoxlanmamış və səthi ifadələrlə ifşa olunub. İstintaq Qayıbovanın casusluğunu təsdiq edən heç bir material əldə etməmişdir. Buna görə də Azərbaycan XDİK-in Xüsusi Üçlüyünün 1938-ci il oktyabrın 19-da Qayıbova Xədicə xanım Osman qızının güllələnməsi haqda qərarı əsassız hesab edilib, ləğv olunmalı və işdə cinayət tərkibi olmadığı üçün iş xətm olunmalıdır."
Azərbaycan SSR Ali Məhkəməsi cinayət işləri üzrə Məhkəmə Kollegiyasının 14 fevral 1956-cı il qərarına əsasən Qayıbova Xədicə xanım Osman qızına bəraət verilmiş və fevralın 29-da qızı Alanquya bu haqda arayış təqdim edilmişdir.
Ailəsi
Həyat yoldaşı Nadir bəy Hüseyn əfəndi oğlu Qayıbov 25 sentyabr 1874-cü ildə Qazaxın Salahlı kəndində anadan olmuşdur. 1893-də Tiflis klassik gimnaziyasını bitirərək Peterburq Yol Mühəndisləri İnstitutuna daxil olub, ancaq xəstəliyi üzündən 1894-cü ildə 2-ci kursdan çıxıb. Ölüm tarixi məlum deyil.
Maraqlı faktlar
- Anası tatar əsilli Terequlovlar ailəsinə mənsub bir zadəgan, ilk həyat yoldaşı dövrün Qafqaz müftisi Hüseyn Əfəndi Qayıbovun oğlu və Azərbaycanın ilk şəfqət bacısı Nigar Şıxlinskayanın qardaşı idi.
- 1927-ci il tarixli məşhur çıxışından: "Qadın istərsə, başarar, nail olar. Tək gərək savad və maarif üçün çalışmaqdır. Mən vətənimin qızlarına sonsuz etimad edirəm."
- İsmailiyyədə baş tutan konsertlərdə çıxış edən Xədicə xanıma H. Z. Tağıyevin xüsusi hörməti varmış. Hətta ona üstündə öz şəkli olan servis və çox qiymətli brilyant qaşlı üzük də bağışlamışdır.
- Məhkum olduğu illərdə eyni hücrədə qaldığı Zivər xanım Əfəndiyeva (Sultanməcid Əfəndiyevin xanımı) sonrakı illərdə xatirələrində qeyd edir ki, hər kəs Xədicə xanımın sürgün ediləcəyini düşünürdü. Ancaq bilinməyən bir səbəbdən 15 dəqiqəlik bir məhkəmə prosesi güllələnmə əmrilə başa çatdı. Xədicə Qayıbovanın adı Azərbaycanda təkcə fortepianoda muğamların ilk ifaçısı kimi deyil, həm də repressiyaya məruz qalan bir musiqiçi kimi də tarixə düşüb.
Xatirəsi
2022-ci il dekabrın 17-də Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrında Stalin repressiyaları dövründə repressiyaya məruz qalmış siyasi məhbusların həyat yoldaşlarının, qızlarının eləcə də repressiyaya məruz qalan qadınların başına gələn hadisələr haqqında "."" və ya Kod adı "Vətən xainlərinin arvadları" tamaşasının premyerası olub. Tamaşada Xədicə Qayıbovanın həbsi və sorğu sual olunması da təsvir edilib. 2023-cü ildə Xədicə Qayıbova haqqında Azərbaycan Televiziyasında "Ömür sonatası" sənədli filmi çəkilmişdir.
Həmçinin bax
Mənbə
- Bağırova Nərmin. Azərbaycanın ilk peşəkar qadın pianoçusu Xədicə xanım Qayıbova (Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin materialları əsasında). S. 119–127 / Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi-2012. Bakı, 2012.
İstinadlar
- "Görkəmli musiqi xadimləri – Xədicə Qayıbova". 2012-05-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-01-23.
- Xədicə Qayıbova [ölü keçid]
- Nəsiman Yaqublu. Azərbaycan Milli Azadlıq Hərəkatı Ensiklopediyası. Bakı: Qanun Nəşriyyatı. 2018. səh. 118. ISBN .
- Трагическая судьба первой пианистки Азербайджана 2016-06-22 at the Wayback Machine (rus.)
- "Arxivlənmiş surət". 2021-02-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-06-01.
- ""Kod adı: V.X.A" tamaşası növbəti dəfə səhnədə" (az.). Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi. 2023-02-27. 2023-02-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-03-06.
- "Kod adı – V.X.A – (Xalq düşmənlərinin arvadları...)" (az.). 525-ci qəzet. 2022-06-17. 2022-06-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-03-06.
- ""Kod adı "V.X.A" – Gənc Tamaşaçılar Teatrında premyera" (az.). medeniyyet.az. 2022-12-18. 2022-12-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-02-27.
- Mədəniyyət TV. ""Ömür sonatası" adlı sənədli film nümayiş olunub" (az.). Youtube.com. 07.12.2023. 2023-12-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-07.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xedice Osman bey qizi Qayibova 24 may 1893 Tbilisi Rusiya imperiyasi 27 oktyabr 1938 Baki SSRI incesenet xadimi ve Azerbaycanin ilk qadin pianocularindan biri Xedice QayibovaXedice Osman bey qizi QayibovaDiger adi Xedice MuftizadeDogum tarixi 24 may 1893Dogum yeri Tbilisi Tiflis qezasi Tiflis quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 27 oktyabr 1938 45 yasinda Vefat yeri Baki Azerbaycan SSR SSRIVefat sebebi repressiyaVetendasligi Rusiya imperiyasi AXC SSRIHeyat yoldasi Nadir bey QayibovAtasi Osman bey MuftizadeTehsili Baki Musiqi AkademiyasiFealiyyeti pianocu Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiXedice Qayibova 24 may 1893 cu ilde ailesinin altinci usagi olaraq Tbiliside dunyaya gelmisdir Atasi torpaq idaresinde calisan ve Tbilisinin meshur ruhanilerinden olan Osman bey Muftizade anasi ise XIX esrde burada meskunlasan tatar esilli Terequlovlar ailesine mensub Zuleyxa xanim idi Atasi qizina mukemmel tehsil vermek arzusunda idi Ona gore de butun imkanlarindan istifade ederek onun Muqeddes Nina Qizlar mektebine daxil olmasina nail oldu Xedice xanim burada orta tehsille yanasi eyni zamanda mukemmel fortepiano tehsili de aldi 1911 ci ilde Xedice xanim Qizil xac nisani ile orta tehsilini basa vurmus eyni zamanda professor N Nikolayevin fortepiano sinfinde xususi kurs kecerek Qizil hasiyeli diploma layiq gorulmusdur Ancaq atasi bacisi ve qardasini veremden itiren Xedice xanimin tehsili yarimciq qalir 1911 ci ilde buradan ayrilan 18 yasli Xedice xanim aile heyati qurdu Onu da qeyd etmek lazimdir ki Huseyn Efendi Qayibov hemcinin butun Qafqazda meshur olan Qori Muellimler Seminariyasinda Azerbaycan bolmesinin acilmasinin tesebbuskarlarindan biri olub Sonraki bir nece ilde qadinlar ucun nezerde tutulan rus muselman mektebinde ders demeye baslayan Xedice xanim 1919 cu ilde ailesi ile birlikde Bakiya kocdu Sovet ordusunun Bakini isgal etmesinden sonra Azerbaycan SSR Xalq Tehsil Komissarliginda Serq musiqisi sobesine rehber teyin edildi Musiqicinin tesebbusu ile Qisamuddetli Serq musiqi kurslari teskil edilir usaq xoru yaradilir Onun tesebbusu ve birbasa istiraki ile Azerbaycanli qadinlari ucun musiqi dram studiyasi yaradilmisdir O illerde qurulan Serq konservatoriyasinin banilerinden hesab olunan Xedice xanim fortepianoda ifa etdiyi klassik mugam eserleri ile qisa zamanda sohret qazandi Serq ve Avropa musiqisinin gozel bilicisi kimi o respublikanin medeni heyatinda feal istirak edir U Hacibeyov R M Qliyer sovet bestekari Bulbul H Sarabski M L Presman L Rudolf L Ab Q Primov kimi senetkarlarla elaqe saxlayir Azerbaycan musiqi folklorunun toplanmasinda boyuk rol oynamisdir 1927 1931 ci illerde Azerbaycan Dovlet Konservatoriyasinin bestekarliq fakultesinde tehsil almisdir 1933 cu ilde Xedice xanim hebs edildi ve eks inqilabciliqda ittiham olundu Ancaq lazimi qeder delil olmadigindan 3 ay sonra serbest buraxilan Xedice xanim cox kecmeden oz pesekar fealiyyetine davam etdi Onu eksinqilabi fealiyyetde ve turkculuk ideyalarinin yayilmasinda gunahlandirsalar da hec bir subut delil olmadigina gore hebsden azad edirler 1934 cu ilden Xedice xanim Dovlet Konservatoriyasinda elmi tedqiqat isi aparmaga baslamisdir 1934 cu ilde Azerbaycan Dovlet Konservatoriyasinin tedqiqat heyetine daxil oldu ve Azerbaycanin musiqi mirasinin arasdirilmasi ile vezifelendirildi 16 mart 1938 tarixinde Azerbaycan Daxili Isler Xalq Komissarliginin Dovlet Tehlukesizlik Idaresi birinci bolmesinin 3 cu sobe reisinin muavini leytenant Tevosyan bele bir arayis tertib edib Turk ve Ingilis qerarqahlarinin Bakida olduqlari zaman 1893 cu ilde anadan olmus Xedice xanim Qayibova onlarla yaxin elaqede olub Azerbaycanda Sovet hakimiyyeti qurulandan sonra Qayibova oz evinde musavat partiyasinin bascilarindan biri olan Mustafa Vekilovu gizlemis ve onun qacmasi ucun serait yaratmisdir M Vekilov xarice qacib ve hazirda Turkiyededir 1924 cu ilde Qayibovanin evinde turk ordusunun zabiti Sultan Huseynzade gizlenib Sonra o Irana qacib ve orada alman ve yapon kesfiyyatlarina xidmet edir Qayibovanin heyat yoldasi Resid Qayibov XDIK terefinden eksinqilabi milletci teskilatinin uzvu kimi hebs edilmisdir Gosterilenlere esasen Qayibova hebs edilib Azerbaycan SSR CM nin 68 maddesine esasen istintaqa celb edilmelidir Mehz bu arayisa esasen 17 mart 1938 tarixinde ikinci heyat yoldasi Resid Qayibovun hebs olunmasindan qisa muddet sonra Xedice xanim da hebs edildi 1938 ci il aprelin 28 e kimi Xedice xanim mustentiq terefinden 9 defe dindirilmisdi 1938 ci il mayin 7 de Xedice Qayibovanin isi uzre istintaqin basa catmasi barede protokol tertib edlib Bu ittihamnameye esasen Xedice xanim Qayibova Azerbaycan SSR CM nin 68 maddesi ile muqessir hesab edilir Azerbaycan SSR XDIK in Xususi Ucluyunun 1938 ci il 19 oktyabr tarixli qerarina esasen Qayibova Xedice xanim Osman qizi Turkiye konsullugu ile elaqesine ve casusluq fealiyyetine gore emlaki musadire edilmekle gullelenmeye mehkum edilmisdir Ceza 1 hefte sonra Bakida icra olunmusdur 1954 cu ilde Xedice xanimin qizi Sultanova Alanqu Azerbaycan Daxili Isler Nazirliyine muraciet ederek anasi haqqinda melumat istemisdir 1955 ci il aprelin 28 de Dovlet Tehlukesizlik Komitesinin xususi sobesinin mustentiqi Menyayev A Sultanovanin erizesi ile bagli bildirmisdir Qayibova Xedice xanim yoxlanmamis ve sethi ifadelerle ifsa olunub Istintaq Qayibovanin casuslugunu tesdiq eden hec bir material elde etmemisdir Buna gore de Azerbaycan XDIK in Xususi Ucluyunun 1938 ci il oktyabrin 19 da Qayibova Xedice xanim Osman qizinin gullelenmesi haqda qerari esassiz hesab edilib legv olunmali ve isde cinayet terkibi olmadigi ucun is xetm olunmalidir Azerbaycan SSR Ali Mehkemesi cinayet isleri uzre Mehkeme Kollegiyasinin 14 fevral 1956 ci il qerarina esasen Qayibova Xedice xanim Osman qizina beraet verilmis ve fevralin 29 da qizi Alanquya bu haqda arayis teqdim edilmisdir AilesiNadir Qayibov Heyat yoldasi Nadir bey Huseyn efendi oglu Qayibov 25 sentyabr 1874 cu ilde Qazaxin Salahli kendinde anadan olmusdur 1893 de Tiflis klassik gimnaziyasini bitirerek Peterburq Yol Muhendisleri Institutuna daxil olub ancaq xesteliyi uzunden 1894 cu ilde 2 ci kursdan cixib Olum tarixi melum deyil Maraqli faktlarAnasi tatar esilli Terequlovlar ailesine mensub bir zadegan ilk heyat yoldasi dovrun Qafqaz muftisi Huseyn Efendi Qayibovun oglu ve Azerbaycanin ilk sefqet bacisi Nigar Sixlinskayanin qardasi idi 1927 ci il tarixli meshur cixisindan Qadin isterse basarar nail olar Tek gerek savad ve maarif ucun calismaqdir Men vetenimin qizlarina sonsuz etimad edirem Ismailiyyede bas tutan konsertlerde cixis eden Xedice xanima H Z Tagiyevin xususi hormeti varmis Hetta ona ustunde oz sekli olan servis ve cox qiymetli brilyant qasli uzuk de bagislamisdir Mehkum oldugu illerde eyni hucrede qaldigi Ziver xanim Efendiyeva Sultanmecid Efendiyevin xanimi sonraki illerde xatirelerinde qeyd edir ki her kes Xedice xanimin surgun edileceyini dusunurdu Ancaq bilinmeyen bir sebebden 15 deqiqelik bir mehkeme prosesi gullelenme emrile basa catdi Xedice Qayibovanin adi Azerbaycanda tekce fortepianoda mugamlarin ilk ifacisi kimi deyil hem de repressiyaya meruz qalan bir musiqici kimi de tarixe dusub Xatiresi2022 ci il dekabrin 17 de Azerbaycan Dovlet Genc Tamasacilar Teatrinda Stalin repressiyalari dovrunde repressiyaya meruz qalmis siyasi mehbuslarin heyat yoldaslarinin qizlarinin elece de repressiyaya meruz qalan qadinlarin basina gelen hadiseler haqqinda Kod adi V X A ve ya Kod adi Veten xainlerinin arvadlari tamasasinin premyerasi olub Tamasada Xedice Qayibovanin hebsi ve sorgu sual olunmasi da tesvir edilib 2023 cu ilde Xedice Qayibova haqqinda Azerbaycan Televiziyasinda Omur sonatasi senedli filmi cekilmisdir Hemcinin baxAzerbaycan musiqisi TerequlovlarMenbeBagirova Nermin Azerbaycanin ilk pesekar qadin pianocusu Xedice xanim Qayibova Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinin materiallari esasinda S 119 127 Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyi 2012 Baki 2012 Istinadlar Gorkemli musiqi xadimleri Xedice Qayibova 2012 05 14 tarixinde Istifade tarixi 2009 01 23 Xedice Qayibova olu kecid Nesiman Yaqublu Azerbaycan Milli Azadliq Herekati Ensiklopediyasi Baki Qanun Nesriyyati 2018 seh 118 ISBN 978 9952 36 521 4 Tragicheskaya sudba pervoj pianistki Azerbajdzhana 2016 06 22 at the Wayback Machine rus Arxivlenmis suret 2021 02 12 tarixinde Istifade tarixi 2021 06 01 Kod adi V X A tamasasi novbeti defe sehnede az Azerbaycan Dovlet Informasiya Agentliyi 2023 02 27 2023 02 28 tarixinde Istifade tarixi 2023 03 06 Kod adi V X A Xalq dusmenlerinin arvadlari az 525 ci qezet 2022 06 17 2022 06 17 tarixinde Istifade tarixi 2023 03 06 Kod adi V X A Genc Tamasacilar Teatrinda premyera az medeniyyet az 2022 12 18 2022 12 18 tarixinde Istifade tarixi 2023 02 27 Medeniyyet TV Omur sonatasi adli senedli film numayis olunub az Youtube com 07 12 2023 2023 12 07 tarixinde Istifade tarixi 2023 12 07