Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ön dörd maddə — Birinci Dünya müharibəsinə son qoymaq üçün sülh danışıqları üçün istifadə edilməli olan sülh prinsipləri haqqında bəyanat. Prinsiplər prezident Vudro Vilsonun ABŞ Konqresində müharibə məqsədləri və sülh şərtləri ilə bağlı 8 yanvar 1918-ci il tarixli çıxışında qeyd edilmişdir. Bununla belə, onun əsas müttəfiq həmkarları (Fransada , Böyük Britaniyadan Devid Lloyd Corc və İtaliyadan Vittorio Emanuele Orlando) Vilson idealizminin tətbiqinə şübhə ilə yanaşırdılar.
ABŞ 6 aprel 1917-ci ildə İttifaq dövlətlərinə qarşı mübarizədə Antantaya qoşulmuşdu. Onun müharibəyə girməsi qismən Almaniyanın Fransa və İngiltərəyə gedən ticarət gəmilərinə qarşı sualtı müharibəni bərpa etməsi və həmçinin Zimmermanın teleqramı ilə bağlı idi. Bununla belə, Vilson Avropada böyük güclər arasında uzun müddətdir davam edən gərginlikdə ABŞ-ın iştirakından yayınmaq istəyirdi. O həmçinin Amerikanın müharibədə iştirakını millətçi mübahisələrdən və ya ambisiyalardan ayırmağa çalışmaq istəyirdi. Rusiya hökumətinin süqutundan sonra bolşeviklər müttəfiqlər arasında bağlanmış gizli müqavilələri ifşa etdikdə mənəvi məqsədlərə ehtiyac daha da aktuallaşdı. Vilsonun çıxışı həmçinin 1917-ci il Oktyabr inqilabından dərhal sonra Vladimir Leninin 1917-ci il noyabr cavab verirdi.
Vilsonun çıxışı bir çox daxili mütərəqqi ideyaları götürdü və onları xarici siyasətə (azad ticarət, açıq razılaşmalar, demokratiya və öz müqəddəratını təyin etmə) çevirdi. Üç gün əvvəl Böyük Britaniyanın Baş Naziri Lloyd Corc, Vilsonun çıxışı ilə müəyyən oxşarlıqlar daşıyan, lakin təzminatların mərkəzi güclər tərəfindən ödənilməsini təklif edən və Osmanlı imperiyasının türk olmayan vətəndaşlarına verdiyi vədlərdə daha qeyri-müəyyən olan Böyük Britaniyanın müharibə məqsədlərindən bəhs edən çıxış etdi. Çıxışdakı On dörd maddə xarici siyasət müşaviri başçılıq etdiyi təxminən 150 məsləhətçidən ibarət "Inquiry" qrupunun gözlənilən sülh konfransında ortaya çıxa biləcək mövzularla bağlı araşdırmasına əsaslanırdı.
Məzmunu
Maddələr
- Bütün danışıqlar açıq bir şəkildə olmalıdır, gizli danışıqlar bu normalar ziddir.
- Sərhəd suları xaricindəki dəniz sahələrində tam sərbəstlik hüququ.
- Ticarət azadlığı və maliyyə maneələrinin aradan qaldırılması.
- Daxili təhlükəsizliyi təmin etməyə yetəcək qədər silahlanma və daha artığının olmamasına dair öhdəlik.
- Dekolonizasiya təşkil edilməli və bu koloniyalardakı hüquqlar müstəmləkə və müstəmləkə himayədarı arasında bərabər bölünməlidir.
- Rusiya torpaqlarindaki xarici birliklər ayrılmalı və Rusiyanın istədiyi kimi inkişafına şərait yaradılmalı.
- Almaniyanin işğal etdiyi Elzas Lotorengiya Fransaya qaytarılması.
- Avstriya-Macarıstan xalqının inkişafı üçün sərbəst şərait.
- İtaliyanın milli sərhədlərinin bərpası.
- Belçika torpaqlarinin boşaldılması və onun suverenliyinin tanınması.
- Rumıniya, Serbiya və Monteneqro işğaldan azad edilməlidir.
- Türkiyənin Osmanlı İmperiyası ərazisi suverenliyini qazanmalıdır, lakin onların hakimiyyətində olan dövlətlər müstəqil muxtariyyət əldə etməlidilər. Dardanel boğazı ticarət üçün açıq olmalıdır.
- Polşanın bütün ərazisini əhatə edən və dənizə çıxışı olan müstəqil Polşa dövləti yaradılmalıdır.
- Eyni böyük və kiçik millətlərin siyasi müstəqilliyi və ərazi bütövlüyü qarşılıqlı təminat verən və onların qorunması üçün xüsusi Millətlər liqası yaradılmalıdır.
Xülasəsi
- Ölkələr arasında heç bir gizli ittifaqlar olmamalıdır.
- Azad dənizlərin sülh və müharibə zənnində.
- Xalqlar arasında ticarət maneələrin azaldılması.
- Silahların ümumi azaldılması.
- Əhalinin maraqlarına müstəmləkə iddialarının tənzimlənməsi haqqında olan müstəmləkə səlahiyyətləri.
- Rusiya ərazisinin evakuasiyası.
- Almaniya və Belçika ərazilərin bərpası.
- Alsak-Lorrren daxil olmaqla, bütün Fransız ərazinin evakuasiyası.
- Milli aydın anlaşılması xətt İtalyan sərhədlərinin düzəltmə.
- Avstriya-Macarıstan müxtəlif milli qrupları üçün müstəqillik.
- Balkan xalqlarının bərpası və Serbiya üçün dənizə sərbəst girişi.
- Çanaqqala vasitəsilə Türkiyə azlıqların qorunması və bütün millətlərin gəmilərinin azad keçidi.
- Dənizə çıxışı, o cümlədən Polşa üçün müstəqillik.
- Millətlər liqasının "eyni böyük və kiçik millətlərin siyasi müstəqilliyi və ərazi bütövlüyü qarşılıqlı təminat verir" üçün qorumaq.
İstinadlar
Xarici keçidlər
- Wilson's shorthand notes from the Library of Congress
- "Wilson on Germany and the Fourteen Points" by John L. Snell
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
On dord madde Birinci Dunya muharibesine son qoymaq ucun sulh danisiqlari ucun istifade edilmeli olan sulh prinsipleri haqqinda beyanat Prinsipler prezident Vudro Vilsonun ABS Konqresinde muharibe meqsedleri ve sulh sertleri ile bagli 8 yanvar 1918 ci il tarixli cixisinda qeyd edilmisdir Bununla bele onun esas muttefiq hemkarlari Fransada Boyuk Britaniyadan Devid Lloyd Corc ve Italiyadan Vittorio Emanuele Orlando Vilson idealizminin tetbiqine subhe ile yanasirdilar 8 yanvar 1918 ci il ABS prezidenti Vudro Vilsonun cixisi ABS 6 aprel 1917 ci ilde Ittifaq dovletlerine qarsi mubarizede Antantaya qosulmusdu Onun muharibeye girmesi qismen Almaniyanin Fransa ve Ingiltereye geden ticaret gemilerine qarsi sualti muharibeni berpa etmesi ve hemcinin Zimmermanin teleqrami ile bagli idi Bununla bele Vilson Avropada boyuk gucler arasinda uzun muddetdir davam eden gerginlikde ABS in istirakindan yayinmaq isteyirdi O hemcinin Amerikanin muharibede istirakini milletci mubahiselerden ve ya ambisiyalardan ayirmaga calismaq isteyirdi Rusiya hokumetinin suqutundan sonra bolsevikler muttefiqler arasinda baglanmis gizli muqavileleri ifsa etdikde menevi meqsedlere ehtiyac daha da aktuallasdi Vilsonun cixisi hemcinin 1917 ci il Oktyabr inqilabindan derhal sonra Vladimir Leninin 1917 ci il noyabr cavab verirdi Vilsonun cixisi bir cox daxili mutereqqi ideyalari goturdu ve onlari xarici siyasete azad ticaret aciq razilasmalar demokratiya ve oz muqedderatini teyin etme cevirdi Uc gun evvel Boyuk Britaniyanin Bas Naziri Lloyd Corc Vilsonun cixisi ile mueyyen oxsarliqlar dasiyan lakin tezminatlarin merkezi gucler terefinden odenilmesini teklif eden ve Osmanli imperiyasinin turk olmayan vetendaslarina verdiyi vedlerde daha qeyri mueyyen olan Boyuk Britaniyanin muharibe meqsedlerinden behs eden cixis etdi Cixisdaki On dord madde xarici siyaset musaviri basciliq etdiyi texminen 150 meslehetciden ibaret Inquiry qrupunun gozlenilen sulh konfransinda ortaya cixa bilecek movzularla bagli arasdirmasina esaslanirdi MezmunuMaddeler Butun danisiqlar aciq bir sekilde olmalidir gizli danisiqlar bu normalar ziddir Serhed sulari xaricindeki deniz sahelerinde tam serbestlik huququ Ticaret azadligi ve maliyye maneelerinin aradan qaldirilmasi Daxili tehlukesizliyi temin etmeye yetecek qeder silahlanma ve daha artiginin olmamasina dair ohdelik Dekolonizasiya teskil edilmeli ve bu koloniyalardaki huquqlar mustemleke ve mustemleke himayedari arasinda beraber bolunmelidir Rusiya torpaqlarindaki xarici birlikler ayrilmali ve Rusiyanin istediyi kimi inkisafina serait yaradilmali Almaniyanin isgal etdiyi Elzas Lotorengiya Fransaya qaytarilmasi Avstriya Macaristan xalqinin inkisafi ucun serbest serait Italiyanin milli serhedlerinin berpasi Belcika torpaqlarinin bosaldilmasi ve onun suverenliyinin taninmasi Ruminiya Serbiya ve Monteneqro isgaldan azad edilmelidir Turkiyenin Osmanli Imperiyasi erazisi suverenliyini qazanmalidir lakin onlarin hakimiyyetinde olan dovletler musteqil muxtariyyet elde etmelidiler Dardanel bogazi ticaret ucun aciq olmalidir Polsanin butun erazisini ehate eden ve denize cixisi olan musteqil Polsa dovleti yaradilmalidir Eyni boyuk ve kicik milletlerin siyasi musteqilliyi ve erazi butovluyu qarsiliqli teminat veren ve onlarin qorunmasi ucun xususi Milletler liqasi yaradilmalidir Xulasesi Olkeler arasinda hec bir gizli ittifaqlar olmamalidir Azad denizlerin sulh ve muharibe zenninde Xalqlar arasinda ticaret maneelerin azaldilmasi Silahlarin umumi azaldilmasi Ehalinin maraqlarina mustemleke iddialarinin tenzimlenmesi haqqinda olan mustemleke selahiyyetleri Rusiya erazisinin evakuasiyasi Almaniya ve Belcika erazilerin berpasi Alsak Lorrren daxil olmaqla butun Fransiz erazinin evakuasiyasi Milli aydin anlasilmasi xett Italyan serhedlerinin duzeltme Avstriya Macaristan muxtelif milli qruplari ucun musteqillik Balkan xalqlarinin berpasi ve Serbiya ucun denize serbest girisi Canaqqala vasitesile Turkiye azliqlarin qorunmasi ve butun milletlerin gemilerinin azad kecidi Denize cixisi o cumleden Polsa ucun musteqillik Milletler liqasinin eyni boyuk ve kicik milletlerin siyasi musteqilliyi ve erazi butovluyu qarsiliqli teminat verir ucun qorumaq IstinadlarUnger Irwin These United States the questions of our past 3 Englewood Cliffs NJ Prentice Hall ISBN 9780139151330 Hannigan Robert E The Great War and American Foreign Policy 1914 24 ingilis University of Pennsylvania Press 2016 125 129 ISBN 9780812248593 Xarici kecidlerWilson s shorthand notes from the Library of Congress Wilson on Germany and the Fourteen Points by John L Snell