Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vandeya üsyanı (fr. Guerre de Vendée) — Fransa Burjua İnqilabı dövründə yeni yaranmış Respublika hakimiyyətinə qarşı baş vermiş ən mühüm silahlı hərəkat.
| Vandeya üsyanı | |||
|---|---|---|---|
| Böyük Fransa inqilabı | |||
 Anri de Laroşjaklen Şole hücumunda. Pol Emil Butinyinin portreti. Şole tarix və incəsənət muzeyi | |||
| Tarix | 1793-1796, 1799-1800 | ||
| Yeri | Vandeya, Şimali de-Sevr (Puatu), cənubi Men və Luara (Anju), Luara-Atlantik (Bretan) | ||
| Nəticəsi | Birinci Fransa Respublikasının qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Üsyanın zirvə nöqtəsi Respublika təqvimi üzrə I illə (1793) IV ilin (1796) arasında olmuşdur. Vandeya üsyanı Fransanın qərbində göylər (respublika tərəfdarları) və ağlar (respublika əleyhdarları) arasında olan vətəndaş müharibəsinin ümumiləşdirilmiş adıdır. Bu hərəkat şuanlarla üzvi əlaqəyə malik idi, bəzən bu münaqişələri Qərbdə olan müharibə də adlandırırlar. Şuanlar Luara çayının sağ sahilində fəaliyyət göstərirdi, Vandeya üsyanı isə sol sahilində baş vermişdi. Vandeya termini həmçinin çaydan cənubda da baş vermiş üsyanı ifadə edir.
Bütün Fransada olduğu kimi Vandeyada da 1789-1792-ci illər arasında çoxsaylı kəndli qiyamları baş veriridi. Vandeya üsyanı başlayarkən ilik öncə kəndli üsyanı kimi başlamışdı, daha sonra isə əksinqilabi xarakter aldı.
1795-ci ildəki kiçik sülh dövrü nəzərə alınmazsa, müharibə dayanmadan üç il ərzində davam etdi, 200 000-dən çox insanın ölümünə və kütləvi dağıntılarla yadda qaldı.
Tarixşünaslıqda Vandeya məsələsi
Vandeya üsyanının tarixi araşdırılması tarix məktəblərinin arasındakı ideoloji ziddiyyyətlərə görə tarixçilər, alimlər və publisisitlər arasında çoxsaylı münaqişələrlə yadda qaldı. Bu mübahisələrin nəticəsində də, iki fərqli düşüncəni müdafiə edən kitablar ortaya çıxdı. Bunların bir qismində inqilab, digərində isə vandeyalılar mədh edilirdi.
Müharibəyə dair ilk mətnlər orada iştirak etmiş şəxslərin xatirələrindən ibarət idi. Bu xatirə müəllliflərinin içində royalistlər , , , , , , və respublikaçılar, , , , , , , və digərləridir. Bunlarım içərisində ən maraqlısı dul xanımı olan kəndlilərin krallarını və kilsələrini müdafiə etmək üçün üsyana necə başladığlarından bəhs edən xatirələrdir.
XIX əsrdə bir qism tarixçilər arxivləri tədqiq edərək, digər bir qism isə Vandeya müdafiəçilərinin xatirələrini araşdıraraq əsərlər ortaya qoymuş və bir-biriləri ilə mübarizəyə girişmişdilər. Bu mübarizənin əsas tərəfləri aşağıdakılardır.
- tələbəsi olan 11 cildlik xatirə və arxiv materialları dərc etmişdir (məsələn jurnalını). Respublikaçıların mövqeyini tamamilə qəbul etmiş tədqiqatçı üsyanın kütləviliyinə dair bütün iddiaları rədd edir və onu zadəgan və keşişlərin sui-qəsdi ilə cahil kəndlilərin hərakatı kimi təqdim edirdi. Ondan əlavə , və də üsyana dair araşdırmalar aparmışlar.
- görüşləri ilə seçilən , , , , kimi tədqiqatçıların fikirlərinə görə, kəndli ordusu son dərəcə dindar, öz ağaların bağlı, kilsəni və kral hakimiyyətini bərpa etmək məqsədilə təşkil olunmuşlar.
Əsasən şifahi məlumatlardan ibarət toplu əsərlərə əsaslanan "ağ" müəlliflər 1793-1794-cü illərin ağır repressiyalarına diqqət ayırmışlar. "Göylər" isə Respublika arxivlərində tədqiqatlarını aparmışlar. Müasir dövrdəki "ağ" müəlliflərə və da əlavə etmək olar.
Revizionist tarixşünaslıq
XX əsrdə tarixi tədqiqatlarda köklü dəyişikliklər baş verdi. bu dövrdəki tarixi araşdırmaların , və Çarlz Tilli üçlüyündən ibarət olan və elmi tarixçi adını verdiyi yazıçılardan olduğunu deyir. .
1920-ci illərdə belə hesab edir ki, Vandeya üsyanının səbəblərini həmin dövrün sosial-iqtisadi vəziyyətində axtarmaq lazımdır.
1950-ci illərin əvvəllərində yazırdı ki, üsyanın səbəbləri nə ruhanilərin vətəndaşlığa keçirilməsi, nə XVI Lüdovikin edamında və nə də səfərbərlik elanında axtarmaq lazım deyil, bu səbəbləri ilk növbədə Vandey əhalisinin kasıblığında axtarmaq lazımdır. İnqilab Baş Ştatlarda 1789-cu ildə elan edildiyi kimi əhalinin ümidlərini doğrulda bilmədi, Vandeya əhalisinin əksəriyyəti feodal mükəlləfiyyətlərin ləğvindən fayda götürə bilmədi, burada ən çox qazanan burjuaziya və tacirlər oldu. Ənənəvi ukladın pozulması, ruhanilərlə bağlı keçirilən islahatlar bu işdə yalnız partlamağa hazır barıt çəlləyinin içinə düşən qığılcım zərrəciyi rolunu oynamışdı.
[[Sart (departament (Fransa)|Sart]] departamentinin üzərində apardığı ətraflı tədqiqatdan sonra Pol Bua problemi daha dərinləşdirir və bildidir ki, kəndlilərdə burjuaziayaya olan nifrət kəndlə şəhər arasında olan uçurumun dərinliyindən xəbər verir və üsyanın əsas səbəbləri İnqilabdan çox əvvəlki dövrlərdə yaranmağa başlamışdı.
Bu fikir amerikan sosioloqu Çarlz Tillinin əsərlərində də təkrarlanır və bildirilir ki, Fransa şəhərlərinin XVIII əsrdəki inkişafı, iqtisadi işğalçılıq və siyasi hakimiyyətin monopoloiyalaşdırılması cəhdləri kəndlilərin etirazı və nifrəti ilə qarşılanmışdı. Vandeya üsyanı bu etrazın yalnız bir nümunəsidir.
da öz növbəsində "torpağı becərən olmayıb, yalnız onun ticarəti ilə məşğul olan və milli mülkiyyətə sahib çıxan burjuaziyaya qarşı üsyana qalxmağa" yönəlmiş çoxsaylı kasıb kəndli kütlələrini təsvir edir. O yazır ki, kəndli üsyanı kortəbii və plansız olaraq başlamışdı, kəndlilər "nə köhnə rejimin tərəfdarları, nə də deyildilər və zadəganlar onun geniş vüsət almasından heyrətə düşmüşdülər.
Səbəbləri
1793-cü ilin əvvəllərində gənc fransız respublikası ağır vəziyyətlə üzləşmişdi. Onun ordusu Avstriya, Prussiya, İngiltərə, İspaniya, Hollandiya, İngiltərə və digər kiçik ölkələrin təşkil etdiyi koalisiya qüvvələri qarşısında say üstünlüyünü itirmişdi. Orduda təchizat işləri pis təşkil edilmişdi və kütləvi oğurluq halları baş verirdi. Yarıçılpaq, yarıac əsgərlərin bir çoxu qanunların onlara inkan verdiyi hüquqdan yararlanaraq, öz evlərinə qayıdırdılar. Fevral ayında ordunun sayı 400 000-dən 228 000-dək azalmışdı. Bütün bunlara görə Konvent 1793-cü ilin fevralın 24-də yeni 300 000 nəfərlik məcburi əsgər çağırışını ehtiva edən dekret qəbul etmişdi.
1791 və 1792-ci illlərdə baş verən çağırışlardan fərqli olaraq bu dekret əhali tərəfindən müqavimətlə üzləşdi. Ən güclü etiraz Fransanın qərbindəki Vandeyada, daha dəqiqi Luara çayının aşağı axınındakı və ondan cənubda yerləşən Vandeya, Aşağı Luara, De Sevr və Men-Luara departamentlərində baş verdi.
Bu əsgər çağırışı üsyanın qalxmasının əsas səbəbkarı olmasa da, ona təkanverici qüvvə rolu oynamışdı. Burada Fransanın ucqarındakı kəndli və sənətkarların yeniliklərə qarşı şübhəli davranmaları özünəməxsus rol oynamışdı. İnqilabi yeniliklər kəndlilərin ənənəvi yaşayış üslubunu pozmuş, onların çoxəsrlik həyat tərzini dəyişdirmişdi. Vergilərin artırılması onların vəziyyətini daha da çətinləşdirmişdi. Yerli səviyyədə aparılan islahatlar nəticəsində kilsə yeparxiyalarının ənənəvi sərhədləri pozulmuş, departamentlərin dəqiq xəritələri isə çap edilməmişdi. Dindar əhali xüsusilə, and içməmiş ruhanilərin təqiqbi prosesinə ciddi münasibət göstərmişdi. Artıq 1792-ci ildə yeni hakimiyyətə qarşı qiyam cəhdləri olsa da, onlar vaxtında yatırılmış və kütləvi üsyan halı olmamışdı. Lakin, bütün bu proseslərin əlavə olaraq əsgəri çağırış da əlavə edildikdə, kəndlilərin səbir kasası daşmış və Vandeya əhalisi Respublikaya qarşı royalist üsyünın əsas hərəkətverici qüvvəsi rolunu oynamışdı.
Üsyanın başlanğıcı
Üsyan 1793-cü il mart ayında Sen Floran-sür-Luarda başlamışdı, lakin çox keçmədən Bokajın bütün kəndlərini əhatə etmişdi. Üsyançılar yarğanlar, meşələr və kolluqlardan ibarət olan ərazinin topoqrafik xüsusiyyətlərindən istifadə edərək, respublika qoşunlarını təkcə öz ərazisində məğlub etməyə çalışmırdılar, həm də qonşu əyalətlərə soxularaq orada qiyam əhval-ruhiyyəsini yaymağa çalışırdılar.
Üsyan son dərəcə sürətlə yayılırdı. Martın 4-də şəhəri komendantı öldürüldü, 10-da kəndli dəstələri şəhərinə , 12-də Sen-Floranı ələ keçirmişdilər. Bir neçə gün ərzində kəndliləri üsyana çağıran kilsə zəngləri aramsız çalırdı və üsyançıların sayı 100 000 nəfərə çatmışdı.
Üsyan başçılarından (, , , Laroşjaklen, , , ) ilk beşi yerli zadəganlardan, digər ikisi isə üçüncü silkdən idi (Pen-an-Mojdan olan quşçubaşı Katalino və Monlevriyedən olan mehtər Stoffle). Üsyançıların komandanı seçilmiş Katalino martın 15-də Şoleni aldı, burada 700 əsir və 4 top ələ keçirdi.
Bu dövrdə Vandeyada böyük qoşunlar mövcud deyildi, kiçik qruplara bölünmüş [[Milli Qvardiya(Böyük Fransa İnqilabı)|Milli Qvardiya]] qüvvələri isə, üsyançılara qarşı effektiv mübarizə apara bilmirdi. Respublika ordusunun başçısı kəndlilərin tarlalara getməsindən istifadə edərək 3000 əsgər və 7 topla Şantone şəhərini tutdu, lakin martın 19-da onun dəstəsi Sen-Vensan yaxınlığında məğlubiyyətə uğradı, bundan sonra isə şalanna hücum edərək tutdu.
İstinadlar
- Jan-Kleman Martin, Vandeya və inqilab. Yazılan tarixin yaddaşı, Perrin, collection Tempus, 2007, səh. 68-69
- Jan-Kleman Martin, Vandeya və inqilab. Yazılan tarixin yaddaşı, Perrin, collection Tempus, 2007, səh. 69-70
- Jan-Kleman Martin, Vandeya və inqilab. Yazılan tarixin yaddaşı, Perrin, collection Tempus, 2007, səh 69-70
- Jan-Kleman Martin, Vandeya və inqilab. Yazılan tarixin yaddaşı, , collection , 2007, səh. 70-71
- Jan-Kleman Martin, Vandeya və inqilab. Yazılan tarixin yaddaşı, Perrin, collection , 2007, səh. 68-69. Buna baxmayaraq, "ağ" alimlərin fikrincə bu üç alim də "göy"lərdən idi.
- Alber Matye, Jironda və Dağ, Fransa İnqilabı,cild 2, Denoël, collection Médiations, n° 249, 1993
- Marsel Foşo, 1793 Vandeya üsyanı. İqtisadi və sosial aspektlər, 1953
- Pol Bua Qərbdəki kəndlilər, 1960
- Çarlz Till, Vandeya, 1793-cü il əksinqilabının sosioloji analizi, Harvard, 1964.
- Alber Sobul, Fransa İnqilabı, Gallimard, collection Tel, 1982
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vandeya usyani fr Guerre de Vendee Fransa Burjua Inqilabi dovrunde yeni yaranmis Respublika hakimiyyetine qarsi bas vermis en muhum silahli herekat Vandeya usyaniBoyuk Fransa inqilabiAnri de Larosjaklen Sole hucumunda Pol Emil Butinyinin portreti Sole tarix ve incesenet muzeyiTarix 1793 1796 1799 1800Yeri Vandeya Simali de Sevr Puatu cenubi Men ve Luara Anju Luara Atlantik Bretan Neticesi Birinci Fransa Respublikasinin qelebesiMunaqise terefleriBirinci Fransa Respublikasi Boyuk BritaniyaKomandan lar Larosjaklen Tereflerin quvvesi130 000 150 000 80 000Itkiler30 000 170 000 Dinc ehali ile birlikde itkilerin 4 1 den 5 1 e qederi respublikacilara aiddir Vikianbarda elaqeli mediafayllar Usyanin zirve noqtesi Respublika teqvimi uzre I ille 1793 IV ilin 1796 arasinda olmusdur Vandeya usyani Fransanin qerbinde goyler respublika terefdarlari ve aglar respublika eleyhdarlari arasinda olan vetendas muharibesinin umumilesdirilmis adidir Bu herekat suanlarla uzvi elaqeye malik idi bezen bu munaqiseleri Qerbde olan muharibe de adlandirirlar Suanlar Luara cayinin sag sahilinde fealiyyet gosterirdi Vandeya usyani ise sol sahilinde bas vermisdi Vandeya termini hemcinin caydan cenubda da bas vermis usyani ifade edir Butun Fransada oldugu kimi Vandeyada da 1789 1792 ci iller arasinda coxsayli kendli qiyamlari bas veriridi Vandeya usyani baslayarken ilik once kendli usyani kimi baslamisdi daha sonra ise eksinqilabi xarakter aldi 1795 ci ildeki kicik sulh dovru nezere alinmazsa muharibe dayanmadan uc il erzinde davam etdi 200 000 den cox insanin olumune ve kutlevi dagintilarla yadda qaldi Tarixsunasliqda Vandeya meselesiVandeya usyaninin tarixi arasdirilmasi tarix mekteblerinin arasindaki ideoloji ziddiyyyetlere gore tarixciler alimler ve publisisitler arasinda coxsayli munaqiselerle yadda qaldi Bu mubahiselerin neticesinde de iki ferqli dusunceni mudafie eden kitablar ortaya cixdi Bunlarin bir qisminde inqilab digerinde ise vandeyalilar medh edilirdi Muharibeye dair ilk metnler orada istirak etmis sexslerin xatirelerinden ibaret idi Bu xatire muellliflerinin icinde royalistler ve respublikacilar ve digerleridir Bunlarim icerisinde en maraqlisi dul xanimi olan kendlilerin krallarini ve kilselerini mudafie etmek ucun usyana nece basladiglarindan behs eden xatirelerdir XIX esrde bir qism tarixciler arxivleri tedqiq ederek diger bir qism ise Vandeya mudafiecilerinin xatirelerini arasdiraraq eserler ortaya qoymus ve bir birileri ile mubarizeye girismisdiler Bu mubarizenin esas terefleri asagidakilardir telebesi olan 11 cildlik xatire ve arxiv materiallari derc etmisdir meselen jurnalini Respublikacilarin movqeyini tamamile qebul etmis tedqiqatci usyanin kutleviliyine dair butun iddialari redd edir ve onu zadegan ve kesislerin sui qesdi ile cahil kendlilerin herakati kimi teqdim edirdi Ondan elave ve de usyana dair arasdirmalar aparmislar gorusleri ile secilen kimi tedqiqatcilarin fikirlerine gore kendli ordusu son derece dindar oz agalarin bagli kilseni ve kral hakimiyyetini berpa etmek meqsedile teskil olunmuslar Esasen sifahi melumatlardan ibaret toplu eserlere esaslanan ag muellifler 1793 1794 cu illerin agir repressiyalarina diqqet ayirmislar Goyler ise Respublika arxivlerinde tedqiqatlarini aparmislar Muasir dovrdeki ag muelliflere ve da elave etmek olar Revizionist tarixsunasliq XX esrde tarixi tedqiqatlarda koklu deyisiklikler bas verdi bu dovrdeki tarixi arasdirmalarin ve Carlz Tilli ucluyunden ibaret olan ve elmi tarixci adini verdiyi yazicilardan oldugunu deyir 1920 ci illerde bele hesab edir ki Vandeya usyaninin sebeblerini hemin dovrun sosial iqtisadi veziyyetinde axtarmaq lazimdir 1950 ci illerin evvellerinde yazirdi ki usyanin sebebleri ne ruhanilerin vetendasliga kecirilmesi ne XVI Ludovikin edaminda ve ne de seferberlik elaninda axtarmaq lazim deyil bu sebebleri ilk novbede Vandey ehalisinin kasibliginda axtarmaq lazimdir Inqilab Bas Statlarda 1789 cu ilde elan edildiyi kimi ehalinin umidlerini dogrulda bilmedi Vandeya ehalisinin ekseriyyeti feodal mukellefiyyetlerin legvinden fayda goture bilmedi burada en cox qazanan burjuaziya ve tacirler oldu Enenevi ukladin pozulmasi ruhanilerle bagli kecirilen islahatlar bu isde yalniz partlamaga hazir barit celleyinin icine dusen qigilcim zerreciyi rolunu oynamisdi Sart departament Fransa Sart departamentinin uzerinde apardigi etrafli tedqiqatdan sonra Pol Bua problemi daha derinlesdirir ve bildidir ki kendlilerde burjuaziayaya olan nifret kendle seher arasinda olan ucurumun derinliyinden xeber verir ve usyanin esas sebebleri Inqilabdan cox evvelki dovrlerde yaranmaga baslamisdi Bu fikir amerikan sosioloqu Carlz Tillinin eserlerinde de tekrarlanir ve bildirilir ki Fransa seherlerinin XVIII esrdeki inkisafi iqtisadi isgalciliq ve siyasi hakimiyyetin monopoloiyalasdirilmasi cehdleri kendlilerin etirazi ve nifreti ile qarsilanmisdi Vandeya usyani bu etrazin yalniz bir numunesidir da oz novbesinde torpagi beceren olmayib yalniz onun ticareti ile mesgul olan ve milli mulkiyyete sahib cixan burjuaziyaya qarsi usyana qalxmaga yonelmis coxsayli kasib kendli kutlelerini tesvir edir O yazir ki kendli usyani kortebii ve plansiz olaraq baslamisdi kendliler ne kohne rejimin terefdarlari ne de deyildiler ve zadeganlar onun genis vuset almasindan heyrete dusmusduler SebebleriKilse yeparxiyalarinin 1789 cu ildeki erazilerini tesvir eden xerite 1793 cu ilin evvellerinde genc fransiz respublikasi agir veziyyetle uzlesmisdi Onun ordusu Avstriya Prussiya Ingiltere Ispaniya Hollandiya Ingiltere ve diger kicik olkelerin teskil etdiyi koalisiya quvveleri qarsisinda say ustunluyunu itirmisdi Orduda techizat isleri pis teskil edilmisdi ve kutlevi ogurluq hallari bas verirdi Yaricilpaq yariac esgerlerin bir coxu qanunlarin onlara inkan verdiyi huquqdan yararlanaraq oz evlerine qayidirdilar Fevral ayinda ordunun sayi 400 000 den 228 000 dek azalmisdi Butun bunlara gore Konvent 1793 cu ilin fevralin 24 de yeni 300 000 neferlik mecburi esger cagirisini ehtiva eden dekret qebul etmisdi 1791 ve 1792 ci illlerde bas veren cagirislardan ferqli olaraq bu dekret ehali terefinden muqavimetle uzlesdi En guclu etiraz Fransanin qerbindeki Vandeyada daha deqiqi Luara cayinin asagi axinindaki ve ondan cenubda yerlesen Vandeya Asagi Luara De Sevr ve Men Luara departamentlerinde bas verdi Bu esger cagirisi usyanin qalxmasinin esas sebebkari olmasa da ona tekanverici quvve rolu oynamisdi Burada Fransanin ucqarindaki kendli ve senetkarlarin yeniliklere qarsi subheli davranmalari ozunemexsus rol oynamisdi Inqilabi yenilikler kendlilerin enenevi yasayis uslubunu pozmus onlarin coxesrlik heyat terzini deyisdirmisdi Vergilerin artirilmasi onlarin veziyyetini daha da cetinlesdirmisdi Yerli seviyyede aparilan islahatlar neticesinde kilse yeparxiyalarinin enenevi serhedleri pozulmus departamentlerin deqiq xeriteleri ise cap edilmemisdi Dindar ehali xususile and icmemis ruhanilerin teqiqbi prosesine ciddi munasibet gostermisdi Artiq 1792 ci ilde yeni hakimiyyete qarsi qiyam cehdleri olsa da onlar vaxtinda yatirilmis ve kutlevi usyan hali olmamisdi Lakin butun bu proseslerin elave olaraq esgeri cagiris da elave edildikde kendlilerin sebir kasasi dasmis ve Vandeya ehalisi Respublikaya qarsi royalist usyunin esas hereketverici quvvesi rolunu oynamisdi Usyanin baslangiciUsyan 1793 cu il mart ayinda Sen Floran sur Luarda baslamisdi lakin cox kecmeden Bokajin butun kendlerini ehate etmisdi Usyancilar yarganlar meseler ve kolluqlardan ibaret olan erazinin topoqrafik xususiyyetlerinden istifade ederek respublika qosunlarini tekce oz erazisinde meglub etmeye calismirdilar hem de qonsu eyaletlere soxularaq orada qiyam ehval ruhiyyesini yaymaga calisirdilar Usyan son derece suretle yayilirdi Martin 4 de seheri komendanti olduruldu 10 da kendli desteleri seherine 12 de Sen Florani ele kecirmisdiler Bir nece gun erzinde kendlileri usyana cagiran kilse zengleri aramsiz calirdi ve usyancilarin sayi 100 000 nefere catmisdi Usyan bascilarindan Larosjaklen ilk besi yerli zadeganlardan diger ikisi ise ucuncu silkden idi Pen an Mojdan olan quscubasi Katalino ve Monlevriyeden olan mehter Stoffle Usyancilarin komandani secilmis Katalino martin 15 de Soleni aldi burada 700 esir ve 4 top ele kecirdi Bu dovrde Vandeyada boyuk qosunlar movcud deyildi kicik qruplara bolunmus Milli Qvardiya Boyuk Fransa Inqilabi Milli Qvardiya quvveleri ise usyancilara qarsi effektiv mubarize apara bilmirdi Respublika ordusunun bascisi kendlilerin tarlalara getmesinden istifade ederek 3000 esger ve 7 topla Santone seherini tutdu lakin martin 19 da onun destesi Sen Vensan yaxinliginda meglubiyyete ugradi bundan sonra ise salanna hucum ederek tutdu IstinadlarJan Kleman Martin Vandeya ve inqilab Yazilan tarixin yaddasi Perrin collection Tempus 2007 seh 68 69 Jan Kleman Martin Vandeya ve inqilab Yazilan tarixin yaddasi Perrin collection Tempus 2007 seh 69 70 Jan Kleman Martin Vandeya ve inqilab Yazilan tarixin yaddasi Perrin collection Tempus 2007 seh 69 70 Jan Kleman Martin Vandeya ve inqilab Yazilan tarixin yaddasi collection 2007 seh 70 71 Jan Kleman Martin Vandeya ve inqilab Yazilan tarixin yaddasi Perrin collection 2007 seh 68 69 Buna baxmayaraq ag alimlerin fikrince bu uc alim de goy lerden idi Alber Matye Jironda ve Dag Fransa Inqilabi cild 2 Denoel collection Mediations n 249 1993 Marsel Foso 1793 Vandeya usyani Iqtisadi ve sosial aspektler 1953 Pol Bua Qerbdeki kendliler 1960 Carlz Till Vandeya 1793 cu il eksinqilabinin sosioloji analizi Harvard 1964 Alber Sobul Fransa Inqilabi Gallimard collection Tel 1982