Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Udegeylər, удэге́ (1956 ilə qədər— Udexeyç', həmcinin Ydexe) — Rusiya Federasiyasında Uzaq şərq bölgəsində yayılmış yerli xalq. Monqoloid irqinə mənsubdurlar.
 | |||
| Ümumi sayı | |||
|---|---|---|---|
| 1700 | |||
| Yaşadığı ərazilər | |||
| |||
| Dili | |||
| Dini | |||
| Şamanizm, , | |||
| Qohum xalqlar | |||
Dil — Udegey dili Tunqus-mancur dillərinin amur qrupunda danışırlar. Oroçi dilinə yaxınlığı ilə seçilir. Hazırda əhalinin böyük əksəriyyəti rus dilində danışır.
Sayları
- 2002-ci ilə olan məlumata əsasən udegeylərin əraziyə görə sayları
- Kerasnıy Yar kəndi - 378 nəf
- Aqzu kəndi - 120
- Qvasyoqi kəndi - 146
2002-ci il məlumatına əsasən Rusiya ərazisində 1657, Ukraynad isə 2001 ilə olan məlumata əsasən 41 nəfər udegey müəyyənləşmişdir. Sorğu nəticəsində 42 nəfərdən cəmi 8 (19 %) udegey dilini doğma dili hesab etmişdir. Altı nəfər doğma dillərinin ukrayn, yerdə qalanlar isə rus dili olduğunu bildirmişlər.
Bununla da Rusiya və Ukraynada olan udegeylərin ümumi sayı 1,7 min nəfər təşkil etmişdir.
- SSRİ/Rusiyada sayları
Tarixi
Udegeylər əsasən Primorsk diyarı ərazisinfə yayılmışlar. Onlara həmçinin Xabarovsk diyarında belə rast gəlinir. Xüsusi ilə Ussuri və Amur çayı hövzələrində yayılmışlar.
IV–VI əsrlərdə onların 7 qəbiləsi Yapon dənizi sahillərində yaşayırdı. Udegeylər tarixləri boyunca Nanaylar, Evenklərlə əlaqə yaratmışlar. Orolarla isə daha sıx əlaqə qurulmuşdur. Əraziyə gələn rurlar bu iki xalqı bir-birindən seçə bilmirdilər.
Rusların bölgələ gəlməsinə qədər onların yazısı olmamışdır. 1930-cu illərdə rus əlifbası əsasında əlifbası yaradılmışdır. Əsasən Şamanizm və Animizm geniş yayılmışdır. Ruslar onları xristianlaşdırmışlar. Az bir qisim şamanizmdə qalır. Onların əsas məşğuliyyəti ovçuluq olmuşdur. Ov Ayı və Amur pələnginə qarşı belə həyata keçirilmişdir. Kişilər ovçuluq qadınlar isə yığıcılıqla məşğul olurdular.
Hazırkı vəziyyət
2002-ci il məlumatına görə hazırfa dünyada 1657 nəfər udegey yaşayır. Bununla belə onların böyük hissəsi şəhər və qəsəbələrdə yaşayırlar. Bu yaşayış məntəqələrinin böyük əksəriyyətində ruslar yaşadığından udegeylər tədricən dillərini itirirlər. Tədricən ruslar tərəfindən asimilyasiyası olurlar. 1657 nəfər udegeydən cəmi 400 nəfər Udegey dili bilir. Dili bilənlərin böyük əksəriyyəti yaşlılardır. Bu xalqın əsas problemlərindən biri alkoqolizmdir. Onlar arasında yayılan bu pis vərdiş onların sayına mənfi təsir göstərir. Digər problem isə onların yaşadığı ərazilərdə meşəliklərin iri şirkətlır tərəfindən tədarüküdür.
İstinadlar
- . 2014-06-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-08.
- "Всеукраїнський перепис населення 2001. Русская версия. Результаты. Национальность и родной язык". 2011-08-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-27.
- . 2019-07-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-27.
- 19 Всеукраинская перепись населения 2001 года / Национальный состав населения, гражданство / Распределение населения по национальности и родному языку[ölü keçid] (ukr.)
- http://static.iea.ras.ru/books/Udegeizy.pdf 2015-06-14 at the Wayback Machine С. 30
- "Terney qəsəbəsi". 2008-02-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-11-27.
Ədəbiyyat
- Народы Сибири. — М.—Л., 1956.
- Ларькин В. Г. Удэгейцы. — Владивосток, 1958.
- История и культура удэгейцев. — М., 1989.
- Кимонко, Джанси Батович Там, где бежит Сукпай.
Mənbə
- Udegeylərin tarixi 2016-03-04 at the Wayback Machine
- Жизнь удэгейцев 2011-06-08 at the Wayback Machine
- Страна Удэге
- Лесные люди Удэгейцы 2007-09-29 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Udegeyler udege 1956 ile qeder Udexeyc hemcininYdexe Rusiya Federasiyasinda Uzaq serq bolgesinde yayilmis yerli xalq Monqoloid irqine mensubdurlar Udegeyler Umumi sayi1700Yasadigi erazilerRusiya 1453 2010 il 42 2001 DiliUdegey diliDiniSamanizm Qohum xalqlarNanaylar Evenkler Evenler Dil Udegey dili Tunqus mancur dillerinin amur qrupunda danisirlar Oroci diline yaxinligi ile secilir Hazirda ehalinin boyuk ekseriyyeti rus dilinde danisir Saylari2002 ci ile olan melumata esasen udegeylerin eraziye gore saylari Primorsk diyari Kerasniy Yar kendi 378 nef Aqzu kendi 120 Xabarovsk diyari Qvasyoqi kendi 146 2002 ci il melumatina esasen Rusiya erazisinde 1657 Ukraynad ise 2001 ile olan melumata esasen 41 nefer udegey mueyyenlesmisdir Sorgu neticesinde 42 neferden cemi 8 19 udegey dilini dogma dili hesab etmisdir Alti nefer dogma dillerinin ukrayn yerde qalanlar ise rus dili oldugunu bildirmisler Bununla da Rusiya ve Ukraynada olan udegeylerin umumi sayi 1 7 min nefer teskil etmisdir SSRI Rusiyada saylariTarixi1906 il Udegeyler esasen Primorsk diyari erazisinfe yayilmislar Onlara hemcinin Xabarovsk diyarinda bele rast gelinir Xususi ile Ussuri ve Amur cayi hovzelerinde yayilmislar IV VI esrlerde onlarin 7 qebilesi Yapon denizi sahillerinde yasayirdi Udegeyler tarixleri boyunca Nanaylar Evenklerle elaqe yaratmislar Orolarla ise daha six elaqe qurulmusdur Eraziye gelen rurlar bu iki xalqi bir birinden sece bilmirdiler Ruslarin bolgele gelmesine qeder onlarin yazisi olmamisdir 1930 cu illerde rus elifbasi esasinda elifbasi yaradilmisdir Esasen Samanizm ve Animizm genis yayilmisdir Ruslar onlari xristianlasdirmislar Az bir qisim samanizmde qalir Onlarin esas mesguliyyeti ovculuq olmusdur Ov Ayi ve Amur pelengine qarsi bele heyata kecirilmisdir Kisiler ovculuq qadinlar ise yigiciliqla mesgul olurdular Hazirki veziyyet2002 ci il melumatina gore hazirfa dunyada 1657 nefer udegey yasayir Bununla bele onlarin boyuk hissesi seher ve qesebelerde yasayirlar Bu yasayis menteqelerinin boyuk ekseriyyetinde ruslar yasadigindan udegeyler tedricen dillerini itirirler Tedricen ruslar terefinden asimilyasiyasi olurlar 1657 nefer udegeyden cemi 400 nefer Udegey dili bilir Dili bilenlerin boyuk ekseriyyeti yaslilardir Bu xalqin esas problemlerinden biri alkoqolizmdir Onlar arasinda yayilan bu pis verdis onlarin sayina menfi tesir gosterir Diger problem ise onlarin yasadigi erazilerde meseliklerin iri sirketlir terefinden tedarukudur Istinadlar 2014 06 09 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 08 Vseukrayinskij perepis naselennya 2001 Russkaya versiya Rezultaty Nacionalnost i rodnoj yazyk 2011 08 21 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 11 27 2019 07 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 11 27 19 Vseukrainskaya perepis naseleniya 2001 goda Nacionalnyj sostav naseleniya grazhdanstvo Raspredelenie naseleniya po nacionalnosti i rodnomu yazyku olu kecid ukr http static iea ras ru books Udegeizy pdf 2015 06 14 at the Wayback Machine S 30 Terney qesebesi 2008 02 16 tarixinde Istifade tarixi 2015 11 27 EdebiyyatNarody Sibiri M L 1956 Larkin V G Udegejcy Vladivostok 1958 Istoriya i kultura udegejcev M 1989 Kimonko Dzhansi Batovich Tam gde bezhit Sukpaj MenbeUdegeylerin tarixi 2016 03 04 at the Wayback Machine Zhizn udegejcev 2011 06 08 at the Wayback Machine Strana Udege Lesnye lyudi Udegejcy 2007 09 29 at the Wayback Machine