Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləyə hansısa kateqoriya əlavə edilməmişdir. Məqaləyə əlavə edərək töhfə verə bilərsiz. |
Evenlər (even эвен; kişi.cinsi — even, qadın.cins — evenka) — Sibir ərazisində yayılmış Tunqus-mancur dillərinə aid dilə malik xalq. Qohum xalqlar: Evenklər
 | |||
| Ümumi sayı | |||
|---|---|---|---|
| 22,000 | |||
| Yaşadığı ərazilər | |||
| |||
| Dili | |||
| Dini | |||
| Şamanizm, , | |||
| Qohum xalqlar | |||
Yayılması və sayları
Ümumi sayları 20 min nəfər təşkil edir. 2002-ci ildə siyahıya alınmaya görə Saxa ərazisində 11,657, Maqadan vilayəti ərazisində 2527, Kamçatka vilayətində 177, Çukotka Muxtar Dairəsi 1407 və Xabarovsk diyarında 1272 nəfər even yaşayır
Ukrayna ərazisində 2001 il siyahıya alınmasına görə burada 104 even yaşayır
1930—1934 illərdə Uzaq şərqdə Oxoxt-Even milli dairəsi mövcud olmuşdur.
2002 ilə olam məlumatlar
Saxa Respublikası:
Yakutsk şəhəri - 1213 nəf
Qataqay-Alıta kəndi - 726 nəf
Topolinoye kəndi - 671 nəf
Sebyan Kyoel - 648 nəf
Çokurdax kəndi - 363 nəf
Sasır kəndi - 354 nəf
Kustur kəndi - 296 nəf
Andeyoşkino kəndi - 271 nəf
Deputatskiy - 270 nəf
Berezovka kəndi - 267 nəf
Sayılık kəndi - 261 nəf
Saskılax - 247 nəf
- 233 nəf
Xonuu kəndi - 212 nəf
Kazaçe kəndi - 179 nəf
Xayır kəndi - 178 nəf
Carqalax - 148 nəf
Çerskiy - 146 nəf
Olenoqorsk - 137 nəf
Yoçuqey kəndi - 129 nəf
Tomtor kəndi - 125 nəf
Kuberqanya kəndi - 115 nəf
Xandıqa qəsəbi - 115 nəf
Qijiqa kəndi - 332 nəf
Maqadan - 310 nəf
Ola - 292 nəf
Omsukçan - 286 nəf
Taxtoyamsk - 212 nəf
Qarmanda kəndi - 210 nəf
Evensk - 191 nəf
Seymçak - 127 nəf
Tauysk - 102 nəf
Esso kəndi - 498 nəf
Anavqay kəndi - 320 nəf
Xailino - 165 nəf
Ayanka kəndi - 157 nəf
Palana - 111 nəf
Olom kəndi - 417 nəf
Anyoysk - 248 nəf
Anadır şəhəri - 142 nəf
Bilibino - 108 nəf
Arka kəndi - 271 nəf
Ketanda - 166 nəf
Usçan - 103 nəf
Nyadbaki qəsəbəsi - 102 nəf
Evenlərin illərə görə sayı:
Dil
Altay dil ailəsinin Tunqus-macur dilləri qrupuna daxildir. Onda çox dialekti vardır. Onlar arasında şərq, qərb və orta dialektləri fərqlənir. Onların 52,5 % rus dilində sərbəst danışır və 27,4 % isə rus dilini doğma dil hesab edir. Onların formalaşması Pribaykal, Zabaykal və Şərqi Sibir ərazisində formalaşmışlar. Bu bizin eranın birinci minilliyinə təsadüf edir. Evenlərin bir hissəsi Yukagirlər və Yakutlar tərəfindən asimiliyasiya olunmuşlar. Rusların bölgəni işğal etməsindən sonra evenlər rusların təsir dairəsində asimiliyasiya olunmuşlar.
1932-ci ilə qədər even dili yazıya sahib olmamışdır. Ancaq rus əlifbası ilə yayı həyata keçilirirdi. Hazırda Evenlər arasında əsas ünsiyyət vastədi Rus dili və Saxa dilindən istifadə edilir.
İnancları
Evenlər rusların işğalından sonra bölgəyə gələn misionerlərin fəsliyyəti sayəsində kristianlığı qəbul etmişlər. XIX əsrin əvvələrində xristialıq onların bütün həyatına təsir göstərir. XIX əsrın əvvəllərində S. Popov rus əlifbaslndan istifadə edərək even dilində duaları tərtib eymişdir..
Mədəniyyət
Xüssusi geyimlərə malikdirlər. Geyimləri qadınlar tikirlər. Rusların təsiri ilə çib dəsmalları evenlər arasında istifadə edilir. Dəsmal tikişi qadınlar arasında məşhurlaşmışdır.
Qidalanmalarına gəldikdə onların əsas təsərrüfatı maralçılıq olmasına baxmayaraq onlar ətə olan tələbatı həhşi heyvanların hesabına ödəyirdilər. Ov onların əsas məşğuliyyəti sayılır. Oçuluqda əsas sahələr balıqçılıq və suiti ovudur.
İstinadlar
- . 2021-12-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-26.
- "Всероссийская перепись населения 2002 года". 2011-08-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-12-24.
- . 2017-10-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-19.
- "Распределение населения по национальности и родному языку по итогам Всеукраинской переписи населения 2001 qода". 2019-11-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-11-26.
- http://std.gmcrosstata.ru/webapi/opendatabase?id=vpn2002_pert 2019-07-12 at the Wayback Machine База микроданных Всероссийской переписи населения 2002 года
Mənbə
- Evenlər 2012-07-12 at the Wayback Machine
- Таежные охотники и оленеводы Сибири: эвенки и эвены 2013-04-11 at the Wayback Machine
- Галерея Новосибирского государственного краеведческого музея 2006-02-04 at the Wayback Machine
- Алексеева Сардаана Анатольевна. Семья и брак у эвенов (Конец XIX-начало XX вв.) [ölü keçid]
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleye hansisa kateqoriya elave edilmemisdir Meqaleye kateqoriyalar elave ederek tohfe vere bilersiz Evenler even even kisi cinsi even qadin cins evenka Sibir erazisinde yayilmis Tunqus mancur dillerine aid dile malik xalq Qohum xalqlar EvenklerEvenler Umumi sayi22 000Yasadigi erazilerRusiya 21 830 2010 DiliEven diliDiniSamanizm Qohum xalqlarNanaylar EvenklerYayilmasi ve saylariRF erazisinde Evenlerin yayilma xeritesi Umumi saylari 20 min nefer teskil edir 2002 ci ilde siyahiya alinmaya gore Saxa erazisinde 11 657 Maqadan vilayeti erazisinde 2527 Kamcatka vilayetinde 177 Cukotka Muxtar Dairesi 1407 ve Xabarovsk diyarinda 1272 nefer even yasayir Ukrayna erazisinde 2001 il siyahiya alinmasina gore burada 104 even yasayir 1930 1934 illerde Uzaq serqde Oxoxt Even milli dairesi movcud olmusdur 2002 ile olam melumatlar Saxa Respublikasi Yakutsk seheri 1213 nef Qataqay Alita kendi 726 nef Topolinoye kendi 671 nef Sebyan Kyoel 648 nef Cokurdax kendi 363 nef Sasir kendi 354 nef Kustur kendi 296 nef Andeyoskino kendi 271 nef Deputatskiy 270 nef Berezovka kendi 267 nef Sayilik kendi 261 nef Saskilax 247 nef 233 nef Xonuu kendi 212 nef Kazace kendi 179 nef Xayir kendi 178 nef Carqalax 148 nef Cerskiy 146 nef Olenoqorsk 137 nef Yocuqey kendi 129 nef Tomtor kendi 125 nef Kuberqanya kendi 115 nef Xandiqa qesebi 115 nef Maqadan vilayeti Qijiqa kendi 332 nef Maqadan 310 nef Ola 292 nef Omsukcan 286 nef Taxtoyamsk 212 nef Qarmanda kendi 210 nef Evensk 191 nef Seymcak 127 nef Tauysk 102 nef Kamcatka diyari Esso kendi 498 nef Anavqay kendi 320 nef Xailino 165 nef Ayanka kendi 157 nef Palana 111 nef Cukot Muxtar Dairesi Olom kendi 417 nef Anyoysk 248 nef Anadir seheri 142 nef Bilibino 108 nef Xabarovsk diyari Arka kendi 271 nef Ketanda 166 nef Uscan 103 nef Nyadbaki qesebesi 102 nef Evenlerin illere gore sayi DilAltay dil ailesinin Tunqus macur dilleri qrupuna daxildir Onda cox dialekti vardir Onlar arasinda serq qerb ve orta dialektleri ferqlenir Onlarin 52 5 rus dilinde serbest danisir ve 27 4 ise rus dilini dogma dil hesab edir Onlarin formalasmasi Pribaykal Zabaykal ve Serqi Sibir erazisinde formalasmislar Bu bizin eranin birinci minilliyine tesaduf edir Evenlerin bir hissesi Yukagirler ve Yakutlar terefinden asimiliyasiya olunmuslar Ruslarin bolgeni isgal etmesinden sonra evenler ruslarin tesir dairesinde asimiliyasiya olunmuslar 1932 ci ile qeder even dili yaziya sahib olmamisdir Ancaq rus elifbasi ile yayi heyata kecilirirdi Hazirda Evenler arasinda esas unsiyyet vastedi Rus dili ve Saxa dilinden istifade edilir InanclariEvenler ruslarin isgalindan sonra bolgeye gelen misionerlerin fesliyyeti sayesinde kristianligi qebul etmisler XIX esrin evvelerinde xristialiq onlarin butun heyatina tesir gosterir XIX esrin evvellerinde S Popov rus elifbaslndan istifade ederek even dilinde dualari tertib eymisdir MedeniyyetXussusi geyimlere malikdirler Geyimleri qadinlar tikirler Ruslarin tesiri ile cib desmallari evenler arasinda istifade edilir Desmal tikisi qadinlar arasinda meshurlasmisdir Even qadin geyimleri Qidalanmalarina geldikde onlarin esas teserrufati maralciliq olmasina baxmayaraq onlar ete olan telebati hehsi heyvanlarin hesabina odeyirdiler Ov onlarin esas mesguliyyeti sayilir Oculuqda esas saheler baliqciliq ve suiti ovudur Istinadlar 2021 12 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 11 26 Vserossijskaya perepis naseleniya 2002 goda 2011 08 21 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2009 12 24 2017 10 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 01 19 Raspredelenie naseleniya po nacionalnosti i rodnomu yazyku po itogam Vseukrainskoj perepisi naseleniya 2001 qoda 2019 11 25 tarixinde Istifade tarixi 2015 11 26 http std gmcrosstata ru webapi opendatabase id vpn2002 pert 2019 07 12 at the Wayback Machine Baza mikrodannyh Vserossijskoj perepisi naseleniya 2002 godaMenbeEvenler 2012 07 12 at the Wayback Machine Taezhnye ohotniki i olenevody Sibiri evenki i eveny 2013 04 11 at the Wayback Machine Galereya Novosibirskogo gosudarstvennogo kraevedcheskogo muzeya 2006 02 04 at the Wayback Machine Alekseeva Sardaana Anatolevna Semya i brak u evenov Konec XIX nachalo XX vv olu kecid