Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
1574-cü ildə Osmanlı imperiyası tərəfindən Tunisin fəthi — Şimali Afrikada müsəlman Osmanlı imperiyası ilə Habsburq İspaniyası arasındakı qarşıdurmada əsas məqam. Tunisin fəthi Osmanlı imperiyasının şərqi və mərkəzi Məğribdə hakim dövlət olmasına gətirib çıxardı.
| Tunisin fəthi | |||
|---|---|---|---|
| Osmanlı-Habsburq müharibələri | |||
 Osmanlı donanması La Qoletta qalasına hücum edir | |||
| Tarix | 12 iyul — 13 sentyabr 1574 | ||
| Yeri | Tunis | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
Tarixi
Osmanlı donanması 1534-cü ildə Xeyrəddin Barbarossanın komandanlığı ilə İtaliya limanlarına basqınlar həyata keçirdi. Həmin ildə Barbaros Tunisi ələ keçirdi. Ancaq səlibçilərin donanmasının təzyiqi qarşısında Tunisdən çıxmaq məcburiyyətində qaldı. 1536-cı ildə daha güclü bir donanmayla İtaliya limanlarına basqın etdi. 1536-cı ildə Egey dənizindəki Venesiya koloniyalarını Osmanlı topraqlarına qatdı. Bundan qəzəblənən Müqəddəs Roma İmparatoru V Karl türklərə qarşı səlib yürüşü elan etdi. 14 İyul 1535-ci ildə La Gulette qalasını ələ keçirərək türkləri ordan qovdu. 21 iyulda ispanlar Tunis şəhərinə girərək orada 60 min sakinin öldüyü qırğın törətdilər. Əl-Zeytuna məscidi və əl-Abdaliya kitabxanası yandırıldı. Bu bahalı macəranın nəticəsi, yerli hökmdar Hafsidlər sülaləsindən Sultan əl-Həsənin V Karlı öz ağası olaraq tanımaq və ona ildə 12 min dukat (təqribən 140 min qızıl frank) xərac ödəmək məcburiyyətində qalması il ənəticələndi. Üstəlik ispan qarnizonunun yerləşdiyi Qoletta sahilində qala tikildi. 6 Avqust 1535-ci ildə İspaniyanın tətbiq etdiyi protektorat müqaviləsi imzalandı. Tunis əhalisi protektorat müqaviləsini tanımaqdan imtina etdi və Sultan əl-Həsənə qarşı üsyan qaldırdı.
1569-cu ildə Əlcəzair bəylərbəyi Qılınc Əli Paşa Tunis şəhərinə quru yolu ilə hücum etdi və onu ətraf əraziləri ilə birlikdə ələ keçirdi. Tunis hökmdarı ispanların qoruması altında Qolettaya sığındı. Tunis Osmanlı əyaləti (vilayət) elan edildi.
Birləşmiş xristian donanması 1571-ci ildə Lepanto döyüşündə Osmanlı donanmasını tamamilə məğlub etdikdən sonra, 1573-cü ildə Avstriyalı Xuan Tunisi işğal etdi və bu ölkənin tacını başına qoyaraq, Portuqaliyanın yaranması ilə nəticələnən rekonkista etmək niyyətində idi. Qardaşı II Filippin buna qarşı çıxması, onu bu planlarından imtina etməyə məcbur etdi.
Döyüş əməliyyatları
Lepanto döyüşündə iki donanma dünya tarixindəki ən böyük dəniz döyüşlərindən birini keçirdi. Osmanlı donanması döyüşdə məğlub oldu. 142 gəmi məhv edildi, 20 min Osmanlı əsgəri öldü. Ölənlər arasında Osmanlı paşaları, bəylərbəyi və Müəzzinzadə Əli Paşada var idi. Bu vaxt yalnız Qılınc Əli Paşanın komandanlığı altındakı Osmanlı donanmasının sağ cinahı müvəffəqiyyət göstərdi. 42 Osmanlı gəmisindən qurulan bu cinah, gəmilərini itirmədi və Xaçlı donanmasının sağ cinahını məhv edərək döyüş bölgəsini tərk etdi. O, İstanbula qayıtdı və yolda öz donnanmasındakı gəmilərinin sayını 92-yə çatdırdı. Onun bu qəhrəmanlığını Sultan yüksək qiymətləndirdi və Qılınc Əli Paşa, bu müvəffəqiyyətin ardından Kaptan-ı dəryalığa gətirildi. Sultanla görüş zamanı Qılınc Əli Paşa ona Malta ordeninin ştandartını (bayrağı) hərbi qənimət kimi hədiyyə etdi. Sultan isə ona qılınc hədiyyə verdi.
Gəmiqayırma zavodunun baş memarı Mustafa ağanın rəhbərliyi altında altı ay ərzində Osmanlı donnanması bərpa edildi. Paşa yeni 150 qalera ilə təchiz edildi. Yeni donnanma Lepanto döyüşündə olan Osmanlı donnanmasından qat-qat güclü idi. 1573-cü ildə Avstriyalı Xuanın hərəkətlərini təhlil edən Qılınç Əli Paşa Tunisi fəth etməyə qərar verdi.
Hərbi ekspedisiyaya başlamazdan əvvəl, türklər, ispan mavrlarını II Filippə qarşı üsyan etmiş hollandiyalı protestantlarla müttəfiq olmağa dəvət etdilər. Bununla türklər mavrlardan kömək almağa çalışırdılar. Üstəlik, Osmanlı imperiyasının etibarlı bir nümayəndəsi İspaniyaya qarşı müttəfiq tapmaq üçün Hollandiyaya göndərildi. Elçi üsyan etmiş hollandlara ispanlara birgə zərbə endirmək üçün ittifaq təklif etdi. Lakin onun səyləri nəticəsiz qaldı.
1574-cü ildə Qılınç Əli Paşa, Sinan Paşanın komandanlığı altında 40 minlik ordunun üzdüyü Tunis sahillərinə 320-dən çox gəmidən ibarət bir donanma gətirdi. Bu qüvvələr Əlcəzair, Tripoli və Tunis vilayətlərinin quru qüvvələri ilə birlikdə Tunis şəhərinə və Qoletta qalasına hücum etdilər. 7 min nəfərlik İspaniyanın Qoletta qarnizonu bu cür üstün qüvvələrə tab gətirə bilməyərək avqustun 24-də təslim oldu. The army attacked Tunis and La Goleta; the presidio of La Goleta, defended by 7,000 men, fell on 24 August 1574. The last Christian troops in a small fort opposite Tunis surrendered on 3 September 1574. Tunis şəhəri Şimali Afrikanın bu hissəsində Hafsidlər sülaləsinin və ispan hakimiyyətinin sonu olan sentyabrın 13-də alındı.
Nəticəsi
Türklər ispanlara itaət edən Hafsidlər sülaləsini devirdilər. Avstriyalı Xun Siciliyadan ispan qarnizonunun köməyinə üzdü, lakin fırtına səbəbi ilə gecikdi. Gələcək yazıçı Migel de Servantes də Avstriyalı Xuanın gəmilərində idi. Məhz onun məlumatına görə Qolettada əsir götürülən xristianlar kölə olaraq Türk gəmilərində avar çəkməklə həyatlarını baş vurdular.
Tunisin itirilməsi xristian dünyası üçün çox üzücü idi. Roma Papası ispanları bacarıqsızlıqlarına görə qınadı və İspaniyanın Romadakı səfiri don Xuan de Suniqadan təəssüflərini İspan monarxına çatdırmasını istədi. Suniqa açıq şəkildə İspaniya Kral Şurasını "hər şeyi necə əldən verdiklərinə görə" narazılığını bildirirdi.
Şimali Afrika ilə Hollandiya arasında parçalanan İspaniya kralı II Filipp, öz səltənətinin yaxınlığında türklərin varlığı ilə barışa bilməməsinə baxmayaraq, Hollandiyadakı Protestant qiyamının yatırılmasını əsas vəzifə kimi seçdi. Hətta bu, mürəkkəb və inanılmaz dərəcədə bahalı bir iş idi və 1575-ci ildə İspaniya özünü iflas etdi.1580-ci ildə İspaniya ilə Osmanlı imperiyası arasında barışıq müqaviləsi bağlandı. Bundan sonra İspaniya Şimali Avropa işlərinə, Osmanlı imperiyasının isə Səfəvilərlə müharibəyə başı qarışdı.
İstinadlar
- María Antonia Garcés. Cervantes in Algiers: A Captive's Tale Vanderbilt University Press, 2005
- The Regency of Tunis and the Ottoman Porte, 1777–1814: Army and Government of a North-African Ottoman Eyâlet at the End of the Eighteenth Century by Asma Moalla, Routledge, 2004 ISBN , p.3 [1] 2022-07-16 at the Wayback Machine
- Garcés, María Antonia. Cervantes In Algiers: A Captive's Tale – María Antonia Garcés – Google Boeken. 2005. ISBN . 2021-07-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-03-18.
- "The new Cambridge modern history R. B. Wernham, p.354". 2021-07-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-22.
- [2][ölü keçid]
- Koçu, Reşat Ekrem, Hayat Tarih Mecmuası, İstanbul, 1966
Ədəbiyyat
- Geoffrey Parker, Lesley M. Smith The General crisis of the seventeenth century Routledge, 1978 ISBN
- María Antonia Garcés Cervantes in Algiers: A Captive's Tale Vanderbilt University Press, 2005 ISBN
- Генри Кеймен «Испания: дорога к империи» — Москва: АСТ, 2007.
- Кэролайн Финкель «История Османской империи: Видение Османа» — Москва: АСТ, 2010.
- Тунисская Республика. Справочник. — Москва: Наука, Восточная литература, 1993, сс. 82-84.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
1574 cu ilde Osmanli imperiyasi terefinden Tunisin fethi Simali Afrikada muselman Osmanli imperiyasi ile Habsburq Ispaniyasi arasindaki qarsidurmada esas meqam Tunisin fethi Osmanli imperiyasinin serqi ve merkezi Megribde hakim dovlet olmasina getirib cixardi Tunisin fethiOsmanli Habsburq muharibeleriOsmanli donanmasi La Qoletta qalasina hucum edirTarix 12 iyul 13 sentyabr 1574Yeri TunisMunaqise terefleriIspaniya imperiyasi Hafsidler xelifesi Osmanli imperiyasiKomandan lar Gabrio Serbelloni Qilinc Eli Pasa Cigalizade Yusif Senan PasaTereflerin quvvesi7 min 40 min 250 300 gemiItkiler6 7 min olu 300 esir 2 5 min oluTarixiOsmanli donanmasi 1534 cu ilde Xeyreddin Barbarossanin komandanligi ile Italiya limanlarina basqinlar heyata kecirdi Hemin ilde Barbaros Tunisi ele kecirdi Ancaq selibcilerin donanmasinin tezyiqi qarsisinda Tunisden cixmaq mecburiyyetinde qaldi 1536 ci ilde daha guclu bir donanmayla Italiya limanlarina basqin etdi 1536 ci ilde Egey denizindeki Venesiya koloniyalarini Osmanli topraqlarina qatdi Bundan qezeblenen Muqeddes Roma Imparatoru V Karl turklere qarsi selib yurusu elan etdi 14 Iyul 1535 ci ilde La Gulette qalasini ele kecirerek turkleri ordan qovdu 21 iyulda ispanlar Tunis seherine girerek orada 60 min sakinin olduyu qirgin toretdiler El Zeytuna mescidi ve el Abdaliya kitabxanasi yandirildi Bu bahali maceranin neticesi yerli hokmdar Hafsidler sulalesinden Sultan el Hesenin V Karli oz agasi olaraq tanimaq ve ona ilde 12 min dukat teqriben 140 min qizil frank xerac odemek mecburiyyetinde qalmasi il eneticelendi Ustelik ispan qarnizonunun yerlesdiyi Qoletta sahilinde qala tikildi 6 Avqust 1535 ci ilde Ispaniyanin tetbiq etdiyi protektorat muqavilesi imzalandi Tunis ehalisi protektorat muqavilesini tanimaqdan imtina etdi ve Sultan el Hesene qarsi usyan qaldirdi 1569 cu ilde Elcezair beylerbeyi Qilinc Eli Pasa Tunis seherine quru yolu ile hucum etdi ve onu etraf erazileri ile birlikde ele kecirdi Tunis hokmdari ispanlarin qorumasi altinda Qolettaya sigindi Tunis Osmanli eyaleti vilayet elan edildi Birlesmis xristian donanmasi 1571 ci ilde Lepanto doyusunde Osmanli donanmasini tamamile meglub etdikden sonra 1573 cu ilde Avstriyali Xuan Tunisi isgal etdi ve bu olkenin tacini basina qoyaraq Portuqaliyanin yaranmasi ile neticelenen rekonkista etmek niyyetinde idi Qardasi II Filippin buna qarsi cixmasi onu bu planlarindan imtina etmeye mecbur etdi Doyus emeliyyatlari1569 cu ilde Tunisin uzerine yurus eden Elcezairli Qilinc Eli Pasanin rehberlik etdiyi Osmanli qosunlari texminen 5 000 yeniceri ve bedevi qosunlari Tunusi feth etmis Cigalizade Yusif Senan Pasa Lepanto doyusunde iki donanma dunya tarixindeki en boyuk deniz doyuslerinden birini kecirdi Osmanli donanmasi doyusde meglub oldu 142 gemi mehv edildi 20 min Osmanli esgeri oldu Olenler arasinda Osmanli pasalari beylerbeyi ve Muezzinzade Eli Pasada var idi Bu vaxt yalniz Qilinc Eli Pasanin komandanligi altindaki Osmanli donanmasinin sag cinahi muveffeqiyyet gosterdi 42 Osmanli gemisinden qurulan bu cinah gemilerini itirmedi ve Xacli donanmasinin sag cinahini mehv ederek doyus bolgesini terk etdi O Istanbula qayitdi ve yolda oz donnanmasindaki gemilerinin sayini 92 ye catdirdi Onun bu qehremanligini Sultan yuksek qiymetlendirdi ve Qilinc Eli Pasa bu muveffeqiyyetin ardindan Kaptan i deryaliga getirildi Sultanla gorus zamani Qilinc Eli Pasa ona Malta ordeninin standartini bayragi herbi qenimet kimi hediyye etdi Sultan ise ona qilinc hediyye verdi Gemiqayirma zavodunun bas memari Mustafa aganin rehberliyi altinda alti ay erzinde Osmanli donnanmasi berpa edildi Pasa yeni 150 qalera ile techiz edildi Yeni donnanma Lepanto doyusunde olan Osmanli donnanmasindan qat qat guclu idi 1573 cu ilde Avstriyali Xuanin hereketlerini tehlil eden Qilinc Eli Pasa Tunisi feth etmeye qerar verdi Herbi ekspedisiyaya baslamazdan evvel turkler ispan mavrlarini II Filippe qarsi usyan etmis hollandiyali protestantlarla muttefiq olmaga devet etdiler Bununla turkler mavrlardan komek almaga calisirdilar Ustelik Osmanli imperiyasinin etibarli bir numayendesi Ispaniyaya qarsi muttefiq tapmaq ucun Hollandiyaya gonderildi Elci usyan etmis hollandlara ispanlara birge zerbe endirmek ucun ittifaq teklif etdi Lakin onun seyleri neticesiz qaldi 1574 cu ilde Qilinc Eli Pasa Sinan Pasanin komandanligi altinda 40 minlik ordunun uzduyu Tunis sahillerine 320 den cox gemiden ibaret bir donanma getirdi Bu quvveler Elcezair Tripoli ve Tunis vilayetlerinin quru quvveleri ile birlikde Tunis seherine ve Qoletta qalasina hucum etdiler 7 min neferlik Ispaniyanin Qoletta qarnizonu bu cur ustun quvvelere tab getire bilmeyerek avqustun 24 de teslim oldu The army attacked Tunis and La Goleta the presidio of La Goleta defended by 7 000 men fell on 24 August 1574 The last Christian troops in a small fort opposite Tunis surrendered on 3 September 1574 Tunis seheri Simali Afrikanin bu hissesinde Hafsidler sulalesinin ve ispan hakimiyyetinin sonu olan sentyabrin 13 de alindi NeticesiOsmanli fethine qeder Hafsidler xelifeliyinin erazisi Turkler ispanlara itaet eden Hafsidler sulalesini devirdiler Avstriyali Xun Siciliyadan ispan qarnizonunun komeyine uzdu lakin firtina sebebi ile gecikdi Gelecek yazici Migel de Servantes de Avstriyali Xuanin gemilerinde idi Mehz onun melumatina gore Qolettada esir goturulen xristianlar kole olaraq Turk gemilerinde avar cekmekle heyatlarini bas vurdular Tunisin itirilmesi xristian dunyasi ucun cox uzucu idi Roma Papasi ispanlari bacariqsizliqlarina gore qinadi ve Ispaniyanin Romadaki sefiri don Xuan de Suniqadan teessuflerini Ispan monarxina catdirmasini istedi Suniqa aciq sekilde Ispaniya Kral Surasini her seyi nece elden verdiklerine gore naraziligini bildirirdi Simali Afrika ile Hollandiya arasinda parcalanan Ispaniya krali II Filipp oz seltenetinin yaxinliginda turklerin varligi ile barisa bilmemesine baxmayaraq Hollandiyadaki Protestant qiyaminin yatirilmasini esas vezife kimi secdi Hetta bu murekkeb ve inanilmaz derecede bahali bir is idi ve 1575 ci ilde Ispaniya ozunu iflas etdi 1580 ci ilde Ispaniya ile Osmanli imperiyasi arasinda barisiq muqavilesi baglandi Bundan sonra Ispaniya Simali Avropa islerine Osmanli imperiyasinin ise Sefevilerle muharibeye basi qarisdi IstinadlarMaria Antonia Garces Cervantes in Algiers A Captive s Tale Vanderbilt University Press 2005 ISBN 0 8265 1470 7 The Regency of Tunis and the Ottoman Porte 1777 1814 Army and Government of a North African Ottoman Eyalet at the End of the Eighteenth Century by Asma Moalla Routledge 2004 ISBN 0 415 29781 8 p 3 1 2022 07 16 at the Wayback Machine Garces Maria Antonia Cervantes In Algiers A Captive s Tale Maria Antonia Garces Google Boeken 2005 ISBN 9780826514707 2021 07 09 tarixinde Istifade tarixi 2013 03 18 The new Cambridge modern history R B Wernham p 354 2021 07 09 tarixinde Istifade tarixi 2021 07 22 2 olu kecid Kocu Resat Ekrem Hayat Tarih Mecmuasi Istanbul 1966EdebiyyatGeoffrey Parker Lesley M Smith The General crisis of the seventeenth century Routledge 1978 ISBN 0 7100 8865 5 Maria Antonia Garces Cervantes in Algiers A Captive s Tale Vanderbilt University Press 2005 ISBN 0 8265 1470 7 Genri Kejmen Ispaniya doroga k imperii Moskva AST 2007 ISBN 978 5 17 039398 5 Kerolajn Finkel Istoriya Osmanskoj imperii Videnie Osmana Moskva AST 2010 ISBN 978 5 17 043651 4 Tunisskaya Respublika Spravochnik Moskva Nauka Vostochnaya literatura 1993 ss 82 84 ISBN 5 02 017767 9