Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Troya müharibəsi — E.ə 1193–1183-cü illərdə Kiçik Asiyanın qərb sahillərində baş vermişdir. Yunan mifologiyasına əsasən hələ Homer eposuna qədər mövcud olmuş hadisədir. Mifologiyaya görə Troya şahzadəsi Paris öz gözəlliyi ilə məşhur olan Sparta çariçası Yelenanı qaçırdır. Qisas almaq üçün Axeylilər qoşun toplayaraq, böyük bir donamna ilə Troyaya hücuma keçirlər. On illik müharibədə çox itkilər verilir. Nəticə etibarilə Troya bir hiylənin qurbanına çevrilərək süqut edir. Troya şəhərində vətəndaş müharibəsi zamanı afinalılar tryolalıları məğlub etmiş və onları özlərinə tam tabe etmək üçün torpaqlarını duzlamışdır. Bununla da şəhərdə aclıq səfalət hökm sürmüşdür.
| Troya müharibəsi | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| ||||||||
| Münaqişə tərəfləri | ||||||||
| Yunanlar Mikenlər İtaka Sparta | Troyalılar | |||||||
| Komandanlar | ||||||||
| Aqamemnon Menelay Axilles Odissey Böyük Ayaks | Hektor Paris | |||||||
 | ||||||||
Bir çox epik şairlər bu müharibəni əsərlərində əks etdirmişdirlər. E.ə. VIII əsrdə Homer özünün dahi "İliada" əsərində Troya müharibəsini geniş və məzmunlu tərənnüm etmişdir. Hələ yüz il bundan qabaq yunan mifologiyasının bir parçası olan Troya müharibəsi və ya Troya şəhəri xalis fantaziya məhsulu sayılsa da 1871-ci ildə arxeoloji möcüzə baş verir. Arxeoloq Henrix Şliman indiki Türkiyənin Hisarlıq bölgəsində qazıntılar apararaq Troya qalıqlarını aşkar etmişdir.
Peley və Fetidanın toyu
Zevsin oğlu Egin çarı Eakın Pelin, Telamon və Fok adlı üç oğlu varmış. Fok Eakın nereida Psamafayadan olan oğlu idi. Fokun daha fərasətli olması digər qardaşları ona qarşı qısqanc etmişdir. Buna görə də onlar Foku öldürərək cəsədini meşədə gizlədirlər. Üstü açıldıqdan sonra Eak hər iki oğlunu — qardaş qatillərini Eginadan qovur. Bu minvalla qardaşlardan Telamon Salaminə və Peley isə Fitiyaya gələrək çar olur. Peley ölməz olmasa da ona ilahə nereid Fetida ilə evlənmək nəsib olur. Rəvayətə görə bundan hələ öncə Zevs və Poseydon Fetida üstündə bir-birilərindən küsmüş idilər. Lakin Fetidanın onlara bir sir açaraq, onun yalnız atasının gücünə malik oğlan uşağı dünyaya gətirəcəyini deyir. Öz səltənətlərini itirə biləcəklərindən ehtiyat edən tanrılar Fetidanı ölməz olmayana ərə verməyi qərara alırlar. Bu şərəfə isə Fessalidə ən çox tanrılardan qorxan Peley layiq görülür. Fetida ilə Peleyin Pelionda möhtəşəm toy mərasimi keçirilir. Tanrılar olimpdən enərək toya təşrif buyuraraq çoxlu hədiyələr gətirirlər. Muzaların gözəl nəğmələri və Apollonun çalması məclisi daha da canlandırmışdır. Toya dəvətli olmayan yeganə ilahə Erida idi. Bunun qisasını almaq üçün Erida məclisdə şənlənənlərin arasına "gözəllər gözəlinə" yazılmış bir alma atmış olması, onu əldə etmək üçün Hera, Afina (mifologiya) və Afrodita arsında qızğın mübahisəyə səbəb olur. Bunu görən Zevs Hermesə ilahələri İdaya aparmağı bir çobanın seçimi ilə gözəllər gözəlini təyin etməyi tapşırır. Bu arada çar oğlu Paris (mifologiya) sürü otararkən ilahələri görcək qorxuya düşür. Hermes Zevsin tapşırığını ona bildirir. Hera əgər onu seçərsə Parisi həm Avropa həm də Asiyanın çarı edəcəyini, Afina onu məğlubedilməz döyüşçü edəcəyini, Afrodita isə ona dünyanın ən gözəl qadınını — Elenanı verəcəyini vəd edir. Paris almanı Afroditaya verməyi qərara almaqla Troya müharibəsinə doğru ilk addımı atmış olur.
Yelena
Rəvayətə görə Plevrona çarının qızı Leda Evrota çayında yuyunarkən onun qucağına qartal təqibindən qaçan qu quşu pənah gətirir. Qu quşu cildinə girərək Zevs Ledanın könlünü almağa nail olur. Bu hadisədən sonra Ledanın Yelena adlı gözəllər gözəli bir qızı və əkiz qardaşlar: Kastora və Polidevka dünyaya gəlmiş olurlar. Yelena və Zevsdən dünyaya gəldikləri üçün ölməz olurlar, Polidevk isə Ledanın Tindareyadan olan oğlu olduğu üçün ölməz olmur. Yelena on doqquz yaşına çatdıqda Tesey onu oğurlayaraq Afidn qalasında saxlayır. Lakin ağır mübarizədən sonra qardaşları Kastor və Polidevk onu azad edirlər. Bu hadisədən sonra Tindarey onu ərə verməyi qərara alır. Qıza elçilik edənlərin sayı hesabı olmur. Tindarey qıza evlənmək istəyənlər arasında belə bir şərt qoyur. Kimə qismət olmasından asılı olmayaraq heç kim onu ərindən oğurlamağa cürət etməməlidir. Əgər bu baş verərsə yerdə qalanlar qaçırana qarşı birgə vuruşmalıdırlar. Yelena ərə getmək üçün Atreyanın oğlu və Aqamemnonun qardaşı seçir. Toydan doqquz il keçdikdən sonra Paris Afroditanın göstərişilə Spartaya gəlir. Doqquz günlük qonaq qəbulundan sonra onuncu gün Kritə ana tərəfdən olan babasının dəfninə gedir. Vəziyyətdən istifadə edən Afrodita Yelenanı ofsunlayaraq Parisin qucağına atmış olur. Gecə ikən Parislə gəmiyə minərək çar sarayını və doğma qızını tərk edir.
Müharibəyə hazırlıq
Yelenanın qaçmasından sonra Spartaya geri dönən Menelay onu haqlamış rüsvayçılığı görüb dərhal Mikenaya qardaşı Aqanemnonun yanına gələrək kəsilmiş şərt əsasında ona kömək etməyi xahiş edir. Aqnemnon hər tərəfə carçılar göndərərək onları hərbi yürüşə hazır olmağa çağırır. Bu çağrılanların içərisində Odissey və Axilles də vardir. Axilles Peleya və Fetidanın sevimli oğlu idi. Fetida ölməz etmək üçün ərindən gizlin gecələr Axillesi odda saxlayarmış. Bir dəfə təsadüfən bunu görən Peley dərhal uşağı fetidanın əlindən alaraq bu məqsədin qarşısını almış olur. Bundan acığa düşən nereida Fetida dənizin dibinə atasının yanına çəkilmiş olur. Peley Axillesin tərbiyəsilə məşğul olmağı kentavr Xirona tapşırır. Xiron ona döyüşməyi, at sürməyi musiqini və təbibliyi öyrədir. Nəhayət axeyalı qoşunlarının toplanış yeri Beotindəki Avlida təyin edilir.
Axeylilər
Troyaya qarşı yürüşdə iştirak edən yunanlar Homerin dilindən axeylər, argivlər eləcə də danaylar adlandırılır. Coxsaylı qoşuna malik olduğuna görə tam orduya rəhbərlik və komandanlığı Atreyanın oğlu Aqamemnon edir. Aqamenon Yelenanın bacısı Klimestraya evlənərək qaynatası Tindareyanın hesabına Miken taxtına oturur. Onunsəltənətinə Arqos və çoxlu adalar daxil idi.
Aqamenonun kiçik qardaşı isə Sparta çarı idi. Yelenadan dünyaya gələn qızı Germiondan başqa onun kənizdən Meqapenf adlı oğlu da olmuşdur. İliadada Menelay sarışın, enlikürək, azdanışan, təcrübəli və həddən ziyadə həlim qəlbli təsvir edilir. Alicənab İtaka çarı Odissey öz dərrakəsi və hazırcavablığı ilə müharibədə bir çox çətinliklərdən məharətlə çıxması ilə seçilir.
Digər qəhəmanlara böyük və kiçik Ayakslar aiddirlər. Əsərdə Böyük Ayaksın qalxanı bir qalaya bərabər tutulur. Axeyləri içərisində ən yaraşıqlısı və cəsuru Axilles sayılır. Peley öz oğluna ona tanrılar tərəfindən toy günündə hədiyə etdikləri dəbilqə, zireh və qalxanı, və Xironun ona verdiyi çox ağır olan nizəni bağışlamışdır. Axilles bu müharibədə atası Peleyin küləkdən sürətli ölməz atları Ksanfa və Baliy ilə iştirak edirdi. Bu yürüşdə onu ayrılmaz dostu Menetiyanın oğlu Patrokl müşaiyyət edir.
Ayakslar bu döyüşdə əsas fiqurlardan sayılırlar. Onlardan biri Peleyin qardaşı oğlu Salaminli Ayaksdır ki, ona "Böyük" ya "Nəhəng" ləqəbi verilmişdir. Onunqalxanı bir qala qülləsini xatırladırmış. Onu özündən başqa heç kim qaldıra bilmirmiş. Onun qardaşlığı Telamonun Laomedatonun qızı Hesionadan olan oğlu Tevkr gözəl oxatan idi. İkinci Ayaks isə Lokr tayfasından olub, şərqi Lokridli Oileyanın oğlu idi. Hər iki Ayaks birlikdə döyüşərmişlər. Bu müharibədə Axeylərin ordusunda daha başqa igidlər: Tideyanın oğlu qorxmaz Diomend, Minosun nəvəsi, Devkalionun oğlu İdomeney, Asklepin oğlanları Podaliriy və Maxon, Admetin oğlu Evmel, Pirifoyun oğlu Polipet, Heraklın oğlu Tlepolem, Tesey və Fedranın oğlanları Akamant və Demofont da iştirak edirdilər.
Troyalılar
"İliada" axeylərin rəqiblərini troyalılar və dardanlar adlandırır. Troya çarı müdrik və alicənab Laomedontun oğlu idi. Onun həyat yoldaşı on doqquz oğul anası Friqiya hökumdarı Dimantanın qızı idi. digər arvadlarından daha otuz bir oğula və on doqquz qıza malik idi. Onun böyük oğlu Hektor nümunəvi, cəsur və xilaskar bir döyüşçü idi. Düşmənlər ondan bərk qorxar, silahdaşları isə onun cəsurluğunu, vətənpərvərliyini və gözəl ailə başçısı olmasını yüksək qiymətləndirərmişlər. Onun sevimli həyat yoldaşı Eetion çarının qızı Andromaxidən Astianakt adlı bir oğlu dünyaya gəlmişdir.
Mifologiyaya görə digər oğlu Paris hələ bətnində olarkən ona yuxusunda agah olur ki, o, Troyaya od vurub yandıran qanlı bir baş doğmuşdur. nikahdan kənar dünyaya gəlmiş və yuxuları yozmaq qabiliyyətə malik olan oğlu Esak doğulacaq uşağı öldürməyi məsləhət görür. Əks təqdirdə Troyanın sonuna az qaldığını soyləyir. Bir qula uşağı öldürməyi tapşırsalar da o, uşağa rəhm edib onu İdanın yamacınaataraq geri dönür. Burada uşağı çobanı taparaq onu böyüdür. daha sonralar Paris aşkarlanaraq ailəsinə geri qəbul olunur. "İliadada" Paris qadınları valeh olduğu gözəlliyə malik və cazibədar olmaqla yanaşı lovğa və qorxaq təsvir edilir.
"İliadada" digər Troya qəhrəmanlarından Anxizin oğlu Eney və ilahə Afrodita, Antenor, Priamın daha iki oğlu: Aqenor və Akamant, Troya ağsaqqalı Panfoy və onun oğlanları: Hiperenor, Evforb və Hektorun dostu və məsləhətçisi Polidamant təsvir edilir. Bu qəddar müharibədə troyalılar tərəfdən ölkənin dörd bir tərəfindən öz drujinaları ilə gəlmiş müttəfiqlər: Likiyin zəngin çarı Sarpedon, Sarpedon bəzi mənbələrdə Zevsin ya ya da Laodamindən olan üç ömür yaşamağa qadir olan oğlu kimi onun yaxın silahdaşı isə Qlavk göstərilir.
Kassandra
gözəl qızı Kassandraya Apollon vurulur. Kassandra Apollona ona ilahilik qüvvəsi verəcəyi təqdirdə müsbət cavab alacağını söyləyir. Apollondan istədiyini alsa da Kassandra vədinə əməl etmir. Aldandığını görən Apollon verdiyini geri ala bilmədiyindən Kassandranı nəhlətləyir və elə edir ki, heç kim düz olmağına baxmayaraq Kassandranın peyğənbərliyinə inanmır.
Müharibənin başlanması
Hansı istiqamətdə Troyanın yerləşdiyini bilməyən axeylilər səhvən Misiy sahillərinə çıxırlar. Burada onların qarşısını Heraklın oğlu Misiy çarı Telef öz qoşunları ilə kəsərək onları geri qaçmağa məcbur edir. Bu döyüşdə Telef Axillesin nizəsindən sağalmaz yara alır. Baxıcı onun yarasını yalnız onu yaralayan sağalda biləcəyini söyləyir. Telef yarasının sağalması müqabilində Troyanın yolunu axeylilərə göstərir.
Protiselay
Uzun yolçuluqdan sonra Axeylilər Troadaya çatırlar. Baxıcıların kim Troya torpağına ilk qədəm qoysa nəsibi ölüm olacaq deməsindən sonra heç kim sahilə çıxmağa cürət etmir. Protiselay troya torpağına ilk qədəm basmış, çoxlu troyalı öldürmüş axiyalı olmuşdur. Tezliklə Protiselay Hektorun nizəsinin qurbanına çevrilir. O dünyada əzab çəkən Protiselay Aidi üç saatlıq həyat yoldaşına baş çəkmək üçün yer üzünə qayıtmasına razı salır. Vaxt bitdikdən sonra Protiselay həyat yoldaşından onunla getməsini təklif etdikdə o, dərhal heç bir söz demədən Protiselayın xəncəri ilə özünü öldürür. Beləliklə də müharibə başlanmış olur.
İfigeniyanın qurban verilməsi
Bütün gəmilər Troyaya istiqamət alamaq üçün Avliddə toplaşırlar. Lakin külək olmadığından dənizə çıxa bilmirlər. Bunu Artemidanın xallı maralını Aqamemnon öldürdüyü üçün onon qəzəbinə gəldiklərini izah edən kahin Kalxas Aqamemnonun böyük qızı İfigeniyanın qurban verilməsini çıxış yolu kimi göstərir. Aqamemnon etiraz etsə də ordunun itaətsizliyindən qorxaraq Odisseyin tədbirinə əsasən guya Axilles İfigeniyaya evlənirmiş adı altında qızını Alvidə gətizdirir. Bu müddətdə qurbanvermə mərasim üçün bütün hazırlıqlar görülür. Məsələdən xəbər tutan İfigeniya ümumi işin xeyrinə özünü qurban verməyə razı olur. Bu an Artemida İfigeniyanı dərhal qoynuna alaraq uzaq Tavridə (indiki Krım yarımadası) aparır. Kalxasın bıçağının altında can verən isə xallı maral olur. Bu hadisədən sonra külək əsməyə başlayır və yunanlar Troyaya istiqamət götürürlər.
Axeylilər ənənələri üzrə növbəti qurban vermə mərasimi keçirərkən qan kimi qırmızı bir ilan peyda olaraq yaxınlıqdakı sərçə yuvasındakı 8 quş balasını axırda isə ana sərçəni udur. Zevs onu dərhal daşa çevirir. Bunun mənasını açan Kalxas Troyanın mühasirəsinin doqquz il çəkəcəyini və sonunda nəhəng şəhərin alınacağını soyləyir.
Axillesın qəzəbi
Axeylilərin doqquz il Troyaya həmlələri heç bir nəticə vermədi. Mühasirənin onuncu ili Apollonun kahini Xris axeylərin Fiva üzərinə yürüşü zamanı əsir alınmış qızı Xriseidanı azad edəcəkləri müqabilində böyük miqdarda dəfinə verəcəyini vəd edir. Bütün axeylər qızın atasına qaytarılmasına razı olsalar da Aqamemnon razılıq verməyərək qocanı kobudluqla qovur. Bundan hiddətlənən Apollon axeyliləri nəhlətləyərək, öz oxu ilə onlara həmlələr edir. Müdaxilənin doqquzuncu günü Kalxant qoşunu inandırır ki, Apollonun həmlələrindən qurtarmağın yolu Xriseidanı qaytarmaqdır. Aqomemnon Axillesin Briseidanı ona verəcəyi təqdirdə Xriseidanı qaytaracağını bildirir. Axilles Briseidanı qaytararır. Lakin bunu özünə qarşı təhqir sayaraq düyüşdə iştirak etməkdən imtina edir. Axillesin dəstəyini itirən axeylilər məğlubiyyətə uğramağa başlayırlar. Troya müharibəsində troyalıların qələbə çalmasını istəyən Zevs, onun göstərişi ilə Onir Nestor cildində Aqamemnonun yuxusuna girərək döyüşü başlayacağı təqdirdə yunanların qələbə çalacağını deyərək, onu aldatmış olur. Beləliklə qoşunlar qarşı-qarşıya gəlirlər. Qərara alınır ki, Paris və qarşıdurmasında kim qalib çıxarsa Yelena da ona qalacaqdır. Menaleyin Parisi yerə sərdiyini görən Afrodita dərhal arya girərək Parisi aradan qaçırdaraq saraya aparır. Eyni zamanda Afrodita oxçu Pandara Menelayı öldürməyi tapşırır. Nəticədə hər iki qoşun mübarizə meydanına atılır. Lakin yenə də bir nəticə əldə edilmir. Parisdən seçiminə görə qisas almaq üçün Hera və Afinanın yerə enərək axeylilərə yardım etmələrini görcək öz ildrımları ilə həmlələr etməyə başlayır. Bu mübarızədə Troyalılara yardıma gəlmiş Frakiya çarı Res öldürülür.
Patroklun ölümü
Döyüşün sonrası günü Aqamemnon, Odissey və Diomed yaralı olduqlarından troyalılar üstünlüyü ələ keçirib axeylilərin gəmilərinə həmlələr etməyə başlayırlar. Hera Zevsin qələbəni troyalılara hədiyə etməsi ilə razılaşmayıb hadisələrə müdaxilə etməyə qərar verir. Zevsin könlünü almaq üçün Afroditanın təmtəraqlı libasında onun hüzuruna gələrək nəhayət onu öz qoynuna salmağa müvəffəq olur. Zevsi yuxuya verdikdən sonra, Heranın göstərişilə Hipnos Poseydona xəbər çatdırır ki, axeylərə kömək etsin. Bu zaman Ayaksın atdığı nəhəng qaya parçası Hektoru yaralamış olur. Silahdaşları onu çətinliklə xilas edə bilirlər. Tanrı Zevs ayıldıqda arzuolunmaz halla rastlaşır. Heranın vəziyyətdən xəbəri olmadığını söyləsə də Zevs onu geriyə Olimpə göndərir və Poseydona dərhal Troya sahillərini tərk etməyi tapşırır. Apollona Hektorun gücünü özünə qaytarmağı tapşırır. qüvvə toplamış Hektor yenidən döyüşə atılır. Axillesdən döyüşə qatılmaq üçün izin istəyir. Axilles ona troyalıların hücumu dəf edilənə qədər döyüşdə iştirakına izin verir. Patrokolun cəsurluqla döyüşü, Axillesin döyüşə qayıtdığı təsəvvürü yaradaraq troyalıları geri çəkilməyə məcbur edir. Bundan coşan Troya daxilinə soxulmağa çalışan Patrokla Apollonun onun kürəyinə endirmiş zərbə mane olur. Zərbədən özünə gəlməmiş Evforbun nizəsinə tuş gəlir və Hektor ona ölümcül zərbəsini endirmiş olur. Dəbilqənin altında Axillesin olmadığını duyaraq pərt olur. Patroklun ölüm xəbəri Axillesi hədsiz sarsitmış olur.
Hektor və Axilles
Anası Fetidanın Axillesə taleyinə Moyralar tərəfindən Hektordan sonra ölüm yazdıqlarını deməsinə baxmayaraq Partoklun qisasını almaq qərarına gəlir və vuruşmaq üçün axeylərə qoşulduğunu bildirir. Qaşısına çıxan bütün troyalıları amansızcasına qılıncdan keçirir. Troyalılar geri çəkilərək şəhər divarları daxilində qərar tuturlar. Meydanda təklənən Hektor boynundan Axillesin nizəsindən ölümcül yara alır. Sonra Axilles qəddarlıqla onu cəsədini ayağından döyüş arabasına bağlayaraq meydan boyu sürüyərək axeylilərin ayaqlarına atır. Beləliklə qisasını almış Axilles dostu Patrokolu yandıraraq dəfn mərasimini keçırmiş olur.
Axillesın ölümü
Troyalılar Tifon və Eosun oğlu cəsur epiop çarı Memnonun köməyə gəlməsindən ruhlanaraq axeylilərə hücuma keçirlər. Memnon Axillesin silahdaşı Antiloxu öldürür. Axilles əvəz çıxmaq üçün Memnonla qarşılaşır. Fetida və Eos olimpə qalxaraq Zevsdən hər ikisinə rəhm etməyi yalvarırlar, lakin Moyralar Memnonun ölüm qərarını vermiş olurlar. Memnonu öldürdükdənsonra qaçan troyalıları təqib edən Axilles şəhərin qapısında Apollon tərəfindən durdurulur. Apollonun göstərişi ilə Paris onun dabanını nişan alaraq öldürmüş olur. Anası Fetida bacıları nereidalar və muzalarla birlikdə ağılar deyərək on yeddi gün tanrılarla birlikdə ağlaşaraq ona yas tuturlar. On səkkizinci gün cəsədi oda verirlər.
Troyanın süqutu
Bir səhər troyalılar gözlərinə inanmırlar. Onlar şəhər divarının xaricində nəhəng bir at görürlər. Onun tanrıların Troyaya ərməğanı olduğunu başa düşərək şəhərə aparmaq üçün divarın bir hissəsini sökərək Priyamın sarayının önünə sürüyürlər. Troyalıları agah etmək üçün Kassandra atın içində axeylərin gizləndiyini desə də heç kəs ona inanmır. Apollonun kahini Laokoont troyalıları başları uzərini kəsmiş bədbəxlikdən xəbərdar etmək üçün nizə ilə ata həmlə dir. Bu zaman Poseydonun göndərmiş olduğu nəhəng bir ilan dənizdən çıxaraq Laokoontu və onun iki oğlundan birinin canını almış olur. Troyalılar ilahə Afinaya xitab olunmuş ata vurduğu zərbəsinə görə Laokoontun cəzasını aldığını zənn edərək, bu "xilaskar ərməğanın" ətrafında şənlik edirlər. Gecə şəhər yuxulayarkən dənizdən aldıqları siqnalı görcək axeylilər Troya atını tərk edərək şəhərin qapılarını geri dönən qoşunun üzünə açırlar. Beləliklə nəhəng alınmaz Troya hiylənin qurbanına çevrilir və süqut edir.
Qəhrəmanlar geri dönür
Aqamemnonun öldürülməsi
Xarici keçidlər
Mənbələr
- Греческая Мифология, Катерина Серви, EKDOTİKE ATHENON, Афины 2007 ,
- Софиа Сули, Греческая Мифология, Издателство Михалис Тубис А.О., 1995
- Panaghiotis Christou, Katharini Papastamatis, Griechische Mythologie, 2008
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Troya muharibesi E e 1193 1183 cu illerde Kicik Asiyanin qerb sahillerinde bas vermisdir Yunan mifologiyasina esasen hele Homer eposuna qeder movcud olmus hadisedir Mifologiyaya gore Troya sahzadesi Paris oz gozelliyi ile meshur olan Sparta caricasi Yelenani qacirdir Qisas almaq ucun Axeyliler qosun toplayaraq boyuk bir donamna ile Troyaya hucuma kecirler On illik muharibede cox itkiler verilir Netice etibarile Troya bir hiylenin qurbanina cevrilerek suqut edir Troya seherinde vetendas muharibesi zamani afinalilar tryolalilari meglub etmis ve onlari ozlerine tam tabe etmek ucun torpaqlarini duzlamisdir Bununla da seherde acliq sefalet hokm surmusdur Troya muharibesiTarixi E e 1193 1183Yeri Kicik Asiyanin qerb hissesiNeticesi Troyanin suqutuMunaqise terefleriYunanlar Mikenler Itaka Sparta TroyalilarKomandanlarAqamemnon Menelay Axilles Odissey Boyuk Ayaks Hektor Paris Bir cox epik sairler bu muharibeni eserlerinde eks etdirmisdirler E e VIII esrde Homer ozunun dahi Iliada eserinde Troya muharibesini genis ve mezmunlu terennum etmisdir Hele yuz il bundan qabaq yunan mifologiyasinin bir parcasi olan Troya muharibesi ve ya Troya seheri xalis fantaziya mehsulu sayilsa da 1871 ci ilde arxeoloji mocuze bas verir Arxeoloq Henrix Sliman indiki Turkiyenin Hisarliq bolgesinde qazintilar apararaq Troya qaliqlarini askar etmisdir Peley ve Fetidanin toyuParisin secimi Zevsin oglu Egin cari Eakin Pelin Telamon ve Fok adli uc oglu varmis Fok Eakin nereida Psamafayadan olan oglu idi Fokun daha ferasetli olmasi diger qardaslari ona qarsi qisqanc etmisdir Buna gore de onlar Foku oldurerek cesedini mesede gizledirler Ustu acildiqdan sonra Eak her iki oglunu qardas qatillerini Eginadan qovur Bu minvalla qardaslardan Telamon Salamine ve Peley ise Fitiyaya gelerek car olur Peley olmez olmasa da ona ilahe nereid Fetida ile evlenmek nesib olur Revayete gore bundan hele once Zevs ve Poseydon Fetida ustunde bir birilerinden kusmus idiler Lakin Fetidanin onlara bir sir acaraq onun yalniz atasinin gucune malik oglan usagi dunyaya getireceyini deyir Oz seltenetlerini itire bileceklerinden ehtiyat eden tanrilar Fetidani olmez olmayana ere vermeyi qerara alirlar Bu serefe ise Fessalide en cox tanrilardan qorxan Peley layiq gorulur Fetida ile Peleyin Pelionda mohtesem toy merasimi kecirilir Tanrilar olimpden enerek toya tesrif buyuraraq coxlu hediyeler getirirler Muzalarin gozel negmeleri ve Apollonun calmasi meclisi daha da canlandirmisdir Toya devetli olmayan yegane ilahe Erida idi Bunun qisasini almaq ucun Erida meclisde senlenenlerin arasina gozeller gozeline yazilmis bir alma atmis olmasi onu elde etmek ucun Hera Afina mifologiya ve Afrodita arsinda qizgin mubahiseye sebeb olur Bunu goren Zevs Hermese ilaheleri Idaya aparmagi bir cobanin secimi ile gozeller gozelini teyin etmeyi tapsirir Bu arada car oglu Paris mifologiya suru otararken ilaheleri gorcek qorxuya dusur Hermes Zevsin tapsirigini ona bildirir Hera eger onu secerse Parisi hem Avropa hem de Asiyanin cari edeceyini Afina onu meglubedilmez doyuscu edeceyini Afrodita ise ona dunyanin en gozel qadinini Elenani vereceyini ved edir Paris almani Afroditaya vermeyi qerara almaqla Troya muharibesine dogru ilk addimi atmis olur YelenaYelenanin qacirilmasi Revayete gore Plevrona carinin qizi Leda Evrota cayinda yuyunarken onun qucagina qartal teqibinden qacan qu qusu penah getirir Qu qusu cildine girerek Zevs Ledanin konlunu almaga nail olur Bu hadiseden sonra Ledanin Yelena adli gozeller gozeli bir qizi ve ekiz qardaslar Kastora ve Polidevka dunyaya gelmis olurlar Yelena ve Zevsden dunyaya geldikleri ucun olmez olurlar Polidevk ise Ledanin Tindareyadan olan oglu oldugu ucun olmez olmur Yelena on doqquz yasina catdiqda Tesey onu ogurlayaraq Afidn qalasinda saxlayir Lakin agir mubarizeden sonra qardaslari Kastor ve Polidevk onu azad edirler Bu hadiseden sonra Tindarey onu ere vermeyi qerara alir Qiza elcilik edenlerin sayi hesabi olmur Tindarey qiza evlenmek isteyenler arasinda bele bir sert qoyur Kime qismet olmasindan asili olmayaraq hec kim onu erinden ogurlamaga curet etmemelidir Eger bu bas vererse yerde qalanlar qacirana qarsi birge vurusmalidirlar Yelena ere getmek ucun Atreyanin oglu ve Aqamemnonun qardasi secir Toydan doqquz il kecdikden sonra Paris Afroditanin gosterisile Spartaya gelir Doqquz gunluk qonaq qebulundan sonra onuncu gun Krite ana terefden olan babasinin defnine gedir Veziyyetden istifade eden Afrodita Yelenani ofsunlayaraq Parisin qucagina atmis olur Gece iken Parisle gemiye minerek car sarayini ve dogma qizini terk edir Muharibeye hazirliqYelenanin qacmasindan sonra Spartaya geri donen Menelay onu haqlamis rusvayciligi gorub derhal Mikenaya qardasi Aqanemnonun yanina gelerek kesilmis sert esasinda ona komek etmeyi xahis edir Aqnemnon her terefe carcilar gondererek onlari herbi yuruse hazir olmaga cagirir Bu cagrilanlarin icerisinde Odissey ve Axilles de vardir Axilles Peleya ve Fetidanin sevimli oglu idi Fetida olmez etmek ucun erinden gizlin geceler Axillesi odda saxlayarmis Bir defe tesadufen bunu goren Peley derhal usagi fetidanin elinden alaraq bu meqsedin qarsisini almis olur Bundan aciga dusen nereida Fetida denizin dibine atasinin yanina cekilmis olur Peley Axillesin terbiyesile mesgul olmagi kentavr Xirona tapsirir Xiron ona doyusmeyi at surmeyi musiqini ve tebibliyi oyredir Nehayet axeyali qosunlarinin toplanis yeri Beotindeki Avlida teyin edilir AxeylilerTroyaya qarsi yurusde istirak eden yunanlar Homerin dilinden axeyler argivler elece de danaylar adlandirilir Coxsayli qosuna malik olduguna gore tam orduya rehberlik ve komandanligi Atreyanin oglu Aqamemnon edir Aqamenon Yelenanin bacisi Klimestraya evlenerek qaynatasi Tindareyanin hesabina Miken taxtina oturur Onunseltenetine Arqos ve coxlu adalar daxil idi Aqamenonun kicik qardasi ise Sparta cari idi Yelenadan dunyaya gelen qizi Germiondan basqa onun kenizden Meqapenf adli oglu da olmusdur Iliadada Menelay sarisin enlikurek azdanisan tecrubeli ve hedden ziyade helim qelbli tesvir edilir Alicenab Itaka cari Odissey oz derrakesi ve hazircavabligi ile muharibede bir cox cetinliklerden meharetle cixmasi ile secilir Diger qehemanlara boyuk ve kicik Ayakslar aiddirler Eserde Boyuk Ayaksin qalxani bir qalaya beraber tutulur Axeyleri icerisinde en yarasiqlisi ve cesuru Axilles sayilir Peley oz ogluna ona tanrilar terefinden toy gununde hediye etdikleri debilqe zireh ve qalxani ve Xironun ona verdiyi cox agir olan nizeni bagislamisdir Axilles bu muharibede atasi Peleyin kulekden suretli olmez atlari Ksanfa ve Baliy ile istirak edirdi Bu yurusde onu ayrilmaz dostu Menetiyanin oglu Patrokl musaiyyet edir Ayakslar bu doyusde esas fiqurlardan sayilirlar Onlardan biri Peleyin qardasi oglu Salaminli Ayaksdir ki ona Boyuk ya Neheng leqebi verilmisdir Onunqalxani bir qala qullesini xatirladirmis Onu ozunden basqa hec kim qaldira bilmirmis Onun qardasligi Telamonun Laomedatonun qizi Hesionadan olan oglu Tevkr gozel oxatan idi Ikinci Ayaks ise Lokr tayfasindan olub serqi Lokridli Oileyanin oglu idi Her iki Ayaks birlikde doyusermisler Bu muharibede Axeylerin ordusunda daha basqa igidler Tideyanin oglu qorxmaz Diomend Minosun nevesi Devkalionun oglu Idomeney Asklepin oglanlari Podaliriy ve Maxon Admetin oglu Evmel Pirifoyun oglu Polipet Heraklin oglu Tlepolem Tesey ve Fedranin oglanlari Akamant ve Demofont da istirak edirdiler Troyalilar Iliada axeylerin reqiblerini troyalilar ve dardanlar adlandirir Troya cari mudrik ve alicenab Laomedontun oglu idi Onun heyat yoldasi on doqquz ogul anasi Friqiya hokumdari Dimantanin qizi idi diger arvadlarindan daha otuz bir ogula ve on doqquz qiza malik idi Onun boyuk oglu Hektor numunevi cesur ve xilaskar bir doyuscu idi Dusmenler ondan berk qorxar silahdaslari ise onun cesurlugunu vetenperverliyini ve gozel aile bascisi olmasini yuksek qiymetlendirermisler Onun sevimli heyat yoldasi Eetion carinin qizi Andromaxiden Astianakt adli bir oglu dunyaya gelmisdir Mifologiyaya gore diger oglu Paris hele betninde olarken ona yuxusunda agah olur ki o Troyaya od vurub yandiran qanli bir bas dogmusdur nikahdan kenar dunyaya gelmis ve yuxulari yozmaq qabiliyyete malik olan oglu Esak dogulacaq usagi oldurmeyi meslehet gorur Eks teqdirde Troyanin sonuna az qaldigini soyleyir Bir qula usagi oldurmeyi tapsirsalar da o usaga rehm edib onu Idanin yamacinaataraq geri donur Burada usagi cobani taparaq onu boyudur daha sonralar Paris askarlanaraq ailesine geri qebul olunur Iliadada Paris qadinlari valeh oldugu gozelliye malik ve cazibedar olmaqla yanasi lovga ve qorxaq tesvir edilir Iliadada diger Troya qehremanlarindan Anxizin oglu Eney ve ilahe Afrodita Antenor Priamin daha iki oglu Aqenor ve Akamant Troya agsaqqali Panfoy ve onun oglanlari Hiperenor Evforb ve Hektorun dostu ve meslehetcisi Polidamant tesvir edilir Bu qeddar muharibede troyalilar terefden olkenin dord bir terefinden oz drujinalari ile gelmis muttefiqler Likiyin zengin cari Sarpedon Sarpedon bezi menbelerde Zevsin ya ya da Laodaminden olan uc omur yasamaga qadir olan oglu kimi onun yaxin silahdasi ise Qlavk gosterilir Kassandra gozel qizi Kassandraya Apollon vurulur Kassandra Apollona ona ilahilik quvvesi vereceyi teqdirde musbet cavab alacagini soyleyir Apollondan istediyini alsa da Kassandra vedine emel etmir Aldandigini goren Apollon verdiyini geri ala bilmediyinden Kassandrani nehletleyir ve ele edir ki hec kim duz olmagina baxmayaraq Kassandranin peygenberliyine inanmir Muharibenin baslanmasiIfigeniyanin qurban verilmesi Hansi istiqametde Troyanin yerlesdiyini bilmeyen axeyliler sehven Misiy sahillerine cixirlar Burada onlarin qarsisini Heraklin oglu Misiy cari Telef oz qosunlari ile keserek onlari geri qacmaga mecbur edir Bu doyusde Telef Axillesin nizesinden sagalmaz yara alir Baxici onun yarasini yalniz onu yaralayan sagalda bileceyini soyleyir Telef yarasinin sagalmasi muqabilinde Troyanin yolunu axeylilere gosterir Protiselay Uzun yolculuqdan sonra Axeyliler Troadaya catirlar Baxicilarin kim Troya torpagina ilk qedem qoysa nesibi olum olacaq demesinden sonra hec kim sahile cixmaga curet etmir Protiselay troya torpagina ilk qedem basmis coxlu troyali oldurmus axiyali olmusdur Tezlikle Protiselay Hektorun nizesinin qurbanina cevrilir O dunyada ezab ceken Protiselay Aidi uc saatliq heyat yoldasina bas cekmek ucun yer uzune qayitmasina razi salir Vaxt bitdikden sonra Protiselay heyat yoldasindan onunla getmesini teklif etdikde o derhal hec bir soz demeden Protiselayin xenceri ile ozunu oldurur Belelikle de muharibe baslanmis olur Ifigeniyanin qurban verilmesi Butun gemiler Troyaya istiqamet alamaq ucun Avlidde toplasirlar Lakin kulek olmadigindan denize cixa bilmirler Bunu Artemidanin xalli maralini Aqamemnon oldurduyu ucun onon qezebine geldiklerini izah eden kahin Kalxas Aqamemnonun boyuk qizi Ifigeniyanin qurban verilmesini cixis yolu kimi gosterir Aqamemnon etiraz etse de ordunun itaetsizliyinden qorxaraq Odisseyin tedbirine esasen guya Axilles Ifigeniyaya evlenirmis adi altinda qizini Alvide getizdirir Bu muddetde qurbanverme merasim ucun butun hazirliqlar gorulur Meseleden xeber tutan Ifigeniya umumi isin xeyrine ozunu qurban vermeye razi olur Bu an Artemida Ifigeniyani derhal qoynuna alaraq uzaq Tavride indiki Krim yarimadasi aparir Kalxasin bicaginin altinda can veren ise xalli maral olur Bu hadiseden sonra kulek esmeye baslayir ve yunanlar Troyaya istiqamet gotururler Axeyliler eneneleri uzre novbeti qurban verme merasimi kecirerken qan kimi qirmizi bir ilan peyda olaraq yaxinliqdaki serce yuvasindaki 8 qus balasini axirda ise ana serceni udur Zevs onu derhal dasa cevirir Bunun menasini acan Kalxas Troyanin muhasiresinin doqquz il cekeceyini ve sonunda neheng seherin alinacagini soyleyir Axillesin qezebiAxeylilerin doqquz il Troyaya hemleleri hec bir netice vermedi Muhasirenin onuncu ili Apollonun kahini Xris axeylerin Fiva uzerine yurusu zamani esir alinmis qizi Xriseidani azad edecekleri muqabilinde boyuk miqdarda define vereceyini ved edir Butun axeyler qizin atasina qaytarilmasina razi olsalar da Aqamemnon raziliq vermeyerek qocani kobudluqla qovur Bundan hiddetlenen Apollon axeylileri nehletleyerek oz oxu ile onlara hemleler edir Mudaxilenin doqquzuncu gunu Kalxant qosunu inandirir ki Apollonun hemlelerinden qurtarmagin yolu Xriseidani qaytarmaqdir Aqomemnon Axillesin Briseidani ona vereceyi teqdirde Xriseidani qaytaracagini bildirir Axilles Briseidani qaytararir Lakin bunu ozune qarsi tehqir sayaraq duyusde istirak etmekden imtina edir Axillesin desteyini itiren axeyliler meglubiyyete ugramaga baslayirlar Troya muharibesinde troyalilarin qelebe calmasini isteyen Zevs onun gosterisi ile Onir Nestor cildinde Aqamemnonun yuxusuna girerek doyusu baslayacagi teqdirde yunanlarin qelebe calacagini deyerek onu aldatmis olur Belelikle qosunlar qarsi qarsiya gelirler Qerara alinir ki Paris ve qarsidurmasinda kim qalib cixarsa Yelena da ona qalacaqdir Menaleyin Parisi yere serdiyini goren Afrodita derhal arya girerek Parisi aradan qacirdaraq saraya aparir Eyni zamanda Afrodita oxcu Pandara Menelayi oldurmeyi tapsirir Neticede her iki qosun mubarize meydanina atilir Lakin yene de bir netice elde edilmir Parisden secimine gore qisas almaq ucun Hera ve Afinanin yere enerek axeylilere yardim etmelerini gorcek oz ildrimlari ile hemleler etmeye baslayir Bu mubarizede Troyalilara yardima gelmis Frakiya cari Res oldurulur Patroklun olumuDoyusun sonrasi gunu Aqamemnon Odissey ve Diomed yarali olduqlarindan troyalilar ustunluyu ele kecirib axeylilerin gemilerine hemleler etmeye baslayirlar Hera Zevsin qelebeni troyalilara hediye etmesi ile razilasmayib hadiselere mudaxile etmeye qerar verir Zevsin konlunu almaq ucun Afroditanin temteraqli libasinda onun huzuruna gelerek nehayet onu oz qoynuna salmaga muveffeq olur Zevsi yuxuya verdikden sonra Heranin gosterisile Hipnos Poseydona xeber catdirir ki axeylere komek etsin Bu zaman Ayaksin atdigi neheng qaya parcasi Hektoru yaralamis olur Silahdaslari onu cetinlikle xilas ede bilirler Tanri Zevs ayildiqda arzuolunmaz halla rastlasir Heranin veziyyetden xeberi olmadigini soylese de Zevs onu geriye Olimpe gonderir ve Poseydona derhal Troya sahillerini terk etmeyi tapsirir Apollona Hektorun gucunu ozune qaytarmagi tapsirir quvve toplamis Hektor yeniden doyuse atilir Axillesden doyuse qatilmaq ucun izin isteyir Axilles ona troyalilarin hucumu def edilene qeder doyusde istirakina izin verir Patrokolun cesurluqla doyusu Axillesin doyuse qayitdigi tesevvuru yaradaraq troyalilari geri cekilmeye mecbur edir Bundan cosan Troya daxiline soxulmaga calisan Patrokla Apollonun onun kureyine endirmis zerbe mane olur Zerbeden ozune gelmemis Evforbun nizesine tus gelir ve Hektor ona olumcul zerbesini endirmis olur Debilqenin altinda Axillesin olmadigini duyaraq pert olur Patroklun olum xeberi Axillesi hedsiz sarsitmis olur Hektor ve AxillesAnasi Fetidanin Axillese taleyine Moyralar terefinden Hektordan sonra olum yazdiqlarini demesine baxmayaraq Partoklun qisasini almaq qerarina gelir ve vurusmaq ucun axeylere qosuldugunu bildirir Qasisina cixan butun troyalilari amansizcasina qilincdan kecirir Troyalilar geri cekilerek seher divarlari daxilinde qerar tuturlar Meydanda teklenen Hektor boynundan Axillesin nizesinden olumcul yara alir Sonra Axilles qeddarliqla onu cesedini ayagindan doyus arabasina baglayaraq meydan boyu suruyerek axeylilerin ayaqlarina atir Belelikle qisasini almis Axilles dostu Patrokolu yandiraraq defn merasimini kecirmis olur Axillesin olumuTroyalilar Tifon ve Eosun oglu cesur epiop cari Memnonun komeye gelmesinden ruhlanaraq axeylilere hucuma kecirler Memnon Axillesin silahdasi Antiloxu oldurur Axilles evez cixmaq ucun Memnonla qarsilasir Fetida ve Eos olimpe qalxaraq Zevsden her ikisine rehm etmeyi yalvarirlar lakin Moyralar Memnonun olum qerarini vermis olurlar Memnonu oldurdukdensonra qacan troyalilari teqib eden Axilles seherin qapisinda Apollon terefinden durdurulur Apollonun gosterisi ile Paris onun dabanini nisan alaraq oldurmus olur Anasi Fetida bacilari nereidalar ve muzalarla birlikde agilar deyerek on yeddi gun tanrilarla birlikde aglasaraq ona yas tuturlar On sekkizinci gun cesedi oda verirler Troya muharibesine aid heykeller Qliptotek Munhen Egin adasindaki Afay mebedinin frontal heykel fiqurlari eginetler Rengli oxcu heykel Troya sahzadesi ParisTroya sahzadesi ParisTroyanin suqutuBir seher troyalilar gozlerine inanmirlar Onlar seher divarinin xaricinde neheng bir at gorurler Onun tanrilarin Troyaya ermegani oldugunu basa duserek sehere aparmaq ucun divarin bir hissesini sokerek Priyamin sarayinin onune suruyurler Troyalilari agah etmek ucun Kassandra atin icinde axeylerin gizlendiyini dese de hec kes ona inanmir Apollonun kahini Laokoont troyalilari baslari uzerini kesmis bedbexlikden xeberdar etmek ucun nize ile ata hemle dir Bu zaman Poseydonun gondermis oldugu neheng bir ilan denizden cixaraq Laokoontu ve onun iki oglundan birinin canini almis olur Troyalilar ilahe Afinaya xitab olunmus ata vurdugu zerbesine gore Laokoontun cezasini aldigini zenn ederek bu xilaskar ermeganin etrafinda senlik edirler Gece seher yuxulayarken denizden aldiqlari siqnali gorcek axeyliler Troya atini terk ederek seherin qapilarini geri donen qosunun uzune acirlar Belelikle neheng alinmaz Troya hiylenin qurbanina cevrilir ve suqut edir Qehremanlar geri donurAqamemnonun oldurulmesiXarici kecidler http www mythentor de griechen troja1 htm http www temple edu classics troyimages html 2010 11 24 at the Wayback MachineMenbelerGrecheskaya Mifologiya Katerina Servi EKDOTIKE ATHENON Afiny 2007 ISBN 960 213 378 3 ISBN 978 960 213 378 1 Sofia Suli Grecheskaya Mifologiya Izdatelstvo Mihalis Tubis A O 1995 ISBN 960 540 118 5 Panaghiotis Christou Katharini Papastamatis Griechische Mythologie 2008 ISBN 978 88 476 2283 8Hemcinin bax