Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Süxur — Yer qabığını əmələ gətirən bii mineral birləşmədir. Mənşəyinə görə süxurlar müxtəlif qruplara bölünür:
Torpaqəmələgətirən süxurlar
Ana süxurları torpaqəmələgətirən süxurlar üçün əsas sayılır, onların üst qatlarından torpaq yaranır. Süxurların xüsusiyyətləri torpağın kimyəvi və fiziki xassələrinə müəyyən qədər təsir göstərir. Qranit üzərində əsasən az münbit torpaqlar əmələ gəlir. Bazalt süxurlar isə münbit torpağın yaranması üçün qiymətli material hesab olunur. Landşaftın, hidroqrafiyanın və bitki örtüyünün xüsusiyyəti dağ süxurlarının xarakteri və formasından asılıdır.
Maqmatik süxurlar
Maqmanın yer qabığının dərinliklərində və ya yer kürəsində soyuyaraq qatılaşmasıyla əmələ gələn süxurlara maqmatik süxurlar deyilir. (Məsələn:Qranit, Siyenit, Trakit, Andezit, Latit, Diyorit, Qabro, Obsidian, Monsonit, Perlit, Riolit, Qranodiorit, Bazalt, Harzburgit, Diabaz və s.) Maqmatik süxurlar da özlüyündə 2 qrupa bölünür:
- Effuziv- Maqma püskürüb yer səthinə çıxaraq aşağı temperatur və toyiq şəraitində soyuduqda yaranan süxurlar
- İntruziv — maqma yer səthinə çatmayıb yüksək təzyiq şəraitində müəyyəndərinlikdə yavaş-yavaş soyuyub kristallaşaraq yaranan süxurları deyilir.
Sedimental süxurlar
Maqmatik süxurların xarici təsirlər nəticəsində(hava, su, külək və s.) kiçik parçalara bölünməsilə meydana gələn süxurlara deyilir. (Məsələn:Qumdaşı, Gildaşı, Konqlomera və s.)
Sedimental süxurların növləri:
- Mexaniki Sedimentar süxurlar
- Kimyəvi Sedimentar süxurlar
- Üzvi Sedimentar süxurlar
Metamorfik süxurlar
Metomorfik süxurlar — yerin daxilində olduğu yerdəcə çöküntü süxurlarından yaranmışdır. Yüksək temperatur və təzyiq nəticəsində çöküntü süxurlar sıxılmış, bir hissəsi ərimiş və sementləşmişdir. Çöküntü süxurların belə dəyişmə prosesi birlikdə adlanır. (Məsələn:Mərmər, Amfibolit, Kvarsit, Hornfels, Miqmatit, Şist, Qneys, Sleyt və s.)
Çökmə süxurlar
Çöküntü süxurlar — ilkin süxurların parçalanmasından, parçalanan süxurların külək, su və ya buz vasitəsilə aparılaraq yer səthində və ya su hövzələrində çökməsindən yaranır.
Qum, çınqıl, gil — çökmə süxurlardır. Onlardan tikintidə geniş istifadə olunur.
Torf, daş kömür, əhəngdaşı, təbaşir kimi çökmə süxurlar bitki və heyvan qalıqlarından yaranmışdır.
İstinadlar
- O. Osmanov, B. Abdullayev "Məktəblilərin izahlı coğrafiya lüğəti" Bakı — 1979
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qaya bura istiqametlendirir Diger istifade formalari ucun Qaya deqiqlesdirme sehifesine baxin Suxur Yer qabigini emele getiren bii mineral birlesmedir Menseyine gore suxurlar muxtelif qruplara bolunur Torpaqemelegetiren suxurlarAna suxurlari torpaqemelegetiren suxurlar ucun esas sayilir onlarin ust qatlarindan torpaq yaranir Suxurlarin xususiyyetleri torpagin kimyevi ve fiziki xasselerine mueyyen qeder tesir gosterir Qranit uzerinde esasen az munbit torpaqlar emele gelir Bazalt suxurlar ise munbit torpagin yaranmasi ucun qiymetli material hesab olunur Landsaftin hidroqrafiyanin ve bitki ortuyunun xususiyyeti dag suxurlarinin xarakteri ve formasindan asilidir Maqmatik suxurlarMaqmanin yer qabiginin derinliklerinde ve ya yer kuresinde soyuyaraq qatilasmasiyla emele gelen suxurlara maqmatik suxurlar deyilir Meselen Qranit Siyenit Trakit Andezit Latit Diyorit Qabro Obsidian Monsonit Perlit Riolit Qranodiorit Bazalt Harzburgit Diabaz ve s Maqmatik suxurlar da ozluyunde 2 qrupa bolunur Effuziv Maqma puskurub yer sethine cixaraq asagi temperatur ve toyiq seraitinde soyuduqda yaranan suxurlar Intruziv maqma yer sethine catmayib yuksek tezyiq seraitinde mueyyenderinlikde yavas yavas soyuyub kristallasaraq yaranan suxurlari deyilir Sedimental suxurlarMaqmatik suxurlarin xarici tesirler neticesinde hava su kulek ve s kicik parcalara bolunmesile meydana gelen suxurlara deyilir Meselen Qumdasi Gildasi Konqlomera ve s Sedimental suxurlarin novleri Mexaniki Sedimentar suxurlar Kimyevi Sedimentar suxurlar Uzvi Sedimentar suxurlarMetamorfik suxurlarMetomorfik suxurlar yerin daxilinde oldugu yerdece cokuntu suxurlarindan yaranmisdir Yuksek temperatur ve tezyiq neticesinde cokuntu suxurlar sixilmis bir hissesi erimis ve sementlesmisdir Cokuntu suxurlarin bele deyisme prosesi birlikde adlanir Meselen Mermer Amfibolit Kvarsit Hornfels Miqmatit Sist Qneys Sleyt ve s Cokme suxurlarCokuntu suxurlar ilkin suxurlarin parcalanmasindan parcalanan suxurlarin kulek su ve ya buz vasitesile aparilaraq yer sethinde ve ya su hovzelerinde cokmesinden yaranir Qum cinqil gil cokme suxurlardir Onlardan tikintide genis istifade olunur Torf das komur ehengdasi tebasir kimi cokme suxurlar bitki ve heyvan qaliqlarindan yaranmisdir IstinadlarO Osmanov B Abdullayev Mekteblilerin izahli cografiya lugeti Baki 1979Xarici kecidler