Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Sayat Nova (erm. Սայաթ-Նովա; gürc. საიათნოვა; az-əbcəd. سایات نووا; fars. سایات نووا; əsl adı Harutyun Sayatyan; 14 iyun 1712[…], Tiflis – 22 noyabr 1795, Ağpat[d]) — erməni, gürcü və əsasən Azərbaycan dillərində yazan erməni şair və aşıq. Sayat Novanın günümüzə qədər gəlib çatmış əsərlərin çoxu Azərbaycan dilində qələmə alınmışdır.
| Sayat Nova | |
|---|---|
| erm. Սայաթ-Նովա | |
 Sayat Nova, 1952-ci il, rəssam Qəzənfər Xalıqov | |
| Doğum tarixi | 14 iyun 1712[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 22 noyabr 1795(83 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Dəfn yeri |
|
| Fəaliyyəti | şair, bəstəkar, müğənni, aşıq |
| sayat-nova.am | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı və fəaliyyəti
Səyat Novanın anası Sara, Tbilisi şəhərində anadan olmuş, atası Karapet isə Hələb şəhərindən gəlmiş ermənilərdən idi. Sayat Nova 1712-ci ilin 14 iyun tarixində Tbilisi şəhərində anadan olur. Anası ilə daim gürcü dilində danışdığından ilk öyrəndiyi dilin gürcü dili olduğu ehtimal edilir. Bu ehtimalı gücləndirən əsas səbəblərdən biridə Sayat Nova tərəfindən yazılan ilk şeirin gürcü dilində olmasıdır. Yeniyetməlik yaşlarında erməni və azərbaycan dillərini təmiz öyrənir. Musiqi sahəsinə olan böyük həvəsi nəticəsində müxtəlif musiqi alətlərində ifa etməyə səy göstərirdi. Kamança və Çoğur qısa zamanda sevimli musiqi alətlərinə çevirilir. Musiqi sahəsində məşhurlaşması nəticəsində dönəmin Kaxeti çarı II İrakli tərəfindən təşkil edilən ziyafətlərdə çıxış etməyə başlayır.
Musiqi sahəsi ilə yanaşı diplomatik sahədə də fəaliyyət göstərən Sayat Nova Səfəvi İmperiyası ilə Gürcü çarları arasında olan danışıqlarda iştirak edirdi. Kübar cəmiyyətdə böyük nüfuzunun olmasına baxmayaraq dönəmin Səfəvi şahının bacısına aşiq olması və bu barədə sarayda müxtəlif dedi-qoduların yayılmasından sonra nüfuzunu və bütün vəzifələrini itirir. Bu hadisədən sonra rəsmi dövlətçilik işlərindən kənarlaşır və rahib həyatı sürməyə başlayır. 1759-cu ildə Erməni Qriqorian Kilsəsi tərəfindən rahib təyin edilir. Ter-Stepanos rütbəsi verilən Sayat Nova, əvvəlcə İrandakı Ənzəli Kilsəsində, 1765-ci ildə isə Qaxdakı kilsədə xidmət göstərməyə başlayır.
Həyat yoldaşı Mərmər 1768-ci ildə uzun müddət davam edən xəstəlikdən sonra vəfat edir. Bu hadisə Sayat Novaya olduqca pis təsir edir.
Sayad Novanın bu evlilikdən dörd övladı dünyaya gəlir. Sevimli həyat yoldaşının ölümündən sonra Ermənistan ərazisində yerləşən Haxpat Monastrında rahiblik etməyə başlayır. 1795-ci ildə xidmət etdiyi monastrın daxili otaqlarının birində öldürülür. Sayat Novanın öldürülmə səbəbi kimi Ağa Məhəmməd şah Qacarın adamlarının ona zorla İslamı qəbul etmələrini təkid etməsi, buna qarşı gəldiyi üçünsə öldürülməsi göstərilir. Ancaq bu ehtimalın dəqiq olması şübhəlidir. Belə ki, Sayat Nova öldürülən zaman 83 yaşı vardı. Digər mühüm bir iddia isə Sayat Novanın kilsə daxilində güclü nüfuzunun olmasını qəbul edə bilməyən erməni rahibləri ona qarşı sui-qəsd cəhdi həyata keçirmiş və onu öldürmüşdür.
Başqa bir iddiaya görə isə, Haxpat Kilsəsini ələ keçirən Qacarın əsgərləri, Sayat Novadan kilsənin xəzinəsinin yerini öyrənmək üçün ona işgəncə verirlər və bu işgəncələrə dözməyən yaşlı şair-rahib həlak olur.
Erməni Qriqorian Kilsəsi daxilində XIX əsrin əvvəllərinə yaxın şiddətlənən kilsə çəkişmələri bu ehtimalı gücləndirir. Həyatının böyük qismini kilsə işlərinə sərf edən Sayat Nova Ermənistan ədəbiyyatını formalaşdıran təməl daşlardan biri hesab olunur. Dini vəzifələrdə çalışsa da tərəfindən yazılan ədəbiyyat nümunələri əsasən romantik və dünyavi ruhdadır. Bu gün müəllif tərəfindən nə qədər incəsənət nümunəsinin yaradıldığı dəqiq məlum deyil. Əsas məlum olan 220-dən çox musiqi və şeirin ona məxsus olmasıdır. Dünyada erməni musiqiçisi kimi təqdim edilsə də Sayat Nova əslində Gürcüstan və Azərbaycan ədəbiyyatlarından da çox təsirlənmişdir.
Azərbaycanda Səyyad Nova kimi tanınan[] şairin günümüzə gəlib çatmış əsərlərinin yarısından çoxu Azərbaycan dilindədir. Bunun əsas səbəbi isə XVIII və XIX əsrdə Azərbaycan dilinin Qafqazda linqva franka olması idi. Çünki Qafqazda yaşayan ozan və şairlər üçün Azərbaycan dilinin imkanları digər dillərin imkanlarına nisbətən daha geniş idi. Ozanlar bayatı və qoşmalarını hər zaman Azərbaycan dilində yazırdılar. Gürcü dili əsasən hərbi və diplomatik yazışmalarda istifadə edilirdi. Sayat Nova Tbilisi şəhərində yerləşən Köhnə Tbilisi səmtində dəfn edilmişdir.
Poetik yaradıcılığa azərbaycan dilində qoşduğu mahnılarla başlayan Sayat Novanın irsi iki dəftərdə toplanmış toplam 209 şeirdən ibarətdir ki, bunlardan 115-i azərbaycan, 68-ı erməni və 34-ü gürcü dillərindədir. Aşığın bir neçə fars və ərəb dillərində də əsərləri movcuddur. Lakin maraqlı olan budur ki, 1760-cı ildə Sayat Novanın öz əli ilə ayrıca bir dəftərə köçürüb saxladığı mahnılardan 114-ü azərbaycan dilindədir. İkincə dəftər isə, 1823-cü ildə gürcü şahzadəsi Teymurazın tapşırığı ilə şairin oğlu Ohan tərəfindən tərtib edilmişdir və bu dəftərdə də bir neçə mahnı gürcü əlifbası ilə azərbaycan dilində qeyd edilmişdir.
Qaynaq
- Sayat-Nova // SNAC (ing.). 2010.
- Sayat Nova // Find a Grave (ing.). 1996.
- Мкрян М. М. Саят-Нова // Краткая литературная энциклопедия (rus.). Москва: Советская энциклопедия, 1962. Т. 6. С. 694–695.
- Teymur Əhmədov. Hikmət və məhəbbət nəğməkarı // Sayat Nova. Qulaq as sözümə. Bakı: Yazıçı. 1988
- Sovet Ermənistanı, 1963, 23 iyul, № 107.
Xarici keçidlər
- Sayat Novanın Azərbaycan dilində yazdığı şeirlər
- Sayat Novanın Azərbaycanda unudulması barədə
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun meqalenin muzakire sehifesine diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Sayat Nova erm Սայաթ Նովա gurc საიათნოვა az ebced سایات نووا fars سایات نووا esl adi Harutyun Sayatyan 14 iyun 1712 Tiflis 22 noyabr 1795 Agpat d ermeni gurcu ve esasen Azerbaycan dillerinde yazan ermeni sair ve asiq Sayat Novanin gunumuze qeder gelib catmis eserlerin coxu Azerbaycan dilinde qeleme alinmisdir Sayat Novaerm Սայաթ ՆովաSayat Nova 1952 ci il ressam Qezenfer XaliqovDogum tarixi 14 iyun 1712 1712 06 14 Dogum yeri Tiflis Kartli kralligiVefat tarixi 22 noyabr 1795 1795 11 22 83 yasinda Vefat yeri Agpat d Kartli Kaxetiya kralligiDefn yeri Muqeddes Georgi kilsesi d Fealiyyeti sair bestekar mugenni asiqsayat nova am Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati ve fealiyyetiSeyat Novanin anasi Sara Tbilisi seherinde anadan olmus atasi Karapet ise Heleb seherinden gelmis ermenilerden idi Sayat Nova 1712 ci ilin 14 iyun tarixinde Tbilisi seherinde anadan olur Anasi ile daim gurcu dilinde danisdigindan ilk oyrendiyi dilin gurcu dili oldugu ehtimal edilir Bu ehtimali guclendiren esas sebeblerden biride Sayat Nova terefinden yazilan ilk seirin gurcu dilinde olmasidir Yeniyetmelik yaslarinda ermeni ve azerbaycan dillerini temiz oyrenir Musiqi sahesine olan boyuk hevesi neticesinde muxtelif musiqi aletlerinde ifa etmeye sey gosterirdi Kamanca ve Cogur qisa zamanda sevimli musiqi aletlerine cevirilir Musiqi sahesinde meshurlasmasi neticesinde donemin Kaxeti cari II Irakli terefinden teskil edilen ziyafetlerde cixis etmeye baslayir Musiqi sahesi ile yanasi diplomatik sahede de fealiyyet gosteren Sayat Nova Sefevi Imperiyasi ile Gurcu carlari arasinda olan danisiqlarda istirak edirdi Kubar cemiyyetde boyuk nufuzunun olmasina baxmayaraq donemin Sefevi sahinin bacisina asiq olmasi ve bu barede sarayda muxtelif dedi qodularin yayilmasindan sonra nufuzunu ve butun vezifelerini itirir Bu hadiseden sonra resmi dovletcilik islerinden kenarlasir ve rahib heyati surmeye baslayir 1759 cu ilde Ermeni Qriqorian Kilsesi terefinden rahib teyin edilir Ter Stepanos rutbesi verilen Sayat Nova evvelce Irandaki Enzeli Kilsesinde 1765 ci ilde ise Qaxdaki kilsede xidmet gostermeye baslayir Heyat yoldasi Mermer 1768 ci ilde uzun muddet davam eden xestelikden sonra vefat edir Bu hadise Sayat Novaya olduqca pis tesir edir Sayad Novanin bu evlilikden dord ovladi dunyaya gelir Sevimli heyat yoldasinin olumunden sonra Ermenistan erazisinde yerlesen Haxpat Monastrinda rahiblik etmeye baslayir 1795 ci ilde xidmet etdiyi monastrin daxili otaqlarinin birinde oldurulur Sayat Novanin oldurulme sebebi kimi Aga Mehemmed sah Qacarin adamlarinin ona zorla Islami qebul etmelerini tekid etmesi buna qarsi geldiyi ucunse oldurulmesi gosterilir Ancaq bu ehtimalin deqiq olmasi subhelidir Bele ki Sayat Nova oldurulen zaman 83 yasi vardi Diger muhum bir iddia ise Sayat Novanin kilse daxilinde guclu nufuzunun olmasini qebul ede bilmeyen ermeni rahibleri ona qarsi sui qesd cehdi heyata kecirmis ve onu oldurmusdur Basqa bir iddiaya gore ise Haxpat Kilsesini ele keciren Qacarin esgerleri Sayat Novadan kilsenin xezinesinin yerini oyrenmek ucun ona isgence verirler ve bu isgencelere dozmeyen yasli sair rahib helak olur Ermeni Qriqorian Kilsesi daxilinde XIX esrin evvellerine yaxin siddetlenen kilse cekismeleri bu ehtimali guclendirir Heyatinin boyuk qismini kilse islerine serf eden Sayat Nova Ermenistan edebiyyatini formalasdiran temel daslardan biri hesab olunur Dini vezifelerde calissa da terefinden yazilan edebiyyat numuneleri esasen romantik ve dunyavi ruhdadir Bu gun muellif terefinden ne qeder incesenet numunesinin yaradildigi deqiq melum deyil Esas melum olan 220 den cox musiqi ve seirin ona mexsus olmasidir Dunyada ermeni musiqicisi kimi teqdim edilse de Sayat Nova eslinde Gurcustan ve Azerbaycan edebiyyatlarindan da cox tesirlenmisdir Sayat Novanin defterinde gurcu herfleri ile yazilmis azerbaycanca seiri Azerbaycanda Seyyad Nova kimi taninan menbe gosterin sairin gunumuze gelib catmis eserlerinin yarisindan coxu Azerbaycan dilindedir Bunun esas sebebi ise XVIII ve XIX esrde Azerbaycan dilinin Qafqazda linqva franka olmasi idi Cunki Qafqazda yasayan ozan ve sairler ucun Azerbaycan dilinin imkanlari diger dillerin imkanlarina nisbeten daha genis idi Ozanlar bayati ve qosmalarini her zaman Azerbaycan dilinde yazirdilar Gurcu dili esasen herbi ve diplomatik yazismalarda istifade edilirdi Sayat Nova Tbilisi seherinde yerlesen Kohne Tbilisi semtinde defn edilmisdir Poetik yaradiciliga azerbaycan dilinde qosdugu mahnilarla baslayan Sayat Novanin irsi iki defterde toplanmis toplam 209 seirden ibaretdir ki bunlardan 115 i azerbaycan 68 i ermeni ve 34 u gurcu dillerindedir Asigin bir nece fars ve ereb dillerinde de eserleri movcuddur Lakin maraqli olan budur ki 1760 ci ilde Sayat Novanin oz eli ile ayrica bir deftere kocurub saxladigi mahnilardan 114 u azerbaycan dilindedir Ikince defter ise 1823 cu ilde gurcu sahzadesi Teymurazin tapsirigi ile sairin oglu Ohan terefinden tertib edilmisdir ve bu defterde de bir nece mahni gurcu elifbasi ile azerbaycan dilinde qeyd edilmisdir QaynaqSayat Nova SNAC ing 2010 Sayat Nova Find a Grave ing 1996 Mkryan M M Sayat Nova Kratkaya literaturnaya enciklopediya rus Moskva Sovetskaya enciklopediya 1962 T 6 S 694 695 Teymur Ehmedov Hikmet ve mehebbet negmekari Sayat Nova Qulaq as sozume Baki Yazici 1988 Sovet Ermenistani 1963 23 iyul 107 Xarici kecidlerSayat Novanin Azerbaycan dilinde yazdigi seirler Sayat Novanin Azerbaycanda unudulmasi barede