Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Samanilər dövləti, Samanilər İmperiyası, Samani əmirliyi və ya sadəcə olaraq Samanilər — 875–999-cu illərdə mövcud olmuş sünni Fars (Tacik) imperiyası. İmperatorluğun mərkəzi Xorasan və Transoxiana idi; ən böyük ölçüdə müasir Əfqanıstanı, İranın böyük hissələrini, Türkmənistanı, Özbəkistanı, Qırğızıstanı, Tacikistanı və Qazaxıstan və Pakistanın bir hissəsini əhatə edirdi.
| Tarixi dövlət | |||
| Samanilər dövləti | |||
|---|---|---|---|
| |||
 | |||
| | |||
| Paytaxt | Buxara, Səmərqənd | ||
| Rəsmi dilləri | |||
| Valyuta | Dirhəm | ||
| Ərazisi | 2.850.000 km² | ||
| İdarəetmə forması | monarxiya | ||
| Sülalə | Samanilər sülaləsi | ||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Yaranması
Mərkəzi Asiyada Ərəb xilafətinin hakimiyyətinə qarşı xalqların azadlıq mübarizəsi onu zəiflədirdi. Xilafətin ayrı-ayrı yerlərində müstəqil feodal dövlətlər yaranırdı. Bu dövlətlərdən biri də IX əsrin sonlarına yaxın Mərkəzi Asiyada yaranmış Samanilər dövləti idi. Paytaxtı Buxara şəhəri olan Samanilər dövlətinin əsasını iri feodal sülaləsi olan samanilər qoymuşdur. Bu sülalənin banisi iri torpaq sahibi olan Saman Xudat idi. O, İslam dinini qəbul etmişdi. 806–810-cu illərdə baş vermiş Rəfi ibn Leysin üsyanının yatırılmasında göstərdiyi köməyə görə, Samanın övladları və nəvələri 819-cu ildə Məvarünnəhrin ən mühüm vilayətlərini idarə etmək hüququ almışdılar. İlk vaxtlarda Samanilər Xorasan valiləri Tahirilərin vassalları idilər. 873-cü ildə Tahirilərin süqutundan sonra müstəqilləşən Samanilər Mavərünnəhr və Xorasanda hakimiyyəti ələ alaraq, 875-ci ildə Samanilər dövlətini yaratdılar. Samanilər dövlətinin çiçəklənmə dövrü X əsrin birinci yarısına təsadüf edir. Bu zaman dövlətin ərazisi Mavərünnəhr, Xorasan, şimal-şərqi İranı əhatə edirdi. Xarəzm, Sistan, Qorqan, Rəşt, Qəznə, Təbəristan (indiki)Mazandaran) və s. yerlər də Samanilərin idarəsi altında idi.
Samanilər dövlətinin tərkibinə daxil olan ərazilərin çox böyük hissəsini tarixi türk torpaqları təşkil edirdi. Ölkə əhalisinin əksəriyyəti türklərdən ibarət idi. Samanilər dövlətinin idarə edilməsində türk şahzadələri və sərkərdələri üstünlük təşkil edirdilər.
Təsərrüfat. Feodal münasibətləri
Samanilər dövlətində ölkənin kənd təsərrüfatı əhəmiyyətli yüksəliş Kənd təsərrüfatının məhsuldarlığı artmış, düyü və pambıq kimi bitkilər geniş yayılmış, inkişaf etmişdi. Burada bir çox üzüm növləri yetişdirilirdi. Torpaq üzərində feodal mülkiyyəti xeyli möhkəmlənmişdi. Dövlət torpaqları azalmışdı: onlar feodallara şərti müllk (iqta) kimi paylanılırdı. İri feodallar olan dehqanların torpaqları irsi mülk sayılırdı. Torpağın bir hissəsi Samanilər sülaləsinin və dini idarələrin ixtiyarında idi. Torpaqla yanaşı, su üzərində də feodal mülkiyyəti mövcud idi. Çox vaxt feodalın öz şəxsi təsərrüfatı yox idi. Torpaq kəndlilərin istifadəsinə verilir, əvəzində onlar məhsulun bir hissəsini feodala verməli olurdular. Kəndlilər başqa feodalların yanına köçəndə torpaq payından məhrum olurdular.
Sənətkarlıq, ticarət və mədəniyyət
Samanilər dövründə şəhərlər, sənətkarlıq və ticarət sürətlə inkişaf edirdi. Buxara, Səmərqənd, Nişapur, Mərv, Herat, Bəlx, Qəznə kimi sənət və mədəniyyət mərkəzlərinin inkişafına xüsusi diqqət yetirilirdi. Şəhərləri feodal hakimləri olan əmirlər idarə edirdilər. Hər bir şəhərdə sənətkar təşkilatları yaradılmışdı. Sənətkarlar parça toxuyur, metaldan, gildən və dəridən müxtəlif məmulatlar hazırlayırdılar. Bu ölkədən Kiyev dövlətinə, Volqaboyuna, Suriyaya, Bizansa, Çinə, İrana, Xəzər ölkəsinə, zinət əşyaları, xalça, ipək, ədviyyat və mallar aparılırdı. Zərbxanalarda qızıl, gümüş və mis pullar kəsilirdi.
Orta Asiyanın boyuk dahiləri, etnik mənsubiyyətcə fars olan Əl Fərabi və İbn Sina Samanilərin hakimiyyəti vaxtında yetişmişdilər. Samani hakimləri çoxlu məscid, mədrəsə və mavzoleylər tikdirmişdilər. Samanilər dövləti ilə Azərbaycan arasında da iqtisadi və mədəni əlaqələr mövcud idi. Azərbaycanda tapılmış Samani sikkələri və maddi-mədəniyyət abidələri də bunu sübut edir.
Zəifləməsi və süqutu
Şəhərlərin tacir-sənətkar təbəqəsi də kəndlilər kimi feodalların hökmranlığından əziyyət çəkirdilər. 913-cü ildə Təbəristanda kəndlilərin, 930-cu ildə Buxarada, 944-cü ildə Xarəzmdə şəhərlilərin üsyanları baş vermişdi. Bu üsyanlarda şəhərlilərin aşağı təbəqələri və kəndlilər iştirak edirdilər. Mərkəzi hakimiyyət bu çıxışların qarşısını almaqda ciddi çətinliklər çəkirdi.
İri feodal mülklərinin yaranması və inkişafı ilə əlaqədar feodalların müstəqilləşməsi gücləndi. Bundan istifadə edən Qaraxanlılar 922-ci ildə Buxaranı tutdular. Qaraxanlılarla bağlanmış 966-cı il müqaviləsinə görə Zərəfşan çayından şimalda yerləşən ərazilər Qaraxanlılərın tabeliyinə keçdi. 999-cu ildə Qaraxanlı və Qəznəvi birləşmiş qüvvələri Samanilər dövlətinin sonuncu hökmdarı II Mənsuru (997–999) hakimiyyətdən devirməklə Samanilər dövlətinin varlığına son qoydular.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Samaniler dovleti Samaniler Imperiyasi Samani emirliyi ve ya sadece olaraq Samaniler 875 999 cu illerde movcud olmus sunni Fars Tacik imperiyasi Imperatorlugun merkezi Xorasan ve Transoxiana idi en boyuk olcude muasir Efqanistani Iranin boyuk hisselerini Turkmenistani Ozbekistani Qirgizistani Tacikistani ve Qazaxistan ve Pakistanin bir hissesini ehate edirdi Tarixi dovletSamaniler dovletiBayraq819 999Paytaxt Buxara SemerqendResmi dilleri fars dili ereb diliValyuta DirhemErazisi 2 850 000 km Idareetme formasi monarxiyaSulale Samaniler sulalesi Vikianbarda elaqeli mediafayllarYaranmasiMerkezi Asiyada Ereb xilafetinin hakimiyyetine qarsi xalqlarin azadliq mubarizesi onu zeifledirdi Xilafetin ayri ayri yerlerinde musteqil feodal dovletler yaranirdi Bu dovletlerden biri de IX esrin sonlarina yaxin Merkezi Asiyada yaranmis Samaniler dovleti idi Paytaxti Buxara seheri olan Samaniler dovletinin esasini iri feodal sulalesi olan samaniler qoymusdur Bu sulalenin banisi iri torpaq sahibi olan Saman Xudat idi O Islam dinini qebul etmisdi 806 810 cu illerde bas vermis Refi ibn Leysin usyaninin yatirilmasinda gosterdiyi komeye gore Samanin ovladlari ve neveleri 819 cu ilde Mevarunnehrin en muhum vilayetlerini idare etmek huququ almisdilar Ilk vaxtlarda Samaniler Xorasan valileri Tahirilerin vassallari idiler 873 cu ilde Tahirilerin suqutundan sonra musteqillesen Samaniler Maverunnehr ve Xorasanda hakimiyyeti ele alaraq 875 ci ilde Samaniler dovletini yaratdilar Samaniler dovletinin ciceklenme dovru X esrin birinci yarisina tesaduf edir Bu zaman dovletin erazisi Maverunnehr Xorasan simal serqi Irani ehate edirdi Xarezm Sistan Qorqan Rest Qezne Teberistan indiki Mazandaran ve s yerler de Samanilerin idaresi altinda idi Samaniler dovletinin terkibine daxil olan erazilerin cox boyuk hissesini tarixi turk torpaqlari teskil edirdi Olke ehalisinin ekseriyyeti turklerden ibaret idi Samaniler dovletinin idare edilmesinde turk sahzadeleri ve serkerdeleri ustunluk teskil edirdiler Teserrufat Feodal munasibetleriSamaniler dovletinde olkenin kend teserrufati ehemiyyetli yukselis Kend teserrufatinin mehsuldarligi artmis duyu ve pambiq kimi bitkiler genis yayilmis inkisaf etmisdi Burada bir cox uzum novleri yetisdirilirdi Torpaq uzerinde feodal mulkiyyeti xeyli mohkemlenmisdi Dovlet torpaqlari azalmisdi onlar feodallara serti mullk iqta kimi paylanilirdi Iri feodallar olan dehqanlarin torpaqlari irsi mulk sayilirdi Torpagin bir hissesi Samaniler sulalesinin ve dini idarelerin ixtiyarinda idi Torpaqla yanasi su uzerinde de feodal mulkiyyeti movcud idi Cox vaxt feodalin oz sexsi teserrufati yox idi Torpaq kendlilerin istifadesine verilir evezinde onlar mehsulun bir hissesini feodala vermeli olurdular Kendliler basqa feodallarin yanina kocende torpaq payindan mehrum olurdular Senetkarliq ticaret ve medeniyyetSamaniler dovrunde seherler senetkarliq ve ticaret suretle inkisaf edirdi Buxara Semerqend Nisapur Merv Herat Belx Qezne kimi senet ve medeniyyet merkezlerinin inkisafina xususi diqqet yetirilirdi Seherleri feodal hakimleri olan emirler idare edirdiler Her bir seherde senetkar teskilatlari yaradilmisdi Senetkarlar parca toxuyur metaldan gilden ve deriden muxtelif memulatlar hazirlayirdilar Bu olkeden Kiyev dovletine Volqaboyuna Suriyaya Bizansa Cine Irana Xezer olkesine zinet esyalari xalca ipek edviyyat ve mallar aparilirdi Zerbxanalarda qizil gumus ve mis pullar kesilirdi Orta Asiyanin boyuk dahileri etnik mensubiyyetce fars olan El Ferabi ve Ibn Sina Samanilerin hakimiyyeti vaxtinda yetismisdiler Samani hakimleri coxlu mescid medrese ve mavzoleyler tikdirmisdiler Samaniler dovleti ile Azerbaycan arasinda da iqtisadi ve medeni elaqeler movcud idi Azerbaycanda tapilmis Samani sikkeleri ve maddi medeniyyet abideleri de bunu subut edir Zeiflemesi ve suqutu Seherlerin tacir senetkar tebeqesi de kendliler kimi feodallarin hokmranligindan eziyyet cekirdiler 913 cu ilde Teberistanda kendlilerin 930 cu ilde Buxarada 944 cu ilde Xarezmde seherlilerin usyanlari bas vermisdi Bu usyanlarda seherlilerin asagi tebeqeleri ve kendliler istirak edirdiler Merkezi hakimiyyet bu cixislarin qarsisini almaqda ciddi cetinlikler cekirdi Iri feodal mulklerinin yaranmasi ve inkisafi ile elaqedar feodallarin musteqillesmesi guclendi Bundan istifade eden Qaraxanlilar 922 ci ilde Buxarani tutdular Qaraxanlilarla baglanmis 966 ci il muqavilesine gore Zerefsan cayindan simalda yerlesen eraziler Qaraxanlilerin tabeliyine kecdi 999 cu ilde Qaraxanli ve Qeznevi birlesmis quvveleri Samaniler dovletinin sonuncu hokmdari II Mensuru 997 999 hakimiyyetden devirmekle Samaniler dovletinin varligina son qoydular IstinadlarHemcinin baxSamaniler