Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rumıniya (rum. România) — cənub-şərqi Mərkəzi Avropada olan dövlət. Konstitusiyasına əsasən Rumıniya demokratik dövlətdir. Ölkənin adı "romanus" ("romalı" deməkdir) sözündən gəlib. Ölkə başçısı prezident hesab olunur və qanunverici orqan isə ikipalatalı parlamentdir. Şimaldan və şərqdən Rumıniya Ukrayna ilə, şimali-şərqdən Moldova Respublikası ilə, Cənubdan Bolqarıstan ilə (sərhəd Dunay çayının üstündən keçir), qərbdən isə Serbiya və Macarıstan ilə həmsərhəddir. Qara dəniz Rumıniyanın şərqində yerləşir.
| Rumıniya | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| rum. România fr. Roumanie | |||||
| |||||
 | |||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Paytaxt | Buxarest | ||||
| İdarəetmə forması | Yarı prezident respublikası | ||||
| • Əhali |
| ||||
| Valyuta | Rumıniya leyi | ||||
| İnternet domeni | .ro | ||||
| RO | |||||
| BOK kodu | ROU | ||||
| Telefon kodu | +40 | ||||
| Saat qurşaqları | | ||||
| Nəqliyyatın yönü | sağ[d] | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
1 yanvar 2007-ci ildən Avropa Birliyinin üzvüdür. Paytaxtı və ən böyük şəhəri Buxarestdir (1,9 milyon nəfər).
Tarixi
Rumıniya Avropadakı ən köhnə insan məskənlərinin tapıldığı ölkədir. 2002-ci ildə Rumıniyanın qərbindəki bir mağarada kəşf edilən (Sümüklü Mağara rum. Peştera cu Oyasa) bu qalıqların 42.000 il əvvələ aid olduğu təxmin edilməkdədir. Rumıniya torpaqlarında qurulan ilk dövlət Trakiyalıların qurduğu . Bu dövlət 101-107 illər arasında Roma İmperatoru Trayanın orduları tərəfindən işğal edilərək Roma İmperiyası bir əyaləti halına gəldilər. Roma imperiyasının çökməsindən sonra bu torpaqlar Qotlar, Hunlar, Avarlar, Slavyanların zəbtinə uğradı. 9-11-ci əsrlər arasında Birinci Bolqar Dövlətinin bir parçası halına gəldi. Bu dövrü Macar, Peçenek, Kuman və Tatar işğalları izlədi. Rumınlar ilk dəfə 14-cü əsrdə özlərinə aid dövlət qurmağı bacardılar. Bu dövlətlər 1310-cu ildə I Basarab tərəfindən qurulmuş Valaxiya Bəyliyi və 1352-ci ildə Dragoş tərəfindən qurulmuş Moldova dövlətidir.
Günümüzdəki Rumıniyanın bir parçası olan Erdel isə 10-16-cı əsrlər arasında Macarıstan Krallığının bir parçası idi. 15-ci və 16-cı əsrlərdə bu üç ölkə Osmanlı Dövlətinin himayəsi altına girdilər. Osmanlı dövründə Valaxiya və Moldova vassal dövlətlər idi. Osmanlılara vergi verər, döyüşlərdə əsgər köməyi edərdilər. Bəyliklərin voyvodaları Rumın əsillilər arasından Osmanlı padşahı tərəfindən təyin edilərdi. Ayrıca bu bəyliklər İstanbulun yemək ehtiyacını qarşılamaqda əhəmiyyətli bir rol oynayardılar. Ancaq Osmanlılar Rumıniyanı heç bir zaman bütünlüklə ilhaq etmədilər. Buxarest və Yassı kimi böyük Rumıniya şəhərlərində tez-tez Osmanlı vətəndaşlarına rast gəlinirdisə də sayları az idi. Bu şəhərlər heç bir zaman Sofiya, Belqrad, Saloniki və ya Skopye kimi Osmanlı xarakteri qazanmadı. XVIII əsrə qədər Valaxiya və Moldovanın voyvodaları rumınların arasından seçilərdi. XVIII əsrdə isə Fənərli Rumlar arasından seçildilər. Bu vəziyyət 1826-cı ildə Yunanıstanın müstəqilliyini qazanmasına qədər davam etdi.
İkinci dünya müharibəsi illərində Rumıniya Almaniyanın satileti idi və ölkədə Antonesku diktaturası hökm sürürdü. Ölkə 1944-cü ilin avqustunda faşistlərdən azad edildi. Birinci hökumətin başçısı kral Mixay oldu. Müharibə nəticəsində Rumıniyada 170 min nəfər öldü, itkin düşdü və yaralandı. 1945-ci il 4 yanvarda xalq kütlələrinin təzyiqi altında kral hökuməti yenidən təşkil etdi. Hökumətin başçısı general P.Redesku təyin edildi. 1946-cı il 11 iyulda Rumıniyada seçki qanunu qəbul olundu. Qadınlara və hərbi qulluqçulara seçki hüququ verildi. 1946-cı il 20 dekabrda parlament bankların milliləşdirilməsi haqqında qanun qəbul etdi, Pul islahatı keçirildi. 1947-ci ilin iyulunda Milli-saranist partiyasının fəaliyyəti qadağan edildi.
Coğrafiyası
Rumıniya əsasən Mülayim və subtropik iqlim qurşağında yerləşir. Qara dəniz sahilində yerləşməsi onun iqliminə rütubətliyi artırır.
İqtisadiyyatı
Əhalisi
Etnik tərkibi
| Etnik qruplar | 1930 s.a. | 1956 s.a. | 1966 s.a. | 1977 s.a. | 1992 s.a. | 2002 s.a. |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Toplam | 14,280,729 | 17,489,450 | 19,103,163 | 21,559,910 | 22,810,035 | 21,698,181 |
| Rumın | 11,118,170 | 14,996,114 | 16,746,510 | 18,999,565 | 20,408,542 | 19,409,400 |
| Macar | 1,423,459 | 1,587,675 | 1,619,592 | 1,713,928 | 1,624,959 | 1,434,377 |
| Qaraçı | 242,656 | 104,216 | 64,197 | 227,398 | 401,087 | 535,250 |
| Ukraynalı | 45,875 | 60,479 | 54,705 | 55,510 | 65,472 | 61,091 |
| Alman | 633,488 | 384,708 | 382,595 | 359,109 | 119,462 | 60,088 |
| Rus | 50,725 | 38,731 | 39,483 | 32,696 | 38,606 | 36,397 |
| Türk | 26,080 | 14,329 | 18,040 | 23,422 | 29,832 | 32,596 |
| Azərbaycanlı | 16,080 | 14,329 | 18,040 | 23,422 | 29,832 | 32,596 |
| Serb,Xorvat,Sloven | 50,310 | 46,517 | 44,236 | 43180 | 33,769 | 22,518 |
| Slovak,Çex | 50,772 | 35,152 | 32,199 | 28,969 | 25,391 | ? |
| Tatar | 15,580 | 20,469 | 22,151 | 23,369 | 24,596 | 24,137 |
| Bolqar | 66,348 | 12,040 | 11,193 | 10,372 | 9,851 | ? |
| Yəhudi | 451,892 | 146,264 | 42,888 | 24,667 | 8,955 | ? |
| Yunan | 23,161 | 11,166 | 9,088 | 6,262 | 3,940 | ? |
| Ermənilər | 12,175 | 6,441 | 3,436 | 2,342 | 1,957 | ? |
| Polyak | 15,804 | 7,627 | 5,860 | 4,641 | 4,232 | ? |
| Qaqauz | ? | ? | ? | ? | ? | 45 |
| Digərləri | 49,182 | 13,357 | 4,681 | 4,028 | 8,618 | 82,282 |
| Milliyyətini göstərməyənlər | 5,052 | 4,165 | 2,309 | 452 | 766 | ? |
Mənbə
• S.Mustafayeva. Avropa və Amerika ölkələrinin ən yeni tarixi. II hissə. 1945-2007-ci illər. Bakı, 2011.
İstinadlar
- http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf.
- 13 // Constitution of Romania.
- Primele date provizorii pentru Recensământul Populației și Locuințelor, runda 2021.
- http://chartsbin.com/view/edr.
- "Arxivlənmiş surət". 2020-11-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-10-24.
- "Arxivlənmiş surət". 2020-11-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-10-24.
- "Arxivlənmiş surət". 2020-11-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-10-24.
- "Arxivlənmiş surət". 2020-11-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-10-24.
- "Arxivlənmiş surət". 2020-11-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-10-24.
- [1] 2009-03-02 at the Wayback Machine2002-ci ildə Rumıniyada aparılmış siyahıya almanın nəticələri
- Ukrainians and Ruthenians
- 11,821 çex+23,331 slovak
- 9,978 çex+22,221 slovak
- 7683 çex+21286 slovak
- 5,797 çex+19594 slovak
 | Rumıniya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ruminiya rum Romania cenub serqi Merkezi Avropada olan dovlet Konstitusiyasina esasen Ruminiya demokratik dovletdir Olkenin adi romanus romali demekdir sozunden gelib Olke bascisi prezident hesab olunur ve qanunverici orqan ise ikipalatali parlamentdir Simaldan ve serqden Ruminiya Ukrayna ile simali serqden Moldova Respublikasi ile Cenubdan Bolqaristan ile serhed Dunay cayinin ustunden kecir qerbden ise Serbiya ve Macaristan ile hemserheddir Qara deniz Ruminiyanin serqinde yerlesir Ruminiyarum Romania fr RoumanieBayraq GerbResmi dilleri Rumin diliPaytaxt BuxarestIdareetme formasi Yari prezident respublikasi Ehali 19 053 815 nef 2022 Valyuta Ruminiya leyiInternet domeni roROBOK kodu ROUTelefon kodu 40Saat qursaqlari UTC 02 00Neqliyyatin yonu sag d Vikianbarda elaqeli mediafayllarRuminiya 1 yanvar 2007 ci ilden Avropa Birliyinin uzvudur Paytaxti ve en boyuk seheri Buxarestdir 1 9 milyon nefer TarixiRuminiya Avropadaki en kohne insan meskenlerinin tapildigi olkedir 2002 ci ilde Ruminiyanin qerbindeki bir magarada kesf edilen Sumuklu Magara rum Pestera cu Oyasa bu qaliqlarin 42 000 il evvele aid oldugu texmin edilmekdedir Ruminiya torpaqlarinda qurulan ilk dovlet Trakiyalilarin qurdugu Bu dovlet 101 107 iller arasinda Roma Imperatoru Trayanin ordulari terefinden isgal edilerek Roma Imperiyasi bir eyaleti halina geldiler Roma imperiyasinin cokmesinden sonra bu torpaqlar Qotlar Hunlar Avarlar Slavyanlarin zebtine ugradi 9 11 ci esrler arasinda Birinci Bolqar Dovletinin bir parcasi halina geldi Bu dovru Macar Pecenek Kuman ve Tatar isgallari izledi Ruminlar ilk defe 14 cu esrde ozlerine aid dovlet qurmagi bacardilar Bu dovletler 1310 cu ilde I Basarab terefinden qurulmus Valaxiya Beyliyi ve 1352 ci ilde Dragos terefinden qurulmus Moldova dovletidir Gunumuzdeki Ruminiyanin bir parcasi olan Erdel ise 10 16 ci esrler arasinda Macaristan Kralliginin bir parcasi idi 15 ci ve 16 ci esrlerde bu uc olke Osmanli Dovletinin himayesi altina girdiler Osmanli dovrunde Valaxiya ve Moldova vassal dovletler idi Osmanlilara vergi verer doyuslerde esger komeyi ederdiler Beyliklerin voyvodalari Rumin esilliler arasindan Osmanli padsahi terefinden teyin edilerdi Ayrica bu beylikler Istanbulun yemek ehtiyacini qarsilamaqda ehemiyyetli bir rol oynayardilar Ancaq Osmanlilar Ruminiyani hec bir zaman butunlukle ilhaq etmediler Buxarest ve Yassi kimi boyuk Ruminiya seherlerinde tez tez Osmanli vetendaslarina rast gelinirdise de saylari az idi Bu seherler hec bir zaman Sofiya Belqrad Saloniki ve ya Skopye kimi Osmanli xarakteri qazanmadi XVIII esre qeder Valaxiya ve Moldovanin voyvodalari ruminlarin arasindan secilerdi XVIII esrde ise Fenerli Rumlar arasindan secildiler Bu veziyyet 1826 ci ilde Yunanistanin musteqilliyini qazanmasina qeder davam etdi Ikinci dunya muharibesi illerinde Ruminiya Almaniyanin satileti idi ve olkede Antonesku diktaturasi hokm sururdu Olke 1944 cu ilin avqustunda fasistlerden azad edildi Birinci hokumetin bascisi kral Mixay oldu Muharibe neticesinde Ruminiyada 170 min nefer oldu itkin dusdu ve yaralandi 1945 ci il 4 yanvarda xalq kutlelerinin tezyiqi altinda kral hokumeti yeniden teskil etdi Hokumetin bascisi general P Redesku teyin edildi 1946 ci il 11 iyulda Ruminiyada secki qanunu qebul olundu Qadinlara ve herbi qulluqculara secki huququ verildi 1946 ci il 20 dekabrda parlament banklarin millilesdirilmesi haqqinda qanun qebul etdi Pul islahati kecirildi 1947 ci ilin iyulunda Milli saranist partiyasinin fealiyyeti qadagan edildi CografiyasiRuminiya esasen Mulayim ve subtropik iqlim qursaginda yerlesir Qara deniz sahilinde yerlesmesi onun iqlimine rutubetliyi artirir IqtisadiyyatiEhalisiEtnik terkibi 2011 ci il siyahiya almasi esasinda Ruminiyanin etnik xeritesiInstitutul National de Statistica Etnik qruplar 1930 s a 1956 s a 1966 s a 1977 s a 1992 s a 2002 s a Toplam 14 280 729 17 489 450 19 103 163 21 559 910 22 810 035 21 698 181Rumin 11 118 170 14 996 114 16 746 510 18 999 565 20 408 542 19 409 400Macar 1 423 459 1 587 675 1 619 592 1 713 928 1 624 959 1 434 377Qaraci 242 656 104 216 64 197 227 398 401 087 535 250Ukraynali 45 875 60 479 54 705 55 510 65 472 61 091Alman 633 488 384 708 382 595 359 109 119 462 60 088Rus 50 725 38 731 39 483 32 696 38 606 36 397Turk 26 080 14 329 18 040 23 422 29 832 32 596Azerbaycanli 16 080 14 329 18 040 23 422 29 832 32 596Serb Xorvat Sloven 50 310 46 517 44 236 43180 33 769 22 518Slovak Cex 50 772 35 152 32 199 28 969 25 391 Tatar 15 580 20 469 22 151 23 369 24 596 24 137Bolqar 66 348 12 040 11 193 10 372 9 851 Yehudi 451 892 146 264 42 888 24 667 8 955 Yunan 23 161 11 166 9 088 6 262 3 940 Ermeniler 12 175 6 441 3 436 2 342 1 957 Polyak 15 804 7 627 5 860 4 641 4 232 Qaqauz 45Digerleri 49 182 13 357 4 681 4 028 8 618 82 282Milliyyetini gostermeyenler 5 052 4 165 2 309 452 766 Menbe S Mustafayeva Avropa ve Amerika olkelerinin en yeni tarixi II hisse 1945 2007 ci iller Baki 2011 Istinadlarhttp cnig gouv fr wp content uploads 2020 02 CNT PVM r C3 A9vis C3 A9 2020 01 27 1 pdf 13 Constitution of Romania Primele date provizorii pentru Recensămantul Populației și Locuințelor runda 2021 http chartsbin com view edr Arxivlenmis suret 2020 11 12 tarixinde Istifade tarixi 2010 10 24 Arxivlenmis suret 2020 11 17 tarixinde Istifade tarixi 2010 10 24 Arxivlenmis suret 2020 11 21 tarixinde Istifade tarixi 2010 10 24 Arxivlenmis suret 2020 11 17 tarixinde Istifade tarixi 2010 10 24 Arxivlenmis suret 2020 11 17 tarixinde Istifade tarixi 2010 10 24 1 2009 03 02 at the Wayback Machine2002 ci ilde Ruminiyada aparilmis siyahiya almanin neticeleri Ukrainians and Ruthenians 11 821 cex 23 331 slovak 9 978 cex 22 221 slovak 7683 cex 21286 slovak 5 797 cex 19594 slovak Ruminiya ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Hemcinin baxRuminiya Dovlet Televiziyasi