Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Riqa (latış. Rīga) — Latviyanın paytaxtı və Baltikyanı ölkələrdə ən böyük şəhər.
| Riqa | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Rīga | |||||
 | |||||
| |||||
| Ölkə | |||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Əsası qoyulub | 1201 | ||||
| Sahəsi |
| ||||
| Mərkəzin hündürlüyü | 6 ± 1 m | ||||
| Saat qurşağı |
| ||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi |
| ||||
| Rəsmi dili | |||||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||||
| Telefon kodu | +371 66-67 | ||||
| Poçt indeksi | LV-1000 | ||||
| Nəqliyyat kodu | LV | ||||
| Digər | |||||
| riga.lv | |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Şəhər Dauqava çayı üzərində, Riqa körfəzinin yaxınlığında yerləşir. SSRİ dağıldıqdan sonra müstəqillik qazanmış ölkənin (1991) paytaxtında yaşayan rusların (180 000 nəfər) şəhəri tərk etməsi ilə şəhər əhalisinin sayı xeyli azalmışdır. Riqa ölkənin siyasi, iqtisadi və mədəni mərkəzidir. Qədim liman şəhəri olan Riqa yeni stildə tikililərlə bərabər illərdən bəri qorunub saxlanmış köhnə məhəllələrə də malikdir.
Tarixi
1150-ci ildən isveçli tacirlər Dauqava çayı ətrafında, kiçik çay olan Ridzeneyə daimi olaraq alverə gəlirlər. Bu çay sonralar torpaqla doldurulur. Yalnız bugünkü küçələrin işləri əsasında bu çayın yerini təyin etmək mümkündür. XII əsrin sonuna yaxın alman tacirləri Latviyaya getməyə başlayırlar. 1201-ci ildə Bremendən olan episkop Albert fon Buksıveden tərəfindən yaradılan şəhər Riqa (Ridzne sözünün almanca tələffüzündən əmələ gəlmişdir) Latviyanın paytaxtına çevrilir. Episkopunun tabeçiliyində olan Riqa getdikcə ticarət mərkəzinə çevrilir. İlk dövrlərdə Riqa sürətlə inkişaf edir. Belə ki, şəhərin sahəsi 30 il ərzində 6 dəfəyə qədər böyüyür. 1211-ci ildən əsasən tacirlərdən ibarət şəhər sakinləri formalaşmağa başlayır. 1225-ci ildən sakinlər şəhər başçısını özləri seçmək hüququnu qazanırlar. Riqa şurası ilk dəfə olaraq 1225-ci ildə sənədlərdə qeyd olunmuşdur və ehtimala görə 1222/23-cü illərdən fəaliyyət göstərmişdir.
Alman tabeçiliyində
Şərqdə müstəmləkəçilik siyasəti daxilində episkoplar, əsasən isə almaniyadan olanlar Latviya ərazilərini əz əllərinə keçirməyə çalışırlar. Burada onlar cəngavərlərdən ibarət olan Alman Ordeni tərəfindən dayaqlanırdılar. Alman Ordeni sərbəst fəaliyyət göstərən, kilsənin tabeçiliyində olan təşkilat idi. O tezliklə Riqanın episkopu ilə qarşıdurma yaradır. Livland ərazisində fəaliyyət göstərən Ordenin bölməsi belə adlanan "Landmayster"in tabeleyində idi.
Riqa episkopu və Alman Ordeni arasında sürən, istər silahla, istərsə də danışıq prosesləri ilə müşaiət olunan çəkişmələr birbaşa Papa tərəfindən nəzarət edilirdi. Episkoplar o cümlədən alman imperatorluğu da daxil olmaqla yaxınlıqda yerləşən ölkələrdə, şəhərlərdə kömək axtarırlar. 1492-ci ildə Neuermöhlen ətrafında getmiş döyüşlərdən sonra, Riqa şəhərinin episkopu Alman Ordenini şəhərin müdafiəçisi kimi qəbul edir və sonra öz ordusu ilə onun tərkibində Smolina gölü ətrafında gedən döyüşlərdə (1502) iştirak edir.
1522-ci ildə Riqa islahat hərəkatına qoşulur. Bu episkopların hakimiyyətinin sonu demək idi. Riqanın sonuncu episkopu Vilhelm fon Brandenburg olmuşdur. Onun getməsindən sonra 1561-ci ildə şəhər Polşa-Litva tərəfindən tutulur. 1621-ci idə Riqa isveç şahı İİ Qustav tərəfindən zəbt edilir. 1656–1659-ci illərdə gedən rus-isveç müharibəsi zamanı Riqa mühasirədə qalsa da o XVİİİ əsrin əvvəlinə qədər İsveçin tərkibində qalır. Bu ərəfədə şəhər sərbəst fəaliyyət göstərir. 1710-cu ildə İ Pyotr şimalda apardığı müharibələr zamanı Riqanı zəbt edir və bu 1721-ci il Niştadt sülh müqaviləsi ilə nəticələnir. Riqa Çar rusiyasına qatılır və 1796-cı ilə qədər Baltikyanı quberniyasının paytaxtı olur. XİX əsrin sonuna kimi Riqa mühüm dəniz limanına çevrilir. Rusiya müstəmləkəsi olmasına baxmayaraq o öz alman stilli şəhər strukturunu qoruyub saxlayır. 1891-ci ilə qədər rəsmi dil kimi alman dili işlədilirdi. Bundan sonra isə rəsmi dil rus dili olur.
Dünya müharibəsi
1913-cü ildə Riqanın əhalisinin 40% latışlar, 20% ruslar, 13% almanlar və təxminən 7% yəhudilər təşkil edirdi. Bundan əlavə nəzərə çarpacaq dərəcədə polşa və litva azlıqları da vardı.
1881-ci ildə nisbət almanların xeyrinə dəyişir. Onların nisbəti 30% təşkil edir. Yerdə qalanının 33% latış, 19% rus və 8,5% yəhidi idi. Şəhərin inkişafı birinci dünya müharibəsi səbəbindən dayandırılır. Müharibə zamanı şəhərin əhalisinin 200 minini Çar rusiyası işçi kimi ölkənin mərkəzinə aparır.
1917/18-ci illərdə almanların zəbtindən sonra latviyalılar 18 noyabr 1918-ci ildə öz müstəqilliklərini elan edirlər. Qırmızı Ordu inqilabdan sonra onların bu müstəqilliyinin ləğvini əldə edə bilmir və baltikdən geri çəkilmək məcburiyyətində qalır. Ancaq bu müstəqillik uzun çəkmir. 1939-cu ildə Hitler-Stalin arasındakı pakta əsasən Latviya yenidən rusların tabeçiliyinə keçir. Bu zaman baltik almanlari, almaniya tərəfindən yeni zəbt olunmuş Varteqauya köçürülürlər. 17 iyun 1940-cı ildə sovet tankları Riqanın mərkəzinə daxil olurlar. Riqa Latviya Sosialist Respublikasının paytaxtı olur.
İkinci dünya müharibəsi başlayandan sonra 1941-ci ildə Riqa alman ordusu tərəfindən yenidən tutulur. 1941–44-cü illərdə şəhər Şərqi rayxskommisariatın mərkəzi olur. Bu ərəfədə şəhərdə yaşayan 4000 yəhudi həbs olunaraq konslaqerlərdə həlak olurlar.
1944-cü ildə Riqa rus ordusu tərəfindən zəbt edilir. Döyüşlərdə şəhərin böyük hissəsi dağıdılır. Bu işğal 1990-cı ilə qədər davam edir.
SSRİ dağıldıqdan sonra, 21 avqust 1991-ci ildə Latviya yenidən öz müstəqilliyini qazanır. Riqa yenə də azad Latviyanın paytaxtı olur.
Əhali
|
|
|
|
Qardaş şəhərləri
Riqanın aşağıdaki siyahılanmış şəhərləri ilə qardaş şəhəri sayılır:[5]
Şəhərin görməli yerləri
Şəhərin əsas görməli yeri UNESCO tərəfindən qorunan onun qədim hissəsidir. Dunay çayının sağ tərəfində yerləşən bu köhnə hissə indiyə kimi öz qədimliyini saxlamışdır.
Şəhərin görməli yerlərindən:
-
![image]()
Riqa Domu -
![image]()
Petrikirxesi -
![image]()
Müasir ev fasadı -
![image]()
Dom meydanı -
![image]()
Üç qardaş -
![image]()
Opera evi
İstinadlar
- Г. Ф., В. Р—в, Л. В. Рига (rus.). // Энциклопедический словарь СПб: Брокгауз — Ефрон, 1899. Т. XXVIа. С. 680–683.
- archINFORM (alm.). 1994.
- Reģionu, novadu, pilsētu un pagastu kopējā un sauszemes platība gada sākumā. Central Statistical Bureau of Latvia.
- Iedzīvotāju skaits pēc tautības reģionos, pilsētās, novados, pagastos, apkaimēs un blīvi apdzīvotās teritorijās gada sākumā (pēc administratīvi teritoriālās reformas 2021. gadā). Central Statistical Bureau of Latvia.
- "Twin cities of Riga". Riga City Council. 28 October 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 5 December 2022.
- . Europeprize.net. 7 September 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 August 2013.
- . Web.archive.org. 14 November 2007. 14 November 2007 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 July 2009.
- "Sister Cities". Beijing Municipal Government. 17 January 2010 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 June 2009. (#invalid_param_val)
- . Mairie de Bordeaux (French). 7 February 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 July 2013.
- . Délégation pour l’Action Extérieure des Collectivités Territoriales (Ministère des Affaires étrangères) (French). 7 February 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 July 2013.
- Frohmader, Andrea. "Bremen - Referat 32 Städtepartnerschaften / Internationale Beziehungen". Das Rathaus Bremen Senatskanzlei [Bremen City Hall - Senate Chancellery] (German). 18 July 2011 tarixində . İstifadə tarixi: 9 August 2013.
- . Dallas-ecodev.org. 28 May 2010 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 May 2010.
- "Kobe's Sister Cities". Kobe Trade Information Office. 21 April 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 11 August 2013.
- . Taipei City Council. 2 November 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 August 2013.
- "Riga and Yerevan sign for sister cities agreement". 2016-11-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-01-28.
- . um.warszawa.pl (polyak). Biuro Promocji Miasta. 4 May 2005. 11 October 2007 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 August 2008. (#invalid_param_val)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Riqa latis Riga Latviyanin paytaxti ve Baltikyani olkelerde en boyuk seher RiqaRigaBayraq d Gerb d 56 56 51 sm e 24 06 25 s u Olke LatviyaTarixi ve cografiyasiEsasi qoyulub 1201Sahesi 304 km 1 yanvar 2023 253 05 km 1 yanvar 2023 Merkezin hundurluyu 6 1 mSaat qursagi Serqi Avropa yay vaxti d Serqi Avropa vaxti d EhalisiEhalisi 660 187 nef 1 yanvar 2023 Resmi dili Latis diliReqemsal identifikatorlarTelefon kodu 371 66 67Poct indeksi LV 1000Neqliyyat kodu LVDigerriga lvRiqa Vikianbarda elaqeli mediafayllar Seher Dauqava cayi uzerinde Riqa korfezinin yaxinliginda yerlesir SSRI dagildiqdan sonra musteqillik qazanmis olkenin 1991 paytaxtinda yasayan ruslarin 180 000 nefer seheri terk etmesi ile seher ehalisinin sayi xeyli azalmisdir Riqa olkenin siyasi iqtisadi ve medeni merkezidir Qedim liman seheri olan Riqa yeni stilde tikililerle beraber illerden beri qorunub saxlanmis kohne mehellelere de malikdir Tarixi1150 ci ilden isvecli tacirler Dauqava cayi etrafinda kicik cay olan Ridzeneye daimi olaraq alvere gelirler Bu cay sonralar torpaqla doldurulur Yalniz bugunku kucelerin isleri esasinda bu cayin yerini teyin etmek mumkundur XII esrin sonuna yaxin alman tacirleri Latviyaya getmeye baslayirlar 1201 ci ilde Bremenden olan episkop Albert fon Buksiveden terefinden yaradilan seher Riqa Ridzne sozunun almanca teleffuzunden emele gelmisdir Latviyanin paytaxtina cevrilir Episkopunun tabeciliyinde olan Riqa getdikce ticaret merkezine cevrilir Ilk dovrlerde Riqa suretle inkisaf edir Bele ki seherin sahesi 30 il erzinde 6 defeye qeder boyuyur 1211 ci ilden esasen tacirlerden ibaret seher sakinleri formalasmaga baslayir 1225 ci ilden sakinler seher bascisini ozleri secmek huququnu qazanirlar Riqa surasi ilk defe olaraq 1225 ci ilde senedlerde qeyd olunmusdur ve ehtimala gore 1222 23 cu illerden fealiyyet gostermisdir Alman tabeciliyinde Serqde mustemlekecilik siyaseti daxilinde episkoplar esasen ise almaniyadan olanlar Latviya erazilerini ez ellerine kecirmeye calisirlar Burada onlar cengaverlerden ibaret olan Alman Ordeni terefinden dayaqlanirdilar Alman Ordeni serbest fealiyyet gosteren kilsenin tabeciliyinde olan teskilat idi O tezlikle Riqanin episkopu ile qarsidurma yaradir Livland erazisinde fealiyyet gosteren Ordenin bolmesi bele adlanan Landmayster in tabeleyinde idi Riqa episkopu ve Alman Ordeni arasinda suren ister silahla isterse de danisiq prosesleri ile musaiet olunan cekismeler birbasa Papa terefinden nezaret edilirdi Episkoplar o cumleden alman imperatorlugu da daxil olmaqla yaxinliqda yerlesen olkelerde seherlerde komek axtarirlar 1492 ci ilde Neuermohlen etrafinda getmis doyuslerden sonra Riqa seherinin episkopu Alman Ordenini seherin mudafiecisi kimi qebul edir ve sonra oz ordusu ile onun terkibinde Smolina golu etrafinda geden doyuslerde 1502 istirak edir 1522 ci ilde Riqa islahat herekatina qosulur Bu episkoplarin hakimiyyetinin sonu demek idi Riqanin sonuncu episkopu Vilhelm fon Brandenburg olmusdur Onun getmesinden sonra 1561 ci ilde seher Polsa Litva terefinden tutulur 1621 ci ide Riqa isvec sahi II Qustav terefinden zebt edilir 1656 1659 ci illerde geden rus isvec muharibesi zamani Riqa muhasirede qalsa da o XVIII esrin evveline qeder Isvecin terkibinde qalir Bu erefede seher serbest fealiyyet gosterir 1710 cu ilde I Pyotr simalda apardigi muharibeler zamani Riqani zebt edir ve bu 1721 ci il Nistadt sulh muqavilesi ile neticelenir Riqa Car rusiyasina qatilir ve 1796 ci ile qeder Baltikyani quberniyasinin paytaxti olur XIX esrin sonuna kimi Riqa muhum deniz limanina cevrilir Rusiya mustemlekesi olmasina baxmayaraq o oz alman stilli seher strukturunu qoruyub saxlayir 1891 ci ile qeder resmi dil kimi alman dili isledilirdi Bundan sonra ise resmi dil rus dili olur Dunya muharibesi 3 sentyabr 1917 ci ilde alman qosunlarinin Riqaya daxil olmasi 1913 cu ilde Riqanin ehalisinin 40 latislar 20 ruslar 13 almanlar ve texminen 7 yehudiler teskil edirdi Bundan elave nezere carpacaq derecede polsa ve litva azliqlari da vardi 1881 ci ilde nisbet almanlarin xeyrine deyisir Onlarin nisbeti 30 teskil edir Yerde qalaninin 33 latis 19 rus ve 8 5 yehidi idi Seherin inkisafi birinci dunya muharibesi sebebinden dayandirilir Muharibe zamani seherin ehalisinin 200 minini Car rusiyasi isci kimi olkenin merkezine aparir 1917 18 ci illerde almanlarin zebtinden sonra latviyalilar 18 noyabr 1918 ci ilde oz musteqilliklerini elan edirler Qirmizi Ordu inqilabdan sonra onlarin bu musteqilliyinin legvini elde ede bilmir ve baltikden geri cekilmek mecburiyyetinde qalir Ancaq bu musteqillik uzun cekmir 1939 cu ilde Hitler Stalin arasindaki pakta esasen Latviya yeniden ruslarin tabeciliyine kecir Bu zaman baltik almanlari almaniya terefinden yeni zebt olunmus Varteqauya kocurulurler 17 iyun 1940 ci ilde sovet tanklari Riqanin merkezine daxil olurlar Riqa Latviya Sosialist Respublikasinin paytaxti olur Ikinci dunya muharibesi baslayandan sonra 1941 ci ilde Riqa alman ordusu terefinden yeniden tutulur 1941 44 cu illerde seher Serqi rayxskommisariatin merkezi olur Bu erefede seherde yasayan 4000 yehudi hebs olunaraq konslaqerlerde helak olurlar 1944 cu ilde Riqa rus ordusu terefinden zebt edilir Doyuslerde seherin boyuk hissesi dagidilir Bu isgal 1990 ci ile qeder davam edir SSRI dagildiqdan sonra 21 avqust 1991 ci ilde Latviya yeniden oz musteqilliyini qazanir Riqa yene de azad Latviyanin paytaxti olur EhaliRiqanin iqlim diaqramiIl Ehalinin sayi1767 19 5001800 29 5001840 60 0001867 102 5901881 169 3291897 255 8791913 472 0681920 185 1001930 377 9001940 353 800 Il Ehalinin sayi1941 335 2001945 228 2001950 482 3001955 566 9001959 580 4001965 665 2001970 731 8001975 795 6001979 835 5001987 900 300 Il Ehalinin sayi1990 909 1351991 900 4551992 889 7411993 863 6571994 843 5521995 824 9881996 810 1721997 797 9471998 786 6121999 776 008 Il Ehalinin sayi2000 764 3292001 756 6272002 747 1572003 739 2322004 735 2412005 731 7622006 727 5782007 722 4852008 719 6132010 709 145Riqanin kohne hissesinin Dauqava cayi uzerinden gorunusuQardas seherleriRiqanin asagidaki siyahilanmis seherleri ile qardas seheri sayilir 5 Danimarka Qazaxistan Almati Qazaxistan Astana CXR Pekin Fransa Bordo Almaniya Bremen Bremen Avstraliya Kvinslend ABS Texas Dallas Italiya Toskana Florensiya Ukrayna Kiyev Yaponiya Kobe Isvec Finlandiya Almaniya Meklenburq On Pomeraniya Rostok Cili Santyaqo Isvec Stokholm CXR Cianqsu Cin Respublikasi Taybey Estoniya Tallin Ozbekistan Daskend Estoniya Tartu Gurcustan Tbilisi Litva Vilnus Ermenistan Irevan Polsa VarsavaSeherin gormeli yerleriSeherin esas gormeli yeri UNESCO terefinden qorunan onun qedim hissesidir Dunay cayinin sag terefinde yerlesen bu kohne hisse indiye kimi oz qedimliyini saxlamisdir Seherin gormeli yerlerinden Riqa Domu Petrikirxesi Muasir ev fasadi Dom meydani Uc qardas Opera eviIstinadlarG F V R v L V Riga rus Enciklopedicheskij slovarSPb Brokgauz Efron 1899 T XXVIa S 680 683 archINFORM alm 1994 Regionu novadu pilsetu un pagastu kopeja un sauszemes platiba gada sakuma Central Statistical Bureau of Latvia Iedzivotaju skaits pec tautibas regionos pilsetas novados pagastos apkaimes un blivi apdzivotas teritorijas gada sakuma pec administrativi teritorialas reformas 2021 gada Central Statistical Bureau of Latvia Twin cities of Riga Riga City Council 28 October 2022 tarixinde Istifade tarixi 5 December 2022 Europeprize net 7 September 2013 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 19 August 2013 Web archive org 14 November 2007 14 November 2007 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 26 July 2009 Sister Cities Beijing Municipal Government 17 January 2010 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 23 June 2009 invalid param val Mairie de Bordeaux French 7 February 2013 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 July 2013 Delegation pour l Action Exterieure des Collectivites Territoriales Ministere des Affaires etrangeres French 7 February 2013 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 July 2013 Frohmader Andrea Bremen Referat 32 Stadtepartnerschaften Internationale Beziehungen Das Rathaus Bremen Senatskanzlei Bremen City Hall Senate Chancellery German 18 July 2011 tarixinde Istifade tarixi 9 August 2013 Dallas ecodev org 28 May 2010 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 23 May 2010 Kobe s Sister Cities Kobe Trade Information Office 21 April 2013 tarixinde Istifade tarixi 11 August 2013 Taipei City Council 2 November 2012 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 23 August 2013 Riga and Yerevan sign for sister cities agreement 2016 11 10 tarixinde Istifade tarixi 2015 01 28 um warszawa pl polyak Biuro Promocji Miasta 4 May 2005 11 October 2007 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 August 2008 invalid param val