Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rəngkarlıq - Təsviri sənətin bir qoludur.
Rəngkarlıq qədim dövrlərə dayanan sənətdir.
Azərbaycan rəngkarlıq sənəti
Azərbaycan rəngkarlığı təsviri incəsənətin qədim və zəngin tarixə malik olan əsas növlərindən biridir. İlk rəngkarlıq nümunələri hələ ibtidai icma quruluşu dövründə meydana gəlmişdi. Rəngkarlıq sənəti bədii-estetik cəhətinə görə monumental rəngkarlıq, teatr-dekorativ rəngkarlıq, dəzgah rəngkarlığı, miniatür rəngkarlıq növlərinə bölünür. Dəzgah boyakarlığına aid əsərlər molbert üzərinə bənd edilmiş kətan, taxta lövhə, karton və divar üzərində yağlı boya ilə çəkilir, məzmununa və funksiyasına görə müstəqil səciyyə daşıyır.
Azərbaycan coğrafi mövqe etibarı ilə şərqə daha çox yaxın olduğuna görə miniatur sənəti burda daha çox inkişaf etmişdir. Zaman keçdikçə, dövlətlər arasında əlaqələr genişləndikcə rəngkarlıq bura da gəlmişdir.
Azərbaycan rəngkarlarından dövr etibarı ilə Əzim Əzimzadə, Bəhruz Kəngərli, Mikayıl Abdullayev, Böyükağa Mirzəzadə, Vəcihə Səmədova, Davud Kazımov, Tahir Salahov, Fərman Qulamov və bir çox rəssamın adını çəkmək olar. Adlarını sadaladığımız rəssamlar rəngkarlığın əsasən klassik dəzgah, monumental janrlarında əsərlər yaratmışlar. Sözsüz ki, kinematoqrafiya, müasir janrlara da müraciət etmişlər.
Rəngkarlıqda tempera, pastel, akvarel texnikasından istifadə olunur. Rəngkarlıq məzmun etibarilə mifoloji, məişət, mənzərə, natürmort, tarixi və s. janrlara bölünür. Bədii obrazın bu komponentləri rəsm, kompozisiya, kolorit, işıq-kölgə, perspektiv və ritm kimi təsvir vasitələri ilə konkretləşdirilir. Kolorit, rəngkarlıq əsərinin başlıca təsvir vasitəsidir. Rənglərin bir-birinə uyarlığı, ahəngdarlığı əsərin koloritini təşkil edir. Əsərin hansı rəng tonunda işlənməsi onun məzmunundan asılı olaraq dəyişir. Ona görə də tablonun koloriti isti və soyuq, açıq və ya tutqun, yumşaq və ya sərt, cazibədar və ya sönük ola bilər.
Azərbaycan dəzgah rəssamlığının banisi Mirzə Qədim İrəvani hesab olunur. O, Avropa üslublarını rəsm və dekorativ rənglərlə birləşdirərək portret rəssamlığına keçirdi. İrəvaninin “Gənc oğlanın portreti” və “Gənc qadının portreti” kimi əsərləri bu qəbildəndir.
XVII əsrdən XIX əsrədək Azərbaycan rəssamları yağlı boyadan istifadə edərək yaşayış yerlərinin, sarayların, hamamların bəzədilməsində iştirak edir, təkcə dekorativ motivlər yox, həmçinin tarixi portretlər, ov və müharibə səhnələri çəkirdilər. XVIII əsrdə feodallara aid evlərdə, əsasən nəbati motivlərdən ibarət divar rəsmləri ortaya çıxırdı. Bu rəsmlərə quş, heyvan və insan şəkilləri də daxildir. Bu dövrdə tikilmiş Şəki xan sarayının yuxarı mərtəbəsinin tavanındakı rəsmlər Abbasqulu adlı rəssam tərəfindən çəkilmişdi.
Orta əsrlərdə Azərbaycan rəssamları, əsasən kalliqrafiya (xəttatlıq) ilə məşğul olurdular. Bu dövrdə Azərbaycanda kitablara illüstrasiya çəkilməsi ənənəvi hal almışdı. Azərbaycan dilində yazılmış XVIII əsrə aid “Kəlilə və Dimnə” əlyazmasındakı sulu boya, lələk və mürəkkəblə çəkilmiş rəsmlər belə illüstrasiyalardandır. Əvəzəli Muğanlı ("Kəlilə və Dimnə", 1809), ("Şahnamə", 1850), ("Yusif və Züleyxa", 1887) dövrün məşhur miniatürçüləri kimi tanınırdılar.
Mir Möhsün Nəvvab akvarel rəsmlər, kitab miniatürləri, bina və məscidlər üzərində bəzəklər çəkirdi. Müstəvi, dekorativ, ornamental divar rəsmləri, gül və quş təsvirli rəsmlər, şəxsi əlyazmalarındakı illustrasiyalar onun yaradıcılığı üçün xarakterikdir.
1920-ci ildə Bakıda ilk rəssamlıq məktəbi açılmış, 1932-ci ildə Azərbaycan Rəssamlar İttifaqı yaradılmış, 1940-cı ildə Azərbaycan rəssamlarının ilk qurultayı keçirilmişdi. Qəzənfər Xalıqov, İsmayıl Axundov, Altay Hacıyev, Kazım Kazımzadə kimi görkəmli rəssamlar həmin dövrdə yaşayıb yaratmışlar.
Azərbaycanda realist dəzgah rəngkarlığının banilərindən biri olan Bəhruz Kəngərlinin çəkdiyi mənzərə rəsmlərində təbiət gözəllikləri, mədəniyyət abidələri, ilin fəsilləri əks olunmuşdu. O, Əzim Əzimzadə ilə birlikdə Sovet Azərbaycanında təsviri sənətin əsasını qoymuşdu. Əzim Əzimzadə Bakıda rəssamlıq məktəbi açan ilk peşəkar rəngkarlardan biridir. Müasir Azərbaycan yağlı boya rəssamlığının banisi isə “Bibi-Heybət məscidi” və “Şeyxülislamın portreti” əsərlərinin müəllifi Əli bəy Hüseynzadədir.
XX əsrin ikinci yarısında yaşayıb-yaratmış məşhur rəngkarlardan Əzim Əzimzadə, Bəhruz Kəngərli, Mikayıl Abdullayev, Böyükağa Mirzəzadə, Vəcihə Səmədova, Davud Kazımov, Səttar Bəhlulzadə, Toğrul Nərimanbəyov, Maral Rəhmanzadə, Rasim Babayev, Tahir Salahov, Fərhad Xəlilov, Cavad Mircavadov, , , Kamal Əhmədov, Tofiq Cavadov, Sənan Qurbanov, Altay Sadıxzadə, Arif Əzizov, Fərman Qulamov və başqalarının adını qeyd etmək olar.
Rəngkarlıq və qadın
Uzun əsrlər boyu qadınlar, əslində, "sərbəst" incəsənət növlərinə yaxın buraxılmırdı, ədəbiyyat və ya rəngkarlıqla məşğuliyyət isə onlar üçün qəbahətli, nalayiq bir iş sayılırdı. Cəsarət edib, bu işlə məşğül olan qadınlar ya təxəllüs altında gizlənir, ya da ictimaiyyət tərəfindən pislənirdilər. Belə ki, Amerika və Avropada yalnız XX əsrin əvvəllərində rəngkar qadınlara rəssam hazırlığı üçün vacib amil olan naturadan şəkil çəkməyə icazə verilmişdir.
Azərbaycan incəsənətində çoxsaylı qadın portretləri yaratmış Vəcihə Səmədova, Maral Mustafazadənin əsərləri, respublikamızın rəngkarlıq tarixində parlaq səhifə təşkil edən E.Şaxtaxtinskaya, Güllü Mustafayeva, Reyhan Topçubaşovanın adları çəkilə bilər. Onların yaradıcılığı milli mədəniyyətin ən yaxşı ənənələri və dünyanın ümumbəşəri nailiyyətləri ilə sıx bağlıdır. Vəcihə Səmədova 20-ci əsrin ən yaxşı qadın rəngkarı hesab olunurdu.
Mənbə
- Tofiq Cavadov: rəngkarlıq, qrafika. Mətnin müəllifi: Dilarə Vahabova. Bakı-2013;
- Tağı Tağıyev: rəngkarlıq, qrafika. Mətnin müəllifi: Gülnaz Quliyeva. 2013;
- Vəcihə Səmədova: rəngkarlıq, qrafika. Mətnin müəllifi: Toğrul Əfəndiyev, 2013
Həmçinin bax
 | Mədəniyyət ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Rengkarliq Tesviri senetin bir qoludur Rengkarliq qedim dovrlere dayanan senetdir Azerbaycan rengkarliq senetiAzerbaycan rengkarligi tesviri incesenetin qedim ve zengin tarixe malik olan esas novlerinden biridir Ilk rengkarliq numuneleri hele ibtidai icma qurulusu dovrunde meydana gelmisdi Rengkarliq seneti bedii estetik cehetine gore monumental rengkarliq teatr dekorativ rengkarliq dezgah rengkarligi miniatur rengkarliq novlerine bolunur Dezgah boyakarligina aid eserler molbert uzerine bend edilmis ketan taxta lovhe karton ve divar uzerinde yagli boya ile cekilir mezmununa ve funksiyasina gore musteqil seciyye dasiyir Azerbaycan cografi movqe etibari ile serqe daha cox yaxin olduguna gore miniatur seneti burda daha cox inkisaf etmisdir Zaman kecdikce dovletler arasinda elaqeler genislendikce rengkarliq bura da gelmisdir Azerbaycan rengkarlarindan dovr etibari ile Ezim Ezimzade Behruz Kengerli Mikayil Abdullayev Boyukaga Mirzezade Vecihe Semedova Davud Kazimov Tahir Salahov Ferman Qulamov ve bir cox ressamin adini cekmek olar Adlarini sadaladigimiz ressamlar rengkarligin esasen klassik dezgah monumental janrlarinda eserler yaratmislar Sozsuz ki kinematoqrafiya muasir janrlara da muraciet etmisler Rengkarliqda tempera pastel akvarel texnikasindan istifade olunur Rengkarliq mezmun etibarile mifoloji meiset menzere naturmort tarixi ve s janrlara bolunur Bedii obrazin bu komponentleri resm kompozisiya kolorit isiq kolge perspektiv ve ritm kimi tesvir vasiteleri ile konkretlesdirilir Kolorit rengkarliq eserinin baslica tesvir vasitesidir Renglerin bir birine uyarligi ahengdarligi eserin koloritini teskil edir Eserin hansi reng tonunda islenmesi onun mezmunundan asili olaraq deyisir Ona gore de tablonun koloriti isti ve soyuq aciq ve ya tutqun yumsaq ve ya sert cazibedar ve ya sonuk ola biler Azerbaycan dezgah ressamliginin banisi Mirze Qedim Irevani hesab olunur O Avropa uslublarini resm ve dekorativ renglerle birlesdirerek portret ressamligina kecirdi Irevaninin Genc oglanin portreti ve Genc qadinin portreti kimi eserleri bu qebildendir XVII esrden XIX esredek Azerbaycan ressamlari yagli boyadan istifade ederek yasayis yerlerinin saraylarin hamamlarin bezedilmesinde istirak edir tekce dekorativ motivler yox hemcinin tarixi portretler ov ve muharibe sehneleri cekirdiler XVIII esrde feodallara aid evlerde esasen nebati motivlerden ibaret divar resmleri ortaya cixirdi Bu resmlere qus heyvan ve insan sekilleri de daxildir Bu dovrde tikilmis Seki xan sarayinin yuxari mertebesinin tavanindaki resmler Abbasqulu adli ressam terefinden cekilmisdi Orta esrlerde Azerbaycan ressamlari esasen kalliqrafiya xettatliq ile mesgul olurdular Bu dovrde Azerbaycanda kitablara illustrasiya cekilmesi enenevi hal almisdi Azerbaycan dilinde yazilmis XVIII esre aid Kelile ve Dimne elyazmasindaki sulu boya lelek ve murekkeble cekilmis resmler bele illustrasiyalardandir Evezeli Muganli Kelile ve Dimne 1809 Sahname 1850 Yusif ve Zuleyxa 1887 dovrun meshur miniaturculeri kimi taninirdilar Mir Mohsun Nevvab akvarel resmler kitab miniaturleri bina ve mescidler uzerinde bezekler cekirdi Mustevi dekorativ ornamental divar resmleri gul ve qus tesvirli resmler sexsi elyazmalarindaki illustrasiyalar onun yaradiciligi ucun xarakterikdir 1920 ci ilde Bakida ilk ressamliq mektebi acilmis 1932 ci ilde Azerbaycan Ressamlar Ittifaqi yaradilmis 1940 ci ilde Azerbaycan ressamlarinin ilk qurultayi kecirilmisdi Qezenfer Xaliqov Ismayil Axundov Altay Haciyev Kazim Kazimzade kimi gorkemli ressamlar hemin dovrde yasayib yaratmislar Azerbaycanda realist dezgah rengkarliginin banilerinden biri olan Behruz Kengerlinin cekdiyi menzere resmlerinde tebiet gozellikleri medeniyyet abideleri ilin fesilleri eks olunmusdu O Ezim Ezimzade ile birlikde Sovet Azerbaycaninda tesviri senetin esasini qoymusdu Ezim Ezimzade Bakida ressamliq mektebi acan ilk pesekar rengkarlardan biridir Muasir Azerbaycan yagli boya ressamliginin banisi ise Bibi Heybet mescidi ve Seyxulislamin portreti eserlerinin muellifi Eli bey Huseynzadedir XX esrin ikinci yarisinda yasayib yaratmis meshur rengkarlardan Ezim Ezimzade Behruz Kengerli Mikayil Abdullayev Boyukaga Mirzezade Vecihe Semedova Davud Kazimov Settar Behlulzade Togrul Nerimanbeyov Maral Rehmanzade Rasim Babayev Tahir Salahov Ferhad Xelilov Cavad Mircavadov Kamal Ehmedov Tofiq Cavadov Senan Qurbanov Altay Sadixzade Arif Ezizov Ferman Qulamov ve basqalarinin adini qeyd etmek olar Rengkarliq ve qadinUzun esrler boyu qadinlar eslinde serbest incesenet novlerine yaxin buraxilmirdi edebiyyat ve ya rengkarliqla mesguliyyet ise onlar ucun qebahetli nalayiq bir is sayilirdi Cesaret edib bu isle mesgul olan qadinlar ya texellus altinda gizlenir ya da ictimaiyyet terefinden pislenirdiler Bele ki Amerika ve Avropada yalniz XX esrin evvellerinde rengkar qadinlara ressam hazirligi ucun vacib amil olan naturadan sekil cekmeye icaze verilmisdir Azerbaycan incesenetinde coxsayli qadin portretleri yaratmis Vecihe Semedova Maral Mustafazadenin eserleri respublikamizin rengkarliq tarixinde parlaq sehife teskil eden E Saxtaxtinskaya Gullu Mustafayeva Reyhan Topcubasovanin adlari cekile biler Onlarin yaradiciligi milli medeniyyetin en yaxsi eneneleri ve dunyanin umumbeseri nailiyyetleri ile six baglidir Vecihe Semedova 20 ci esrin en yaxsi qadin rengkari hesab olunurdu MenbeTofiq Cavadov rengkarliq qrafika Metnin muellifi Dilare Vahabova Baki 2013 Tagi Tagiyev rengkarliq qrafika Metnin muellifi Gulnaz Quliyeva 2013 Vecihe Semedova rengkarliq qrafika Metnin muellifi Togrul Efendiyev 2013Hemcinin baxAzerbaycan medeniyyeti Medeniyyet ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin