Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qərbi Azərbaycan ostanı — İranda . Mərkəzi Urmiya şəhəridir.
| Qərbi Azərbaycan ostanı | |
|---|---|
| fars. استان آذربایجان غربی | |
 | |
|
| |
| Ölkə | İran |
| Daxildir | III region |
| İnzibati mərkəz | Urmiya |
| Ən böyük şəhərləri | Urmiya |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Sahəsi | 37 437 km² |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| ISO kodu | IR-04 |
| Telefon kodu | 0441 |
| Rəsmi sayt | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ostanın ərazisi 37437 km², əhalisi 2006-cı ildə aparılmış siyahıya almaya əsasən 2.873.459 nəfərdir, əhalinin 60,03% – i isə şəhərlərdə yaşayır.
Tarix
Bu bölgənin ərazisi vaxtı ilə qədim lullubilər, qutilər, e.ə. 10-cu əsrlərdə isə mannalıların yurdu olmuş, zaman zaman Assuriya, Urartu kimi dövlətlər tərəfindən zəbt olunub; sonunda isə Manna dövləti cənubda yerləşən Midiyanın tərəfindən zəbt edilmiş və dağıdılmışdı. Daha sonralar isə Midiyanın özü ilk fars sülaləsi olan Əhəmənilər tərəfindən çökdürülərək, Azərbaycan ərazisi Əhəmənilər imperiyasının hökmü altına girməli oldu.
Eramızın 4-cü əsrində Sasanilər imperiyası bu əraziləri Adhurpadağan satrapına qatdı. Adhurpadağan adı Atropatena adından törəyib, sonralar ərəbləşdirilmiş formada "Azərbaycan" kimi səsləndirilirdi. Qədim Zərdüşt dininə (Zərdüştilik, atəşpərəstlik) aid edilən Təxt-i Süleyman məbədi Qərbi Azərbaycanın Təkab (Tikantəpə) şəhəri yaxınlığında yerləşir.
10-cu əsrdə bu əraziləri sayca artan kürd tayfaları idarə ediblər. 1609–1610-cu illərdə burada kürd tayfaları ilə Səfəvilər dövləti arasında Dimdim döyüşü baş verib. Uzun çəkən döyüşdən sonra kürdlər məğlub edildi, bütün təslim olanlar öldürüldü və regionun kürd əhalisinin mühüm hissəsi I Şah Abbasın əmrinə əsasən Xorasana sürgün edildi. Onların yerinə bu ərazilərə türk əsilli Əfşar tayfası köçürüldü.
1946-cı ildə Sovet ordusu bu əraziləri qısa müddətə işğal etmişdi. Sovet qoşunları buranı tərk etdikdən sonra qısa müddətə burada Azərbaycan Milli Hökuməti və Məhabad Cümhuriyyəti mövcud olublar, lakin qısa müddət mövcudiyyətini sürdürə bilmiş və İrana reinteqrasiya edilmişlər.
2011-ci ilin yanvar ayında Qərbi Azərbaycan ostanında sərnişin təyyarəsinin qəzaya uğraması nəticəsində 77 nəfər həlak olmuşdu. Həmin ilin sentyabr ayında Məhabad şəhərində İran-İraq müharibəsinin başlanmasının ildönümü ilə əlaqədar olaraq keçirilən hərbi paradda ziyarətçilər arasında terrorçuların yerləşdirdiyi bombanın partlaması nəticəsində 12 nəfər həlak olmuş, 80 nəfər isə yaralanmışdı. Partlayışın konkret hansı təşkilat tərəfindən törədildiyi məlum olmasa da, Qərbi Azərbaycan ostanının qubernatoru Vahid Cəlalzadə terror aktını Qərb dövlətləri tərəfindən dəstəklənən inqilab əleyhdarı terrorçu qruplar tərəfindən törədildiyini bildirib.
Coğrafiya
Geniş düzənliklər və hündür dağlar ostanlığın relyefini təşkil edir. Şimalda Araz çayı və bir sıra dağ çayları əsas su mənbəyidir. Şərqində Urmiya gölü yerləşir. Orta temperatur Urmiyada 10,8 °C, Xoyda 9,4 °C, Məhabadda isə 11,6 °C-dir. Ən yüksək temperatur göstəricisi iyul ayında 34 °C, ən aşağı temperatur isə yanvar ayında –16 °C-dir.
İqtisadiyyatı
Qərbi Azərbaycan ostanının iqtisadiyyatının böyük hissəsi kənd təsərrüfatına əsaslanır. 2013-cü ildə ostanın Təkab şəhərində Qərbi Asiyanın ən böyük qızıl zavodunun tikintisi planlaşdırılır. Zavodun tikintisinə 60 mln. dollar sərf olunacaq. Ostanın yataqlarında qızılın ehtiyatı 80 ton təşkil edir və oradan hər il 3 ton qızıl çıxarılması planlaşdırılır. Qərbi Azərbaycan ostanının iqtisadi cəhətdən ən inkişaf etmiş ərazisi Urmiya şəhəridir. Urmiya əhalisinin həyat şəraiti ostanın digər əhalisinin həyat şəraitindən çox yüksəkdir. Ostanda yüzlərlə kənd vardır, onların çoxusunda daimi su və elektrik təchizatı, telefon xəttləri və peyk televiziyasına çıxışı var.
Əhali
24 oktyabr – 13 noyabr 2011-ci il əhali siyahıyaalınmasına əsasən Qərbi Azərbaycan ostanında 3.080.576 nəfər əhali yaşayır.
Dini və etnik tərkib
|
|
Əhali əsasən Azərbaycan türklərindən, qismən kürdlərdən , az sayda ermənilərdən və assuriyalılardan ibarətdir.
İnzibati bölgü
Qərbi Azərbaycan ostanı inzibati cəhətdən aşağıdakı şəhristanlara bölünür :
| Sıra | Şəhristanın adı | Əhalinin sayı | İdarə etmə mərkəzi |
|---|---|---|---|
| 1 | Bükan şəhristanı | 202.637 | Bükan |
| 2 | Çaypara şəhristanı | 42.225 | Qaraziyaəddin |
| 3 | Çaldıran şəhristanı | 44.572 | Çaldıran |
| 4 | Xoy şəhristanı | 365.573 | Hoy |
| 5 | Məhabad şəhristanı | 197.441 | Məhabad |
| 6 | Maku şəhristanı | 174.578 | Maku |
| 7 | Miyanduab şəhristanı | 245.153 | Miyandoab |
| 8 | Nəqədə şəhristanı | 117.831 | Nəqədə |
| 9 | Üşnəviyyə şəhristanı | 63.798 | Üşnəviyyə |
| 10 | Piranşəhr şəhristanı | 107.677 | Piranşəhr |
| 11 | Puldəşt şəhristanı | 38.586 | Puldeşt |
| 12 | Salmas şəhristanı | 180.708 | Salmas |
| 13 | Serdeşt şəhristanı | 104.146 | Serdeşt |
| 14 | Şahindej şəhristanı | 89.356 | Şahindej |
| 15 | Şövt şəhristanı | 51.476 | Şövt |
| 16 | Təkab şəhristanı | 81.395 | Təkab |
| 17 | Urmiya şəhristanı | 856.914 | Urmiya |
Xarici Keçidlər
- Qərbi Azərbaycan ostanının rəsmi dövlət saytı – Farsca
- Qərbi Azərbaycanın kənd təsərüfatı – Farsca
- Qərbi Azərbaycan TV – Farsca
İstinadlar
- جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری (fars.). 1965.
- "World Gazetteer : Iran: divisions administratives (superficie (km²))". 2012-04-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-03-18.
- . 2012-07-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-06-21.
- Minorsky, V.; Minorsky, V. Ādharbaydjān (Azerbāydjān). Encyclopaedia of Islam. Edited by P.Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2007. Brill Online. [1] 2024-05-18 at the Wayback Machine
- Encyclopædia Iranica, "Azerbaijan: Pre-Islamic History", K. Shippmann
- Al-Moqaddasi, Shams ad-Din Abu Abdallah Muhammad ibn Ahmad, Ahsan al-Taqasi fi Ma’rifa al-Aqalim, translated by Ali Naqi Vaziri, volume one, first edition, Mu’alifan and Mutarjiman Publishers, Iran, 1981, pg 377
- "Dim Dim döyüşü". 2018-12-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-03-09.
- "Qərbi Azərbaycan vilayətində 3 gün ümumi matəm elan olunub". 2015-05-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-03-14.
- Qərbi Azərbaycan vilayətində ölənlərin sayı 12 nəfərə çatıb[ölü keçid]
- . 2012-12-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-12-22.
- "2. 15. Population by Religion and Ostan, 1385 Census". 2012-12-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-12-27.
- طرح بررسی و سنجش شاخصهای فرهنگ عمومی کشور (شاخصهای غیرثبتی){گزارش}:استان آذربایجان غربی/به سفارش شورای فرهنگ عمومی کشور؛ مدیر طرح و مسئول سیاست گذاری:منصور واعظی؛ اجرا:شرکت پژوهشگران خبره پارس -شابک:۶-۳۶-۶۶۲۷-۶۰۰-۹۷۸ *وضعیت نشر:تهران-موسسه انتشارات کتاب نشر ۱۳۹۱
- . 2007-12-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-04-26.
- "Arxivlənmiş surət". 2011-09-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-08-15.
- گنجینه ای بنام آذربایجانغربی 2018-09-30 at the Wayback Machine — سازمان تعزیرات حکومتی (The government suspended) Farsi
- معرفی آذربایجان غربی 2012-02-17 at the Wayback Machine — پورتال جامع آذربایجان غربی (Farsi & English)
- آذربایجان غربی ؛ رنگین کمان اقوام و اقلیت ها در مسیر توسعه Arxivləşdirilib 2013-01-04 at Archive.today — مهر نیوز Mehr News (Farsi)
- گردشگری استان 2011-12-23 at the Wayback Machine — سازمان نظام کاردانی ساختمان استان آذربایجان غربی (Farsi)
- استان آذربایجان غربی 2018-03-23 at the Wayback Machine — سايت جامع گردشگري ايران (Farsi)
- Güney Azərbaycan Sosyo-Kültürəl Araştırmaları (GÜNASKAM) :Güney Azerbaycan ve Kürt sorunu 2007-12-16 at the Wayback Machine
- "Report Honour killings in Iran" (PDF). 2017-10-10 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2012-05-12.
- Kürd tarixi,Məhəmməd ayət, tehran birinci çab 1382 ikinci çap 1386,Porseman nəşri,s 67.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qerbi Azerbaycan ostani Iranda Merkezi Urmiya seheridir Qerbi Azerbaycan ostanifars استان آذربایجان غربی 37 33 10 sm e 45 04 33 s u Olke IranDaxildir III regionInzibati merkez UrmiyaEn boyuk seherleri UrmiyaTarixi ve cografiyasiSahesi 37 437 km Saat qursagi UTC 03 30EhalisiEhalisi 3 265 219 nef 2016 Reqemsal identifikatorlarISO kodu IR 04Telefon kodu 0441Resmi sayt Vikianbarda elaqeli mediafayllar Ostanin erazisi 37437 km ehalisi 2006 ci ilde aparilmis siyahiya almaya esasen 2 873 459 neferdir ehalinin 60 03 i ise seherlerde yasayir TarixBu bolgenin erazisi vaxti ile qedim lullubiler qutiler e e 10 cu esrlerde ise mannalilarin yurdu olmus zaman zaman Assuriya Urartu kimi dovletler terefinden zebt olunub sonunda ise Manna dovleti cenubda yerlesen Midiyanin terefinden zebt edilmis ve dagidilmisdi Daha sonralar ise Midiyanin ozu ilk fars sulalesi olan Ehemeniler terefinden cokdurulerek Azerbaycan erazisi Ehemeniler imperiyasinin hokmu altina girmeli oldu Eramizin 4 cu esrinde Sasaniler imperiyasi bu erazileri Adhurpadagan satrapina qatdi Adhurpadagan adi Atropatena adindan toreyib sonralar ereblesdirilmis formada Azerbaycan kimi seslendirilirdi Qedim Zerdust dinine Zerdustilik atesperestlik aid edilen Text i Suleyman mebedi Qerbi Azerbaycanin Tekab Tikantepe seheri yaxinliginda yerlesir 10 cu esrde bu erazileri sayca artan kurd tayfalari idare edibler 1609 1610 cu illerde burada kurd tayfalari ile Sefeviler dovleti arasinda Dimdim doyusu bas verib Uzun ceken doyusden sonra kurdler meglub edildi butun teslim olanlar olduruldu ve regionun kurd ehalisinin muhum hissesi I Sah Abbasin emrine esasen Xorasana surgun edildi Onlarin yerine bu erazilere turk esilli Efsar tayfasi kocuruldu 1946 ci ilde Sovet ordusu bu erazileri qisa muddete isgal etmisdi Sovet qosunlari burani terk etdikden sonra qisa muddete burada Azerbaycan Milli Hokumeti ve Mehabad Cumhuriyyeti movcud olublar lakin qisa muddet movcudiyyetini surdure bilmis ve Irana reinteqrasiya edilmisler 2011 ci ilin yanvar ayinda Qerbi Azerbaycan ostaninda sernisin teyyaresinin qezaya ugramasi neticesinde 77 nefer helak olmusdu Hemin ilin sentyabr ayinda Mehabad seherinde Iran Iraq muharibesinin baslanmasinin ildonumu ile elaqedar olaraq kecirilen herbi paradda ziyaretciler arasinda terrorcularin yerlesdirdiyi bombanin partlamasi neticesinde 12 nefer helak olmus 80 nefer ise yaralanmisdi Partlayisin konkret hansi teskilat terefinden toredildiyi melum olmasa da Qerbi Azerbaycan ostaninin qubernatoru Vahid Celalzade terror aktini Qerb dovletleri terefinden desteklenen inqilab eleyhdari terrorcu qruplar terefinden toredildiyini bildirib CografiyaGenis duzenlikler ve hundur daglar ostanligin relyefini teskil edir Simalda Araz cayi ve bir sira dag caylari esas su menbeyidir Serqinde Urmiya golu yerlesir Orta temperatur Urmiyada 10 8 C Xoyda 9 4 C Mehabadda ise 11 6 C dir En yuksek temperatur gostericisi iyul ayinda 34 C en asagi temperatur ise yanvar ayinda 16 C dir IqtisadiyyatiQerbi Azerbaycan ostaninin iqtisadiyyatinin boyuk hissesi kend teserrufatina esaslanir 2013 cu ilde ostanin Tekab seherinde Qerbi Asiyanin en boyuk qizil zavodunun tikintisi planlasdirilir Zavodun tikintisine 60 mln dollar serf olunacaq Ostanin yataqlarinda qizilin ehtiyati 80 ton teskil edir ve oradan her il 3 ton qizil cixarilmasi planlasdirilir Qerbi Azerbaycan ostaninin iqtisadi cehetden en inkisaf etmis erazisi Urmiya seheridir Urmiya ehalisinin heyat seraiti ostanin diger ehalisinin heyat seraitinden cox yuksekdir Ostanda yuzlerle kend vardir onlarin coxusunda daimi su ve elektrik techizati telefon xettleri ve peyk televiziyasina cixisi var Ehali24 oktyabr 13 noyabr 2011 ci il ehali siyahiyaalinmasina esasen Qerbi Azerbaycan ostaninda 3 080 576 nefer ehali yasayir Dini ve etnik terkib Esas meqale Qerbi Azerbaycan sehristanlarinin ehalisi2006 ci il siyahiyaalinmasina esasen ostan ehalisinin dini terkibiEtnik qrup NisbetiMuselmanlar 99 37 Xristianlar 0 26 Zerdustiler 0 01 Iudaistler 0 00 Digerleri 0 06 Tesniflenmemis 0 30 2010 cu ilde Qerbi Azerbaycan ostaninda ehalinin ana diline esasen etnik terkibi toplam etnik qrup nisbetiAzerbaycanlilar 76 20 Kurdler 21 70 Farslar 0 80 Digerleri 1 00 Tesniflenmemis 0 30 2010 cu ilde Qerbi Azerbaycan ostaninda seher ehalisinin ana diline esasen etnik terkibietnik qrup nisbetiAzerbaycanlilar 82 50 Kurdler 15 40 Farslar 1 30 Digerleri 0 30 Tesniflenmemis 0 50 2010 cu ilde Qerbi Azerbaycan ostaninda kend ehalisinin ana diline esasen etnik terkibietnik qrup nisbetiAzerbaycanlilar 66 40 Kurdler 31 20 Farslar 1 30 Digerleri 2 40 Tesniflenmemis 0 00 Ehali esasen Azerbaycan turklerinden qismen kurdlerden az sayda ermenilerden ve assuriyalilardan ibaretdir Inzibati bolguQerbi Azerbaycan ostani inzibati cehetden asagidaki sehristanlara bolunur Qerbi Azerbaycan ostaninin inzibati bolgu xeritesiSira Sehristanin adi Ehalinin sayi Idare etme merkezi1 Bukan sehristani 202 637 Bukan2 Caypara sehristani 42 225 Qaraziyaeddin3 Caldiran sehristani 44 572 Caldiran4 Xoy sehristani 365 573 Hoy5 Mehabad sehristani 197 441 Mehabad6 Maku sehristani 174 578 Maku7 Miyanduab sehristani 245 153 Miyandoab8 Neqede sehristani 117 831 Neqede9 Usneviyye sehristani 63 798 Usneviyye10 Piransehr sehristani 107 677 Piransehr11 Puldest sehristani 38 586 Puldest12 Salmas sehristani 180 708 Salmas13 Serdest sehristani 104 146 Serdest14 Sahindej sehristani 89 356 Sahindej15 Sovt sehristani 51 476 Sovt16 Tekab sehristani 81 395 Tekab17 Urmiya sehristani 856 914 Urmiya ul Xarici KecidlerVikianbarda Qerbi Azerbaycan ostani ile elaqeli mediafayllar var Qerbi Azerbaycan ostaninin resmi dovlet sayti Farsca Qerbi Azerbaycanin kend teserufati Farsca Qerbi Azerbaycan TV FarscaIstinadlarجمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری fars 1965 World Gazetteer Iran divisions administratives superficie km 2012 04 17 tarixinde Istifade tarixi 2009 03 18 2012 07 15 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 06 21 Minorsky V Minorsky V Adharbaydjan Azerbaydjan Encyclopaedia of Islam Edited by P Bearman Th Bianquis C E Bosworth E van Donzel and W P Heinrichs Brill 2007 Brill Online 1 2024 05 18 at the Wayback Machine Encyclopaedia Iranica Azerbaijan Pre Islamic History K Shippmann Al Moqaddasi Shams ad Din Abu Abdallah Muhammad ibn Ahmad Ahsan al Taqasi fi Ma rifa al Aqalim translated by Ali Naqi Vaziri volume one first edition Mu alifan and Mutarjiman Publishers Iran 1981 pg 377 Dim Dim doyusu 2018 12 10 tarixinde Istifade tarixi 2013 03 09 Qerbi Azerbaycan vilayetinde 3 gun umumi matem elan olunub 2015 05 01 tarixinde Istifade tarixi 2013 03 14 Qerbi Azerbaycan vilayetinde olenlerin sayi 12 nefere catib olu kecid 2012 12 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 12 22 2 15 Population by Religion and Ostan 1385 Census 2012 12 27 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 12 27 طرح بررسی و سنجش شاخص های فرهنگ عمومی کشور شاخص های غیرثبتی گزارش استان آذربایجان غربی به سفارش شورای فرهنگ عمومی کشور مدیر طرح و مسئول سیاست گذاری منصور واعظی اجرا شرکت پژوهشگران خبره پارس شابک ۶ ۳۶ ۶۶۲۷ ۶۰۰ ۹۷۸ وضعیت نشر تهران موسسه انتشارات کتاب نشر ۱۳۹۱ 2007 12 01 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2009 04 26 Arxivlenmis suret 2011 09 19 tarixinde Istifade tarixi 2010 08 15 گنجینه ای بنام آذربایجانغربی 2018 09 30 at the Wayback Machine سازمان تعزیرات حکومتی The government suspended Farsi معرفی آذربایجان غربی 2012 02 17 at the Wayback Machine پورتال جامع آذربایجان غربی Farsi amp English آذربایجان غربی رنگین کمان اقوام و اقلیت ها در مسیر توسعه Arxivlesdirilib 2013 01 04 at Archive today مهر نیوز Mehr News Farsi گردشگری استان 2011 12 23 at the Wayback Machine سازمان نظام کاردانی ساختمان استان آذربایجان غربی Farsi استان آذربایجان غربی 2018 03 23 at the Wayback Machine سايت جامع گردشگري ايران Farsi Guney Azerbaycan Sosyo Kulturel Arastirmalari GUNASKAM Guney Azerbaycan ve Kurt sorunu 2007 12 16 at the Wayback Machine Report Honour killings in Iran PDF 2017 10 10 tarixinde PDF Istifade tarixi 2012 05 12 Kurd tarixi Mehemmed ayet tehran birinci cab 1382 ikinci cap 1386 Porseman nesri s 67