Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qarluq xaqanlığı (qaz. Қарлұқ қағанаты) 756-940-cü illərdə iqtidarda olmuş türk xaqanlığı.
| Tarixi dövlət | |
| Qarluq xaqanlığı | |
|---|---|
 | |
| | |
| Paytaxt | Suyab |
| Dövlət dini | Şamanizm sonra İslam |
| İdarəetmə forması | Monarxiya |
Tarixi
Qarluqlar VIII əsrin ortalarına qədər Qərbi Altayda və İrtış çayı sahillərində yaşayırdılar. Onların dili qıpçaqlara yaxın idi. Qarluqlar ilk əvvəl II Şərqi Türk xaqanlığına tabe olsalar da, vaxtaşırı uyğurlarla ittifaqa qarşı çıxır, qonşu əraziləri qarət edirdilər.
734-cü ildə Bilgə xaqanın ölümündən sonra II Şərqi Türk xaqanlığı əvvəlki qüdrətini itirdi. Artıq VIII əsrin 40-cı illərində qarluqlar yabqu tərəfindən idarə olunurdular. 744-cü ildə qarluq, uyğur və basmil türk tayfaları birləşərək II Şərqi Türk xaqanlığına son qoydular.
VIII əsrin 50-ci illərində qarluq tayfa ittifaqı daha da güclənir. Qısa müddət ərzində onlar İli, Çu və Talas çayları vadisini ələ keçirərək, Talas və Suyab şəhərlərini zəbt edirlər. 766-cı ildə qarluqların yabqusu qərargahını Çu çayının kənarında yerləşən Suyab şəhərinə (Tokmak şəhəri) keçirdi.
766-940-cı illər arasında qarluqlar Yeddiçayarası ərazidə hakim qüvvə idilər. Lakin 940-cı ildə Şərqi Türküstanda yaşayan türkmənşəli yaqma tayfası bu əraziyə basqın etdi və dövlətin mərkəzi Balasaqun şəhərini tutaraq, Qarluq xaqanlığına son qoydular.
Adının mənşəyi
Qarluqlar 766-1215-ci illər arasında Orta Asiyada varlığını davam etdirən Türk boylarıdır. “Qar” adı ərəb mənbələrində “Harluk”, farsca əsərlərdə ” Halluh”, çin mənbələrində isə “Geluolu” formalarında istifadə edilmişdir. Qədim Türk çağlarında Karluklara “Üç Oğuz”, yəni “Üçboy” da deyilmişdir.
"Divanü Lüğat-it-Türk"də bir parçada deyilir: "Qarluq" "Köçəri türklərdən bir dəstə adıdır. Oğuzlardan ayrıdırlar. Oğuzlar kimi türkməndirlər".
Hökmdarları
- 746 - Bilgə Yabqu Tun Apa Yigen Çor (毗伽葉護頓阿波移健啜)
- 753 - Tun Bilgə Yabqu (頓毗伽葉護)
İstinadlar
- Chavannes, Edouard, Documents Sur Les Tou-Kiue (Turcs) Occidentaux, Librairie d’Amérique et d’Orient Adrien Maisonneuve, Paris, 1903, səh. 85-86
Xarici keçidlər
- Форум История Казахстана
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qarluq xaqanligi qaz Қarluk kaganaty 756 940 cu illerde iqtidarda olmus turk xaqanligi Tarixi dovletQarluq xaqanligiPaytaxt SuyabDovlet dini Samanizm sonra IslamIdareetme formasi MonarxiyaTarixiQarluqlar VIII esrin ortalarina qeder Qerbi Altayda ve Irtis cayi sahillerinde yasayirdilar Onlarin dili qipcaqlara yaxin idi Qarluqlar ilk evvel II Serqi Turk xaqanligina tabe olsalar da vaxtasiri uygurlarla ittifaqa qarsi cixir qonsu erazileri qaret edirdiler 734 cu ilde Bilge xaqanin olumunden sonra II Serqi Turk xaqanligi evvelki qudretini itirdi Artiq VIII esrin 40 ci illerinde qarluqlar yabqu terefinden idare olunurdular 744 cu ilde qarluq uygur ve basmil turk tayfalari birleserek II Serqi Turk xaqanligina son qoydular VIII esrin 50 ci illerinde qarluq tayfa ittifaqi daha da guclenir Qisa muddet erzinde onlar Ili Cu ve Talas caylari vadisini ele kecirerek Talas ve Suyab seherlerini zebt edirler 766 ci ilde qarluqlarin yabqusu qerargahini Cu cayinin kenarinda yerlesen Suyab seherine Tokmak seheri kecirdi 766 940 ci iller arasinda qarluqlar Yeddicayarasi erazide hakim quvve idiler Lakin 940 ci ilde Serqi Turkustanda yasayan turkmenseli yaqma tayfasi bu eraziye basqin etdi ve dovletin merkezi Balasaqun seherini tutaraq Qarluq xaqanligina son qoydular Adinin menseyiQarluqlar 766 1215 ci iller arasinda Orta Asiyada varligini davam etdiren Turk boylaridir Qar adi ereb menbelerinde Harluk farsca eserlerde Halluh cin menbelerinde ise Geluolu formalarinda istifade edilmisdir Qedim Turk caglarinda Karluklara Uc Oguz yeni Ucboy da deyilmisdir Divanu Lugat it Turk de bir parcada deyilir Qarluq Koceri turklerden bir deste adidir Oguzlardan ayridirlar Oguzlar kimi turkmendirler Hokmdarlari746 Bilge Yabqu Tun Apa Yigen Cor 毗伽葉護頓阿波移健啜 753 Tun Bilge Yabqu 頓毗伽葉護 IstinadlarChavannes Edouard Documents Sur Les Tou Kiue Turcs Occidentaux Librairie d Amerique et d Orient Adrien Maisonneuve Paris 1903 seh 85 86Xarici kecidlerForum Istoriya KazahstanaHemcinin baxQarluqlar