Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Pont çarlığı və ya Pont padşahlığı (q.yun. Βασιλεία τοῦ Πόντου, translit. Basileya tou Pontou) — e.ə. 281–62-ci illərdə Kiçik Asiyada mövcud olmuş ellinist dövləti.
| |
| Pont çarlığı | |
|---|---|
| q.yun. Βασιλεία τοῦ Πόντου | |
 Pontus çarlığı çiçəklənmə dövründə: VI Mitridatın hakimiyyətindən əvvəl (tünd bənövşəyi), erkən fəthlərindən sonra (bənövşəyi) və ilk Mitridat müharibələrindəki fəthlər (çəhrayı) | |
| | |
| Paytaxt | Amasya, Sinop |
| Dilləri | Laz dili |
| Rəsmi dilləri | |
| Dövlət dini | Senkretika |
| İdarəetmə forması | monarxiya |
| Sülalə | |
| Çar | |
| • e.ə. 281–266 | |
| • e.ə. 266–250 | |
| • e.ə. 250–220 | |
| • b.ə. 38–62 | |
| Davamiyyət | |
| → | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Əsasını Əhəmənilər nəslindən olan qoymuşdur. Paytaxtı Amasiya şəhəri idi. Pont çarlığı tədricən tərkibinə Evksin Pontu (indiki Qara dəniz) sahilinin Trapezunda qədərki şəhərləri və şərq sərhədində yaşayan bir sıra tayfaların məskunlaşdığı ərazilər daxil olmuşdur. E.ə. II əsrin əvvəlində Pont çarlığı fəal xarici siyasət yeridirdi. (hak. e.ə. 185–169) e.ə. 183-cü ildə Sinopu tutmuş, onu öz iqamətgahına çevirmişdir ki, şəhər dövründə paytaxt olmuşdur. I Farnakın hakimiyyəti dövründə Pont çarlığının Afina, və s. dövlətlərlə mədəni və iqtisadi əlaqələri möhkəmlənmişdir. Pont çarlığının böyük yüksəlişi VI Mitridat Yevpatorun hakimiyyəti dövrünə təsadüf edir. Bu zaman Bospor dövləti Pont çarlığının hakimiyyəti altına keçdi. Romaya qarşı (89–85/84) böyük ərazilər ələ keçirilmişdir. Yeni işğal olunmuş bu ərazilərdə 80 min romalı və italik məhv edilmiş, onların torpaqları müsadirə olunmuş, qullar azadlığa buraxılmışdı. E.ə. 86-cı ildə Roma ordusu Pont qoşunlarını Yunanıstanda darmadağın etdikdən sonra Kiçik Asiyaya yürüşə başladı. VI Mitridat e.ə 85-ci (və ya 84-cü) ildə Sulla ilə bağladığı sülhə görə, Kiçik Asiyada ələ keçirdiyi bütün əraziləri itirmiş, öz donanmasından Romanın xeyrinə əl kəmiş və hərbi təzminat ödəməyə məcbur olmuşdur. e.ə. 83-81-ci illlərdə baş tutan sonra (e.ə. 74-64) də Pont çarlığının məğlubiyyəti ilə nəticələnmişdir. E.ə. 71-ci ildə Roma ordusu Pont çarlığını işğal etmişdir. E.ə. 64-cü ildə Pont çarlığının qərb hissəsi Romanın Vifiniya ətalətinə birləşdirilmiş, şərq hissəsi isə Romanın müttəfiqlərini verilmişdir, lakin bu ərazilər sonradan Roma dövlətinin tərkibinə daxil edilmişdir.
Əhalisi
Pont çarlığının əsas əhalisi kappadokiyalılar olmuşdur.
İqtisadiyyatı
Pont çarlığı şəhərlərində quldarlıq münasibətləri hökm sürürdü. Kənd yerlərində isə ehtimal ki, icma və azad istehsalçı əməyinin istismarı saxlanılmışdı.
Ordu
Pont çarlığının ordusunda xidmət edənlər müxtəlif etnik mənsubiyyətə sahib idi. Çarlığın hər yerindən əsgərlər cəlb edilirdi. Ordunun tərkibinə ermənilər, , kappadokiyalılar, , henioçoylar, yazıgilər, koralloylar, leykosiriyalılar, frigiyalılar, sarmatlar, skiflər, taurilər, frakiyalılar və vasternoylar, eləcə də Qara dəniz ətrafındakı digər bölgələrdən olan əsgərlər aid idi. Orduda xidmət edən yunanlar daimi ordunun bir hissəsi deyildilər. Onlar öz şəhərlərinin vətəndaşları kimi vuruşurdular. Bir çox ellinist ordu kimi, Pont ordusu da Makedoniya falanksından istifadə etmişdir. Pont ordusu həmçinin, katafraqtlar da daxil olmaqla müxtəlif süvari vahidlərindən istifadə etmişdir. VI Mitridatın hakimiyyəti dövründə Pont çarlığında Roma üslubunda silahlanmış 120 min əsgərdən ibarət bir ordu mövcud idi.
Donanma da ordu kimi təşkil edilmişdi. Çarlığın özü gəmilərin əsas kontingentini təmin edərkən, kiçik bir hissəsi yunan şəhərlərindən gəlirdi. Donanmanın şəxsi heyəti ya çarlığın müxtəlif tayfalarından gəlmiş, ya da yunan mənşəli idilər.
Zərbxana
Pont çarlığı İran səltənətindən gəldiklərini iddia etsələr də, ümumiyyətlə ellinist krallar kimi davranırdılar. Böyük İsgəndərin krallıq rəmzlərini təqlid edərək pullarında özlərini belə göstərdilər.
Mənbə
İstinadlar
- FANAQORİYA // Azərbaycan Milli Ensiklopediyası. 2022-03-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-26.
- Понт падшаһлығы // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. VII ҹилд: Мисир—Прадо. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1983. С. 599.
- "Stefanidou Vera, "Kingdom of Pontus", 2008, Encyclopaedia of the Hellenic World, Asia Minor". 2018-03-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-26.
- Plutarch, Life of Sulla, 16.7
- The Cambridge Companion to the Hellenistic World by Glenn R. Bugh, p. 272
- Plutarch, Life of Lucullus. 7.4
- B. C. McGing, The foreign policy of Mithridates VI Eupator, King of Pontus, p. 10–11.
Ədəbiyyat
- Polybius, the histories.
- Appian, the foreign wars.
- Memnon of Heraclea, history of Heraclea.
- Strabo, Geographica.
- Plutarch, Parallel lives. 'Demetrius'.
- Hazel, John; Who's Who in the Greek World, Routledge (2002).
- Crook, Lintott & Rawson. THE CAMBRIDGE ANCIENT HISTORY VOLUME IX. The Last Age of the Roman Republic, 146–43 B.C. second edition. Cambridge University Press, 2008.
- B. C. McGing. The foreign policy of Mithridates VI Eupator, King of Pontus. 1986.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Pont carligi ve ya Pont padsahligi q yun Basileia toῦ Pontoy translit Basileya tou Pontou e e 281 62 ci illerde Kicik Asiyada movcud olmus ellinist dovleti Musteqil dovlet e e 281 63 Roma Respublikasi ve Roma imperiyasindan asili dovlet carligin serqi e e 63 b e 62 Pont carligiq yun Basileia toῦ PontoyPontus carligi ciceklenme dovrunde VI Mitridatin hakimiyyetinden evvel tund benovseyi erken fethlerinden sonra benovseyi ve ilk Mitridat muharibelerindeki fethler cehrayi e e 281 62Paytaxt Amasya SinopDilleri Laz diliResmi dilleri Qedim yunan diliDovlet dini SenkretikaIdareetme formasi monarxiyaSulaleCar e e 281 266 e e 266 250 e e 250 220 b e 38 62Davamiyyet Turkiye Gurcustan Rusiya Ukrayna Ruminiya Bolqaristan Yunanistan Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiEsasini Ehemeniler neslinden olan qoymusdur Paytaxti Amasiya seheri idi Pont carligi tedricen terkibine Evksin Pontu indiki Qara deniz sahilinin Trapezunda qederki seherleri ve serq serhedinde yasayan bir sira tayfalarin meskunlasdigi eraziler daxil olmusdur E e II esrin evvelinde Pont carligi feal xarici siyaset yeridirdi hak e e 185 169 e e 183 cu ilde Sinopu tutmus onu oz iqametgahina cevirmisdir ki seher dovrunde paytaxt olmusdur I Farnakin hakimiyyeti dovrunde Pont carliginin Afina ve s dovletlerle medeni ve iqtisadi elaqeleri mohkemlenmisdir Pont carliginin boyuk yukselisi VI Mitridat Yevpatorun hakimiyyeti dovrune tesaduf edir Bu zaman Bospor dovleti Pont carliginin hakimiyyeti altina kecdi Romaya qarsi 89 85 84 boyuk eraziler ele kecirilmisdir Yeni isgal olunmus bu erazilerde 80 min romali ve italik mehv edilmis onlarin torpaqlari musadire olunmus qullar azadliga buraxilmisdi E e 86 ci ilde Roma ordusu Pont qosunlarini Yunanistanda darmadagin etdikden sonra Kicik Asiyaya yuruse basladi VI Mitridat e e 85 ci ve ya 84 cu ilde Sulla ile bagladigi sulhe gore Kicik Asiyada ele kecirdiyi butun erazileri itirmis oz donanmasindan Romanin xeyrine el kemis ve herbi tezminat odemeye mecbur olmusdur e e 83 81 ci illlerde bas tutan sonra e e 74 64 de Pont carliginin meglubiyyeti ile neticelenmisdir E e 71 ci ilde Roma ordusu Pont carligini isgal etmisdir E e 64 cu ilde Pont carliginin qerb hissesi Romanin Vifiniya etaletine birlesdirilmis serq hissesi ise Romanin muttefiqlerini verilmisdir lakin bu eraziler sonradan Roma dovletinin terkibine daxil edilmisdir EhalisiPont carliginin esas ehalisi kappadokiyalilar olmusdur IqtisadiyyatiPont carligi seherlerinde quldarliq munasibetleri hokm sururdu Kend yerlerinde ise ehtimal ki icma ve azad istehsalci emeyinin istismari saxlanilmisdi OrduPont carliginin ordusunda xidmet edenler muxtelif etnik mensubiyyete sahib idi Carligin her yerinden esgerler celb edilirdi Ordunun terkibine ermeniler kappadokiyalilar heniocoylar yazigiler koralloylar leykosiriyalilar frigiyalilar sarmatlar skifler tauriler frakiyalilar ve vasternoylar elece de Qara deniz etrafindaki diger bolgelerden olan esgerler aid idi Orduda xidmet eden yunanlar daimi ordunun bir hissesi deyildiler Onlar oz seherlerinin vetendaslari kimi vurusurdular Bir cox ellinist ordu kimi Pont ordusu da Makedoniya falanksindan istifade etmisdir Pont ordusu hemcinin katafraqtlar da daxil olmaqla muxtelif suvari vahidlerinden istifade etmisdir VI Mitridatin hakimiyyeti dovrunde Pont carliginda Roma uslubunda silahlanmis 120 min esgerden ibaret bir ordu movcud idi Donanma da ordu kimi teskil edilmisdi Carligin ozu gemilerin esas kontingentini temin ederken kicik bir hissesi yunan seherlerinden gelirdi Donanmanin sexsi heyeti ya carligin muxtelif tayfalarindan gelmis ya da yunan menseli idiler ZerbxanaPont carligi Iran seltenetinden geldiklerini iddia etseler de umumiyyetle ellinist krallar kimi davranirdilar Boyuk Isgenderin kralliq remzlerini teqlid ederek pullarinda ozlerini bele gosterdiler MenbeIstinadlar FANAQORIYA Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 2022 03 31 tarixinde Istifade tarixi 2021 07 26 Pont padshaһlygy Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә VII ҹild Misir Prado Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1983 S 599 Stefanidou Vera Kingdom of Pontus 2008 Encyclopaedia of the Hellenic World Asia Minor 2018 03 25 tarixinde Istifade tarixi 2021 07 26 Plutarch Life of Sulla 16 7 The Cambridge Companion to the Hellenistic World by Glenn R Bugh p 272 Plutarch Life of Lucullus 7 4 B C McGing The foreign policy of Mithridates VI Eupator King of Pontus p 10 11 Edebiyyat Polybius the histories Appian the foreign wars Memnon of Heraclea history of Heraclea Strabo Geographica Plutarch Parallel lives Demetrius Hazel John Who s Who in the Greek World Routledge 2002 Crook Lintott amp Rawson THE CAMBRIDGE ANCIENT HISTORY VOLUME IX The Last Age of the Roman Republic 146 43 B C second edition Cambridge University Press 2008 B C McGing The foreign policy of Mithridates VI Eupator King of Pontus 1986