Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Osmanlı donanmasının Açe səfəri və Osmanlı donanmasının Açeyə yürüşü — 1566-1567-ci illərdə Osmanlı imperiyası ilə Açe sultanlığı arasında əlaqələrin qurulması məqsədilə göndərilmiş Osmanlı dəniz ekspedisiyası. 1560-cı illərin ilk yarısında Açe sultanı Sultan Əlauddin Riyat Şah əl-Kahar İstanbula diplomatik missiya göndərdi. O, Sultan Süleyman Qanunini İslamın xəlifəsi olaraq tanıdı və ondan portəgizlərə qarşı mübarizədə kömək istədi. Osmanlılar Portuqaliyalılara qarşı mübarizədə Açeyə kömək etməyə razılaşdılar. Dəniz yürüşünə admiral Kurtoğlu Hızır Rəis rəhbərlik edirdi. Osmanlı dəniz missiyası potuqallarla mübarizə aparan açelilərə odlu silah yardımı gətirmişdilər. Türklərin hərbi yardımı müqabilində açelilər mirvari, brilyant və yaqutla hesablaşdılar.
Tarixi
Açe Osmanlı əlaqələri
Açe Sultanlığı ilə Osmanlı İmperiyası arasında qeyri-rəsmi əlaqələr 1530-cu illərdən mövcud olmuşdur. Bu əlaqələr Sultan Ələddin dövründən başlamışdır. Belə ki, Bu zaman Açedə hakimiyyətə gələn Sultan Ələddin Riyat-şah əl-Kahar həm Sumatradaki öz gücünü gücləndirmək, həm də Portuqalları Malakkadan qovmaq üçün bu əlaqələri genişləndirmək niyyətində idi.
Portuqaliyalı admiral Fernan Mendes Pinto xatirələrində 1539-cu ildə təxminən 300 "türk"ün olduğu bir donanmanın gəlməsi ilə bağlı yazmışdır. Bu donanmanın tərkibi əsasən suahililər, afarlar, sindhilər və qucaratlılardan ibarət idi. Bura həmçinin Malabardan təxminən 200 dənizçidə daxil olmuşdur.
1560-cı illərin ilk yarısında Sultan Əlauddin Riyat Şah əl-Kahar İstanbula diplomatik missiya göndərdi. O, Sultan I Süleyman Qanunini İslamın xəlifəsi olaraq tanıdı və ondan portəgizlərə qarşı mübarizədə kömək istədi. 1562-ci il səfir göndərilməsindən sonra Açe artıq Osmanlıdan kömək almış kimi görünürdü. Çünki onun hərbi gücü və imkanları xeyli artmışdı. Bu yeni güc Açeyə 1564-cü ildə Aru və Johor sultanlıqlarını fəth etməsinə imkan verdi.
Türk donanmasının Açeyə yürüşü
Açeyə ekspedisiyaya hazırlıq 1565-ci ildə başlamışdır. I Süleymanın ölümündən sonra 1566-cı ildə onun yerinə keçən II Səlim atasının işini davam etdirdi və ekspedisiyanın göndərilməsini əmr etdi. Silah və sursatdan əlavə ekspedisiyanın tərkibinə əsgərlər, silah ustaları və mühəndislər də daxil idi. Artilleriya ilə silahlanmış 15 gəmidən ibarət ilk donanma Yəməndəki qiyamı yatırmaq üçün yönləndirilməli oldu. Bu heyətdən cəmisi iki gəmi gələ bildi. 1566-1567-ci illərdə ilk türk gəmiləri Açeyə gəldi. Sonrakı dövrlərdə tək-tük də olsa ticarət və döyüş gəmiləri Açeyə gəlməyə başlamışdı. Dəniz yürüşünə admiral Kurtoğlu Hızır Rəis rəhbərlik edirdi. Türklərin hərbi yardımı müqabilində açelilər mirvari, brilyant və yaqutla hesablaşdılar.
1568-ci ildə Açelilər portuqalların əsas güc mənbəyi olan Malakkanı mühasirəyə aldılar. Amma osmanlılar qalaya hücum və mühasirədə birbaşa iştirak etmədilər. Belə görünür ki, osmanlılar açeliləri bu kampaniya üçün kifayyət qədər topçular və toplarla təmin edə bildilər. Çünki, həmin vaxt Osmanlı donanmasının başı davam edən Kiprin işğalı və Ədəndəki qiyamı yatırmağa qarışmışdı.
Osmanlılar açelilərə öz toplarını düzəltməyi öyrətdilər. Bəzən bu toplar əhəmiyyətli ölçülərə malik idi. Beləliklə burdan silah düzəltmək sənətini bütün Cənub-Şərqi Asiyaya öyrənmişdi. Bu cür məşhur toplar Makasar, Mataram, Yava, Minangkabau, Malakka və Bruneydə hazırlanırdı. Düzdür sonradan bu topların bir qismi hollandların əlinə keçdi. Hazırda İndoneziya və Malayziyada olan kilsə zəngləri bu topların əridilmiş dəmirindən hazırlanıb.
Yürüşün nəticələri
Osmanlı silah açelilərə ağır silahlar (əsasən toplar) hazırlamağı öyrətdilər. Tədricən silahqayırma işi bütün Malay arxipelağına yayıldı. Türk hərdi-dəniz yürüşü Osmanlı İmperiyası ilə Açe Sultanlığı arasında hərbi, ticari, mədəni və dini əlaqələrin inkişafına və möhkəmlənməsinə gətirib çıxardı. Hətta Aşe sultanlığının bayrağı belə Osmanlı dövlətin bayrağı əsasında hazırlandı.
Osmanlı İmperiyası ilə Açe Sultanlığı arasında əlaqələrin qurulması portuqalların Hind okeanında ticarət üzərində monapoliya qurmasına imkan vermədi. Sultan İskəndər Mudanın (1607-1636) dövründə Açe əhəmiyyətli bir ticarət dövlətinə çevrildi. Açe gəmiləri Hindistana və hətta Qırmızı dəniz sahillərinə qədər üzürdü. Açeyə Məkkədən səfirliklər belə gəlirdi. Portuqaliyalılara isə Malakkada qalmaq böyük çətinliklər hesabına başa gəlirdi. Açe xüsusən də 1200 top, 800 odlu silah və muşket arsenalına sahib olan və bəlkə də ədviyyə ticarətinin daha çoxunu Portuqaliyadan daha çox idarə edən İskandar Muda dövründə Portuqaliyanın böyük bir ticarət rəqibi idi. Portuqaliyalılar Açe - Osmanlı - Venesiya ticarət oxunu öz xeyirlərinə dağıtmağa çalışırdılar. Portuqaliyalılar Qırmızı dənizə və Açeyə hücum planlarını qurdular, lakin Hind okeanında insan qüvvəsi çatışmazlığı səbəbi ilə uğursuz oldular.
1873-cü ildə hollandlar Açeyə hücum edərkən onlar köhnə əlaqələrə güvənərək yenidən Osmanlı dövlətinə müraciət etdi. Ancaq Avropa dövlətləri türklərin köhnə müttəfiqinin köməyinə gəlməsinə icazə vermədi.
İstinadlar
- Islam in the Indonesian world: an account of institutional formation Azyumardi Azra p.169 ff [1] 2022-05-08 at the Wayback Machine
- Cambridge illustrated atlas, warfare: Renaissance to revolution, 1492–1792 by Jeremy Black p.17 [2] 2021-05-05 at the Wayback Machine
- "The Cambridge History of Southeast Asia by Nicholas Tarling p.39". 2017-01-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-26.
- Cambridge illustrated atlas, warfare: Renaissance to revolution, 1492–1792 by Jeremy Black p.16 [3] 2017-01-28 at the Wayback Machine
- "Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia Josef W. Meri p.465". 2022-04-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-26.
- "By the sword and the cross Charles A. Truxillo p.59". 2017-03-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-26.
- "Reading Asia: new research in Asian studies Frans Hüsken p.88". 2022-04-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-26.
- A Splendid Exchange: How Trade Shaped the World William J. Bernstein p.191 ff 2022-06-11 at the Wayback Machine
- Palabiyik, Hamit, Turkish Public Administration: From Tradition to the Modern Age, (Ankara, 2008), 84.
- Ismail Hakki Goksoy. Ottoman-Aceh Relations According to the Turkish Sources (PDF). 2008-01-19 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-04-13.
- "The politics of anti-Westernism in Asia Cemil Aydin p.33". 2022-03-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-26.
Ədəbiyyat
- Kayadibi, Saim. “Ottoman Connections to the Malay World: Islam, Law and Society,” (Kuala Lumpur: The Other Press, 2011) ISBN .
- «История Востока» (в 6 томах). Том III «Восток на рубеже средневековья и нового времени. XVI—XVIII вв», — М.: Изд. «Восточная литература» РАН, 1999. —
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Osmanli donanmasinin Ace seferi ve Osmanli donanmasinin Aceye yurusu 1566 1567 ci illerde Osmanli imperiyasi ile Ace sultanligi arasinda elaqelerin qurulmasi meqsedile gonderilmis Osmanli deniz ekspedisiyasi 1560 ci illerin ilk yarisinda Ace sultani Sultan Elauddin Riyat Sah el Kahar Istanbula diplomatik missiya gonderdi O Sultan Suleyman Qanunini Islamin xelifesi olaraq tanidi ve ondan portegizlere qarsi mubarizede komek istedi Osmanlilar Portuqaliyalilara qarsi mubarizede Aceye komek etmeye razilasdilar Deniz yurusune admiral Kurtoglu Hizir Reis rehberlik edirdi Osmanli deniz missiyasi potuqallarla mubarize aparan acelilere odlu silah yardimi getirmisdiler Turklerin herbi yardimi muqabilinde aceliler mirvari brilyant ve yaqutla hesablasdilar XVI esrde Hind okeaninda Osmanli donanmasTarixiAce Osmanli elaqeleri Osmanli ve Ace eskerleri Ace Sultanligi ile Osmanli Imperiyasi arasinda qeyri resmi elaqeler 1530 cu illerden movcud olmusdur Bu elaqeler Sultan Eleddin dovrunden baslamisdir Bele ki Bu zaman Acede hakimiyyete gelen Sultan Eleddin Riyat sah el Kahar hem Sumatradaki oz gucunu guclendirmek hem de Portuqallari Malakkadan qovmaq ucun bu elaqeleri genislendirmek niyyetinde idi Portuqaliyali admiral Fernan Mendes Pinto xatirelerinde 1539 cu ilde texminen 300 turk un oldugu bir donanmanin gelmesi ile bagli yazmisdir Bu donanmanin terkibi esasen suahililer afarlar sindhiler ve qucaratlilardan ibaret idi Bura hemcinin Malabardan texminen 200 denizcide daxil olmusdur 1560 ci illerin ilk yarisinda Sultan Elauddin Riyat Sah el Kahar Istanbula diplomatik missiya gonderdi O Sultan I Suleyman Qanunini Islamin xelifesi olaraq tanidi ve ondan portegizlere qarsi mubarizede komek istedi 1562 ci il sefir gonderilmesinden sonra Ace artiq Osmanlidan komek almis kimi gorunurdu Cunki onun herbi gucu ve imkanlari xeyli artmisdi Bu yeni guc Aceye 1564 cu ilde Aru ve Johor sultanliqlarini feth etmesine imkan verdi Turk donanmasinin Aceye yurusuSumatrada Ace Sultanliginin erazisi Aceye ekspedisiyaya hazirliq 1565 ci ilde baslamisdir I Suleymanin olumunden sonra 1566 ci ilde onun yerine kecen II Selim atasinin isini davam etdirdi ve ekspedisiyanin gonderilmesini emr etdi Silah ve sursatdan elave ekspedisiyanin terkibine esgerler silah ustalari ve muhendisler de daxil idi Artilleriya ile silahlanmis 15 gemiden ibaret ilk donanma Yemendeki qiyami yatirmaq ucun yonlendirilmeli oldu Bu heyetden cemisi iki gemi gele bildi 1566 1567 ci illerde ilk turk gemileri Aceye geldi Sonraki dovrlerde tek tuk de olsa ticaret ve doyus gemileri Aceye gelmeye baslamisdi Deniz yurusune admiral Kurtoglu Hizir Reis rehberlik edirdi Turklerin herbi yardimi muqabilinde aceliler mirvari brilyant ve yaqutla hesablasdilar 1568 ci ilde Aceliler portuqallarin esas guc menbeyi olan Malakkani muhasireye aldilar Amma osmanlilar qalaya hucum ve muhasirede birbasa istirak etmediler Bele gorunur ki osmanlilar acelileri bu kampaniya ucun kifayyet qeder topcular ve toplarla temin ede bildiler Cunki hemin vaxt Osmanli donanmasinin basi davam eden Kiprin isgali ve Edendeki qiyami yatirmaga qarismisdi Osmanlilar acelilere oz toplarini duzeltmeyi oyretdiler Bezen bu toplar ehemiyyetli olculere malik idi Belelikle burdan silah duzeltmek senetini butun Cenub Serqi Asiyaya oyrenmisdi Bu cur meshur toplar Makasar Mataram Yava Minangkabau Malakka ve Bruneyde hazirlanirdi Duzdur sonradan bu toplarin bir qismi hollandlarin eline kecdi Hazirda Indoneziya ve Malayziyada olan kilse zengleri bu toplarin eridilmis demirinden hazirlanib Yurusun neticeleriOsmanli silah acelilere agir silahlar esasen toplar hazirlamagi oyretdiler Tedricen silahqayirma isi butun Malay arxipelagina yayildi Turk herdi deniz yurusu Osmanli Imperiyasi ile Ace Sultanligi arasinda herbi ticari medeni ve dini elaqelerin inkisafina ve mohkemlenmesine getirib cixardi Hetta Ase sultanliginin bayragi bele Osmanli dovletin bayragi esasinda hazirlandi Osmanli Imperiyasi ile Ace Sultanligi arasinda elaqelerin qurulmasi portuqallarin Hind okeaninda ticaret uzerinde monapoliya qurmasina imkan vermedi Sultan Iskender Mudanin 1607 1636 dovrunde Ace ehemiyyetli bir ticaret dovletine cevrildi Ace gemileri Hindistana ve hetta Qirmizi deniz sahillerine qeder uzurdu Aceye Mekkeden sefirlikler bele gelirdi Portuqaliyalilara ise Malakkada qalmaq boyuk cetinlikler hesabina basa gelirdi Ace xususen de 1200 top 800 odlu silah ve musket arsenalina sahib olan ve belke de edviyye ticaretinin daha coxunu Portuqaliyadan daha cox idare eden Iskandar Muda dovrunde Portuqaliyanin boyuk bir ticaret reqibi idi Portuqaliyalilar Ace Osmanli Venesiya ticaret oxunu oz xeyirlerine dagitmaga calisirdilar Portuqaliyalilar Qirmizi denize ve Aceye hucum planlarini qurdular lakin Hind okeaninda insan quvvesi catismazligi sebebi ile ugursuz oldular 1873 cu ilde hollandlar Aceye hucum ederken onlar kohne elaqelere guvenerek yeniden Osmanli dovletine muraciet etdi Ancaq Avropa dovletleri turklerin kohne muttefiqinin komeyine gelmesine icaze vermedi IstinadlarIslam in the Indonesian world an account of institutional formation Azyumardi Azra p 169 ff 1 2022 05 08 at the Wayback Machine Cambridge illustrated atlas warfare Renaissance to revolution 1492 1792 by Jeremy Black p 17 2 2021 05 05 at the Wayback Machine The Cambridge History of Southeast Asia by Nicholas Tarling p 39 2017 01 28 tarixinde Istifade tarixi 2021 07 26 Cambridge illustrated atlas warfare Renaissance to revolution 1492 1792 by Jeremy Black p 16 3 2017 01 28 at the Wayback Machine Medieval Islamic Civilization An Encyclopedia Josef W Meri p 465 2022 04 30 tarixinde Istifade tarixi 2021 07 26 By the sword and the cross Charles A Truxillo p 59 2017 03 26 tarixinde Istifade tarixi 2021 07 26 Reading Asia new research in Asian studies Frans Husken p 88 2022 04 27 tarixinde Istifade tarixi 2021 07 26 A Splendid Exchange How Trade Shaped the World William J Bernstein p 191 ff 2022 06 11 at the Wayback Machine Palabiyik Hamit Turkish Public Administration From Tradition to the Modern Age Ankara 2008 84 Ismail Hakki Goksoy Ottoman Aceh Relations According to the Turkish Sources PDF 2008 01 19 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 04 13 The politics of anti Westernism in Asia Cemil Aydin p 33 2022 03 21 tarixinde Istifade tarixi 2021 07 26 EdebiyyatKayadibi Saim Ottoman Connections to the Malay World Islam Law and Society Kuala Lumpur The Other Press 2011 ISBN 978 983 9541 77 9 Istoriya Vostoka v 6 tomah Tom III Vostok na rubezhe srednevekovya i novogo vremeni XVI XVIII vv M Izd Vostochnaya literatura RAN 1999 ISBN 5 02 017913 2