Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Normandiya əməliyyatı - kod adı Overlord əməliyyatı olan və İkinci dünya müharibəsinin ən əsas desant çıxarma əməliyyatı olmuşdur. Əməliyyat çərşənbə axşamı, 6 iyun, 1944-cü il Britaniya vaxtı ilə saat 6:30-da həyata keçirilmişdi. Əməliyyatda Amerika Birləşmiş Ştatları və Böyük Britaniya tərəfindən həyata keçirilmiş idi.Bu əməliyyat iyun-sentyabr aylarında olmuş və alman hərbi qüvvələrinin Fransanın daxilinə çəkilməsi ilə nəticələnmişdir
| Normandiya əməliyyatı | |
|---|---|
 | |
| Tarix | iyul 1944 |
| Yeri | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Çıxarmalar əsasən 2 istiqamətdə həyata keçirilməli idi. Birinci istiqamət müttəfiqlərə məxsus vasitəsilə Fransanın sahilyanı ərazilərinin bombardman edilməsi və daha sonra 24000 nəfərlik ABŞ, İngilis və Kanada hava desant qoşunun Fransa sahilinə atılmasını təşkil etməli idi. İkinci istiqamət isə ümumi sayı 160000(73000 amerikalı, 61715 ingilis və 21400 kanadalı) olan dəniz desantını Normandiya sahillərinə çıxartmaqdan ibarət olmuşdu. Bundan əlavə ABŞ-Böyük Britaniya ordularının tərkibində 195700 nəfərlik heyəti və 5000 dənə də var idi. Üçüncü Reyxin tabeçiliyində isə 10000 nəfərlik hərbi qüvvə və əlavə olaraq adlı müdafiə-istehkam mövqeləri də var idi.
Almaniyanı(Üçüncü Reyx)hərbi qüvvəsi:380.000(23 iyul)
Müttəfiq dövlətlərin(Antihitler koalisiyası) hərbi qüvvəsi:1.332.000(24 iyul)
Almaniya (Üçüncü Reyx):4.000-9.000 arasında ölü, yaralı və əsir. Müttəfiq ölkələr: 1)ABŞ:1465 ölü,5138 yaralı, əsir və itkin 2) Böyük Britaniya:2700 ölü,yaralı və əsir 3) Kanada:500ölü,621 yaralı Müttəfiq dövlətlərin(Antihitler koalisiyası) cəmi itkisi:10.264 ölü,yaralı,itkin,əsir.
Ümumi vəziyyət
1943-cü ilin əvvəllərində Stalinqrad cəbhəsində ən ağır məğlubiyyətini alan və bunun ardınca Kursk uğrunda gedən döyüşlərdə də uduzan Almaniya artıq ən ağır günlərini yaşamaqda idi. SSRİ ağır döyüşlərlə almanları Qərbə doğru sıxışdırmaqda və yavaş-yavaş II Dünya müharibəsindən əvvəlki sərhədlərinə yaxınlaşmaqda idi. Bu isə müharibə dövründə SSRİ-yə külli miqdarda hərbi və maliyyə yardımı göstərən ABŞ və İngiltərəni hərəkətə gəlməyə məcbur etmişdi. Belə ki, artıq Almaniyanın bu müharibəni uduzduğu hamıya aydın idi. ABŞ və Qərb bundan sonra da Almaniyaya qarşı yerüstü hərbi əməliyyatlara baş vurmayaraq, gözləmə mövqeyi nümayiş etdirsəydilər və faşizmə qarşı ikinci cəbhəni açmasaydılar, SSRİ ordusu bütün kontinental Avropanı ələ keçirə bilərdi. Ona görə də ABŞ və İngiltərə rəhbərləri (Ruzvelt və Çörçill) nəhayət ki, Almaniyaya qarşı Avropada yerüstü hərbi əməliyyatlara baş vurmaq və Fransaya desant çıxarmaq barədə qərar qəbul etdilər. Bu isə Almaniyaya qarşı ikinci cəbhənin açılması demək idi. Qeyd edək ki, Almaniyaya qarşı ikinci cəbhə açılması barədə SSRİ, ABŞ və İngiltərə rəhbərliyi arasında razılıq hələ 1942-ci ildə əldə edilmişdi. Amma ABŞ və İngiltərə Almaniyaya qarşı ikinci cəbhənin açılmasını iki il ləngitdilər. Məqsəd isə hər iki tərəfin, SSRİ-nin və Almaniyanın savaşda daha çox itki verməsi və bununla onların daha zəif duruma salınması idi. Ancaq SSRİ-nin uğurlu hücum əməliyyatları ilə Avropanın keçmiş sərhədlərinə yaxınlaşmasını görən Ruzvelt və Çörçil ikinci cəbhənin açılmasının gecikdirilməsinin ancaq SSRİ-nin xeyrinə işləyən amil olduğunu anlayırdılar. Ona görə ABŞ və İngiltərə Almaniyaya qarşı ikinci cəbhənin açılması barədə xüsusi plan hazırladılar. Alman əks-kəşfiyyatı isə hazırlanan bu plandan xəbər tutmuşdu. Lakin alman əks-kəşfiyyatı ABŞ və İngiltərənin ikinci cəbhəni haradan açacağı barədə məlumata malik deyildi. Londonda bir araya gələn müttəfiq qoşunları komandanları isə ikinci cəbhənin Normandiyadan açılması barədə xüsusi plan hazırlamışdılar. Tarixə “D-Day“ (“qərar qəbul edilən gün“ mənasını verən, ingiliscə “Decision Day“) planı kimi düşən Normandiyaya desant çıxarılması əməliyyatının arxasında Fransanın Almaniyanın əsarətindən xilas edilməsi niyyəti dayanırdı. Həmin dövrdə ABŞ-də bütün sənaye hərbi məqsədlər üçün işləyirdi. Bu da ABŞ və İngiltərəyə Almaniyaya qarşı uğurlu hərbi əməliyyat aparmaq üçün geniş imkanlar vermişdi.
Hələ 1943-cü ilin əvvəllərindən başlayaraq, ABŞ-yə və İngiltərəyə məxsus onlarla hərbi təyyarə aramsız olaraq, Almaniyanın mühüm iqtisadi və strateji obyektlərini bombardman etməkdə idi. İngiltərə təyyarələri adətən gecələr, ABŞ təyyarələri isə gündüzlər Almaniyaya ağır bomba zərbələri endirirdilər. Elə gün olurdu ki, mindən artıq təyyarə Almaniyaya bomba yağdırırdı. Nəticədə, Almaniyanın hərbi-strateji obyektlərinin çoxu məhv edilmişdi. Normandiyaya desant çıxarılmasından əvvəl müttəfiqlərin təyyarələri Fransada və Belçikada dəmir yollarını, rabitə qovşaqlarını, körpüləri, hərbi sənaye obyektlərini mülki və hərbi hava limanlarını o dövr üçün olduqca dəhşətli şəkildə bombardman etdilər. Nəticədə, Fransa və Belçikada almanlar üçün hərbi qüvvə və texnika daşınmasına imkan verən bütün nəqliyyat-kommunikasiya strukturları sıradan çıxarıldı. Bombardmanlar Almaniya Hərbi Hava Qüvvələrinə o qədər ağır zərbə vurmuşdu ki, onlar Avropa səmasında ABŞ və İngiltərə təyyarələrinin qarşısını almaqda acizlik çəkirdilər.
Normandiyanın seçilməsi
Stalin, Ruzvelt və Çörçillin Tehran konfransı zamanı İkinci cəbhənin açılmasını müzakirə edirdilər. Çörçill ikinci cəbhənin Rumıniyada açılmasını təklif etdi. Çörçilin əsas məqsədi qərbə doğru irəliləyən Sovet ordusunun qarşısını kəsmək və Stalinin Şərqi Avropa ölkələrində kommunizmi yaymasına qarşı gəlmək istəməsi olub. Ancaq Ruzvelt və Stalin ikinci cəbhənin Atlantik Okeanı sahilində açılmalı olduğunu bildirdilər. Beləcə Çörçill bu fikirlə razılaşdı və İkinci Cəbhənin Fransa, Normandiya əyalətinə açılması qərara alındı.
Hava şəraiti
Hər ay ərzində ancaq 10 gün çıxarma üçün əlverişli idi. Bunun səbəbi Ayın bədirlənməsi və güclənməsi idi. Ancaq hava şəraiti çox əlverişsiz idi. La-Manş boğazında qasırğaların baş verməsi çıxarma əməliyyatlarını çətinləşdirirdi. Havada rütubətin və qalın dumanın olması isə bombardman əməliyyatlarını qeyri-mümkün edirdi. Almanlar isə əlvrişsiz hava şəraitindən istifadə edərək öz mövqelərini möhkəmləndirə bilirdilər. Çıxarma ancaq hava şəraitinin yaxşılaşması ilə 6 iyun tarixində baş verə bildi.
Çıxarmanın başlanması
Çıxarma əməliyyatları Normandiya sahili boyunca 80 km məsafədə qərbdən şərqə olmaqla həyata keçirildi(ətraflı aşağıda).
Britaniya ikinci ordusu
- General-mayor Riçard Nelson Gale tabeçiliyində olan 6-cı hava desant qüvvələri Orna çayının şərq sahilində 7900 nəfərlə desant enişi etdilər. Onların əsas məqsədi ABŞ-Böyük Britaniya ordularına sol cinahdan dəstək vermək idi.
Svord(qılınc) çimərliyi
- 1-ci xüsusi xidmət briqadası Austriehamda "Kuvin Red"(ucqar sol cinah) sektorunda çıxarıldı.
- 1-ci Korpusa məxsus 3-cü piyada diviziyası və 27-ci zirehli briqada Lion-Sur-Mer ərazisində çıxarıldı.
- 41 nömrəli komando(4-cü xüsusi xidmət briqadası) Svord çimərliyinin qərb hissəsində çıxarıldı.
Cuno çimərliyi
- 1-ci Korpus, 3-cü Kanada piyada diviziyası, 2-ci Kanada zirehli briqadası və 48 nömrəli Komando Müqəddəs-Aubin-sur-merdən Korselus-sur-Merə qədər çıxarıldı.
- 46 nömrəli komando(4-cü xüsusi xidmət briqadasını bir hissəsi) Orne çayının sol sahildə olan qayalıq ərazidə çıxarıldı və almanların artilleriya batareylarının məhv etdilər.
Qold(qızıl) çimərliyi
- 30-cu Korpus, 50-ci piyada diviziyası və 8-ci zirehli briqada 25000 nəfərlə Korsellsdən Arromançesə qədər çıxarıldı.
- 47 nömrəli komando(4-cü xüsusi xidmət briqadasının bir hissəsi) Qold çimərliyinin qərb cinahından çıxarıldı.
- Xidməti zirehli texnika, ilə təmin olunmuş 79-cu zirehli briqada İngilis-Kanada çimərlikləri boyunca çıxarıldı.
Ümumilikdə, Britaniya ikinci ordusu tərkibində 83115 nəfər bu çıxartmada iştirak etdi ki, bunlardan da 61715-i ingilis idi. İngilis və kanadalılardan əlavə bu ordunun daxilində Avstraliyalılardan ibarət xüsusi kontnegentdə var idi.
ABŞ birinci ordusu
Omaha çimərliyi
- 5-ci Korpus, 1-ci və 29-cu piyada diviziyası 34250 nəfərlə Sainte-Honrie-des-Pertesdən Viervill-sur-Merə qədər çıxarıldı.
- 2-ci və 5-ci Reyncer(Ranger) batalionları Pointe dü Hok istiqamətində çıxarıldı.
Yutah çimərliyi
- 7-ci Korpus, 4-cü və 90-cı piyada diviziyasının 359-cu regimental döyüş komandası 23250 nəfərlə Poupevil və La-Madelin ətrafında çıxarıldı.
- 101-ci hava desant diviziyası paraşüt vasitəsilə Viervil ətrafında Yutah çıxartmasına havadan dəstək verdilər.
- 82-ci hava desant diviziyası paraşüt vasitəsilə Sainte-Mere-Eqlise ətrafına çıxarıldı və sağ cinahdan müdafiəni təşkil etdi. İlk olaraq onları daha da qərb hissəsinə çıxarılması planlaşdırılırdı, amma daha sonra çimərlikdəki qüvvələrin dəstəyə ehtiyacı olduğunu əsas gətirərək onlar digər istiqamətdə çıxarıldılar.
Bütövlükdə ABŞ birinci ordusunun tərkibində 73000 nəfər var idi ki, bunların 15600-ü hava desantçılarını təşkil edirdi.
Almanların döyüşə hazırlığı
Faşist Almaniyasının rəhbərləri İkinci cəbhənin açılacağını bilirdilər, amma bunun hansı istiqamətdən olacağını bilmirdilər. Adolf Hitler ikinci cəbhənini açılacağını düşünürdü və qərb cəbhəsində olan əsas qüvvələrini ora yönəltmişdi. Bundan əlavə Faşist Almaniyasının əsas qüvvələri(157 alman diviziyası) şərq cəbhəsində SSRİ ilə döyüşürdü. Buna görə qərbdə qüvvələr az idi. Beləki, almanların 6 diviziyası Finlandiyada, 12-si Norveçdə, 6-sı Danimarkada, 9-u Almaniyada, 21-i Balkan yarımadasında, 26-sı İtaliyada və 59-u Fransa, Hollandiya və Belçikada idi.
Almanların müdafiəsi
Almanlar əsasən Atlantik Okean sahilində pulemyot istehkamları, beton bunkerlər, istifadə edirdilər. Bunlar əsasən sahilyanı qayalıq, təpəlik və digər yüksəkliklərdə yerləşdirilirdi. Bu plan Vermaxt feld-marşalı Ervin Rommel tərəfindən hazırlanmışdı və 4 il ərzində həyata keçirilmişdi, amma Rommel işlərin başa çatmadığını bəyan edirdi.
Atlantika divarı
Adolf Hitlerin qərarı ilə Norveç-SSRİ sərhəd xəttindən tutmuş Atlantik Okean sahili ilə cənuba doğru İspaniya-Fransa sərhəd xəttinə qədər olan və Üçüncü Reyxi qərbdən müdafiə etməli olan hərbi-müdafiə istehkamı idi. Bu sədd Rommel tərəfindən xüsusi hərbi avadanlıqlar, hava hücumundan müdafiə qurğuları, artilleriya batareyaları və minalanmış ərazilərlə təhciz olunmuşdu. Normandiya torpaqları arasında Vermaxtın 5-ci və 17-ci ordusu qərar tutmuşdu. Bütün əsas qvvələr Pa-de-Kale limanına istiqamətlənmişdi.
Alman diviziyaları
- 716-cı piyada diviziyası çıxarma ərazilərinin şərq cinahını müdafiə edirdi. Onların tərkibi əsasən şərq cəbhəsində vuruşmuş 709-cu piyada diviziyasının tərkibindən seçilmiş xüsusi döyüşçülərdən ibarət idi.
- 352-ci piyada diviziyası yaxşı təlim görmüş və avadanlıqla yaxşı təmin olunmuş əsgərlərdən ibarət idi. Onlar Bayeuks və Karentan arasında qalan əraziləri, həmçinin Omaha çimərliyini də müdafiə edirdilər. Bu diviziya 1943-cü ilin Noyabr ayında SSRİ tərəfindən dağıdılmış 321-ci diviziyanın əsgərlərindən yaradılmışdı. Bu diviziya ABŞ ordusuna Omaha çimərliyi çıxarması zamanı böyük ziyan vurmuş və ABŞ hərbi qüvvələrinin çoxlu sayda əsgər və zabitini məhv etmişdi.
- 91-ci hava çıxarma diviziyası 105 və 1058-ci piyada qüvvələrinin birləşməsində yaradılmışdı və onlar Kontentik yarımadasının daxilində ABŞ hava desant qüvvələrinə qarşı döyüşlərdə iştirak etməli idilər.
- 709-cu piyada diviziyası 729, 739 və 919-cu piyada qüvvələrinin birləşməsi nəticəsində yaranmışdı. Əsasən Yutah çimərliyinin müdafiəsi üçün nəzərdə tutulmuşdu.
Döyüş
Müttəfiq qoşunları Normandiyaya desant çıxarılması məqsədilə 3 milyon nəfərə yaxın əsgər, 2 mindən artıq hərbi gəmi, 4 mindən artıq hərbi təyyarə cəmləşdirmişdilər. İyunun 6-da gecə saat 2:00-da Normandiyaya desant çıxarılması ilə bağlı hərbi əməliyyata başlandı. Əməliyyat Normandiyanın dəniz sahillərindəki quru ərazilərin və o ətrafda müdafiə mövqeyi tutan almanların hərbi mövqelərinin güclü şəkildə bombardman edilməsi ilə start götürdü. 4 saat ərzində havada və qurudan davam edən aramsız bombardmanlardan sonra hərbi gəmilər hərəkətə gətirildi. 1944-cü ilin 6 iyununda, səhər tezdən saat 6.30-da 150 000 britaniyalı, amerikalı, kanadalı və fransız hərbçi Fransanın şimalındakı çimərliklərə çıxarıldı. Almanların qızğın müqavimət göstərmələrinə baxmayaraq, günün sonunda 3 ingilis, 3 ABŞ və 1 Kanada piyada bölüyü və 3 hərbi desant birliyi Normandiya sahillərində plasdarmı əldə edə bilmişdi. Amma alman komandanlığı dərhal əks-hücuma keçərək, düşməni Normandiya sahillərindən dənizə doğru sıxışdırmaq istəyirdi. Hər iki tərəfin ağır itkilər verməsinə baxmayaraq, almanlar yavaş-yavaş müttəfiq qoşunlarını tutduqları mövqelərdən sıxışdırıb çıxarmaqda idilər. Bunu görən əməliyyata rəhbərlik edən marşal Eyzenhauer təyyarələri havaya qaldırdı. Düşmənin hücumunu zəiflətmək məqsədilə yüzlərlə təyyarə eyni zamanda almanların mövqelərinə zərbələr endirdilər. Aramsız olaraq bombardmana məruz qalan alman komandanlığı ilə döyüş meydanı arasındakı əlaqələr kəsildi. Nəticədə, arxadan əlavə yardım ala bilməyən almanlar müttəfiq qoşunları üzərinə hücumları dayandırmağa məcbur oldular.
Müharibə abidələri və turism
Normandiyada olan çimərliklər hələ də xəritələrdə öz kod-adları ilə qalırlar. Normandiyada çoxlu xiyabanlar var. Bunlara Kollevil-sur-merdə yerləşən və 9238 ağ xaç və 149 dənə ağ Davud ulduzundan ibarət olan Amerika xiyabanı, La-Kambedə yerləşən alman xiyabanı aiddir. Burada həmçinin Polyak xiyabanı da var. "Müharibə qəbrləri komissiyası birliyi" xiyabanların saxlanmasına məsuliyyətlidir.
Xarici keçidlər
- [1]
- [2] 2014-04-05 at the Wayback Machine
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Neptun emeliyyati ile sehv salmayin Normandiya emeliyyati kod adi Overlord emeliyyati olan ve Ikinci dunya muharibesinin en esas desant cixarma emeliyyati olmusdur Emeliyyat cersenbe axsami 6 iyun 1944 cu il Britaniya vaxti ile saat 6 30 da heyata kecirilmisdi Emeliyyatda Amerika Birlesmis Statlari ve Boyuk Britaniya terefinden heyata kecirilmis idi Bu emeliyyat iyun sentyabr aylarinda olmus ve alman herbi quvvelerinin Fransanin daxiline cekilmesi ile neticelenmisdirNormandiya emeliyyatiTarix iyul 1944Yeri Normandiya Vikianbarda elaqeli mediafayllar Cixarmalar esasen 2 istiqametde heyata kecirilmeli idi Birinci istiqamet muttefiqlere mexsus vasitesile Fransanin sahilyani erazilerinin bombardman edilmesi ve daha sonra 24000 neferlik ABS Ingilis ve Kanada hava desant qosunun Fransa sahiline atilmasini teskil etmeli idi Ikinci istiqamet ise umumi sayi 160000 73000 amerikali 61715 ingilis ve 21400 kanadali olan deniz desantini Normandiya sahillerine cixartmaqdan ibaret olmusdu Bundan elave ABS Boyuk Britaniya ordularinin terkibinde 195700 neferlik heyeti ve 5000 dene de var idi Ucuncu Reyxin tabeciliyinde ise 10000 neferlik herbi quvve ve elave olaraq adli mudafie istehkam movqeleri de var idi ABS Silahli Quvvelerinin cixarilmasi Almaniyani Ucuncu Reyx herbi quvvesi 380 000 23 iyul Muttefiq dovletlerin Antihitler koalisiyasi herbi quvvesi 1 332 000 24 iyul Almaniya Ucuncu Reyx 4 000 9 000 arasinda olu yarali ve esir Muttefiq olkeler 1 ABS 1465 olu 5138 yarali esir ve itkin 2 Boyuk Britaniya 2700 olu yarali ve esir 3 Kanada 500olu 621 yarali Muttefiq dovletlerin Antihitler koalisiyasi cemi itkisi 10 264 olu yarali itkin esir Umumi veziyyet1943 cu ilin evvellerinde Stalinqrad cebhesinde en agir meglubiyyetini alan ve bunun ardinca Kursk ugrunda geden doyuslerde de uduzan Almaniya artiq en agir gunlerini yasamaqda idi SSRI agir doyuslerle almanlari Qerbe dogru sixisdirmaqda ve yavas yavas II Dunya muharibesinden evvelki serhedlerine yaxinlasmaqda idi Bu ise muharibe dovrunde SSRI ye kulli miqdarda herbi ve maliyye yardimi gosteren ABS ve Ingiltereni herekete gelmeye mecbur etmisdi Bele ki artiq Almaniyanin bu muharibeni uduzdugu hamiya aydin idi ABS ve Qerb bundan sonra da Almaniyaya qarsi yerustu herbi emeliyyatlara bas vurmayaraq gozleme movqeyi numayis etdirseydiler ve fasizme qarsi ikinci cebheni acmasaydilar SSRI ordusu butun kontinental Avropani ele kecire bilerdi Ona gore de ABS ve Ingiltere rehberleri Ruzvelt ve Corcill nehayet ki Almaniyaya qarsi Avropada yerustu herbi emeliyyatlara bas vurmaq ve Fransaya desant cixarmaq barede qerar qebul etdiler Bu ise Almaniyaya qarsi ikinci cebhenin acilmasi demek idi Qeyd edek ki Almaniyaya qarsi ikinci cebhe acilmasi barede SSRI ABS ve Ingiltere rehberliyi arasinda raziliq hele 1942 ci ilde elde edilmisdi Amma ABS ve Ingiltere Almaniyaya qarsi ikinci cebhenin acilmasini iki il lengitdiler Meqsed ise her iki terefin SSRI nin ve Almaniyanin savasda daha cox itki vermesi ve bununla onlarin daha zeif duruma salinmasi idi Ancaq SSRI nin ugurlu hucum emeliyyatlari ile Avropanin kecmis serhedlerine yaxinlasmasini goren Ruzvelt ve Corcil ikinci cebhenin acilmasinin gecikdirilmesinin ancaq SSRI nin xeyrine isleyen amil oldugunu anlayirdilar Ona gore ABS ve Ingiltere Almaniyaya qarsi ikinci cebhenin acilmasi barede xususi plan hazirladilar Alman eks kesfiyyati ise hazirlanan bu plandan xeber tutmusdu Lakin alman eks kesfiyyati ABS ve Ingilterenin ikinci cebheni haradan acacagi barede melumata malik deyildi Londonda bir araya gelen muttefiq qosunlari komandanlari ise ikinci cebhenin Normandiyadan acilmasi barede xususi plan hazirlamisdilar Tarixe D Day qerar qebul edilen gun menasini veren ingilisce Decision Day plani kimi dusen Normandiyaya desant cixarilmasi emeliyyatinin arxasinda Fransanin Almaniyanin esaretinden xilas edilmesi niyyeti dayanirdi Hemin dovrde ABS de butun senaye herbi meqsedler ucun isleyirdi Bu da ABS ve Ingiltereye Almaniyaya qarsi ugurlu herbi emeliyyat aparmaq ucun genis imkanlar vermisdi Hele 1943 cu ilin evvellerinden baslayaraq ABS ye ve Ingiltereye mexsus onlarla herbi teyyare aramsiz olaraq Almaniyanin muhum iqtisadi ve strateji obyektlerini bombardman etmekde idi Ingiltere teyyareleri adeten geceler ABS teyyareleri ise gunduzler Almaniyaya agir bomba zerbeleri endirirdiler Ele gun olurdu ki minden artiq teyyare Almaniyaya bomba yagdirirdi Neticede Almaniyanin herbi strateji obyektlerinin coxu mehv edilmisdi Normandiyaya desant cixarilmasindan evvel muttefiqlerin teyyareleri Fransada ve Belcikada demir yollarini rabite qovsaqlarini korpuleri herbi senaye obyektlerini mulki ve herbi hava limanlarini o dovr ucun olduqca dehsetli sekilde bombardman etdiler Neticede Fransa ve Belcikada almanlar ucun herbi quvve ve texnika dasinmasina imkan veren butun neqliyyat kommunikasiya strukturlari siradan cixarildi Bombardmanlar Almaniya Herbi Hava Quvvelerine o qeder agir zerbe vurmusdu ki onlar Avropa semasinda ABS ve Ingiltere teyyarelerinin qarsisini almaqda acizlik cekirdiler Normandiyanin secilmesiStalin Ruzvelt ve Corcillin Tehran konfransi zamani Ikinci cebhenin acilmasini muzakire edirdiler Corcill ikinci cebhenin Ruminiyada acilmasini teklif etdi Corcilin esas meqsedi qerbe dogru irelileyen Sovet ordusunun qarsisini kesmek ve Stalinin Serqi Avropa olkelerinde kommunizmi yaymasina qarsi gelmek istemesi olub Ancaq Ruzvelt ve Stalin ikinci cebhenin Atlantik Okeani sahilinde acilmali oldugunu bildirdiler Belece Corcill bu fikirle razilasdi ve Ikinci Cebhenin Fransa Normandiya eyaletine acilmasi qerara alindi Hava seraitiHer ay erzinde ancaq 10 gun cixarma ucun elverisli idi Bunun sebebi Ayin bedirlenmesi ve guclenmesi idi Ancaq hava seraiti cox elverissiz idi La Mans bogazinda qasirgalarin bas vermesi cixarma emeliyyatlarini cetinlesdirirdi Havada rutubetin ve qalin dumanin olmasi ise bombardman emeliyyatlarini qeyri mumkun edirdi Almanlar ise elvrissiz hava seraitinden istifade ederek oz movqelerini mohkemlendire bilirdiler Cixarma ancaq hava seraitinin yaxsilasmasi ile 6 iyun tarixinde bas vere bildi Cixarmanin baslanmasiCixarma emeliyyatlari Normandiya sahili boyunca 80 km mesafede qerbden serqe olmaqla heyata kecirildi etrafli asagida Britaniya ikinci ordusu General mayor Ricard Nelson Gale tabeciliyinde olan 6 ci hava desant quvveleri Orna cayinin serq sahilinde 7900 neferle desant enisi etdiler Onlarin esas meqsedi ABS Boyuk Britaniya ordularina sol cinahdan destek vermek idi Svord qilinc cimerliyi 1 ci xususi xidmet briqadasi Austriehamda Kuvin Red ucqar sol cinah sektorunda cixarildi 1 ci Korpusa mexsus 3 cu piyada diviziyasi ve 27 ci zirehli briqada Lion Sur Mer erazisinde cixarildi 41 nomreli komando 4 cu xususi xidmet briqadasi Svord cimerliyinin qerb hissesinde cixarildi Cuno cimerliyi 1 ci Korpus 3 cu Kanada piyada diviziyasi 2 ci Kanada zirehli briqadasi ve 48 nomreli Komando Muqeddes Aubin sur merden Korselus sur Mere qeder cixarildi 46 nomreli komando 4 cu xususi xidmet briqadasini bir hissesi Orne cayinin sol sahilde olan qayaliq erazide cixarildi ve almanlarin artilleriya batareylarinin mehv etdiler Qold qizil cimerliyi 30 cu Korpus 50 ci piyada diviziyasi ve 8 ci zirehli briqada 25000 neferle Korsellsden Arromancese qeder cixarildi 47 nomreli komando 4 cu xususi xidmet briqadasinin bir hissesi Qold cimerliyinin qerb cinahindan cixarildi Xidmeti zirehli texnika ile temin olunmus 79 cu zirehli briqada Ingilis Kanada cimerlikleri boyunca cixarildi Umumilikde Britaniya ikinci ordusu terkibinde 83115 nefer bu cixartmada istirak etdi ki bunlardan da 61715 i ingilis idi Ingilis ve kanadalilardan elave bu ordunun daxilinde Avstraliyalilardan ibaret xususi kontnegentde var idi ABS birinci ordusu Omaha cimerliyi 5 ci Korpus 1 ci ve 29 cu piyada diviziyasi 34250 neferle Sainte Honrie des Pertesden Viervill sur Mere qeder cixarildi 2 ci ve 5 ci Reyncer Ranger batalionlari Pointe du Hok istiqametinde cixarildi Yutah cimerliyi 7 ci Korpus 4 cu ve 90 ci piyada diviziyasinin 359 cu regimental doyus komandasi 23250 neferle Poupevil ve La Madelin etrafinda cixarildi 101 ci hava desant diviziyasi parasut vasitesile Viervil etrafinda Yutah cixartmasina havadan destek verdiler 82 ci hava desant diviziyasi parasut vasitesile Sainte Mere Eqlise etrafina cixarildi ve sag cinahdan mudafieni teskil etdi Ilk olaraq onlari daha da qerb hissesine cixarilmasi planlasdirilirdi amma daha sonra cimerlikdeki quvvelerin desteye ehtiyaci oldugunu esas getirerek onlar diger istiqametde cixarildilar Butovlukde ABS birinci ordusunun terkibinde 73000 nefer var idi ki bunlarin 15600 u hava desantcilarini teskil edirdi Almanlarin doyuse hazirligiFasist Almaniyasinin rehberleri Ikinci cebhenin acilacagini bilirdiler amma bunun hansi istiqametden olacagini bilmirdiler Adolf Hitler ikinci cebhenini acilacagini dusunurdu ve qerb cebhesinde olan esas quvvelerini ora yoneltmisdi Bundan elave Fasist Almaniyasinin esas quvveleri 157 alman diviziyasi serq cebhesinde SSRI ile doyusurdu Buna gore qerbde quvveler az idi Beleki almanlarin 6 diviziyasi Finlandiyada 12 si Norvecde 6 si Danimarkada 9 u Almaniyada 21 i Balkan yarimadasinda 26 si Italiyada ve 59 u Fransa Hollandiya ve Belcikada idi Almanlarin mudafiesi Almanlar esasen Atlantik Okean sahilinde pulemyot istehkamlari beton bunkerler istifade edirdiler Bunlar esasen sahilyani qayaliq tepelik ve diger yuksekliklerde yerlesdirilirdi Bu plan Vermaxt feld marsali Ervin Rommel terefinden hazirlanmisdi ve 4 il erzinde heyata kecirilmisdi amma Rommel islerin basa catmadigini beyan edirdi Atlantika divari Adolf Hitlerin qerari ile Norvec SSRI serhed xettinden tutmus Atlantik Okean sahili ile cenuba dogru Ispaniya Fransa serhed xettine qeder olan ve Ucuncu Reyxi qerbden mudafie etmeli olan herbi mudafie istehkami idi Bu sedd Rommel terefinden xususi herbi avadanliqlar hava hucumundan mudafie qurgulari artilleriya batareyalari ve minalanmis erazilerle tehciz olunmusdu Normandiya torpaqlari arasinda Vermaxtin 5 ci ve 17 ci ordusu qerar tutmusdu Butun esas qvveler Pa de Kale limanina istiqametlenmisdi Alman diviziyalari 716 ci piyada diviziyasi cixarma erazilerinin serq cinahini mudafie edirdi Onlarin terkibi esasen serq cebhesinde vurusmus 709 cu piyada diviziyasinin terkibinden secilmis xususi doyusculerden ibaret idi 352 ci piyada diviziyasi yaxsi telim gormus ve avadanliqla yaxsi temin olunmus esgerlerden ibaret idi Onlar Bayeuks ve Karentan arasinda qalan erazileri hemcinin Omaha cimerliyini de mudafie edirdiler Bu diviziya 1943 cu ilin Noyabr ayinda SSRI terefinden dagidilmis 321 ci diviziyanin esgerlerinden yaradilmisdi Bu diviziya ABS ordusuna Omaha cimerliyi cixarmasi zamani boyuk ziyan vurmus ve ABS herbi quvvelerinin coxlu sayda esger ve zabitini mehv etmisdi 91 ci hava cixarma diviziyasi 105 ve 1058 ci piyada quvvelerinin birlesmesinde yaradilmisdi ve onlar Kontentik yarimadasinin daxilinde ABS hava desant quvvelerine qarsi doyuslerde istirak etmeli idiler 709 cu piyada diviziyasi 729 739 ve 919 cu piyada quvvelerinin birlesmesi neticesinde yaranmisdi Esasen Yutah cimerliyinin mudafiesi ucun nezerde tutulmusdu DoyusMuttefiq qosunlari Normandiyaya desant cixarilmasi meqsedile 3 milyon nefere yaxin esger 2 minden artiq herbi gemi 4 minden artiq herbi teyyare cemlesdirmisdiler Iyunun 6 da gece saat 2 00 da Normandiyaya desant cixarilmasi ile bagli herbi emeliyyata baslandi Emeliyyat Normandiyanin deniz sahillerindeki quru erazilerin ve o etrafda mudafie movqeyi tutan almanlarin herbi movqelerinin guclu sekilde bombardman edilmesi ile start goturdu 4 saat erzinde havada ve qurudan davam eden aramsiz bombardmanlardan sonra herbi gemiler herekete getirildi 1944 cu ilin 6 iyununda seher tezden saat 6 30 da 150 000 britaniyali amerikali kanadali ve fransiz herbci Fransanin simalindaki cimerliklere cixarildi Almanlarin qizgin muqavimet gostermelerine baxmayaraq gunun sonunda 3 ingilis 3 ABS ve 1 Kanada piyada boluyu ve 3 herbi desant birliyi Normandiya sahillerinde plasdarmi elde ede bilmisdi Amma alman komandanligi derhal eks hucuma kecerek dusmeni Normandiya sahillerinden denize dogru sixisdirmaq isteyirdi Her iki terefin agir itkiler vermesine baxmayaraq almanlar yavas yavas muttefiq qosunlarini tutduqlari movqelerden sixisdirib cixarmaqda idiler Bunu goren emeliyyata rehberlik eden marsal Eyzenhauer teyyareleri havaya qaldirdi Dusmenin hucumunu zeifletmek meqsedile yuzlerle teyyare eyni zamanda almanlarin movqelerine zerbeler endirdiler Aramsiz olaraq bombardmana meruz qalan alman komandanligi ile doyus meydani arasindaki elaqeler kesildi Neticede arxadan elave yardim ala bilmeyen almanlar muttefiq qosunlari uzerine hucumlari dayandirmaga mecbur oldular Muharibe abideleri ve turismNormandiyada olan cimerlikler hele de xeritelerde oz kod adlari ile qalirlar Normandiyada coxlu xiyabanlar var Bunlara Kollevil sur merde yerlesen ve 9238 ag xac ve 149 dene ag Davud ulduzundan ibaret olan Amerika xiyabani La Kambede yerlesen alman xiyabani aiddir Burada hemcinin Polyak xiyabani da var Muharibe qebrleri komissiyasi birliyi xiyabanlarin saxlanmasina mesuliyyetlidir Xarici kecidler 1 2 2014 04 05 at the Wayback MachineHemcinin baxNormandiya Ikinci dunya muharibesi Ervin Rommel Adolf Hitler