Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nemətullah Naxçıvani (tam adı: Nemətullah Mahmud oğlu Şeyx Əlvan Naxçıvani; 1452, Naxçıvan – 1514, Türkiyə) — Mənşəcə Azərbaycan türklərindən olan sufi alimi. məşhur tələbələrindəndir. Nemətullah Naxçıvani nəqşibəndilik təriqətinin Azərbaycanda ilk təmsilçilərindən olmuş, məşhur mütəfəkkir, ilahiyyatçı, hüquqşünas kimi tanınmışdır.
| Nemətullah Naxçıvani | |
|---|---|
| Nemətullah Mahmud oğlu Şeyx Əlvan Naxçıvani | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Naxçıvan |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Akşehir |
| İxtisası | İlahiyyat |
| Fəaliyyəti | alim |
Həyatı
Naxçıvanda anadan olan Mövlana Nemətullah ibn Mahmud Şeyx Əlvan Naxçıvani, zamanın tanınmış xocalarından dərs alıb zahiri elmləri tamamladıqdan sonra təsəvvüfə bağlanmışdır. Bu sahədə də mükəmməl bilik almışdır.
1498-ci ildə Naxçıvandan ayrılmış, islam aləminin bir çox önəmli mərkəzlərini gəzmiş, bir müddət Təbrizdə qalaraq, orada Dədə Ömər Rövşəni ilə görüşmüşdür.
Sultan Bəyazidin zamanında (1481-1512) Anadoluya getmiş, Akşehir şəhərində yaşamış, şöhrət tapmışdır. Akşehirlilər arasında Şeyx Əlva, Nemətullah Naxçıvani, Baba Nemətullah, Baba Nemət və Nemətullah Sultan kimi adlarla xatırlanan bu böyük Türk-İslam alimi və vəlisi, zamanındakı alim və vəlilərin ən fəzilətlilərindən biri hesab olunurdu. Akşehirdə uzun illər elmə xidmət etmiş və çox sayda müridi olmuşdur. Öz doğma dili olan türkcəylə yanaşı, ərəb və fars dillərini də bilirdi.
Taşköprülüzadənin "Şəqayiqi-Numaniyyə" adlı məşhur əsərində onun haqqında "ülumi-rəbbaniyə mütəbahhir əsrari-ilahiyyə dəryalarına qəriq" (azərb. ilahi elmlərdə dərin, ilahi sirlər dənizinə dalmış) – dediyi Nemətullah Naxçıvani təfsir elmində təsəvvüfi təfsirlər arasında mühüm bir yerə sahib olan "əl-Fəvatihül-İlahiyyə vəl Məfatihül-Qeybiyyə" adlı əsərin müəllifidir. O, bu təfsiri daha öncə yazılmış təfsirlərə müraciət etmədən, öz biliyi əsasında yazması ilə məşhur olmuşdur. Bunlardan başqa, Hidayət-ül-İxvan və Risalət-ül-Vücud adında təsəvvüflə əlaqədar iki risaləsi vardır. "Fəvatih-ul-İlahiyyə" adlı təfsirinin öz əlyazısıyla olan nüsxəsi Topqapı sarayında III Əhməd Xan kitabxanasında saxlanılır. Həmin təfsir 1908-ci ildə, Mətbey-i Osmaniyyədə iki cild halında çap olunmuşdur. Naxçıvani bu əsərini, 1498-ci ildə, Ramazani Şərif ayının ortalarında tamamlamışdır.
Nemətullah Naxçıvaninin bu əsəri o qədər diqqəti cəlb etmişdir ki, XIX əsrdə İstanbul üləması aralarında pul toplayaraq bu əsəri (əl-Fəvatihül-İlahiyyə vəl Məfatihül-Qeybiyyə) nəşr etdirmişdir.
Nemətullah Naxçıvani "Ənvarüt-tənzil" adlı təfsirinə və Mahmud Şəbüstərinin "" əsərlərinə də şərhlər yazmışdır. "Hədiqətül-ixvan" adında təsəvvüfi bir əsəri də olan Nemətullah Naxçıvani 1514-cü ildə Akşehirdə vəfat etmişdir. Türbəsi bir neçə dəfə təmir olunmuşdur. Məhəmmədəli Tərbiyət isə onun ölüm tarixini 1497 olaraq qeyd etmişdir.
Türbəsi
Nemətullah Naxçıvaninin qəbri akşehirlilərin ən çox ziyarət etdikləri yerlərdən biridir. Əsasən də ziyarətçilər hər il may ayının 4-5-ində – günlərində məzarın ətrafında toplaşaraq, dualar, diləklər edirlər.
Qəbrin olduğu türbə Türkiyədəki Akşehirdə – vaxtilə Köycəcəyiz məhəlləsində, hazırda isə Çimənli məhəlləsi adlanan ərazidə – Təkkə kəndinə gedən yolun sağında, solunda yerləşir. Bir neçə dəfə təmir edilmiş bu türbənin önündə bir hovuz olmuşdur. Lakin sonradan türbə inşaatı ləğv olunaraq, sərdabə normal məzar şəklinə salınmışdır.
Onun məzar sənduqəsində böyüklü-kiçikli 5 ayrı daş kitabə vardır. İkinci daşın kitabəsində belə yazılmışdır:
"Ey dost. Kibari-əhlullahdan və müfəssirini-izamdan xacə Nimətullah kuddisə həzrətlərinin mübarək, nurlu qəbirləridir”.
Üçüncü daşın kitabəsində isə 5 beytdən ibarət şeir yazılmışdır. Bu şeirin ilk misrası belədir:
"Həqiqət(ən) sərəfraz övliyadır Həzrət Nemət baba”
Xatirəsi
Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri Vasif Talıbov 29 oktyabr 2018-ci ildə "Görkəmli alim Nemətullah Naxçıvani irsinin öyrənilməsi və tədqiqi haqqında" Sərəncam imzalamış və onunla əlaqədar Tədbirlər planını təsdiq etmişdir. Həmin Tədbirlər planına uyğun olaraq, 5-7 iyul 2019-cu il tarixlərində Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Naxçıvan Bölməsinin təşkilatçılığı ilə Naxçıvanda "Görkəmli Azərbaycan mütəfəkkiri Nemətullah Naxçıvani" mövzusunda beynəlxalq konfrans keçirilmişdir. Müasirləri və sonrakı müəllifləri Baba Nemətullah Naxçıvaninin həm Quranın təfsirinə, həm də təsəvvüfə dair əsərlərini yüksək qiymətləndirmişlər. Əhməd Daşköprüzadə (1495-1599) onu "Allah yolunda xidmət edən ariflərdən biri, dərvişlik və sufiliyin fəxri" kimi yad etmişdi, "İlahi açmalar və qeybi açarlar" traktatı haqqında demişdir: "O, Quranın digər təfsirlərinə müraciət etmədən ona təfsir yazmış, orada bir çox şəxslərin dərk etmədiyi incəlikləri və həqiqətləri fəsahətli ibarələrlə və bəlağətli tədbirlərlə aydınlaşdırmışdır". Quranın təfsirinə dair tarktatlarında hüquq və ilahiyyat məsələlərini araşdıran Baba Nemətullah Naxçıvani sufi-fəlsəfi əsərlərində İbn Ərəbi və Mahmud Şəbüstərinin panteist mövqeyindən çıxış etmişdir. Hazırda Türkiyənin Konya ilindəki Akşehir şəhərində bir küçəyə onun adı verilib; şəhər mərkəzində isə Nemətullah Naxçıvani adını daşıyan məscid və orta məktəb fəaliyyət göstərir.
2003-cü ildə Konya valiliyinin təşəbbüsü ilə Akşehirdə onun adına məktəb tikilmişdir.
Əsərləri
- Hidayətül-ixvan
- Şərhi-əsrarin-nöqtə
- Təhqiqat
- Vücudiyyə
- Məcmuai-lətaif
- Hidayə
- Nikat
- Mükaşəfə
- Əsilə vəl əcibə
İstinadlar
- "Görkəmli alim Nemətullah Naxçıvani irsinin öyrənilməsi və tədqiqi haqqında" 2021-09-24 at the Wayback Machine Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədrinin 29 oktyabr 2018-ci il tarixli Sərəncamı (az.)
- Əbülfəz Quliyev. Nemətullah Naxçıvani və Anadolu elləri 2018-12-16 at the Wayback Machine. 525.az, 15.12.2018 (az.)
- "Görkəmli Azərbaycan mütəfəkkiri Nemətullah Naxçıvani" mövzusunda beynəlxalq konfrans keçiriləcək 2019-05-13 at the Wayback Machine. edumap.az (az.)
- Azərbaycan Milli Elmlər akademiyası. Naxçıvan Ensiklopediyası. Bakı. 2002. səh. 51.
- Baba Nemətullah Naxçıvaniyə həsr olunan elmi konfrans keçirilib 2019-05-14 at the Wayback Machine. science.az, 19.09.2018 (az.)
Xarici keçidlər
- "Baba Nemətullah Naxçıvani (Həyatı və Əsərləri)" adlı qısametrajlı video — YouTube (az.)
- Nemətullah Naxçıvani və Azərbaycan elləri
- Nemətullah Naxçıvani və orta əsrlər İslam mədəniyyəti”
- Baba Nemətullah Naxçıvani kimdir? –Araşdırma
- Böyük nüfuza malik olan elm xadimi - Baba Nemətullah Naxçıvani[ölü keçid]
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediyada bu soyadli muxtelif adamlar haqqinda meqaleler var bax Naxcivani Nemetullah Naxcivani tam adi Nemetullah Mahmud oglu Seyx Elvan Naxcivani 1452 Naxcivan 1514 Turkiye Mensece Azerbaycan turklerinden olan sufi alimi meshur telebelerindendir Nemetullah Naxcivani neqsibendilik teriqetinin Azerbaycanda ilk temsilcilerinden olmus meshur mutefekkir ilahiyyatci huquqsunas kimi taninmisdir Nemetullah NaxcivaniNemetullah Mahmud oglu Seyx Elvan NaxcivaniDogum tarixi 1452Dogum yeri NaxcivanVefat tarixi 1514Vefat yeri AksehirIxtisasi IlahiyyatFealiyyeti alimHeyatiNaxcivanda anadan olan Movlana Nemetullah ibn Mahmud Seyx Elvan Naxcivani zamanin taninmis xocalarindan ders alib zahiri elmleri tamamladiqdan sonra tesevvufe baglanmisdir Bu sahede de mukemmel bilik almisdir 1498 ci ilde Naxcivandan ayrilmis islam aleminin bir cox onemli merkezlerini gezmis bir muddet Tebrizde qalaraq orada Dede Omer Rovseni ile gorusmusdur Sultan Beyazidin zamaninda 1481 1512 Anadoluya getmis Aksehir seherinde yasamis sohret tapmisdir Aksehirliler arasinda Seyx Elva Nemetullah Naxcivani Baba Nemetullah Baba Nemet ve Nemetullah Sultan kimi adlarla xatirlanan bu boyuk Turk Islam alimi ve velisi zamanindaki alim ve velilerin en feziletlilerinden biri hesab olunurdu Aksehirde uzun iller elme xidmet etmis ve cox sayda muridi olmusdur Oz dogma dili olan turkceyle yanasi ereb ve fars dillerini de bilirdi Taskopruluzadenin Seqayiqi Numaniyye adli meshur eserinde onun haqqinda ulumi rebbaniye mutebahhir esrari ilahiyye deryalarina qeriq azerb ilahi elmlerde derin ilahi sirler denizine dalmis dediyi Nemetullah Naxcivani tefsir elminde tesevvufi tefsirler arasinda muhum bir yere sahib olan el Fevatihul Ilahiyye vel Mefatihul Qeybiyye adli eserin muellifidir O bu tefsiri daha once yazilmis tefsirlere muraciet etmeden oz biliyi esasinda yazmasi ile meshur olmusdur Bunlardan basqa Hidayet ul Ixvan ve Risalet ul Vucud adinda tesevvufle elaqedar iki risalesi vardir Fevatih ul Ilahiyye adli tefsirinin oz elyazisiyla olan nusxesi Topqapi sarayinda III Ehmed Xan kitabxanasinda saxlanilir Hemin tefsir 1908 ci ilde Metbey i Osmaniyyede iki cild halinda cap olunmusdur Naxcivani bu eserini 1498 ci ilde Ramazani Serif ayinin ortalarinda tamamlamisdir Nemetullah Naxcivaninin bu eseri o qeder diqqeti celb etmisdir ki XIX esrde Istanbul ulemasi aralarinda pul toplayaraq bu eseri el Fevatihul Ilahiyye vel Mefatihul Qeybiyye nesr etdirmisdir Nemetullah Naxcivani Envarut tenzil adli tefsirine ve Mahmud Sebusterinin eserlerine de serhler yazmisdir Hediqetul ixvan adinda tesevvufi bir eseri de olan Nemetullah Naxcivani 1514 cu ilde Aksehirde vefat etmisdir Turbesi bir nece defe temir olunmusdur Mehemmedeli Terbiyet ise onun olum tarixini 1497 olaraq qeyd etmisdir TurbesiNemetullah Naxcivaninin qebri aksehirlilerin en cox ziyaret etdikleri yerlerden biridir Esasen de ziyaretciler her il may ayinin 4 5 inde gunlerinde mezarin etrafinda toplasaraq dualar dilekler edirler Qebrin oldugu turbe Turkiyedeki Aksehirde vaxtile Koyceceyiz mehellesinde hazirda ise Cimenli mehellesi adlanan erazide Tekke kendine geden yolun saginda solunda yerlesir Bir nece defe temir edilmis bu turbenin onunde bir hovuz olmusdur Lakin sonradan turbe insaati legv olunaraq serdabe normal mezar sekline salinmisdir Onun mezar senduqesinde boyuklu kicikli 5 ayri das kitabe vardir Ikinci dasin kitabesinde bele yazilmisdir Ey dost Kibari ehlullahdan ve mufessirini izamdan xace Nimetullah kuddise hezretlerinin mubarek nurlu qebirleridir Ucuncu dasin kitabesinde ise 5 beytden ibaret seir yazilmisdir Bu seirin ilk misrasi beledir Heqiqet en serefraz ovliyadir Hezret Nemet baba XatiresiNaxcivan Muxtar Respublikasi Ali Meclisinin Sedri Vasif Talibov 29 oktyabr 2018 ci ilde Gorkemli alim Nemetullah Naxcivani irsinin oyrenilmesi ve tedqiqi haqqinda Serencam imzalamis ve onunla elaqedar Tedbirler planini tesdiq etmisdir Hemin Tedbirler planina uygun olaraq 5 7 iyul 2019 cu il tarixlerinde Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasinin Naxcivan Bolmesinin teskilatciligi ile Naxcivanda Gorkemli Azerbaycan mutefekkiri Nemetullah Naxcivani movzusunda beynelxalq konfrans kecirilmisdir Muasirleri ve sonraki muellifleri Baba Nemetullah Naxcivaninin hem Quranin tefsirine hem de tesevvufe dair eserlerini yuksek qiymetlendirmisler Ehmed Daskopruzade 1495 1599 onu Allah yolunda xidmet eden ariflerden biri dervislik ve sufiliyin fexri kimi yad etmisdi Ilahi acmalar ve qeybi acarlar traktati haqqinda demisdir O Quranin diger tefsirlerine muraciet etmeden ona tefsir yazmis orada bir cox sexslerin derk etmediyi incelikleri ve heqiqetleri fesahetli ibarelerle ve belagetli tedbirlerle aydinlasdirmisdir Quranin tefsirine dair tarktatlarinda huquq ve ilahiyyat meselelerini arasdiran Baba Nemetullah Naxcivani sufi felsefi eserlerinde Ibn Erebi ve Mahmud Sebusterinin panteist movqeyinden cixis etmisdir Hazirda Turkiyenin Konya ilindeki Aksehir seherinde bir kuceye onun adi verilib seher merkezinde ise Nemetullah Naxcivani adini dasiyan mescid ve orta mekteb fealiyyet gosterir 2003 cu ilde Konya valiliyinin tesebbusu ile Aksehirde onun adina mekteb tikilmisdir EserleriHidayetul ixvan Serhi esrarin noqte Tehqiqat Vucudiyye Mecmuai letaif Hidaye Nikat Mukasefe Esile vel ecibeIstinadlar Gorkemli alim Nemetullah Naxcivani irsinin oyrenilmesi ve tedqiqi haqqinda 2021 09 24 at the Wayback Machine Naxcivan Muxtar Respublikasi Ali Meclisinin Sedrinin 29 oktyabr 2018 ci il tarixli Serencami az Ebulfez Quliyev Nemetullah Naxcivani ve Anadolu elleri 2018 12 16 at the Wayback Machine 525 az 15 12 2018 az Gorkemli Azerbaycan mutefekkiri Nemetullah Naxcivani movzusunda beynelxalq konfrans kecirilecek 2019 05 13 at the Wayback Machine edumap az az Azerbaycan Milli Elmler akademiyasi Naxcivan Ensiklopediyasi Baki 2002 seh 51 Baba Nemetullah Naxcivaniye hesr olunan elmi konfrans kecirilib 2019 05 14 at the Wayback Machine science az 19 09 2018 az Xarici kecidler Baba Nemetullah Naxcivani Heyati ve Eserleri adli qisametrajli video YouTube az Nemetullah Naxcivani ve Azerbaycan elleri Nemetullah Naxcivani ve orta esrler Islam medeniyyeti Baba Nemetullah Naxcivani kimdir Arasdirma Boyuk nufuza malik olanelm xadimi Baba Nemetullah Naxcivani olu kecid Hemcinin baxAzerbaycanda tesevvuf Neqsibendilik Quran