Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Biomüxtəliflik — nadir və nəsli kəsilmək təhlükəsində olan fauna növlərinin mühafizəsi.
Bioloji müxtəliflik
Mənbə: Zaman qəzeti 2015-09-27 at the Wayback Machine
Bioloji müxtəliflik — yer üzərində bütün canlıların - mikroorqanizm, bitki və heyvanların müxtəlifliyi deməkdir. Azərbaycan Qafqaz regionunda ən zəngin təbii sərvətlərə malik ölkədir və təbii şəraitin müxtəlifliyi ilə əlaqədar heyvanlar aləmi də çox rəngarəngdir. Respublikamızın ərazisində indiyədək faunanın 18 min növü qeydə alınıb. Müasir Azərbaycan faunası məməlilərin 97 növünü, quşların 357, balıqların 100-ə yaxın, amfibiyalar və 67 növ və yarımnövü, həşəratların isə 15 minə yaxın növünü əhatə edir. Azərbaycanın heyvanlar aləminin zənginliyi barədə ilk məlumata şərq səyyahlarının yazılarında da rast gəlinir. Amma ölkədə elmi öyrənilməsi 200 il öncə başlansa da onun planlı və sistemli tədqiqinə 1920-ci ildən start verilib.
Yeni tapılmış canlılar
Hazırda zooloqların çoxillik gərgin əməyi sayəsində 1500 növdən artıq ibtidailər, 1200 növdən artıq heyvan paraziti qurdları (helminlər), 300 növdən artıq fitohelmintlər, 290 növdən artıq rotatorı, 360 növdən artıq xərçəngkimilər, 311 növ molyusklar, 101 növ və yarımnöv balıqlar, 10 növ suda-quruda yaşayanlar, 54 növ sürünənlər, 348 növ quşlar, 97 növ məməlilər ( o cümlədən 13 növ cücüyeyən, 27 növ yarasa, 29 növ gəmirici, 2 növ dovşankimi, 19 növ yırtıcı, 9 növ dırnaqlı, 1 növ üzgəcanaqlı) aşkara çıxarılıb.
Ekoloji problemlər nəticəsində növlərin azalması
Lakin son yüzillikdə iqtisadiyyatın bütün sahələrinin sürətli inkişafı insan fəaliyyətinin ətraf mühitə artan mənfi təsiri və təbii sərvətlərin həddindən artıq istismarı ilə nəticələnib. Əksər ölkələrdə olduğu kimi, Azərbaycanda da ətraf mühitin mühafizəsi və təbii sərvətlərdən səmərəli istifadə olunması problemlərinin həllinə böyük diqqət yetirilir. Bu baxımdan, ekoloji siyasətin əsasını təşkil edən ətraf mühitin sağlamlaşdırılması sahəsində nəticə əldə etmək məqsədilə Avropa qanunvericiliyinin tələblərinə uyğunlaşdırılmış bir sıra mühüm qanunlar qəbul olunub, normativ-hüquqi sənədlər, dövlət proqramları hazırlanıb və təsdiq edilib. Respublika üçün aktual olan ekoloji problemlərin dayanıqlı inkişaf prinsipləri əsasında həll edilməsi məqsədilə müvafiq dövlət proqramları çərçivəsində tədbirlər görülür. Azərbaycanın əsas ekoloji problemləri sırasında biomüxtəlifliyin seyrəkləşməsi, meşə ehtiyatlarının, xüsusən də faunanın azalması mühüm yer tutur.
Bütün dünyada olduğu kimi Azərbaycanda da nəsli kəsilən və kəsilməkdə olan fauna növlərinin adı “Qırmızı Kitab”a salınır. Bu kitab nadir və nəsli kəsilmək təhlükəsi olan vəhşi heyvan və yabanı bitki növlərinin vəziyyəti haqqında rəsmi dövlət sənədidir. Respublikanın bütün ərazisində, o cümlədən Xəzər dənizinin Azərbaycan Respublikasına mənsub olan sektorunda heyvan və bitki növlərinin vəziyyəti, yayılması və mühafizəsi tədbirləri haqqında məlumatları özündə əks etdirir.
"Qırmızı kitab"a 108 növ heyvan - məməlilərin 14 (ceyran, bəbir, bezoar keçisi, dağ qoyunu və s.), quşların 36 (turac, dovdaq, ütəlği, bəzgək, ərsindimdik və s.), balıqların 5 (ilanbalığı, qızılxallı, poru və s.), amfibiya və reptiliyaların 13 (adi triton, Suriya sarımsaqiyli qurbağa, eskulap ilanı), həşəratların 40 növ və yarımnövləri (Talış kökyeyəni, Apollon, Xrizip, Talış brameyası və s.) daxil edilib. Bioloji növ müxtəlifliyinin əsas səbəbi regionun geoloji tarixi və müxtəlif iqlim şəraitinin olmasıdır.
"Qırmızı Kitab"da fauna növləri
”Qırmızı Kitab”a fauna növləri 2 kateqoriya üzrə daxil edilib: yoxa çıxmaq təhlükəsi olan və nadir növlər. Birinci kateqoriyaya bir sıra mənfi amillərin təsiri nəticəsində (tələf olması və yaşadığı yerlərin dağıdılması) sayı və arealı əhəmiyyətli dərəcədə azalan və böhran səviyyəsinə çatan növlər daxildir. Sayı azalmağa doğru meyl edən və kiçik sahələrdə rast gəlinən növlər isə nadir növlərə aiddir.
Quşlar da tükənir
Azərbaycanda 363, quş növü qeydə alınsa da, həqiqətdə onların sayı daha çoxdur. Belə ki, bu günədək mövcud bütün növlər hələlik müəyyən edilməyib. Bu da ilk növbədə miqrasiya edən və ötüb keçən növlərə aiddir. Bundan başqa bir çox növlər ölkə ərazisinə gələrək öz areallarını genişləndirməkdə davam edir. Məsələn, kiçik və halqalı qur-qur quşu kimi. Azərbaycanda qeydə alınan növlər 17 dəstə və 60 fəsiləyə mənsubdurlar. Bunların 40% -i oturaq növ olmaqla, Azərbaycanda il boyu müşahidə edilirlər, 27%-i qışlayan və 10 % - dən çoxu köç vaxtı qeydə alınan növlərdir. Azərbaycanın ornitofaunası - xüsusilə də su-bataqlıq quşlarının növ tərkibi və ekoloji qrupları da zəngindir (144 növ). Azərbaycan ərazisindən bütün Avrasiyada ən böyük miqrasiya yollardan biri keçir. Şərqi Avropa və Qərbi Sibirdən Cənuba və Şərqi Afrikaya, Cənubi - Qərbi Asiyaya və əksinə milyonlarla quş köç edir. Hər il Azərbaycan ərazisindən təqribən 20 milyon təkcə su-bataqlıq quşu keçir, istirahət və yemlənmək üçün dayanacaq kimi buradan istifadə edir.
Quşların nəslinin kəsilmə səbəbləri
Azərbaycan ornitofaunasından 36 növ quş Azərbaycan “Qırmızı Kitabı”na, 23 növ Dünya “Qırmızı Kitabı”na daxil edilib. Azərbaycanda quşlar üçün əsas təhlükə yaşayış yerlərinin azalması (meşələrin qırılması, su sahələrinin qurudulması, əkinlərin genişləndirilməsi, quşların qanunsuz ov edilməsi, adalardakı yuvalama düşərgələrindən yumurtaların yığılması, narahatlıq amilləri (intensiv mal-qara otarılması, insanların yuvalama yerlərinə getməsi, istirahəti və s.), neft çıxarılması və daşınması, elektrik xətləri və başqalarıdır.
Quşların, ilk növbədə su-bataqlıq quşlarının qorunması üçün Qızılağac və Ağgöl qoruqları təşkil edilib ki, burada 500 mindən çox quş qışlayır. Bundan başqa Samux qoruq-ovçuluq təsərrüfatında, Gil və Şahdili yasaqlığında və digər yasaqlıqlarda quşlar qorunub mühafizə edilir. Sarısu (400-500 min qışlamada), Mahmudçala (40 min), Kürün deltasında (miqrasiyada 75 min), Abşeron-Qobustan sahillərində (Pirallahi-Pirsaat kəsiyində - 200 min ) və digər sahələrdə daha çoxdur.
Faunamız necə mühafizə olunur?
Azərbaycan zəngin faunasının qorunması daima ölkə tərəfindən diqqətdə saxlanılıb. Bu səbəbdəndir ki, ölkədə nadir və nəsli kəsilməkdə olan flora növlərinin qorunub saxlanılması məqsədi ilə qoruq və yasaqlıqlar yaradılır.
Bioloji Müxtəlifliyin Qorunması və Xüsusi Mühafizə Olunan Təbiət Ərazilərinin İnkişafı Departamenti tərəfindən xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri şəbəkəsinin genişləndirilməsi və qorunması istiqamətində müəyyən işlər görülüb. Aparılmış tədbirlər nəticəsində xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri inkişaf etdirilib, onların sahəsi 2003-cü ildən etibarən 478 min hektardan 876 min hektaradək artırılıb. Hazırda 9 milli park, 11 qoruq və 24 yasaqlıqdan ibarət bu şəbəkə ölkə ərazisinin 10,1 faizini əhatə edir. Başlanğıcda isə bu, 5 faizdən aşağı idi. Xüsusən, Cənubi Qafqazda sahəsi 115 min 895 hektar olan ən böyük Şahdağ milli parkının yaradılması biomüxtəlifliyin qorunması işinə böyük töhfə verib.
Azərbaycanda müasir standartlara cavab verən Zooloji Parkın yaradılması istiqamətində də layihə üzrə master planın və texniki şərtlərin hazırlanması üzərində işlər yekunlaşma mərhələsindədir. Artıq “” təşkilatının və QHT nümayəndələrinin iştirakı ilə Zooloji Park layihəsinin təqdimatı da keçirilib.
Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə keçirilən layihə nəticəsində artıq ceyranların tarixi areallarından olan Qobustan, Acınohur, Ağgöl ərazilərinə ceyran fərdləri köçürülüb, 2010-cu ilin yayında Ağgöldə onların təbii artımı müşahidə olunub. 2010-cu ilin 24 dekabr tarixində ceyranların tarixən məskunlaşdığı yerlərdən biri olan Abşeron rayonunun Pirəkəşkül qəsəbəsi yaxınlığındakı əraziyə ilk ceyran sürüsü (21 baş) buraxılıb. Azərbaycan Respublikası ərazisində ceyranların mühafizəsi, reintroduksiyası və tarixi areallarının yenidən bərpası” layihəsi çərçivəsində ceyranların tarixi ərazilərində məskunlaşdırılması işi 2011-ci il ərzində də davam etdiriləcək.
Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin müvafiq qurumlarının, Daxili İşlər və Vergilər Nazirliklərinin əməkdaşları tərəfindən respublika ərazisində vəhşi təbiətdən heyvanların götürülməsi və istirahət kompleksləri, restoran, kafe, eləcə də, digər iaşə obyektlərində müvafiq icazə olmadan saxlanılmasının qarşısını almaq məqsədilə mütəmadi reydlər keçirilib, qanunu pozmuş şəxslər Azərbaycan Respublikasının “Heyvanlar aləmi haqqında” qanuna müvafiq olaraq inzibati qaydada məsuliyyətə cəlb edilərək cərimə olunublar. 2010-cu il ərzində milli park və dövlət təbiət qoruqlarının ərazisində qanun pozucularına qarşı 624 akt, 187 protokol tərtib edilmiş, təbiətə 63 983,18 manat dəyərində ziyan hesablanıb, inzibati qaydada 114 910 manat cərimə tətbiq edilib.
2011-ci ilin I rübü ərzində aparılan araşdırmalar zamanı isə qanunsuz ovla məşğul olan 62 nəfərdən 62 ov silahı, 230 patron götürülüb və qanun pozucularına qarşı 53 600 manat məbləğində cərimə tətbiq edilib.
Müharibə qurbanı faunamız
Ermənistanın rəsmi mənbələrinin verdiyi məlumatlarından görünür ki, Azərbaycanın ermənilər tərəfindən işğal olunmuş Dağlıq Qarabağ hissəsində meşə və kolluqlar vəhşicəsinə qırılır. Bu da beynəlxalq təhlükədə olan və dünya üzrə ciddi qorunan ağquyruq dəniz qartalının, böyük qartalın, məzar qartalının, qara kərkəsin, balabanın, Qafqaz tetrasının Azərbaycanda ciddi qorunan qara leyləyin, çay qaraquşunun, tetraçalan qırğının, Türkistan tütüyünün, Berkut, toğlugötürənin, ilanyeyənin, adi şahinin, turacın və “Qırmızı kitab”a daxil edilməmiş 100-ə yaxın digər quş növlərinin işğal olunmuş ərazidə nəslinin tamamilə kəsilməsinə real təhlükə yaradıb. Zəngin təbiəti, flora və faunası ilə fərqlənən Qarabağda nadir və endemik quş növləri ilə yanaşı, nəsli kəsilməkdə olan quş növləri də müxtəlif qoruq və yasaqlıqlarda qorunub. Erməni işğalına məruz qalan Dağlıq Qarabağ və onun ətraf rayonlarının ərazisi Azərbaycanın ən zəngin biomüxtəlifliyə malik olan Kiçik Qafqaz təbii vilayətinin payına düşür. Göründüyü kimi, cücülərdən tutmuş məməlilər faunasının nümayəndələrinə qədər nadir, nəsli kəsilmək təhlükəsində olan növlərin müxtəlifliyi, eyni zamanda Qafqaz və Azərbaycan ərazisi üçün endemik, relikt, Beynəlxalq Təbiəti Mühafizə İttifaqının Qırmızı Siyahısına daxil edilmiş fauna növləri ümumi şəkildə bu təbii vilayətdə məskunlaşan heyvanların 25-30%-ni təşkil edir. Belə endemizmin olması göstərir ki, Qarabağ ərazisi təkcə Azərbaycanın deyil, bütövlükdə Qafqaz regionunun yeni növlərinin yaranması regionudur.
Xarici keçidlər
- Zaman qəzeti canlılar haqda məlumat 2015-09-27 at the Wayback Machine (az.) (ing.) (rus.) (türk.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Biomuxteliflik nadir ve nesli kesilmek tehlukesinde olan fauna novlerinin muhafizesi Bioloji muxteliflikMenbe Zaman qezeti 2015 09 27 at the Wayback Machine Bioloji muxteliflik yer uzerinde butun canlilarin mikroorqanizm bitki ve heyvanlarin muxtelifliyi demekdir Azerbaycan Qafqaz regionunda en zengin tebii servetlere malik olkedir ve tebii seraitin muxtelifliyi ile elaqedar heyvanlar alemi de cox rengarengdir Respublikamizin erazisinde indiyedek faunanin 18 min novu qeyde alinib Muasir Azerbaycan faunasi memelilerin 97 novunu quslarin 357 baliqlarin 100 e yaxin amfibiyalar ve 67 nov ve yarimnovu heseratlarin ise 15 mine yaxin novunu ehate edir Azerbaycanin heyvanlar aleminin zenginliyi barede ilk melumata serq seyyahlarinin yazilarinda da rast gelinir Amma olkede elmi oyrenilmesi 200 il once baslansa da onun planli ve sistemli tedqiqine 1920 ci ilden start verilib Yeni tapilmis canlilar Hazirda zooloqlarin coxillik gergin emeyi sayesinde 1500 novden artiq ibtidailer 1200 novden artiq heyvan paraziti qurdlari helminler 300 novden artiq fitohelmintler 290 novden artiq rotatori 360 novden artiq xercengkimiler 311 nov molyusklar 101 nov ve yarimnov baliqlar 10 nov suda quruda yasayanlar 54 nov surunenler 348 nov quslar 97 nov memeliler o cumleden 13 nov cucuyeyen 27 nov yarasa 29 nov gemirici 2 nov dovsankimi 19 nov yirtici 9 nov dirnaqli 1 nov uzgecanaqli askara cixarilib Ekoloji problemler neticesinde novlerin azalmasi Lakin son yuzillikde iqtisadiyyatin butun sahelerinin suretli inkisafi insan fealiyyetinin etraf muhite artan menfi tesiri ve tebii servetlerin heddinden artiq istismari ile neticelenib Ekser olkelerde oldugu kimi Azerbaycanda da etraf muhitin muhafizesi ve tebii servetlerden semereli istifade olunmasi problemlerinin helline boyuk diqqet yetirilir Bu baximdan ekoloji siyasetin esasini teskil eden etraf muhitin saglamlasdirilmasi sahesinde netice elde etmek meqsedile Avropa qanunvericiliyinin teleblerine uygunlasdirilmis bir sira muhum qanunlar qebul olunub normativ huquqi senedler dovlet proqramlari hazirlanib ve tesdiq edilib Respublika ucun aktual olan ekoloji problemlerin dayaniqli inkisaf prinsipleri esasinda hell edilmesi meqsedile muvafiq dovlet proqramlari cercivesinde tedbirler gorulur Azerbaycanin esas ekoloji problemleri sirasinda biomuxtelifliyin seyreklesmesi mese ehtiyatlarinin xususen de faunanin azalmasi muhum yer tutur Qirmizi kitabButun dunyada oldugu kimi Azerbaycanda da nesli kesilen ve kesilmekde olan fauna novlerinin adi Qirmizi Kitab a salinir Bu kitab nadir ve nesli kesilmek tehlukesi olan vehsi heyvan ve yabani bitki novlerinin veziyyeti haqqinda resmi dovlet senedidir Respublikanin butun erazisinde o cumleden Xezer denizinin Azerbaycan Respublikasina mensub olan sektorunda heyvan ve bitki novlerinin veziyyeti yayilmasi ve muhafizesi tedbirleri haqqinda melumatlari ozunde eks etdirir Qirmizi kitab a 108 nov heyvan memelilerin 14 ceyran bebir bezoar kecisi dag qoyunu ve s quslarin 36 turac dovdaq utelgi bezgek ersindimdik ve s baliqlarin 5 ilanbaligi qizilxalli poru ve s amfibiya ve reptiliyalarin 13 adi triton Suriya sarimsaqiyli qurbaga eskulap ilani heseratlarin 40 nov ve yarimnovleri Talis kokyeyeni Apollon Xrizip Talis brameyasi ve s daxil edilib Bioloji nov muxtelifliyinin esas sebebi regionun geoloji tarixi ve muxtelif iqlim seraitinin olmasidir Qirmizi Kitab da fauna novleri Qirmizi Kitab a fauna novleri 2 kateqoriya uzre daxil edilib yoxa cixmaq tehlukesi olan ve nadir novler Birinci kateqoriyaya bir sira menfi amillerin tesiri neticesinde telef olmasi ve yasadigi yerlerin dagidilmasi sayi ve areali ehemiyyetli derecede azalan ve bohran seviyyesine catan novler daxildir Sayi azalmaga dogru meyl eden ve kicik sahelerde rast gelinen novler ise nadir novlere aiddir Quslar da tukenir Azerbaycanda 363 qus novu qeyde alinsa da heqiqetde onlarin sayi daha coxdur Bele ki bu gunedek movcud butun novler helelik mueyyen edilmeyib Bu da ilk novbede miqrasiya eden ve otub kecen novlere aiddir Bundan basqa bir cox novler olke erazisine gelerek oz areallarini genislendirmekde davam edir Meselen kicik ve halqali qur qur qusu kimi Azerbaycanda qeyde alinan novler 17 deste ve 60 fesileye mensubdurlar Bunlarin 40 i oturaq nov olmaqla Azerbaycanda il boyu musahide edilirler 27 i qislayan ve 10 den coxu koc vaxti qeyde alinan novlerdir Azerbaycanin ornitofaunasi xususile de su bataqliq quslarinin nov terkibi ve ekoloji qruplari da zengindir 144 nov Azerbaycan erazisinden butun Avrasiyada en boyuk miqrasiya yollardan biri kecir Serqi Avropa ve Qerbi Sibirden Cenuba ve Serqi Afrikaya Cenubi Qerbi Asiyaya ve eksine milyonlarla qus koc edir Her il Azerbaycan erazisinden teqriben 20 milyon tekce su bataqliq qusu kecir istirahet ve yemlenmek ucun dayanacaq kimi buradan istifade edir Quslarin neslinin kesilme sebebleri Azerbaycan ornitofaunasindan 36 nov qus Azerbaycan Qirmizi Kitabi na 23 nov Dunya Qirmizi Kitabi na daxil edilib Azerbaycanda quslar ucun esas tehluke yasayis yerlerinin azalmasi meselerin qirilmasi su sahelerinin qurudulmasi ekinlerin genislendirilmesi quslarin qanunsuz ov edilmesi adalardaki yuvalama dusergelerinden yumurtalarin yigilmasi narahatliq amilleri intensiv mal qara otarilmasi insanlarin yuvalama yerlerine getmesi istiraheti ve s neft cixarilmasi ve dasinmasi elektrik xetleri ve basqalaridir Quslarin ilk novbede su bataqliq quslarinin qorunmasi ucun Qizilagac ve Aggol qoruqlari teskil edilib ki burada 500 minden cox qus qislayir Bundan basqa Samux qoruq ovculuq teserrufatinda Gil ve Sahdili yasaqliginda ve diger yasaqliqlarda quslar qorunub muhafize edilir Sarisu 400 500 min qislamada Mahmudcala 40 min Kurun deltasinda miqrasiyada 75 min Abseron Qobustan sahillerinde Pirallahi Pirsaat kesiyinde 200 min ve diger sahelerde daha coxdur Faunamiz nece muhafize olunur Azerbaycan zengin faunasinin qorunmasi daima olke terefinden diqqetde saxlanilib Bu sebebdendir ki olkede nadir ve nesli kesilmekde olan flora novlerinin qorunub saxlanilmasi meqsedi ile qoruq ve yasaqliqlar yaradilir Bioloji Muxtelifliyin Qorunmasi ve Xususi Muhafize Olunan Tebiet Erazilerinin Inkisafi Departamenti terefinden xususi muhafize olunan tebiet erazileri sebekesinin genislendirilmesi ve qorunmasi istiqametinde mueyyen isler gorulub Aparilmis tedbirler neticesinde xususi muhafize olunan tebiet erazileri inkisaf etdirilib onlarin sahesi 2003 cu ilden etibaren 478 min hektardan 876 min hektaradek artirilib Hazirda 9 milli park 11 qoruq ve 24 yasaqliqdan ibaret bu sebeke olke erazisinin 10 1 faizini ehate edir Baslangicda ise bu 5 faizden asagi idi Xususen Cenubi Qafqazda sahesi 115 min 895 hektar olan en boyuk Sahdag milli parkinin yaradilmasi biomuxtelifliyin qorunmasi isine boyuk tohfe verib Azerbaycanda muasir standartlara cavab veren Zooloji Parkin yaradilmasi istiqametinde de layihe uzre master planin ve texniki sertlerin hazirlanmasi uzerinde isler yekunlasma merhelesindedir Artiq teskilatinin ve QHT numayendelerinin istiraki ile Zooloji Park layihesinin teqdimati da kecirilib Heyder Eliyev Fondunun desteyi ile kecirilen layihe neticesinde artiq ceyranlarin tarixi areallarindan olan Qobustan Acinohur Aggol erazilerine ceyran ferdleri kocurulub 2010 cu ilin yayinda Aggolde onlarin tebii artimi musahide olunub 2010 cu ilin 24 dekabr tarixinde ceyranlarin tarixen meskunlasdigi yerlerden biri olan Abseron rayonunun Pirekeskul qesebesi yaxinligindaki eraziye ilk ceyran surusu 21 bas buraxilib Azerbaycan Respublikasi erazisinde ceyranlarin muhafizesi reintroduksiyasi ve tarixi areallarinin yeniden berpasi layihesi cercivesinde ceyranlarin tarixi erazilerinde meskunlasdirilmasi isi 2011 ci il erzinde de davam etdirilecek Ekologiya ve Tebii Servetler Nazirliyinin muvafiq qurumlarinin Daxili Isler ve Vergiler Nazirliklerinin emekdaslari terefinden respublika erazisinde vehsi tebietden heyvanlarin goturulmesi ve istirahet kompleksleri restoran kafe elece de diger iase obyektlerinde muvafiq icaze olmadan saxlanilmasinin qarsisini almaq meqsedile mutemadi reydler kecirilib qanunu pozmus sexsler Azerbaycan Respublikasinin Heyvanlar alemi haqqinda qanuna muvafiq olaraq inzibati qaydada mesuliyyete celb edilerek cerime olunublar 2010 cu il erzinde milli park ve dovlet tebiet qoruqlarinin erazisinde qanun pozucularina qarsi 624 akt 187 protokol tertib edilmis tebiete 63 983 18 manat deyerinde ziyan hesablanib inzibati qaydada 114 910 manat cerime tetbiq edilib 2011 ci ilin I rubu erzinde aparilan arasdirmalar zamani ise qanunsuz ovla mesgul olan 62 neferden 62 ov silahi 230 patron goturulub ve qanun pozucularina qarsi 53 600 manat mebleginde cerime tetbiq edilib Muharibe qurbani faunamiz Ermenistanin resmi menbelerinin verdiyi melumatlarindan gorunur ki Azerbaycanin ermeniler terefinden isgal olunmus Dagliq Qarabag hissesinde mese ve kolluqlar vehsicesine qirilir Bu da beynelxalq tehlukede olan ve dunya uzre ciddi qorunan agquyruq deniz qartalinin boyuk qartalin mezar qartalinin qara kerkesin balabanin Qafqaz tetrasinin Azerbaycanda ciddi qorunan qara leyleyin cay qaraqusunun tetracalan qirginin Turkistan tutuyunun Berkut toglugoturenin ilanyeyenin adi sahinin turacin ve Qirmizi kitab a daxil edilmemis 100 e yaxin diger qus novlerinin isgal olunmus erazide neslinin tamamile kesilmesine real tehluke yaradib Zengin tebieti flora ve faunasi ile ferqlenen Qarabagda nadir ve endemik qus novleri ile yanasi nesli kesilmekde olan qus novleri de muxtelif qoruq ve yasaqliqlarda qorunub Ermeni isgalina meruz qalan Dagliq Qarabag ve onun etraf rayonlarinin erazisi Azerbaycanin en zengin biomuxtelifliye malik olan Kicik Qafqaz tebii vilayetinin payina dusur Gorunduyu kimi cuculerden tutmus memeliler faunasinin numayendelerine qeder nadir nesli kesilmek tehlukesinde olan novlerin muxtelifliyi eyni zamanda Qafqaz ve Azerbaycan erazisi ucun endemik relikt Beynelxalq Tebieti Muhafize Ittifaqinin Qirmizi Siyahisina daxil edilmis fauna novleri umumi sekilde bu tebii vilayetde meskunlasan heyvanlarin 25 30 ni teskil edir Bele endemizmin olmasi gosterir ki Qarabag erazisi tekce Azerbaycanin deyil butovlukde Qafqaz regionunun yeni novlerinin yaranmasi regionudur Xarici kecidlerVikianbarda elaqeli media fayllar Zaman qezeti canlilar haqda melumat 2015 09 27 at the Wayback Machine az ing rus turk