Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vatikan (lat. Vaticana; it. Vaticano) və ya rəsmi adı ilə Vatikan Şəhər Dövləti (lat. Status Civitatis Vaticanae; it. Stato della Città del Vaticano) — Cənubi Avropada şəhər-dövlət. Vatikan İtaliyanın paytaxtı Roma şəhərinin qərb hissəsində Monte-Vatikano adlanan təpə üzərində (xatırladaq ki, Roma şəhəri 7 təpə üzərində salınıb) yerləşən mikrodövlətdir. Ölkənin ümumi sahəsi 0.44 kvadrat kilometr və ya 44 hektar, əhalisinin sayı isə min nəfərdən çoxdur. Şəhər-dövlətin sərhədlərinin ümumi uzunluğu 2600 metrdir. Vatikan həm ərazisi, həm də əhalisinin sayına görə, dünya dövlətlərinin ən kiçik, eyni zamanda müstəqil və suveren ölkəsidir. Lakin Vatikanı daim dünyanın siyasi xəritəsində görmək mümkündür. Roma Papası tərəfindən idarə edilən teokratik monarxiya olan Vatikan 11 fevral 1929-cu il tarixində Roma Katolik kilsəsi və İtaliya rəhbərliyi arasında imzalanmış Lüteran sazişi əsasında yaradılıb. Belə kiçik ərazidə yerləşməsinə baxmayaraq, onun özünün 750 metr uzunluğunda dəmiryol xətti, vağzalı, poçt markaları, bayrağı himni, gerbi, polisi, hətta həbsxanası da var.
| Vatikan | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| lat. Status Civitatis Vaticanæ it. Stato della Città del Vaticano | |||||
| |||||
| Himn: | |||||
 | |||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Paytaxt | Vatikan | ||||
| İdarəetmə forması | tamamilə teokratik Konstitusiyalı monarxiya | ||||
| Roma Papası | Fransisk | ||||
| Dövlət Katibi | |||||
| Qubernator | |||||
| Sahəsi | Dünyada 232-ci | ||||
| • Ümumi | 0,44 km² | ||||
| • Əhali | (226-cı) | ||||
| • Siyahıyaalma | 111,111,122 nəf. | ||||
| • Sıxlıq | 1884 nəf./km² | ||||
| Valyuta | avro | ||||
| İnternet domeni | .va | ||||
| VA | |||||
| Telefon kodu | +39, +379 | ||||
| Saat qurşaqları |
| ||||
| Nəqliyyatın yönü | sağ[d] | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Dövlət Azərbaycan rəsmi mənbələrində Müqəddəs Taxt-Tac adlanır.
Etnik tərkibi
İtalyanlar və üstünlük təşkil edir. Ənənəyə görə, təşkil olunur.
Tarixi
Vatikanı böyük əminliklə açıq səma altında muzey adlandırmaq olar. Bütün şəhər divarlarla əhatə olunub. Vatikan vətəndaşları iki kateqoriyaya bölünür: Müqəddəs Taxta xidmət edənlər və Papanın şəxsi İsveçrə qvardiyası. Burada vətəndaşlıq nəsildən nəslə keçmir və təqaüdə çıxdıqda vətəndaşlıq geri alınır. Bir şəxs artıq Vatikan vətəndaşlığından çıxdıqda və başqa heç bir vətəndaşlığı olmadıqda ona İtaliya vətəndaşlığı verilir.
Vatikan Dövlətinin tarixi eramızdan 756-cı ilindən, yəni frankların kralı gödək Pipinin o vaxt ki, Papa İkinci Strfana Roma şəhərinin və onun ətrafını bağışladıqdan sonra başlanır. Bağışlanan ərazidə isə heç bir dövlətə tabe olmayan müstəqil Papa vilayəti yaradılmışdır. 1870-ci ilə qədər bu vilayət feodal dövlət şəklində idarə olunub. 1505-ci ildən başıayaraq Papalar şəxsi nühafizələr üçün İsveçrənin katolik kantonlarının (vilayətlərinin) sakinlərindən öz qvardiyaları üçün əsgərlər toplayaraq məbədi təqribən 10 ilə tikilib.
Vatikan mütləq teokratik (dini) monarxiya şəklində idarə olunur. Dövlətin başçısı 1978-ci ilin 16 oktyabrından İkinci İoann Paveldir. Katolik dininin rəhbəri kimi qəbul etdiyi ad və soyaddılr. Milliyətcə polyak olan İoann Pavelin əsl adı və soyadı Rarol Boytıladır.
- Dövlət dili — latın və italyan.
- Dinə etiqad edənlər — katoliklər (100 faiz)
- Dövlət quruluşu — teokratik monarxiya
- Pul vahidi — italyan lirəsi
- Milli bayramı — 16 oktyabr- Roma Papasının seçildiyi gün
Siyasəti
Vatikan siyasətinin daşıyıcıları dini idarələrdir. Vatikanın özünün verdiyi məlumata əsasən 1998-ci ilin əvvəlləri üçün bütün dünyada 1,7 mln. nəfər din xadimi, o, cümlədən 400 min keşiş fəaliyyət göstərir. Bunlardan əlavə 2,0 mindən artılq dini təriqət (orden) katolik dinin yayılmasında gecə-gündüz fəaliyyət göstərir. Təriqətlər arasında ən geniş yayılanları fransiskanlar və yezuitlərdir. Vatikan, həmçinin dünyəvi təşkilatların, həmkarlar, qadın, gənclər və s. təşkilatların vasitəsilə də öz siyasətini yürüdür. Bu təşkilatların əksəriyyəti Vatikanın Baş Katibliyinə tabe olan Beynəlxalq katolik təşkilatı konfransının tərkibində fəaliyyət göstərir.
Beynəlxalq münasibətlər
Son illərdə Beynəlxalq münasibətlərdə Vatikanın rolu xeyli canlanmışdır. Buna təkan verən amil dövlət rəhbərliyinin, ilk növbədə papa İkinci İoann Pavelin siyasi dinamizmi olmuşdu. O, şəxsən aparıcı dövlət rəhbərləri ilə birbaşa münasibətlər, ünsiyyət yaratmağa müvəffəq olmuşdur. Vatikan rəhbərliyi beynəlxalq münasibətlərin ən mühüm istiqamətləri, yəni dünyanın ən ağrılı-acılı problemləri, kütləviu qırğın silahlarının tam ləğvi, regional münaqişələrin dinc yolla həll olunmasına, ətraf mühitin qorunması kimi məsələlərdə konstruktiv mövqedən çıxış edir. Papanın Latın Amerikası, Afrika, Asiya ölkələrinə tez-tez baş verən səfərləri buna misaldır.
Müqəddəs taxt dünyanın 174 ölkəsi ilə diplomatik münasibətləri dəstəkləyir. Bununla yanaşı, Vatikan 15 beynəlxalq təşkilatın üzvüdür.
Təhsil
Vatikanda 1603-cü ildə yaradılmış Papa Elmlər Akademiyası fəaliyyət göstərir. Birbaşa Papaya tabe olan bu elm ocağı fizika, riyaziyyat və təbiət elmləri sahəsində aparılan tədqiqatlara öz vəsaiti ilə kömək göstərir. Riyaziyyat və təbiət elmləri sahəsində böyük elmi-təcrübi nailiyyətlər əldə etmiş mütəxəssislər Papa tərəfindən Papa akademiki kimi şərəfli ada layiq görülür. Hazırda dünyanın 20 ölkəsindən 70 alim Papa akademiki adını daşıyır.
Vatikan muzeyləri
İqtisadiyyatı
Vatikan qeyri-kommersiya iqtisadi planına sahibdir. Daha doğrusu ölkənin əsas gəlir mənbəyi bütün dünyadan olan katolikərin ianələri, turizm və suvenirlərin satışıdır. Ölkənin illik büdcəsi təqribi olaraq 310 milyon dollar olaraq qiymətləndirilir. Vatikan dünyanın ən böyük maliyyə mərkəzi, aksiya (qiymətli kağız) və kapital sahibidir. O, Ceneral Motors, Şell, Qalf oyl, Ceneral Elektrik və başqa nəhəng inhisarların buraxdıqları aksiyaların bir qisminin sahibidir. Vatikan ABŞ-nin, Böyük Britaniyanın, İtaliyanın iri bankıarı ilə əlaqədardır. Ölkədə olan aksiyaların və başqa qiymətli əşyaların, o cümlədən qızıl ehtiyatı da daxil olmaqla dəyəri 13 milyard ABŞ dollarından artıqdır. Vatikan eyni zamanda İtalya, İspaniya, Almaniya, Latın Amerikasının əksər ölkələrində iri torpaq, mülk sahibkarıdır. Katolik kilsəsinin və ayrı-ayrı adamların Vatikana göndərdikləri ianə ilə yanaşı dünya ailatelistləri üçün qiymətli marka, nymuzmatları üçün pul buraxmaqdan da böyük həcmdə gəlir əldə edir.
Vatikan dünyanın müxtəlif ölkələrində 100-dən artıq qəzet və jurnal çap etdirir. Vatikan radiosu dünyanın 32 dilində verlişlər aparır. Ölkədə informasiya agentliyi və xüsusi teleproqramlar hazırlayan mərkəz mövcuddur.
İstinadlar
- autori vari Vaticano, Stato della Città del // Enciclopedia Treccani (it.). Istituto dell'Enciclopedia Italiana, 1929.
- https://www.itu.int/dms_pub/itu-t/opb/sp/T-SP-E.164D-11-2011-PDF-E.pdf.
- http://banker.az/vatikan[ölü keçid] haqqinda-/Vatikan: ən kiçik ölkə haqqında bilmədiklərimiz
- C. Məmmədov, T. Gərayzadə "Qərbi Avropa dovlətləri", Bakı, Elm, 2001
- "Müqəddəs Taxt-Tac". 2023-07-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-07-18.
- "Azərbaycan Müqəddəs taxt-tacda səfirlik açır". 2023-07-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-07-18.
- "İlham Əliyev Müqəddəs Taxt-Tacın Azərbaycanda yeni təyin olunmuş apostol nunsisinin etimadnaməsini qəbul edib". 2022-11-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-07-18.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vatikan lat Vaticana it Vaticano ve ya resmi adi ile Vatikan Seher Dovleti lat Status Civitatis Vaticanae it Stato della Citta del Vaticano Cenubi Avropada seher dovlet Vatikan Italiyanin paytaxti Roma seherinin qerb hissesinde Monte Vatikano adlanan tepe uzerinde xatirladaq ki Roma seheri 7 tepe uzerinde salinib yerlesen mikrodovletdir Olkenin umumi sahesi 0 44 kvadrat kilometr ve ya 44 hektar ehalisinin sayi ise min neferden coxdur Seher dovletin serhedlerinin umumi uzunlugu 2600 metrdir Vatikan hem erazisi hem de ehalisinin sayina gore dunya dovletlerinin en kicik eyni zamanda musteqil ve suveren olkesidir Lakin Vatikani daim dunyanin siyasi xeritesinde gormek mumkundur Roma Papasi terefinden idare edilen teokratik monarxiya olan Vatikan 11 fevral 1929 cu il tarixinde Roma Katolik kilsesi ve Italiya rehberliyi arasinda imzalanmis Luteran sazisi esasinda yaradilib Bele kicik erazide yerlesmesine baxmayaraq onun ozunun 750 metr uzunlugunda demiryol xetti vagzali poct markalari bayragi himni gerbi polisi hetta hebsxanasi da var Vatikanlat Status Civitatis Vaticanae it Stato della Citta del VaticanoBayraq Gerb d Himn source source track track track track track track track track track Resmi dilleri italyan dili fransiz dili latin diliPaytaxt VatikanIdareetme formasi tamamile teokratik Konstitusiyali monarxiyaRoma Papasi FransiskDovlet KatibiQubernatorSahesi Dunyada 232 ci Umumi 0 44 km Ehali 226 ci Siyahiyaalma 111 111 122 nef Sixliq 1884 nef km Valyuta avroInternet domeni vaVATelefon kodu 39 379Saat qursaqlari Merkezi Avropa vaxti d UTC 01 00Neqliyyatin yonu sag d Vikianbarda elaqeli mediafayllarVatikanda Muqeddes Pyotr meydani Dovlet Azerbaycan resmi menbelerinde Muqeddes Taxt Tac adlanir Etnik terkibiItalyanlar ve ustunluk teskil edir Eneneye gore teskil olunur TarixiVatikani boyuk eminlikle aciq sema altinda muzey adlandirmaq olar Butun seher divarlarla ehate olunub Vatikan vetendaslari iki kateqoriyaya bolunur Muqeddes Taxta xidmet edenler ve Papanin sexsi Isvecre qvardiyasi Burada vetendasliq nesilden nesle kecmir ve teqaude cixdiqda vetendasliq geri alinir Bir sexs artiq Vatikan vetendasligindan cixdiqda ve basqa hec bir vetendasligi olmadiqda ona Italiya vetendasligi verilir Vatikan Dovletinin tarixi eramizdan 756 ci ilinden yeni franklarin krali godek Pipinin o vaxt ki Papa Ikinci Strfana Roma seherinin ve onun etrafini bagisladiqdan sonra baslanir Bagislanan erazide ise hec bir dovlete tabe olmayan musteqil Papa vilayeti yaradilmisdir 1870 ci ile qeder bu vilayet feodal dovlet seklinde idare olunub 1505 ci ilden basiayaraq Papalar sexsi nuhafizeler ucun Isvecrenin katolik kantonlarinin vilayetlerinin sakinlerinden oz qvardiyalari ucun esgerler toplayaraq mebedi teqriben 10 ile tikilib Vatikan mutleq teokratik dini monarxiya seklinde idare olunur Dovletin bascisi 1978 ci ilin 16 oktyabrindan Ikinci Ioann Paveldir Katolik dininin rehberi kimi qebul etdiyi ad ve soyaddilr Milliyetce polyak olan Ioann Pavelin esl adi ve soyadi Rarol Boytiladir Dovlet dili latin ve italyan Dine etiqad edenler katolikler 100 faiz Dovlet qurulusu teokratik monarxiya Pul vahidi italyan liresi Milli bayrami 16 oktyabr Roma Papasinin secildiyi gunSiyasetiVatikan siyasetinin dasiyicilari dini idarelerdir Vatikanin ozunun verdiyi melumata esasen 1998 ci ilin evvelleri ucun butun dunyada 1 7 mln nefer din xadimi o cumleden 400 min kesis fealiyyet gosterir Bunlardan elave 2 0 minden artilq dini teriqet orden katolik dinin yayilmasinda gece gunduz fealiyyet gosterir Teriqetler arasinda en genis yayilanlari fransiskanlar ve yezuitlerdir Vatikan hemcinin dunyevi teskilatlarin hemkarlar qadin gencler ve s teskilatlarin vasitesile de oz siyasetini yurudur Bu teskilatlarin ekseriyyeti Vatikanin Bas Katibliyine tabe olan Beynelxalq katolik teskilati konfransinin terkibinde fealiyyet gosterir Beynelxalq munasibetlerSon illerde Beynelxalq munasibetlerde Vatikanin rolu xeyli canlanmisdir Buna tekan veren amil dovlet rehberliyinin ilk novbede papa Ikinci Ioann Pavelin siyasi dinamizmi olmusdu O sexsen aparici dovlet rehberleri ile birbasa munasibetler unsiyyet yaratmaga muveffeq olmusdur Vatikan rehberliyi beynelxalq munasibetlerin en muhum istiqametleri yeni dunyanin en agrili acili problemleri kutleviu qirgin silahlarinin tam legvi regional munaqiselerin dinc yolla hell olunmasina etraf muhitin qorunmasi kimi meselelerde konstruktiv movqeden cixis edir Papanin Latin Amerikasi Afrika Asiya olkelerine tez tez bas veren seferleri buna misaldir Muqeddes taxt dunyanin 174 olkesi ile diplomatik munasibetleri destekleyir Bununla yanasi Vatikan 15 beynelxalq teskilatin uzvudur TehsilVatikanda 1603 cu ilde yaradilmis Papa Elmler Akademiyasi fealiyyet gosterir Birbasa Papaya tabe olan bu elm ocagi fizika riyaziyyat ve tebiet elmleri sahesinde aparilan tedqiqatlara oz vesaiti ile komek gosterir Riyaziyyat ve tebiet elmleri sahesinde boyuk elmi tecrubi nailiyyetler elde etmis mutexessisler Papa terefinden Papa akademiki kimi serefli ada layiq gorulur Hazirda dunyanin 20 olkesinden 70 alim Papa akademiki adini dasiyir Vatikan muzeyleriIqtisadiyyatiVatikan qeyri kommersiya iqtisadi planina sahibdir Daha dogrusu olkenin esas gelir menbeyi butun dunyadan olan katolikerin ianeleri turizm ve suvenirlerin satisidir Olkenin illik budcesi teqribi olaraq 310 milyon dollar olaraq qiymetlendirilir Vatikan dunyanin en boyuk maliyye merkezi aksiya qiymetli kagiz ve kapital sahibidir O Ceneral Motors Sell Qalf oyl Ceneral Elektrik ve basqa neheng inhisarlarin buraxdiqlari aksiyalarin bir qisminin sahibidir Vatikan ABS nin Boyuk Britaniyanin Italiyanin iri bankiari ile elaqedardir Olkede olan aksiyalarin ve basqa qiymetli esyalarin o cumleden qizil ehtiyati da daxil olmaqla deyeri 13 milyard ABS dollarindan artiqdir Vatikan eyni zamanda Italya Ispaniya Almaniya Latin Amerikasinin ekser olkelerinde iri torpaq mulk sahibkaridir Katolik kilsesinin ve ayri ayri adamlarin Vatikana gonderdikleri iane ile yanasi dunya ailatelistleri ucun qiymetli marka nymuzmatlari ucun pul buraxmaqdan da boyuk hecmde gelir elde edir Vatikan dunyanin muxtelif olkelerinde 100 den artiq qezet ve jurnal cap etdirir Vatikan radiosu dunyanin 32 dilinde verlisler aparir Olkede informasiya agentliyi ve xususi teleproqramlar hazirlayan merkez movcuddur Istinadlarautori vari Vaticano Stato della Citta del Enciclopedia Treccani it Istituto dell Enciclopedia Italiana 1929 https www itu int dms pub itu t opb sp T SP E 164D 11 2011 PDF E pdf http banker az vatikan olu kecid haqqinda Vatikan en kicik olke haqqinda bilmediklerimiz C Memmedov T Gerayzade Qerbi Avropa dovletleri Baki Elm 2001 Muqeddes Taxt Tac 2023 07 18 tarixinde Istifade tarixi 2023 07 18 Azerbaycan Muqeddes taxt tacda sefirlik acir 2023 07 18 tarixinde Istifade tarixi 2023 07 18 Ilham Eliyev Muqeddes Taxt Tacin Azerbaycanda yeni teyin olunmus apostol nunsisinin etimadnamesini qebul edib 2022 11 24 tarixinde Istifade tarixi 2023 07 18 Xarici kecidlerVikianbarda Vatikan ile elaqeli mediafayllar var