Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bu məqaləni lazımdır. |
Mir Həmzə Nigari (1805, Cicimli, Laçın rayonu – 1885, Amasya) — Sufi şairi, təsəvvüf alimi.
| Mir Həmzə Nigari | |
|---|---|
| Mir Həmzə Mir Paşa oğlu Qarabaği | |
| Təxəllüsü | Нигари |
| Doğum tarixi | 1805 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1885 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Milliyyəti | azərbaycanlı |
| Uşağı | Siracəddin Əfəndi |
| Atası | Mir Paşa |
| Anası | Xeyrənsə Xanım |
| Fəaliyyəti | şair, yazıçı |
| Janr | təkkə-təsəvvüf ədəbiyyatı |
 Mir Həmzə Nigari Vikimənbədə | |
Həyatı
Mir Həmzə Seyid Nigari Qarabaği təkkə-təsəvvüf ədəbiyyatının nümayəndəsi, nəqşibəndi şeyxidir. Qarabağ xanlığının Bərgüşad mahalının (indiki Laçın rayonunun) Cicimli kəndində 1805-ci ildə dünyaya gəlmiş Qarapapaq türklərindəndir. Atası Mir Paşa (türk mənbələrində Seyid Əmir Paşa) təxəllüsü ilə tanınan Mir Rüknəddin Əfəndi, anası isə Qız Xanım adı ilə tanınan Xeyrənsə Xanım olmuşdur.
Həmzə Nigari təhsilini Şəkinin Dəhnə kəndində dövrün alimlərindən dərs alaraq tamamladıqdan sonra mürşid axtarmaq məqsədilə səyahətə çıxmışdır. Yolçuluğu sırasında adını eşitmiş və Bağdada getmək üçün yola çıxmış, ancaq çatanda Mövlanə Xalidin vəfat etməsi xəbərini almış, sonra Sivasa gəlmiş, daha sonra isə Qarabağa qayıtmışdır. Qarabağda ikən cəddi əmcədi Həzrət Əlinin mənəvi işarəsi ilə "Hər bir nəfəsi Məsih-əsa, hər bir nəzəri nazir-i kimya" dediyi olmaq üçün Kürdəmirə gəlmişdir. Şeyx İsmayılın müridi olmuşdur.
Kürdəmirdə şeyxin yanında mənəvi tərbiyyəsinə başlayan Həmzə Nigari şeyxini təqib edərək ardından Anadoluya gəlmiş, Sivas və Amasiyada müxtəlif fasilələrlə 20 ildən çox şeyxinin yanında qalmışdır.
Həmzə Nigari İsmayıl əfəndidən izin alaraq, müqəddəs məkanları ziyarət üçün səfərə çıxmış, əvvəlcə Konyaya Mövlana Cəlaləddin Rumi türbəsinə, sonra isə Məkkə, Mədinə, Şam, Qüds şəhərlərinə getmişdir. Ziyarətlərinin sonunda Amasiyaya qayıtmış və bir il sonra seyri sülukunu tamamlayaraq mürşidi İsmayıl Şirvanidən xilafətnamə alıb Azərbaycana qayıtmışdır.
Həmzə Nigari irşad fəaliyyətinə Bərgüşad və Bərdə ətrafında başladı. Rusiya ilə Osmanlı dövləti arasında çıxan Krım müharibəsi zamanı Osmanlı ordusunda cihada qatılmaq üçün müridləri ilə birlikdə gizlicə Qarsa gəldi. Və ruslara qarşı vuruşdu. Müharibədən sonra Ərzuruma yerləşərək Bakırlar məhəlləsindəki məscidin dərsxanasında üç il qaldı.
Ərzurumdan İstanbula gedən Həmzə Nigari nəhayət Amasiyaya qayıdaraq orada məskunlaşmışdır. Burada uzun müddət təfsir və hədis dərsləri deməklə yanaşı təsəvvüfi fəaliyyətlə də məşğul olmuşdur, lakin onun fəaliyyətindən narahat olanların şikayətindən sonra sürgün edilmişdir.
1885-ci ildə Xarputda vəfat edən Həmzə Nigarinin nəşi vəsiyyətinə uyğun olaraq şeyxinin yanına Amasiyaya gətirilmişdir. Qazaxlı Hacı Mahmud Əfəndinin himməti ilə Qarabağ, Qazax və Gürcüstandakı müridlərinin də yardımı ilə türbəsi və türbənin yaxınlığında məscid inşa edilmişdir.
Həmzə Nigarinin Muhyiddin Arabinin "Fütuhatı-məkkiyyə" əsərinə yazdığı , türkcə və farsca divanı, ayrıca "Nigarnamə" və "Saqinamə" adlı əsərləri vardır. Onun şeirləri Amasiya ətrafında, şərqi Anadoluda, Borçalı, Qazax və Qarabağda yaşayan türklər tərəfindən əzbərləndi, zikir məclislərində sürətlə böyük mistik həyəcanla illərlə mənəvi zövqlə oxundu. Onun Türkiyəyə hicrətindən sonra Şimali Qafqazdan minlərlə insan köçərək Amasiya və ətrafında məskunlaşdı.
Hələ 9 yaşında olanda məna aləmində görüb aşıq olduğu Qarabağ bəyləri nəslinə mənsub və özü kimi eşq əhli Nigar adlı bir qadına görə şeirlərində Nigari təxəllüsünü seçdi.
Divanı Tiflisdə (1908) və İstanbulda (1883) dərc edilmişdir. Farsca divanı da yenə İstanbulda 1911-ci ildə nəşr olunmuşdur.
Həmzə Nigarinin Türkiyə, Azərbaycan, Gürcüstan və Dağıstanda çox sayda müridi və xəlifəsi olmuşdur. Türkiyə və Azərbaycanda onun nəslindən olan bir çox insan var. Onun xəlifələrindən bəziləri bunlardır: Oğlu Siracəddin əfəndi, Hacı Mahmud Əfəndi Aslanbəyli, Cəfər Təyyar Paşa, Ömər Kəşfi Dağıstani, Ərzurumlu Mehmet Zakir Əfəndi, Ərzurumlu Xoca Hafiz Osman Siraci, Mir Seyid Həsən Hüsnü Əfəndi əd-Dağıstani, Hacırəhim Ağa Dilbazi, Şahnigar Xanım Rəncur, Qazi Osman Əfəndi, Hacı Zəkəriyyə Əfəndi, Sadi Qarabaği, Hafız Mehmet Kaşif Dağıstani, Trabzonlu Osman Nefi, Dağıstanlı Rəcəb Haberi, Hacı Teyyub Əfəndi, Hacı Mustafa Əfəndi, Postlu Hacı Mahmud Əfəndi, Amasyalı Payasizadə Hacı Haqqı Əfəndi.
Yaradıcılığı
Mir Həmzə Nigari sufi şairdir. Nizami Gəncəvi, İmadəddin Nəsimi, Yəhya Şirvani, Məhəmməd Füzuli, Yunus Əmrə kimi şerlərində təsəvvüfi mövzuları işləmişdir. XIX əsrdən sonra Azərbaycanda həm əruzla, həm xalq şeiri nəzm şəkilləri ilə heca ölçüsündə təsəvvüfi şeir yazan divan sahibi şairdir. Şeirlərində Allah, peyğəmbər və əhli beyt eşqi və məhəbbəti işlənmişdir. O "vətən sevgisi imandandır" sözünü rəhbər tutaraq Azərbaycan və Qarabağı da şeirlərində yazmışdır.
Mir Həmzə Nigari öz doğma vətənı Qarabağa çox böyük məhəbbət bəsləmiş, Türkiyədə olduğu vaxtlar Qarabağa olan həsrətini şeirlərində dilə gətirmişdir. Nigari Qarabağın ruslar tərəfindən işğalından sonra yazdığı şerində bu faciəli hadisənin sinəsinə saplanan xəncər kimi onu izdıraba qərq etdiyini ifadə edir. Bununla birlikdə, sanki o, Qarabağın ermənilər tərəfindən işğal edilib talan ediləcəyini hiss etmiş kimi bugünkü insanların əhvalı ruhiyyəsini şerində əks etdirmişdir:
Sinəmə çəkilən qara dağımdır, Qara bağrım qanlı Qarabağımdır. Qan əkər, odlar tökər Miri-Nigari məgər, Yad qılıbdır yenə Qarabağ torpağını.
Eşqin kanı Qarabağdır məkanım, Bülbülü-şeydayam, cənnət yerimdir. Əvvəl başdan Qaraqaşdır bostanım, İndi gülüstanım Qarapirimdir.
Bir qönçə gülünün tarımarıyam, Görüm abad olsun ol Qarabağı. Bir gözəl ceyranın giriftarıyam, Şənlik olsun dağı, bağı, ovlağı.
Gözlərimdən hər dəm qan – yaş tökülür, Sərvtək qamətim yaytək bükülür. Sinəmə çal-çarpaz dağlar çəkilir, Yadıma düşəndə Çilgəz yaylağı.
Xabları Huridir, Mələk mənzərdir, Sözləri şirindir, şehdü-şəkərdir. Cənnəti-Məvadır, Hovzi-Kövsərdir, Qaraqaş yaylağı, Həmzə bulağı.
Ey Nigari, ömrün erişdi payə, Salmadı başıma ol sərvi sayə. Can qurban eylərəm peyki səbayə, Xəbər versə bir gün ol Qarabağdan.
İstinadlar
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Mir Hemze Nigari 1805 Cicimli Lacin rayonu 1885 Amasya Sufi sairi tesevvuf alimi Mir Hemze NigariMir Hemze Mir Pasa oglu QarabagiTexellusu NigariDogum tarixi 1805Dogum yeri Cicimli Lacin rayonu Azerbaycan SSRVefat tarixi 1885Vefat yeri Amasya Amasya ili TurkiyeDefn yeri TurkiyeMilliyyeti azerbaycanliUsagi Siraceddin EfendiAtasi Mir PasaAnasi Xeyrense XanimFealiyyeti sair yaziciJanr tekke tesevvuf edebiyyatiMir Hemze Nigari VikimenbedeHeyatiMir Hemze Seyid Nigari Qarabagi tekke tesevvuf edebiyyatinin numayendesi neqsibendi seyxidir Qarabag xanliginin Bergusad mahalinin indiki Lacin rayonunun Cicimli kendinde 1805 ci ilde dunyaya gelmis Qarapapaq turklerindendir Atasi Mir Pasa turk menbelerinde Seyid Emir Pasa texellusu ile taninan Mir Rukneddin Efendi anasi ise Qiz Xanim adi ile taninan Xeyrense Xanim olmusdur Hemze Nigari tehsilini Sekinin Dehne kendinde dovrun alimlerinden ders alaraq tamamladiqdan sonra mursid axtarmaq meqsedile seyahete cixmisdir Yolculugu sirasinda adini esitmis ve Bagdada getmek ucun yola cixmis ancaq catanda Movlane Xalidin vefat etmesi xeberini almis sonra Sivasa gelmis daha sonra ise Qarabaga qayitmisdir Qarabagda iken ceddi emcedi Hezret Elinin menevi isaresi ile Her bir nefesi Mesih esa her bir nezeri nazir i kimya dediyi olmaq ucun Kurdemire gelmisdir Seyx Ismayilin muridi olmusdur Kurdemirde seyxin yaninda menevi terbiyyesine baslayan Hemze Nigari seyxini teqib ederek ardindan Anadoluya gelmis Sivas ve Amasiyada muxtelif fasilelerle 20 ilden cox seyxinin yaninda qalmisdir Hemze Nigari Ismayil efendiden izin alaraq muqeddes mekanlari ziyaret ucun sefere cixmis evvelce Konyaya Movlana Celaleddin Rumi turbesine sonra ise Mekke Medine Sam Quds seherlerine getmisdir Ziyaretlerinin sonunda Amasiyaya qayitmis ve bir il sonra seyri sulukunu tamamlayaraq mursidi Ismayil Sirvaniden xilafetname alib Azerbaycana qayitmisdir Hemze Nigari irsad fealiyyetine Bergusad ve Berde etrafinda basladi Rusiya ile Osmanli dovleti arasinda cixan Krim muharibesi zamani Osmanli ordusunda cihada qatilmaq ucun muridleri ile birlikde gizlice Qarsa geldi Ve ruslara qarsi vurusdu Muharibeden sonra Erzuruma yerleserek Bakirlar mehellesindeki mescidin dersxanasinda uc il qaldi Erzurumdan Istanbula geden Hemze Nigari nehayet Amasiyaya qayidaraq orada meskunlasmisdir Burada uzun muddet tefsir ve hedis dersleri demekle yanasi tesevvufi fealiyyetle de mesgul olmusdur lakin onun fealiyyetinden narahat olanlarin sikayetinden sonra surgun edilmisdir 1885 ci ilde Xarputda vefat eden Hemze Nigarinin nesi vesiyyetine uygun olaraq seyxinin yanina Amasiyaya getirilmisdir Qazaxli Haci Mahmud Efendinin himmeti ile Qarabag Qazax ve Gurcustandaki muridlerinin de yardimi ile turbesi ve turbenin yaxinliginda mescid insa edilmisdir Hemze Nigarinin Muhyiddin Arabinin Futuhati mekkiyye eserine yazdigi turkce ve farsca divani ayrica Nigarname ve Saqiname adli eserleri vardir Onun seirleri Amasiya etrafinda serqi Anadoluda Borcali Qazax ve Qarabagda yasayan turkler terefinden ezberlendi zikir meclislerinde suretle boyuk mistik heyecanla illerle menevi zovqle oxundu Onun Turkiyeye hicretinden sonra Simali Qafqazdan minlerle insan kocerek Amasiya ve etrafinda meskunlasdi Hele 9 yasinda olanda mena aleminde gorub asiq oldugu Qarabag beyleri nesline mensub ve ozu kimi esq ehli Nigar adli bir qadina gore seirlerinde Nigari texellusunu secdi Divani Tiflisde 1908 ve Istanbulda 1883 derc edilmisdir Farsca divani da yene Istanbulda 1911 ci ilde nesr olunmusdur Hemze Nigarinin Turkiye Azerbaycan Gurcustan ve Dagistanda cox sayda muridi ve xelifesi olmusdur Turkiye ve Azerbaycanda onun neslinden olan bir cox insan var Onun xelifelerinden bezileri bunlardir Oglu Siraceddin efendi Haci Mahmud Efendi Aslanbeyli Cefer Teyyar Pasa Omer Kesfi Dagistani Erzurumlu Mehmet Zakir Efendi Erzurumlu Xoca Hafiz Osman Siraci Mir Seyid Hesen Husnu Efendi ed Dagistani Hacirehim Aga Dilbazi Sahnigar Xanim Rencur Qazi Osman Efendi Haci Zekeriyye Efendi Sadi Qarabagi Hafiz Mehmet Kasif Dagistani Trabzonlu Osman Nefi Dagistanli Receb Haberi Haci Teyyub Efendi Haci Mustafa Efendi Postlu Haci Mahmud Efendi Amasyali Payasizade Haci Haqqi Efendi YaradiciligiMir Hemze Nigari sufi sairdir Nizami Gencevi Imadeddin Nesimi Yehya Sirvani Mehemmed Fuzuli Yunus Emre kimi serlerinde tesevvufi movzulari islemisdir XIX esrden sonra Azerbaycanda hem eruzla hem xalq seiri nezm sekilleri ile heca olcusunde tesevvufi seir yazan divan sahibi sairdir Seirlerinde Allah peygember ve ehli beyt esqi ve mehebbeti islenmisdir O veten sevgisi imandandir sozunu rehber tutaraq Azerbaycan ve Qarabagi da seirlerinde yazmisdir Mir Hemze Nigari oz dogma veteni Qarabaga cox boyuk mehebbet beslemis Turkiyede oldugu vaxtlar Qarabaga olan hesretini seirlerinde dile getirmisdir Nigari Qarabagin ruslar terefinden isgalindan sonra yazdigi serinde bu facieli hadisenin sinesine saplanan xencer kimi onu izdiraba qerq etdiyini ifade edir Bununla birlikde sanki o Qarabagin ermeniler terefinden isgal edilib talan edileceyini hiss etmis kimi bugunku insanlarin ehvali ruhiyyesini serinde eks etdirmisdir Sineme cekilen qara dagimdir Qara bagrim qanli Qarabagimdir Qan eker odlar toker Miri Nigari meger Yad qilibdir yene Qarabag torpagini Esqin kani Qarabagdir mekanim Bulbulu seydayam cennet yerimdir Evvel basdan Qaraqasdir bostanim Indi gulustanim Qarapirimdir Bir qonce gulunun tarimariyam Gorum abad olsun ol Qarabagi Bir gozel ceyranin giriftariyam Senlik olsun dagi bagi ovlagi Gozlerimden her dem qan yas tokulur Servtek qametim yaytek bukulur Sineme cal carpaz daglar cekilir Yadima dusende Cilgez yaylagi Xablari Huridir Melek menzerdir Sozleri sirindir sehdu sekerdir Cenneti Mevadir Hovzi Kovserdir Qaraqas yaylagi Hemze bulagi Ey Nigari omrun erisdi paye Salmadi basima ol servi saye Can qurban eylerem peyki sebaye Xeber verse bir gun ol Qarabagdan IstinadlarXarici kecidlerVikimenbede elaqeli metnler http www somuncubaba net detay asp HID 1440 amp k 51 2014 04 27 at the Wayback Machine http www dunyabizim com ilgilihaber 8385 amasyanin manevi temellerinden idi html