Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Makbulə Atadan (1885, Saloniki – 18 yanvar 1956, Ankara) — Türk yazıçı və siyasətçisi, Mustafa Kamal Atatürkün bacısı. O, Atatürkün Saloniki, İstanbul və Ankaradakı həyatının şahidi olmuş tarixi şəxsiyyətdir.
| Makbulə Atadan | |
|---|---|
| türk. Makbule Atadan | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1885 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 18 yanvar 1956 |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | xərçəng xəstəliyi |
| Dəfn yeri | |
| Partiya | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, yazıçı |
| Atası | Əli Rza Əfəndi |
| Anası | Zibeydə xanım |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bu səhifədə iş davam etməkdədir. |
Həyatı
Saloniki dövrü
Makbulə xanım 1885-ci ildə Salonikidə dünyaya gəlib. Anası Zibeydə xanım, atası isə Əli Rza Əfəndidir. Fatma Əhməd, Ömər və Mustafadan sonra ailənin beşinci övladı olaraq dünyaya gəlib. O, dünyaya gəldiyində böyük qardaşı Mustafa dörd yaşında idi; Fatma, Əhməd və Ömər gənc yaşlarında vəfat ediblər. O, böyük qardaşı Mustafa və ondan 4 il sonra dünyaya gələn bacısı Naciyə ilə birlikdə böyüyüb.
Üç bacı-qardaş Atalarını erkən yaşda itirən üç uşaq anaları tərəfindən böyüdülüb. Uşaqlardan Naciyə 12 yaşında vərəmə tutularaq dünyasını dəyişəndən sonra Makbulə və böyük qardaşı Mustafa qaldılar.
Atalarının ölümündən sonra Zibeydə xanım övladları ilə bir müddət ailə bir müddət Ləngəzədə Zübeydə xanımın qardaşı Hüseyn Əfəndinin idarəçi olduğu fermada yaşayıb. Mustafanın təhsili ilə əlaqədar olaraq, Naciyə və anaları Zibeydə xanım Salonikiyə dönərkən, Makbulə bir müddət əmisi və nənəsinin yanında fermada qalmağa davam edib. Sonra,Salonikiyə ailəsinin yanına qayıdıb.
Salonikidə şəraitin uyğunsuzluğu səbəbindən məktəbə gedə bilməyən Makbulə xanım evdə fərdi dərslər alaraq təhsil alıb. Anasının ikinci evliliyindən sonra ögey atası Raqıb bəy və anası Zibeydə xanımla birgə yaşayıb.
Salonikidə yaşadığı vaxt Makbulə xanım Lütfü bəy adlı şəxslə ailə həyatı qurub. Hansı tarixdə evləndiyi və boşandığı və ya həyat yoldaşının ölümü haqqında heç bir məlumat yoxdur.
İstanbul dövrü
Osmanlı imperiyasının Balkan müharibələrində məğlub olması və Salonikinin Yunanıstanın tabeliyinə keçməsindən sonra bir müddət bu şəhərdə yaşayan Makbulə xanım, Birinci Dünya müharibəsi zamanı anası və ögey bacısı ilə birlikdə Salonikidən ayrılaraq İstanbulda məskunlaşıb.
Makbulə və Zibeydə xanım, əvvəllər İstanbula gəlib məskunlaşan Raqıp bəyin qardaşı polkovnik Məmduh Xeyrəddin bəyin həyat yoldaşı Vasfiyə və qızı Fikriyə xanım ilə birlikdə yaşadığı evdə bir müddət yaşadılar. Birinci Dünya müharibəsində şərq cəbhəsinə təyinat alan və 1916-cı ilin martında Diyarbəkirə gələn Mustafa Kamal Diyarbəkirdə vəzifədə olarkən Əbdürrəhim adlı yetim uşağı övladlığa götürərək İstanbuldakı ana və bacısının yanına göndərib. Makbulə xanıma "bacı" deyən Əbdürrəhim də evin üzvü kimi onlarla birgə yaşayıb.
Mustafa Kamal 1918-ci il noyabrın 13-də düşmən donanmaları İstanbul boğazında lövbər salan zaman cəbhədən İstanbula gəldi. Bir neçə gün Pera Plazada qaldıqdan sonra Şişlinin Halaskargazi küçəsində Oseb Kasabyana məxsus üç mərtəbəli evi kirayələdi. Makbulə xanım 28 noyabr 1918-ci ildən anası ilə birlikdə evin üst mərtəbəsində yaşamağa başladı. Orta mərtəbədə Mustafa Kamal, aşağı mərtəbədə isə köməkçiləri yaşayırdılar. Makbulə xanım Şişlidə bu evdə yaşayarkən tez-tez qardaşının ziyarətçilərini qarşılayırdı. Milli mübarizəyə başlamaq üçün Anadoluya gedən Mustafa Kamalla 1919-cu il mayın 16-da vidalaşdı.
Mustafa Kamal Paşa 1919-cu il mayın 19-da Samsuna gedərək Milli Mübarizəyə başladıqda Makbulə xanım o dövrdə ticarətlə məşğul olan Mustafa Məcdi bəylə (Boysan) evlənir. Onun evliliyinin dəqiq tarixi məlum deyil.
Mustafa Kamal Samsuna getdikdən sonra ailə Şişlidəki evdən Akaretlerdəki evə köçdülər. Anadoludakı istiqlaliyyət uğrunda gedən mübarizədə uğur qazanıldığı üçün ailə işğalçı qüvvələrin təzyiqinə məruz qalıdı. Evə basqın olunacağından qorxaraq daim mühafizə altında yaşayırdılar.
1922-ci ildə türk ordusu Dumlupınar döyüşünə hazırlaşarkən, fransız jurnalist və yazıçı Klod Farrer ilə görüşmək üçün İzmitə gəldiyi vaxt, Makbulə xanım da həmçinin 1922-ci il iyunun 13-də anası ilə birlikdə Mustafa Kamalla görüşmək üçün İzmitə gəlir. Bu görüşdən sonra Zibeydə xanım Mustafa Kamalla Ankaraya, Makbulə xanım isə İstanbula qayıtdı.
Ankara dövrü
Makbulə xanımın Ankaraya ilk dəfə nə vaxt getdiyi barədə dəqiq məlumat yoxdur. Onun Ankaraya 1922-ci ilin yayında getdiyi güman edilir. O, həyat yoldaşı Məcdi bəylə birlikdə Çankaya köşkündə qonaq olub. Məcdi bəy işlə bağlı müxtəlif vilayətlərdə olarkən, Makbulə xanım Çankayada qalmağa davam edib.
Anası Zibeydə xanım 1923-cü il yanvarın 15-də axşam saatlarında İzmirdə vəfat edib. Həmin vaxt İstanbulda olan Makbulə xanım anasının vəfatı zamanı yanında ola bilməyib, yanvarın 16-da keçirilən dəfn mərasimində də iştirak edə bilməyib. Orduların yoxlanması və mətbuat konfransları keçirmək üçün səfərə çıxan qardaşını 1923-cü il yanvarın 19-da İzmitdə ziyarət edib, başsağlığı verib.
Qazi Mustafa Kamal Paşa ölkədəki səfərini tamamladıqdan sonra İzmirdə Lətifə xanımla evlənərək həyat yoldaşı ilə Ankaraya qayıtdıqdan sonra Makbulə xanım əri ilə Ankaranı tərk edərək evlərinə İstanbula getdilər.
Mustafa Kamal Paşanın evliliyi 920 gün sonra boşanma ilə nəticələnib. Boşandıqdan sonra Makbulə xanım Mustafa Kamalla qalmağa davam etdi. Prezidentin subay olması səbəbi ilə bir çox dəvət və mərasimlərdə onun yanında yer alıb.
1930-cu ildə Atatürkün istəyi ilə Fəthi Okyarın qurduğu Sərbəst Cümhuriyyət Firqəsinə qoşulan Makbulə xanım bir neçə ay sonra partiya bağlanınca siyasətdən uzaqlaşdı.
Həyat yoldaşı Mustafa Məcdi bəy 1934-cü ildə qəbul edilən Soyad Qanunu ilə "Boysan" soyadını götürdü. Beləliklə də, Makbulə xanım "Boysan" soyadını daşımağa başladı.
İstanbul və Ankara arasında tez-tez gediş-gəliş edən Makbulə xanım 1935-ci ildə Çankaya köşkü ərazisində özü və həyat yoldaşı üçün inşa etdirdiyi Çamlı köşkə köçdü. Qeydlərə əsasən demək olar ki, Mustafa Kamal 15 dəfə Çamlı köşkə gedib. Bu səfərlərinin beşində orada nahar edib.
1938-ci ildə qardaşı xəstələnəndə Makbulə xanım İstanbuldakı Dolmabağça sarayında qalırdı və həkimlərin icazəsi ilə Mustafa Kamal Atatürklə görüşə bilirdi. Qeydlərə görə, ona doqquz dəfə Atatürklə görüşə icazə verilmişdi. Xatirələrində Məkbulə xanım, son gəlişinin qardaşının ölümündən 13 dəqiqə əvvəl olduğunu və həkimlər onu müalicə edərkən otaqdan çıxarıldığını yazıb.
Atatürkün dəfn mərasimi zamanı Makbulə xanım və həyat yoldaşı Mustafa Məcdi bəy onun cənazəsini daşıyan top arabasının düz arxasında yer almışdılar.
Atatürkün ölümündən sonra
Qeydlər
- Makbulə xanımın ilk evliliyi haqqında məlumatları Mustafa Kamalın hərbi attaşe olaraq Sofiyada olduğu dövrdə dostlarına yazdığı və Kuleli xəstəxanasında məmur olan yeznəsi Lütfü bəyin adını çəkdiyi məktublarlardan, İzzət bəyin Çanaqqala müharibəsi zamanı yazdığı gündəlikdə yeznəsinin Mustafa Kamalı ziyarəti qeydlərindən öyrənmək olub.
- Makbulə ve Zibeydə xanımın Salonikidən ayrıldıqları tarixlə bağlı mənbələrdə fərqli məlumatlar vardır. 1912, 1913 və 1915-ci illərin mart tarixləri irəli sürülsə də, Makbulə və Zibeydə xanımın İstanbula gəlmək üzrə olduqlarını 1915-ci ilin martında Çanaqqalada olan Mustafa Kamala yazdıqları məktubdan dəqiq məlumat əldə edilib.
İstinadlar
- https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/makbule-atadan-1885-1956/.
- Elmacı, Mehmet Emin. "Makbule Atadan (1885-1956)" (Türkçe). Atatürk Ansiklopedisi. 18 Şubat 2021. 7 Haziran 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 Kasım 2023.
- "Atatürk'ün Kız Kardeşi Makbule Atadan Hanımefendi'nin Hayatı" (Türkçe). 30 Aralık 2022. ISSN 2822-4930. 12 Kasım 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 Kasım 2023. (#first_missing_last)
- Çoban, İbrahim. "Bir Cumhuriyet kadını: Atatürk'ün kız kardeşi Makbule Atadan / A Republican woman: Ataturk's sister Makbule Atadan". 2023. 12 Kasım 2023 tarixində arxivləşdirilib.
- "Atatürk'ün kardeşi Makbule Hanım'dan CHP'ye mektup". (Türkçe). haberturk.com. 8 Nisan 2018. 6 Eylül 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 Eylül 2018.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Makbule Atadan 1885 Saloniki 18 yanvar 1956 Ankara Turk yazici ve siyasetcisi Mustafa Kamal Ataturkun bacisi O Ataturkun Saloniki Istanbul ve Ankaradaki heyatinin sahidi olmus tarixi sexsiyyetdir Makbule Atadanturk Makbule AtadanSexsi melumatlarDogum tarixi 1885Dogum yeri Saloniki Merkezi Makedoniya Makedoniya ve Frakiya YunanistanVefat tarixi 18 yanvar 1956 1956 01 18 Vefat yeri Ankara Ankara ili TurkiyeVefat sebebi xerceng xesteliyiDefn yeri Cebeci Esri qebiristanligiPartiya Serbest Cumhuriyyet FirqesiFealiyyeti siyasetci yaziciAtasi Eli Rza EfendiAnasi Zibeyde xanim Vikianbarda elaqeli mediafayllarBu sehifede is davam etmekdedir Mudaxile etmeye telesmeyin Eger komek etmek isteyirsinizse ya da sehife yarimciq qalibsa sehifeni yaradan istifadeci ile elaqe qura bilersiniz Sehifenin tarixcesinde sehife uzerinde islemis istifadecilerin adlarini gore bilersiniz Redaktelerinizi menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin Bu meqale sonuncu defe 11 saat evvel Xayala Mammadli muzakire tohfeler terefinden redakte olunub Yenile Makbule Atadanin mezari Cebeci Esri qebiristanligiHeyatiSaloniki dovru Makbule xanim 1885 ci ilde Salonikide dunyaya gelib Anasi Zibeyde xanim atasi ise Eli Rza Efendidir Fatma Ehmed Omer ve Mustafadan sonra ailenin besinci ovladi olaraq dunyaya gelib O dunyaya geldiyinde boyuk qardasi Mustafa dord yasinda idi Fatma Ehmed ve Omer genc yaslarinda vefat edibler O boyuk qardasi Mustafa ve ondan 4 il sonra dunyaya gelen bacisi Naciye ile birlikde boyuyub Uc baci qardas Atalarini erken yasda itiren uc usaq analari terefinden boyudulub Usaqlardan Naciye 12 yasinda vereme tutularaq dunyasini deyisenden sonra Makbule ve boyuk qardasi Mustafa qaldilar Atalarinin olumunden sonra Zibeyde xanim ovladlari ile bir muddet aile bir muddet Lengezede Zubeyde xanimin qardasi Huseyn Efendinin idareci oldugu fermada yasayib Mustafanin tehsili ile elaqedar olaraq Naciye ve analari Zibeyde xanim Salonikiye donerken Makbule bir muddet emisi ve nenesinin yaninda fermada qalmaga davam edib Sonra Salonikiye ailesinin yanina qayidib Salonikide seraitin uygunsuzlugu sebebinden mektebe gede bilmeyen Makbule xanim evde ferdi dersler alaraq tehsil alib Anasinin ikinci evliliyinden sonra ogey atasi Raqib bey ve anasi Zibeyde xanimla birge yasayib Salonikide yasadigi vaxt Makbule xanim Lutfu bey adli sexsle aile heyati qurub Hansi tarixde evlendiyi ve bosandigi ve ya heyat yoldasinin olumu haqqinda hec bir melumat yoxdur Istanbul dovru Ataturk ve Makbule xanim Osmanli imperiyasinin Balkan muharibelerinde meglub olmasi ve Salonikinin Yunanistanin tabeliyine kecmesinden sonra bir muddet bu seherde yasayan Makbule xanim Birinci Dunya muharibesi zamani anasi ve ogey bacisi ile birlikde Salonikiden ayrilaraq Istanbulda meskunlasib Makbule ve Zibeyde xanim evveller Istanbula gelib meskunlasan Raqip beyin qardasi polkovnik Memduh Xeyreddin beyin heyat yoldasi Vasfiye ve qizi Fikriye xanim ile birlikde yasadigi evde bir muddet yasadilar Birinci Dunya muharibesinde serq cebhesine teyinat alan ve 1916 ci ilin martinda Diyarbekire gelen Mustafa Kamal Diyarbekirde vezifede olarken Ebdurrehim adli yetim usagi ovladliga goturerek Istanbuldaki ana ve bacisinin yanina gonderib Makbule xanima baci deyen Ebdurrehim de evin uzvu kimi onlarla birge yasayib Mustafa Kamal 1918 ci il noyabrin 13 de dusmen donanmalari Istanbul bogazinda lovber salan zaman cebheden Istanbula geldi Bir nece gun Pera Plazada qaldiqdan sonra Sislinin Halaskargazi kucesinde Oseb Kasabyana mexsus uc mertebeli evi kirayeledi Makbule xanim 28 noyabr 1918 ci ilden anasi ile birlikde evin ust mertebesinde yasamaga basladi Orta mertebede Mustafa Kamal asagi mertebede ise komekcileri yasayirdilar Makbule xanim Sislide bu evde yasayarken tez tez qardasinin ziyaretcilerini qarsilayirdi Milli mubarizeye baslamaq ucun Anadoluya geden Mustafa Kamalla 1919 cu il mayin 16 da vidalasdi Mustafa Kamal Pasa 1919 cu il mayin 19 da Samsuna gederek Milli Mubarizeye basladiqda Makbule xanim o dovrde ticaretle mesgul olan Mustafa Mecdi beyle Boysan evlenir Onun evliliyinin deqiq tarixi melum deyil Mustafa Kamal Samsuna getdikden sonra aile Sislideki evden Akaretlerdeki eve kocduler Anadoludaki istiqlaliyyet ugrunda geden mubarizede ugur qazanildigi ucun aile isgalci quvvelerin tezyiqine meruz qalidi Eve basqin olunacagindan qorxaraq daim muhafize altinda yasayirdilar 1922 ci ilde turk ordusu Dumlupinar doyusune hazirlasarken fransiz jurnalist ve yazici Klod Farrer ile gorusmek ucun Izmite geldiyi vaxt Makbule xanim da hemcinin 1922 ci il iyunun 13 de anasi ile birlikde Mustafa Kamalla gorusmek ucun Izmite gelir Bu gorusden sonra Zibeyde xanim Mustafa Kamalla Ankaraya Makbule xanim ise Istanbula qayitdi Ankara dovru Makbule xanimin Ankaraya ilk defe ne vaxt getdiyi barede deqiq melumat yoxdur Onun Ankaraya 1922 ci ilin yayinda getdiyi guman edilir O heyat yoldasi Mecdi beyle birlikde Cankaya koskunde qonaq olub Mecdi bey isle bagli muxtelif vilayetlerde olarken Makbule xanim Cankayada qalmaga davam edib Anasi Zibeyde xanim 1923 cu il yanvarin 15 de axsam saatlarinda Izmirde vefat edib Hemin vaxt Istanbulda olan Makbule xanim anasinin vefati zamani yaninda ola bilmeyib yanvarin 16 da kecirilen defn merasiminde de istirak ede bilmeyib Ordularin yoxlanmasi ve metbuat konfranslari kecirmek ucun sefere cixan qardasini 1923 cu il yanvarin 19 da Izmitde ziyaret edib bassagligi verib Qazi Mustafa Kamal Pasa olkedeki seferini tamamladiqdan sonra Izmirde Letife xanimla evlenerek heyat yoldasi ile Ankaraya qayitdiqdan sonra Makbule xanim eri ile Ankarani terk ederek evlerine Istanbula getdiler Mustafa Kamal Pasanin evliliyi 920 gun sonra bosanma ile neticelenib Bosandiqdan sonra Makbule xanim Mustafa Kamalla qalmaga davam etdi Prezidentin subay olmasi sebebi ile bir cox devet ve merasimlerde onun yaninda yer alib 1930 cu ilde Ataturkun isteyi ile Fethi Okyarin qurdugu Serbest Cumhuriyyet Firqesine qosulan Makbule xanim bir nece ay sonra partiya baglaninca siyasetden uzaqlasdi Heyat yoldasi Mustafa Mecdi bey 1934 cu ilde qebul edilen Soyad Qanunu ile Boysan soyadini goturdu Belelikle de Makbule xanim Boysan soyadini dasimaga basladi Istanbul ve Ankara arasinda tez tez gedis gelis eden Makbule xanim 1935 ci ilde Cankaya kosku erazisinde ozu ve heyat yoldasi ucun insa etdirdiyi Camli koske kocdu Qeydlere esasen demek olar ki Mustafa Kamal 15 defe Camli koske gedib Bu seferlerinin besinde orada nahar edib 1938 ci ilde qardasi xestelenende Makbule xanim Istanbuldaki Dolmabagca sarayinda qalirdi ve hekimlerin icazesi ile Mustafa Kamal Ataturkle goruse bilirdi Qeydlere gore ona doqquz defe Ataturkle goruse icaze verilmisdi Xatirelerinde Mekbule xanim son gelisinin qardasinin olumunden 13 deqiqe evvel oldugunu ve hekimler onu mualice ederken otaqdan cixarildigini yazib Makbule Atadan Ataturkun cenaze merasimindeMakbule xanim ve Ismet Inonu Ataturkun cenaze merasiminde Ataturkun defn merasimi zamani Makbule xanim ve heyat yoldasi Mustafa Mecdi bey onun cenazesini dasiyan top arabasinin duz arxasinda yer almisdilar Ataturkun olumunden sonraQeydlerMakbule xanimin ilk evliliyi haqqinda melumatlari Mustafa Kamalin herbi attase olaraq Sofiyada oldugu dovrde dostlarina yazdigi ve Kuleli xestexanasinda memur olan yeznesi Lutfu beyin adini cekdiyi mektublarlardan Izzet beyin Canaqqala muharibesi zamani yazdigi gundelikde yeznesinin Mustafa Kamali ziyareti qeydlerinden oyrenmek olub Makbule ve Zibeyde xanimin Salonikiden ayrildiqlari tarixle bagli menbelerde ferqli melumatlar vardir 1912 1913 ve 1915 ci illerin mart tarixleri ireli surulse de Makbule ve Zibeyde xanimin Istanbula gelmek uzre olduqlarini 1915 ci ilin martinda Canaqqalada olan Mustafa Kamala yazdiqlari mektubdan deqiq melumat elde edilib Istinadlarhttps ataturkansiklopedisi gov tr bilgi makbule atadan 1885 1956 Elmaci Mehmet Emin Makbule Atadan 1885 1956 Turkce Ataturk Ansiklopedisi 18 Subat 2021 7 Haziran 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 12 Kasim 2023 Ataturk un Kiz Kardesi Makbule Atadan Hanimefendi nin Hayati Turkce 30 Aralik 2022 ISSN 2822 4930 12 Kasim 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 12 Kasim 2023 first missing last Coban Ibrahim Bir Cumhuriyet kadini Ataturk un kiz kardesi Makbule Atadan A Republican woman Ataturk s sister Makbule Atadan 2023 12 Kasim 2023 tarixinde arxivlesdirilib Ataturk un kardesi Makbule Hanim dan CHP ye mektup Turkce haberturk com 8 Nisan 2018 6 Eylul 2018 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 Eylul 2018 Xarici kecidler