Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Mövlana Cəlaləddin Bəlxi (fars. مولانا جلال الدین محمد رومی Mevlānā Celāl-ed-Dīn Muhammed Balkhi; 30 sentyabr 1207 – 17 dekabr 1273[…], Konya, Rum Səlcuqlu dövləti) — İslam və təsəvvüf dünyasından olan farsşair, mövləvi yolunun öncülü, vəhdəti-vücud (panteizm) fəlsəfəsinin nümayəndəsi. Molavi, Mövlana və Rumi kimi tanınan Cəlaləddin Məhəmməd Bəlxi (6 Rəbiul-əvl 604 – 5 Cümadi əl-Sani 672 h.) İran farsdilli şairdir. Onun tam adı "Məhəmməd bin Məhəmməd bin Hüseyn Hüseyni Xətibi Bəkri Bəlxi"dir və sağlığında "Cəlaləddin", "Xodavəndgər" və "Mövlana Xədvəndgər" titulları ilə çağırılıb. Sonrakı əsrlərdə (görünür, IX əsrdən) onun üçün “Mülvi”, “Mulana”, “Mülvi Rumi” və “Mula Rumi” titullarından istifadə edilmişdir.
| Mövlana Cəlaləddin Rumi | |
|---|---|
| fars. جلالالدین مُحمَّد بلخی | |
 | |
| Təxəllüsü | خاموش |
| Doğum tarixi | 30 sentyabr 1207 |
| Vəfat tarixi | 17 dekabr 1273[…](66 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Uşağı | 4 (Sultan Vələd daxil olmaqla) |
| Atası | Bəhaəddin Vələd |
| Fəaliyyəti | şair, üləma, yazıçı, ədib, filosof, ilahiyyatçı |
| Əsərlərinin dili | fars dili |
| Tanınmış əsərləri |
|
 Mövlana Cəlaləddin Rumi Vikimənbədə | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Əsl adı Muhamməd Cəlaləddindir. Xudavəndiyar, Sultanul-Aşiqin (aşiqlər sultanı), Sultanul-Muhibbin (sevgililər sultanı) ləqəbləri ilə də tanınmışdır. Mövlana ləqəbi isə ona hələ gənc yaşlarında ikən Konyada dərs verməyə başladığı zamanlarda verilmişdir. Mövlana ləqəbini ilk dəfə ona Şeyx Sədrəddin Konyəvi vermişdir.
Mövlana Cəlaləddin Rumi ("Rumi" ləqəbi ona Anadoluya (o vaxtlar Anadolu "Diyari Rum" adlanırdı) yerləşib orada yaşadığı üçün, "Ağa" mənasına gələn "Mövlana" ləqəbi isə ona qarşı duyulan böyük hörmətin əlaməti olaraq verilmişdir) İranın Xorasan vilayətinin (indiki Əfqanıstanın ) Bəlx şəhərində anadan olmuşdur. Mövlana o dövrün İslam mədəniyyəti mərkəzlərindən biri sayılan İranın Bəlx şəhərində müəllimlik edən və Sultan-ül Üləma (alimlər sultanı) ləqəbi ilə tanınan Bəhaəddin Vələdin oğlu idi.
Babası Əhməd Xətibi — nin oğlu Hüseyn Xətibidir. Anası əsil-nəcabətli bir ailəyə mənsub olan Möminə xatun, nənəsi Xarəzmşahlar xanədanının şahzadəsi Məlaikəi-Cahan Əmətullah Sultandır. Bəhaəddin Vələd 1214–1217-ci illər arasında ailəsi ilə birgə İrandan Anadoluya köçür. Mövlana bütün ömrünü o vaxt Səlcuqların paytaxtı olan Konya şəhərində keçirir, orada da dəfn edilir. Atası Bəhaəddin Vələdin ölümündən bir il sonra, 1232-ci ildə Konyaya gələn Seyyid Bürhanəddin Mövlananın tərbiyəsi ilə məşğul olmuş və Mövlana doqquz il ona xidmət etmişdir. Mövlana 38 yaşında olarkən 60 yaşlı İslam piri, dərviş Şəmsəddin (Şəms) Təbrizi ilə tanış olur. Bu tanışlıq Cəlaləddinin dünyagörüşünə dərin təsir göstərir, onun fikir dünyasını kökündən dəyişdirir. Şəmsə qeyri-adi bir məhəbbətlə bağlanmışdır. Bir gün Şəms sirli şəkildə qeyb olarkən, Cəlaləddin sarsılmış və müəlliminə olan məhəbbətini, onun itməsindən doğan kədər və həsrətini bədii əsərlərində – məsnəvilərdə, rübai və qəzəllərində ifadə etmişdir. Əslən Xorasandan olan Rumi şeirlərini ana dili olan fars dilində yazmışdır, türk dilində yalnız bir neçə şeri vardır. 2007-ci ildə Mövlananın anadan olmasının 800 illiyi YUNESKO tərəfindən Dünya Mövlana İli elan edilmişdir. Cəlaləddin Məhəmməd Bəlxi hicri 604-cü ilin rəbiül-övl ayının 6-da Bəlx və ya Vəxşdə anadan olmuşdur. Onun atası, Bahauddin Wold və Sultan əl-Ulama kimi tanınan Mövlana Məhəmməd bin Hüseyn Xətibi böyük sufilərdən biri və mistik bir insan idi və Əhməd Qəzali ilə qohum idi. O, təsəvvüf və rəftarda uzun bir tarixə malik olduğundan, mübahisə və mübahisə adamı olmadığından, şifahi və şifahi müzakirə və mübahisələrdə deyil, ezoterik davranışda həqiqi bilik və biliyi bildiyi üçün; Kəlam və Cədəlin bayraqdarları ona qarşı çıxdılar. Onların arasında Sultan Məhəmməd Xarəzmşahın müəllimi olan Fəxrəddin Razi və digərlərindən daha çox şahı ona qarşı təhrik edirdi. Sultan əl-Ullama, ehtimal ki, miladi 610-cu ildə, Çingiz xanın istilası ilə eyni vaxtda Bəlxdən köçüb və and içib ki, Məhəmməd Xarəzmşah taxta oturana qədər öz şəhərinə qayıtmayacaq. Rəvayət edilir ki, o, yolda Fəridəddin Əttar Neyşaburi ilə qarşılaşdı və Əttar Rumini tərifləyib, ona gizli kitabını hədiyyə etdi. Franklin Lewis bu hekayəni rədd edir və onu yalan hesab edir. Həcc niyyəti ilə Bağdada, oradan da Məkkəyə, həcc mərasimlərini yerinə yetirdikdən sonra Suriyaya getdi. Sonra Ələddin Kiqbad Səlcuqun dəvəti ilə Quniyəyə getdi və ömrünün sonuna qədər orada qaldı. Mövlana on doqquz yaşında Göhər xatunla evləndi. Sultan əl-Ulama təxminən 628-ci ildə vəfat etmiş və həmin Konyada dəfn edilmişdir. O zaman şagirdləri atasının yerini doldurmağı xahiş edəndə Mövlana Cəlaləddinin 24 yaşı var idi.
Əsərləri
- Divan-i Kəbir
- Fihi ma-fih
- Məcaşi-Səba
- Məktubat.
Rumi və Qərb dünyası
21-ci əsrdə Rumi Qərb dünyasında tez bir zamanda məşhurlaşdı və beləliklə onun kitabının Amerikada tərcüməsi ilin ən böyük və ən çox satılan kitabı oldu. tərcüməsi 2001-ci ildə ABŞ-də 500.000-dən çox nüsxə satıldı.
Xatirəsi
İctimai televiziyası tərəfindən Alimlərin sultanı. Mövlanə Cəlaləddin Rumi adlı qısametrajlı sənədli televiziya filmi həsr olunmuşdur.
İstinadlar
- Djalal od-Din Rumi // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
- Djalâl-od-Dîn Rûmî // Babelio (fr.). 2007.
- Schimmel A. Rumi // Encyclopædia Britannica (ing.).
- https://www.kokanshakti.com/2019/12/what-do-i-know-about-rumi.html.
- Encyclopaedia of Islam, 2nd edition. Leyden: Brill. C. 2. S. 393.
- Encyclopædia Iranica (ing.). / N. Sims-Williams, A. Ashraf, H. Borjian, M. Ashtiany USA: Columbia University, 1982. ISSN 2330-4804
- "Arxivlənmiş surət". 2016-08-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-10-29.
- "Arxivlənmiş surət". 2021-05-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-10-29.
- "Arxivlənmiş surət". 2022-02-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-10-29.
- ^ C.E. Bosworth/B.G. Fragner, "Tādjīk", in Encyclopaedia of Islam, Online Edition: "… In Islamic usage, eventually came to designate the Persians, as opposed to Turks […] the oldest citation for it which Schaeder could find was in verses of Djalāl al-Dīn Rūmī …"
- ^ Ritter, H.; Bausani, A. "ḎJ̲alāl al- Dīn Rūmī b. Bahāʾ al-Dīn Sulṭān al-ʿulamāʾ Walad b. Ḥusayn b. Aḥmad Ḵh̲aṭībī ." Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2007. Brill Online. Excerpt: "known by the sobriquet Mawlānā (Mevlânâ), Persian poet and founder of the Mawlawiyya order of dervishes
Xarici keçidlər
- Rumilik Tehlike mi?
- Rumilik Tehlike Mi ? A9 TV HD Belgeseli
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Movlana Celaleddin Belxi fars مولانا جلال الدین محمد رومی Mevlana Celal ed Din Muhammed Balkhi 30 sentyabr 1207 17 dekabr 1273 Konya Rum Selcuqlu dovleti Islam ve tesevvuf dunyasindan olan farssair movlevi yolunun onculu vehdeti vucud panteizm felsefesinin numayendesi Molavi Movlana ve Rumi kimi taninan Celaleddin Mehemmed Belxi 6 Rebiul evl 604 5 Cumadi el Sani 672 h Iran farsdilli sairdir Onun tam adi Mehemmed bin Mehemmed bin Huseyn Huseyni Xetibi Bekri Belxi dir ve sagliginda Celaleddin Xodavendger ve Movlana Xedvendger titullari ile cagirilib Sonraki esrlerde gorunur IX esrden onun ucun Mulvi Mulana Mulvi Rumi ve Mula Rumi titullarindan istifade edilmisdir Movlana Celaleddin Rumifars جلال الدین م حم د بلخی Texellusu خاموشDogum tarixi 30 sentyabr 1207 1207 09 30 Vefat tarixi 17 dekabr 1273 1273 12 17 66 yasinda Vefat yeri Konya Rum Selcuqlu dovletiDefn yeri Movlane MuzeyiYasil turbeUsagi 4 Sultan Veled daxil olmaqla Atasi Behaeddin VeledFealiyyeti sair ulema yazici edib filosof ilahiyyatciEserlerinin dili fars diliTaninmis eserleri Divan i Kebir Mektubat Movlane d Movlana Celaleddin Rumi Vikimenbede Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiEsl adi Muhammed Celaleddindir Xudavendiyar Sultanul Asiqin asiqler sultani Sultanul Muhibbin sevgililer sultani leqebleri ile de taninmisdir Movlana leqebi ise ona hele genc yaslarinda iken Konyada ders vermeye basladigi zamanlarda verilmisdir Movlana leqebini ilk defe ona Seyx Sedreddin Konyevi vermisdir Movlana Celaleddin Rumi Rumi leqebi ona Anadoluya o vaxtlar Anadolu Diyari Rum adlanirdi yerlesib orada yasadigi ucun Aga menasina gelen Movlana leqebi ise ona qarsi duyulan boyuk hormetin elameti olaraq verilmisdir Iranin Xorasan vilayetinin indiki Efqanistanin Belx seherinde anadan olmusdur Movlana o dovrun Islam medeniyyeti merkezlerinden biri sayilan Iranin Belx seherinde muellimlik eden ve Sultan ul Ulema alimler sultani leqebi ile taninan Behaeddin Veledin oglu idi Babasi Ehmed Xetibi nin oglu Huseyn Xetibidir Anasi esil necabetli bir aileye mensub olan Momine xatun nenesi Xarezmsahlar xanedaninin sahzadesi Melaikei Cahan Emetullah Sultandir Behaeddin Veled 1214 1217 ci iller arasinda ailesi ile birge Irandan Anadoluya kocur Movlana butun omrunu o vaxt Selcuqlarin paytaxti olan Konya seherinde kecirir orada da defn edilir Atasi Behaeddin Veledin olumunden bir il sonra 1232 ci ilde Konyaya gelen Seyyid Burhaneddin Movlananin terbiyesi ile mesgul olmus ve Movlana doqquz il ona xidmet etmisdir Movlana 38 yasinda olarken 60 yasli Islam piri dervis Semseddin Sems Tebrizi ile tanis olur Bu tanisliq Celaleddinin dunyagorusune derin tesir gosterir onun fikir dunyasini kokunden deyisdirir Semse qeyri adi bir mehebbetle baglanmisdir Bir gun Sems sirli sekilde qeyb olarken Celaleddin sarsilmis ve muellimine olan mehebbetini onun itmesinden dogan keder ve hesretini bedii eserlerinde mesnevilerde rubai ve qezellerinde ifade etmisdir Eslen Xorasandan olan Rumi seirlerini ana dili olan fars dilinde yazmisdir turk dilinde yalniz bir nece seri vardir 2007 ci ilde Movlananin anadan olmasinin 800 illiyi YUNESKO terefinden Dunya Movlana Ili elan edilmisdir Celaleddin Mehemmed Belxi hicri 604 cu ilin rebiul ovl ayinin 6 da Belx ve ya Vexsde anadan olmusdur Onun atasi Bahauddin Wold ve Sultan el Ulama kimi taninan Movlana Mehemmed bin Huseyn Xetibi boyuk sufilerden biri ve mistik bir insan idi ve Ehmed Qezali ile qohum idi O tesevvuf ve reftarda uzun bir tarixe malik oldugundan mubahise ve mubahise adami olmadigindan sifahi ve sifahi muzakire ve mubahiselerde deyil ezoterik davranisda heqiqi bilik ve biliyi bildiyi ucun Kelam ve Cedelin bayraqdarlari ona qarsi cixdilar Onlarin arasinda Sultan Mehemmed Xarezmsahin muellimi olan Fexreddin Razi ve digerlerinden daha cox sahi ona qarsi tehrik edirdi Sultan el Ullama ehtimal ki miladi 610 cu ilde Cingiz xanin istilasi ile eyni vaxtda Belxden kocub ve and icib ki Mehemmed Xarezmsah taxta oturana qeder oz seherine qayitmayacaq Revayet edilir ki o yolda Ferideddin Ettar Neysaburi ile qarsilasdi ve Ettar Rumini terifleyib ona gizli kitabini hediyye etdi Franklin Lewis bu hekayeni redd edir ve onu yalan hesab edir Hecc niyyeti ile Bagdada oradan da Mekkeye hecc merasimlerini yerine yetirdikden sonra Suriyaya getdi Sonra Eleddin Kiqbad Selcuqun deveti ile Quniyeye getdi ve omrunun sonuna qeder orada qaldi Movlana on doqquz yasinda Goher xatunla evlendi Sultan el Ulama texminen 628 ci ilde vefat etmis ve hemin Konyada defn edilmisdir O zaman sagirdleri atasinin yerini doldurmagi xahis edende Movlana Celaleddinin 24 yasi var idi EserleriDivan i Kebir Fihi ma fih Mecasi Seba Mektubat Rumi ve Qerb dunyasi21 ci esrde Rumi Qerb dunyasinda tez bir zamanda meshurlasdi ve belelikle onun kitabinin Amerikada tercumesi ilin en boyuk ve en cox satilan kitabi oldu tercumesi 2001 ci ilde ABS de 500 000 den cox nusxe satildi XatiresiIctimai televiziyasi terefinden Alimlerin sultani Movlane Celaleddin Rumi adli qisametrajli senedli televiziya filmi hesr olunmusdur IstinadlarDjalal od Din Rumi Brockhauz Ensiklopediyasi alm Djalal od Din Rumi Babelio fr 2007 Schimmel A Rumi Encyclopaedia Britannica ing https www kokanshakti com 2019 12 what do i know about rumi html Encyclopaedia of Islam 2nd edition Leyden Brill C 2 S 393 Encyclopaedia Iranica ing N Sims Williams A Ashraf H Borjian M Ashtiany USA Columbia University 1982 ISSN 2330 4804 Arxivlenmis suret 2016 08 07 tarixinde Istifade tarixi 2009 10 29 Arxivlenmis suret 2021 05 05 tarixinde Istifade tarixi 2009 10 29 Arxivlenmis suret 2022 02 11 tarixinde Istifade tarixi 2009 10 29 C E Bosworth B G Fragner Tadjik in Encyclopaedia of Islam Online Edition In Islamic usage eventually came to designate the Persians as opposed to Turks the oldest citation for it which Schaeder could find was in verses of Djalal al Din Rumi Ritter H Bausani A ḎJ alal al Din Rumi b Bahaʾ al Din Sulṭan al ʿulamaʾ Walad b Ḥusayn b Aḥmad Ḵh aṭibi Encyclopaedia of Islam Edited by P Bearman Th Bianquis C E Bosworth E van Donzel and W P Heinrichs Brill 2007 Brill Online Excerpt known by the sobriquet Mawlana Mevlana Persian poet and founder of the Mawlawiyya order of dervishesXarici kecidlerRumilik Tehlike mi Rumilik Tehlike Mi A9 TV HD BelgeseliVikianbarda Movlana Celaleddin Rumi ile elaqeli mediafayllar var