"Leyli və Məcnun" — Əbdürrəhman Caminin "Həft övrəng" toplusuna daxil olan üçüncü əsəridir.
Leyli və Məcnun | |
---|---|
Müəllif | Əbdürrəhman Cami |
Janr | məsnəvi |
Orijinalın dili | fars dili |
Orijinalın nəşr ili | 1484 |
Əvvəlki | Yusif və Züleyxa |
Sonrakı | Səxavətliyə bəxşiş |
Məzmunu
Qeys doğulub böyüdükdən sonra bir şair kimi tanınır, dəvə ilə seyrə çıxarkən Leyli ilə qarşılaşır. O, hər gün Leylinin qəbiləsinə gəlir, Leyli onu imtahan edir, sədaqətinə inandıqdan sonra əhd-peyman edib and içirlər. Leyli deyir:
And olsun pak yaradan zatinə ki, O fələklərin çərxləri gərdişindən Bu uca tağıayın şəmi və Ulduzların çırağı ilə işıqlandırır... And olsun sirrlər aləminə işıq salan, Aydın gözlərə... And olsun bilgi ilə dövlətlənmiş, Bilicilərin sinəsinə... And olsun öz yarından ayrı düşmüş Qərib və məhcurlara. And olsun ağılların yaxşı dediyindən də Yaxşı olana and olsun. Nə qədər ki, məcalım var, Sənin məhəbbətindən ayrılmaq mənə mümkün olmaz Əgər fələyin dövrü mənə aman versə, Sənin xatirən mənim can yoldaşım olar. Bəxt işimə etibar etsə, Hamının içində səni seçərəm. |
Amirilər Qeysin əhvalının dəyişdiyini görüb, onun Leyliyə vurulduğunu başa düşürlər. Atası bundan xəbərdar olub oğluna nəsihət verir. Leylinin nəsəbcə aşağı olduğunu söyləyib onu bu eşqdən əl çəkməyə çağırır:
Bu məcazi xəttin ölkəsində Eşqbazlıq yaxşı hünərdir, Ancaq hamı buna layiq deyil, Hər yaxşı mənzərə ürək açan olmaz. Məşuq yaxşı nəsldən olar, Bu iş pis əslidən baş verməz. Leyli ki, sənin gözündə əzizdir, Sənə görə alçaq kənizdir. Əql məzhəbində yoxdur ki, Hər kənizdən məşuq olar. Allah üçün ondan əl çək Onunla birləşmək ümidini kəs. |
Qəbilə böyükləri qəbilə qızlarından bir gözəli onunla evləndirməyi məsləhət görürlər. Atası isə əmisi qızını seçir. Qeys buna etiraz edir. Bu söhbəti Leyliyə xəbər aparırlar, o, Qeysi müzəmmət edir. Qeys sevgilisini inandırmağa çalışır.
Bir gün yenə Leyli qəbiləsinə gedəndə bir qarğa ilə qarşılaşır, qarğa oxuyur. Ərəb etiqadına görə bu xoş xəbərdir. O, piyada Həccə getməyə əhd edir. Sevgilisini gördükdən, onunla barışdıqdan sonra Həccə gedir.
Leylinin qəbiləsi məsələdən xəbərdar olub onların görüşməsinə mane olur. Leyliyə nəsihət edirlər, yenə görüşdüklərini bilincə Leylinin atası qızını döyür. Artıq Qeys Leylinin evinə gələ bilmir, qonşularında olan bir dul qadının evinə gedib ondan xəbər tutur. Leylinin atası buna da mane olur. O, xəlifəyə şikayət edir.
Məcnunun atası əlacsız qalıb elçiliyə gedir. Leylinin atası rədd cavabı verir. Məcnun çöllərə düşür, Nofələ rast gəlir. Nofəl qızı müharibə ilə almaq istədikdə qəbilə qızı ölürməyi qərara alır və o, bu işdən çəkinir. Məcnun ahuları buraxdırır. O, Leylinin çobanı vasitəsiylə Leyli qəbiləsinə gedib onunla görüşür. Xəlifə məclisində Kəsir Məcnunun halını danışır. Xəlifə onu çağırtdırır. Lakin, Qeys, heç kəsə boyun əyməyən, vara, dövlətə bağlanmayan, qanun əsarətindən azad bir adamdır buna görə də o, xəlifənin göndərdiyi adamın gəlmək təklifini rədd edir. Onu zorla zəncirə vurub aparırlar. Lakin, Məcnun xəlifə məclisində dinmir. Onu hiylə ilə dilləndirirlər. Birisi Leyli haqqında şer söyləyir, bu zaman vəcdə gələn Məcnun ürək yandıran bir qəsidə oxuyur. Xəlifə ona hədiyyələr verir və yanında yaşamağı təklif edir. O isə, yenə çöllərə dönür. Yolda o, Leylinin qəbiləsi ilə rastlaşır. Onların Həccə getdiyini öyrənir və onlara qoşulur. Kəbədə ziyarət zamanı Leyli və Məcnun görüşürlər. Yolda Şəqif qəbiləsindən bir cavan Leylini sevir, onunla evlənir. Bu nikah Məcnuna pis təsir edir.
Leyli məktub yazaraq ərə getdiyinə görə üzr istəyir, onun xəyalı ilə yaşadığını və ona sadiq olduğunu deyir. Bir müddət sonra Leylinin əri ölür. Məcnun Leyli diyarına gedib orda it ilə söhbət edir. Qoyun dərisinə girib sürü içində Leylinin görüşünə gedir. Leylinin verdiyi ehsanda iştirak edir. Leyli onun kasasını sındırır. O, artıq müqəddəsləşir. Onun eşqi məcazi eşqdən həqiqi eşqə çevrilir. Məcnun ölür, onun ölümündən kədərlənən Leyli xəstələnir və Məcnunun ayağı altında basdırılmağı vəsiyyət edib ölür.
Tədqiqi
Cami “Leyli və Məcnun” mövzusunda poema yaradarkən, Nizamidən bacarıqla istifadə etdiyi kimi, ərəb rəvayətlərindən də istifadə etmiş və əsərinin məzmunu Nizami və Dəhləvidən fərqli qurmağa çalışmışdır. Süjetin orijinal inkişafı Cami “Leyli və Məcnun”unu bu mövzuda yazılmış digər əsərlərdən fərqləndirən əsas xüsusiyyətdir. H. Araslının fikrincə, “Burda hadisələr çox təbii inkişaf edir. Leyli ilə Məcnunu ayıran ictimai səbəblərəsl-nəsəb və qəbilələr arasında olan düşmənilik məsələsi şairin mövzunu dövrü ilə əlaqələndirməsindən irəli gəlir.”
İstinadlar
- Araslı, 1962. səh. 227
- Araslı, 1962. səh. 226
- Araslı, 1962. səh. 230
Ədəbiyyat
Araslı, Həmid. Şərqdə Leyli və Məcnun əsərləri (“Nizami” (I kitab)). Bakı: Azərnəşr. 1940. 222.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Leyli ve Mecnun deqiqlesdirme Leyli ve Mecnun Ebdurrehman Caminin Heft ovreng toplusuna daxil olan ucuncu eseridir Leyli ve MecnunMuellif Ebdurrehman CamiJanr mesneviOrijinalin dili fars diliOrijinalin nesr ili 1484Evvelki Yusif ve ZuleyxaSonraki Sexavetliye bexsisMezmunuXeberdarliq Yazinin davami eserin mezmunu haqqinda melumat ehtiva edir Qeys dogulub boyudukden sonra bir sair kimi taninir deve ile seyre cixarken Leyli ile qarsilasir O her gun Leylinin qebilesine gelir Leyli onu imtahan edir sedaqetine inandiqdan sonra ehd peyman edib and icirler Leyli deyir And olsun pak yaradan zatine ki O feleklerin cerxleri gerdisinden Bu uca tagiayin semi ve Ulduzlarin ciragi ile isiqlandirir And olsun sirrler alemine isiq salan Aydin gozlere And olsun bilgi ile dovletlenmis Bilicilerin sinesine And olsun oz yarindan ayri dusmus Qerib ve mehcurlara And olsun agillarin yaxsi dediyinden de Yaxsi olana and olsun Ne qeder ki mecalim var Senin mehebbetinden ayrilmaq mene mumkun olmaz Eger feleyin dovru mene aman verse Senin xatiren menim can yoldasim olar Bext isime etibar etse Haminin icinde seni secerem Amiriler Qeysin ehvalinin deyisdiyini gorub onun Leyliye vuruldugunu basa dusurler Atasi bundan xeberdar olub ogluna nesihet verir Leylinin nesebce asagi oldugunu soyleyib onu bu esqden el cekmeye cagirir Bu mecazi xettin olkesinde Esqbazliq yaxsi hunerdir Ancaq hami buna layiq deyil Her yaxsi menzere urek acan olmaz Mesuq yaxsi neslden olar Bu is pis esliden bas vermez Leyli ki senin gozunde ezizdir Sene gore alcaq kenizdir Eql mezhebinde yoxdur ki Her kenizden mesuq olar Allah ucun ondan el cek Onunla birlesmek umidini kes Qebile boyukleri qebile qizlarindan bir gozeli onunla evlendirmeyi meslehet gorurler Atasi ise emisi qizini secir Qeys buna etiraz edir Bu sohbeti Leyliye xeber aparirlar o Qeysi muzemmet edir Qeys sevgilisini inandirmaga calisir Bir gun yene Leyli qebilesine gedende bir qarga ile qarsilasir qarga oxuyur Ereb etiqadina gore bu xos xeberdir O piyada Hecce getmeye ehd edir Sevgilisini gordukden onunla barisdiqdan sonra Hecce gedir Leylinin qebilesi meseleden xeberdar olub onlarin gorusmesine mane olur Leyliye nesihet edirler yene gorusduklerini bilince Leylinin atasi qizini doyur Artiq Qeys Leylinin evine gele bilmir qonsularinda olan bir dul qadinin evine gedib ondan xeber tutur Leylinin atasi buna da mane olur O xelifeye sikayet edir Mecnunun atasi elacsiz qalib elciliye gedir Leylinin atasi redd cavabi verir Mecnun collere dusur Nofele rast gelir Nofel qizi muharibe ile almaq istedikde qebile qizi olurmeyi qerara alir ve o bu isden cekinir Mecnun ahulari buraxdirir O Leylinin cobani vasitesiyle Leyli qebilesine gedib onunla gorusur Xelife meclisinde Kesir Mecnunun halini danisir Xelife onu cagirtdirir Lakin Qeys hec kese boyun eymeyen vara dovlete baglanmayan qanun esaretinden azad bir adamdir buna gore de o xelifenin gonderdiyi adamin gelmek teklifini redd edir Onu zorla zencire vurub aparirlar Lakin Mecnun xelife meclisinde dinmir Onu hiyle ile dillendirirler Birisi Leyli haqqinda ser soyleyir bu zaman vecde gelen Mecnun urek yandiran bir qeside oxuyur Xelife ona hediyyeler verir ve yaninda yasamagi teklif edir O ise yene collere donur Yolda o Leylinin qebilesi ile rastlasir Onlarin Hecce getdiyini oyrenir ve onlara qosulur Kebede ziyaret zamani Leyli ve Mecnun gorusurler Yolda Seqif qebilesinden bir cavan Leylini sevir onunla evlenir Bu nikah Mecnuna pis tesir edir Leyli mektub yazaraq ere getdiyine gore uzr isteyir onun xeyali ile yasadigini ve ona sadiq oldugunu deyir Bir muddet sonra Leylinin eri olur Mecnun Leyli diyarina gedib orda it ile sohbet edir Qoyun derisine girib suru icinde Leylinin gorusune gedir Leylinin verdiyi ehsanda istirak edir Leyli onun kasasini sindirir O artiq muqeddeslesir Onun esqi mecazi esqden heqiqi esqe cevrilir Mecnun olur onun olumunden kederlenen Leyli xestelenir ve Mecnunun ayagi altinda basdirilmagi vesiyyet edib olur Xeberdarligin sonu TedqiqiCami Leyli ve Mecnun movzusunda poema yaradarken Nizamiden bacariqla istifade etdiyi kimi ereb revayetlerinden de istifade etmis ve eserinin mezmunu Nizami ve Dehleviden ferqli qurmaga calismisdir Sujetin orijinal inkisafi Cami Leyli ve Mecnun unu bu movzuda yazilmis diger eserlerden ferqlendiren esas xususiyyetdir H Araslinin fikrince Burda hadiseler cox tebii inkisaf edir Leyli ile Mecnunu ayiran ictimai sebebleresl neseb ve qebileler arasinda olan dusmenilik meselesi sairin movzunu dovru ile elaqelendirmesinden ireli gelir IstinadlarArasli 1962 seh 227 Arasli 1962 seh 226 Arasli 1962 seh 230EdebiyyatArasli Hemid Serqde Leyli ve Mecnun eserleri Nizami I kitab Baki Azernesr 1940 222 Hemcinin baxLeyli ve Mecnun Iran edebiyyati