Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
"Yusif və Züleyxa" — Əbdürrəhman Caminin "Həft övrəng" toplusuna daxil olan ikinci əsəridir.
| Yusif və Züleyxa | |
|---|---|
| Müəllif | Əbdürrəhman Cami |
| Janr | məsnəvi |
| Orijinalın dili | fars dili |
| Tərcüməçi | M.Mübariz Əlizadə |
Məzmunu
Əsər Bibliya və Quran mövzularından olan "Yusif və Züleyxa" hekayəsi əsasında yazılmışdır. . Onlar bir-birlərini sevirlər. Çoxlu macəralardan sonra nəhayət, bir-birinin vüsalına yetişir, həyat qurur, ər-arvad kimi yaşayırlar. Caminin əsərində bir sıra əfsanəvi hadisələrə də rast gəlinir. Beqdelinin fikrincə, Caminin “Yusif və Züleyxa”sı, Nizaminin “Xosrov və Şirin”i səviyyəsinə qalxma bilməyib.
Züleyxanın hələ uşaq olarkən, Yusifi Misir əzizi kimi yuxusunda görməsi, yuxuların Yusif tərəfindən yozulması, qıfıllı qapıların Yusif qarşısında öz-özünə açılması, Yaqubun kor gözlərinin möcüzəvi şəkildə şəfa tapması, qarıyıb kor olmuş Züleyxanın sonradan cavanlaşıb gözəl qıza çevrilməsi və sair bu kimi hadisələr, əsəri orta əsrlərin sxolastik dini ehkamlarından ilham almış bir əfsanəyə oxşatmışdır.
Əsərdə Yusifi Misirin əzizi olduqdan sonra, təntənəli surətdə şəhərin kənarından keçərkən, qarımış, hər iki gözdən kor olmuş Züleyxa ilə rastlaşır və onlar görüşürlər. Züleyxa yalvarır və keçmiş günləri üçün üzr istəyir. Yusif onu bağışlayır. Mərhəmətli Allah Züleyxanın hər iki gözünə şəfa verir, yenidən gəncliyini qaytarır, əvvəlkindən də gözəl edir. Onlar evlənib, xoşbəxt həyat sürməyə başlayırlar.
Tarixi
Əbdürrəhman Cami Nizami Gəncəvi ənənələrini davam etdirən ən görkəmli şairlərdən biridir. Cami yeddi poemadan ibarət “Həft övrəng” adlı külliyatın müəllifidir. Lakin müəllif əvvəlcədən yeddi poema yazmağı nəzərdə tutmamışdı. Cami özü “Xirədnaməyi-İskəndəri” poemasının əvvəlində qeyd edir ki, o da Nizami və Dehləvi kimi “Xəmsə” yaratmaq fikrində olmuşdur. Lakin sonradan, qabaqcadan yazdığı iki poemanı da oraya artırıb, adını “Həft övrəng” qoymuşdur.
Külliyata daxil olan “Yusif və Züleyxa” poeması 888 (1483) – ci ildə Sultan Hüseyn Bayqara zamanında nəzmə çəkilmişdir. Əsər, bəhrində Nizaminin “Xosrov və Şirin” poemasına cavab olaraq yazılmışdır.
Yazılma səbəbi
Cami əsəri yazarkən qarşısına iki məqsəd qoymuşdur: birincisi, Nizami və digər sələflərinin nəzmə çəkdikləri “Xosrov və Şirin” dastanlarının köhnəldiyini düşünmüşdür. Buna görə də, yeni və orijinal bir əsər yaratmağı düşünmüşdür. Şair bu məsələyə belə işarə edir:
 | Məhəbbət haqqında elə bir əsər yarat ki, Səndən aləmə bir nişanə qalsın... |  |
Caminin əsəri nəzmə çəkməkdə ikinci məqsədi dünyəvi eşqdən yox, ilahi məhəbbətdən yazmaq, “Quran”a istinad etməkdən ibarət idi. Lakin Cami ilahi məhəbbət motivi ilə başladığı poemanı dünyəvi eşqə gətirib çıxarır. Əsərdə elə səhnələrə rast gəlinir ki, şairin təsəvvür etdiyi kədərli dünyadan fərqlidir, çünki bu səhnələrdə səadət də var, fərəh də. Digər məsnəvilərdə olduğu kimi, Caminin qəhrəmanları Yusif və Züleyxa da canlı insandırlar, düşünən, hiss edən, duyan bəşər övladıdırlar.
Nizaminin "Xosrov və Şirin"inin təsiri
“Yusif və Züleyxa” dastanı “Xosrov və Şirin” dastanından çox qabaq yaranmışdır və onun daha qədim kökləri vardır. Buna görə də, hər nə qədər Cami Nizaminin təsiri ilə yazsa da, onun məsnəvisi “Xosrov və Şirin” poemasından tamamilə fərqlidir. Lakin mövzuların mənşə və mahiyyət etibarilə başqa-başqa olmasına baxmayaraq, Nizaminin “Xosrov və Şirin”i “Yusif və Züleyxa”nı yaratmaqda Camiyə çox dərin təsir göstərmişdir.
“Xosrov və Şirin” poemasında Xosrov didərgin olur. O, atasından qorxub Azərbaycana, ordan da Ərmənzəminə qaçır. Yusifi isə atasından qaçırırlar. Nizami Xosrovu bir şahzadə kimi Azərbaycana çatdırır, Cami isə Yusifi bir kölə kimi Misirə çatdırır. Nizami Şirini birinci dəfə Mədainə getdikdə yolda çeşmədə çimdiyi, Xosrovla orda rastlaşdığı halda, Caminin Yusifi Nil çayında çimib, sonra Züleyxa ilə görüşür.
“Yusif və Züleyxa” əsərində Züleyxanın xarakteri Şirinin əksinə olduğu kimi, Yusifin də xarakteri tamamilə Xosrovun əksinədir. Xosrov zövqü-səfa düşkünüdür. Yusif isə ondan qat-qat nəcib və təmizdir. Xosrovun yaramaz tələbləri qarşısında ağıllı Şirin təslim olmur. Lakin, Züleyxanın Yusifi kam almağa məcbur etməsi, Yusif buna razı olmayıb uzaqlaşmaq istədikdə arxadan onun köynəyini yırtması Züleyxanın iradəsinin zəif olduğunu göstərir. “Xosrov və Şirin”də Şirin sənətkarları toplayıb öz zövqünə uyğun bir qəsr tikdirir. Cami əsərində də həmin iş Züleyxa tərəfindən təkrar olunur.
Nizami Şirini ilə Caminin Züleyxasının digər fərqi bir də burasındadır ki, Nizami Şirin obrazında qadını yüksəldir, ona ehtiramla baxır, şəxsiyyət və mənliyini layiqincə təsvir edir. Cami isə bəzən qadını kişidən alçaq saymış, “kişi də qadının sözünə inanar?” demişdir.
İstinadlar
- Beqdeli, səh. 170
- Əziz – Qədim Misirdə baş nazir vəzifəsinə uyğun vəzifə
- Q. Beqdeli – Şərq ədəbiyyatında Xosrov və Şirin mğvzusu, Bakı, Elm, 1970, səh. 163
- Cami - Yusif və Züleyxa, Bakı, 2004, səh.18
- Beqdeli, səh. 168
- Beqdeli, səh. 176
- Cami - Yusif və Züleyxa, Bakı, 2004, səh. 257
Ədəbiyyat
- Q. Beqdeli – Şərq ədəbiyyatında Xosrov və Şirin mövzusu, Bakı, Elm, 1970
Xarici keçidlər
- Əbdürrəhman Cami - Yusif və Züleyxa Mətn 2017-05-17 at the Wayback Machine, Azərbaycan dilinə tərcümə edən: M. Mübariz Əlizadə, Bakı, 2004
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Yusif ve Zuleyxa deqiqlesdirme Yusif ve Zuleyxa Ebdurrehman Caminin Heft ovreng toplusuna daxil olan ikinci eseridir Yusif ve ZuleyxaMuellif Ebdurrehman CamiJanr mesneviOrijinalin dili fars diliTercumeci M Mubariz ElizadeMezmunu Yusifi teslim etmeye calisan Zuleyxa miniatur ressam Behzad Herat miniatur mektebi 1488 ci il Misir Milli Kitabxanasi Qahire Eser Bibliya ve Quran movzularindan olan Yusif ve Zuleyxa hekayesi esasinda yazilmisdir Onlar bir birlerini sevirler Coxlu maceralardan sonra nehayet bir birinin vusalina yetisir heyat qurur er arvad kimi yasayirlar Caminin eserinde bir sira efsanevi hadiselere de rast gelinir Beqdelinin fikrince Caminin Yusif ve Zuleyxa si Nizaminin Xosrov ve Sirin i seviyyesine qalxma bilmeyib Zuleyxanin hele usaq olarken Yusifi Misir ezizi kimi yuxusunda gormesi yuxularin Yusif terefinden yozulmasi qifilli qapilarin Yusif qarsisinda oz ozune acilmasi Yaqubun kor gozlerinin mocuzevi sekilde sefa tapmasi qariyib kor olmus Zuleyxanin sonradan cavanlasib gozel qiza cevrilmesi ve sair bu kimi hadiseler eseri orta esrlerin sxolastik dini ehkamlarindan ilham almis bir efsaneye oxsatmisdir Eserde Yusifi Misirin ezizi olduqdan sonra tenteneli suretde seherin kenarindan kecerken qarimis her iki gozden kor olmus Zuleyxa ile rastlasir ve onlar gorusurler Zuleyxa yalvarir ve kecmis gunleri ucun uzr isteyir Yusif onu bagislayir Merhemetli Allah Zuleyxanin her iki gozune sefa verir yeniden gencliyini qaytarir evvelkinden de gozel edir Onlar evlenib xosbext heyat surmeye baslayirlar TarixiEbdurrehman Cami Nizami Gencevi enenelerini davam etdiren en gorkemli sairlerden biridir Cami yeddi poemadan ibaret Heft ovreng adli kulliyatin muellifidir Lakin muellif evvelceden yeddi poema yazmagi nezerde tutmamisdi Cami ozu Xirednameyi Iskenderi poemasinin evvelinde qeyd edir ki o da Nizami ve Dehlevi kimi Xemse yaratmaq fikrinde olmusdur Lakin sonradan qabaqcadan yazdigi iki poemani da oraya artirib adini Heft ovreng qoymusdur Kulliyata daxil olan Yusif ve Zuleyxa poemasi 888 1483 ci ilde Sultan Huseyn Bayqara zamaninda nezme cekilmisdir Eser behrinde Nizaminin Xosrov ve Sirin poemasina cavab olaraq yazilmisdir Yazilma sebebi Cami eseri yazarken qarsisina iki meqsed qoymusdur birincisi Nizami ve diger seleflerinin nezme cekdikleri Xosrov ve Sirin dastanlarinin kohneldiyini dusunmusdur Buna gore de yeni ve orijinal bir eser yaratmagi dusunmusdur Sair bu meseleye bele isare edir Mehebbet haqqinda ele bir eser yarat ki Senden aleme bir nisane qalsin Sirin ve Xosrov dovrani artiq kohneldi Sirinlikle yeni bir Xosrov meydana cixarim Asiqlerden Yusif kimisi olmamisdir Camali butun gozellerden ustun olmusdur Mesuqelerden de Zuleyxa kimisi olmamisdir Zuleyxa esqde hamidan ustun olmusdur O vefa ve esqden basqa bir sey bilmedi Onunla doguldu onunla yasadi onunla oldu Bu eserde onlarin her birinden soz acim Her biri haqqinda qelemimden govher sacim Caminin eseri nezme cekmekde ikinci meqsedi dunyevi esqden yox ilahi mehebbetden yazmaq Quran a istinad etmekden ibaret idi Lakin Cami ilahi mehebbet motivi ile basladigi poemani dunyevi esqe getirib cixarir Eserde ele sehnelere rast gelinir ki sairin tesevvur etdiyi kederli dunyadan ferqlidir cunki bu sehnelerde seadet de var fereh de Diger mesnevilerde oldugu kimi Caminin qehremanlari Yusif ve Zuleyxa da canli insandirlar dusunen hiss eden duyan beser ovladidirlar Nizaminin Xosrov ve Sirin inin tesiri Yusif ve Zuleyxa dastani Xosrov ve Sirin dastanindan cox qabaq yaranmisdir ve onun daha qedim kokleri vardir Buna gore de her ne qeder Cami Nizaminin tesiri ile yazsa da onun mesnevisi Xosrov ve Sirin poemasindan tamamile ferqlidir Lakin movzularin mense ve mahiyyet etibarile basqa basqa olmasina baxmayaraq Nizaminin Xosrov ve Sirin i Yusif ve Zuleyxa ni yaratmaqda Camiye cox derin tesir gostermisdir Xosrov ve Sirin poemasinda Xosrov didergin olur O atasindan qorxub Azerbaycana ordan da Ermenzemine qacir Yusifi ise atasindan qacirirlar Nizami Xosrovu bir sahzade kimi Azerbaycana catdirir Cami ise Yusifi bir kole kimi Misire catdirir Nizami Sirini birinci defe Medaine getdikde yolda cesmede cimdiyi Xosrovla orda rastlasdigi halda Caminin Yusifi Nil cayinda cimib sonra Zuleyxa ile gorusur Yusif ve Zuleyxa eserinde Zuleyxanin xarakteri Sirinin eksine oldugu kimi Yusifin de xarakteri tamamile Xosrovun eksinedir Xosrov zovqu sefa duskunudur Yusif ise ondan qat qat necib ve temizdir Xosrovun yaramaz telebleri qarsisinda agilli Sirin teslim olmur Lakin Zuleyxanin Yusifi kam almaga mecbur etmesi Yusif buna razi olmayib uzaqlasmaq istedikde arxadan onun koyneyini yirtmasi Zuleyxanin iradesinin zeif oldugunu gosterir Xosrov ve Sirin de Sirin senetkarlari toplayib oz zovqune uygun bir qesr tikdirir Cami eserinde de hemin is Zuleyxa terefinden tekrar olunur Nizami Sirini ile Caminin Zuleyxasinin diger ferqi bir de burasindadir ki Nizami Sirin obrazinda qadini yukseldir ona ehtiramla baxir sexsiyyet ve menliyini layiqince tesvir edir Cami ise bezen qadini kisiden alcaq saymis kisi de qadinin sozune inanar demisdir IstinadlarBeqdeli seh 170 Eziz Qedim Misirde bas nazir vezifesine uygun vezife Q Beqdeli Serq edebiyyatinda Xosrov ve Sirin mgvzusu Baki Elm 1970 seh 163 Cami Yusif ve Zuleyxa Baki 2004 seh 18 Beqdeli seh 168 Beqdeli seh 176 Cami Yusif ve Zuleyxa Baki 2004 seh 257EdebiyyatQ Beqdeli Serq edebiyyatinda Xosrov ve Sirin movzusu Baki Elm 1970Xarici kecidlerEbdurrehman Cami Yusif ve Zuleyxa Metn 2017 05 17 at the Wayback Machine Azerbaycan diline tercume eden M Mubariz Elizade Baki 2004