Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kriogen (yun. κρύος (krýos)- soyuq və γένεσις (génesis) - doğum) və ya Kriogen dövrü — 720-635 milyon il əvvəlləri əhatə edən geoloji dövr.Neoproterozoy erasının ikinci dövrüdür.
Kriogen dövrü 1990-cı ildə Beynəlxalq Stratiqrafiya Komissiyası tərəfindən təsdiq edilmişdir. Əksər dövrlərdən fərqli olaraq Kriogenin başlanğıcı qlobal miqyasda müşahidə olunan və sənədləşdirilmiş bir hadisə ilə əlaqələndirilmir.
İqlim
Geoloji dövrün adı Kriogenin çox soyuq qlobal iqlimə malik olması ilə bağlıdır.
Geoloji dəlillər Yerin bu dövrdə tarixin ən ağır buz dövrlərini yaşadığını göstərir.
Kriogen dövründə ümumiyyətlə iki böyük buz dövrünün: 720-660 milyon il əvvəlləri əhətə edən Sturt buz dövrü və təxminən 635 milyon il əvvəl Kriogen dövrü ilə başa çatmış Marino buz dövrü; olduğu təxmin edilir. Bu dövrdə buz aşağı enliklərə qədər bütün dünyanı əhatə etdiyi üçün bu model "qartopu dünya" adlanır.
Coğrafiya
Kriogen dövrü başlamazdan əvvəl, təxminən 750 milyon il əvvəl, Rodiniyanı parçalanmağa başladı. Və Mirovia okeanı Pantalası yaratdı. Daha sonra parçalanmış qitələr Ediakar dövründə yenidən birləşərək Pannotiya adlı superqitəni yaratdılar.
Təbiət və fosillər
Testate amoeba (və ya Arsellinid) fosilləri ilk dəfə Kriogen dövründə ortaya çıxmışdır.Süngərlərin (və buna görə də heyvanların) ən qədim məlum olan fosilləri bu dövrə aidddir. Biologiyanın dövrün iqlimindən təsirlənib təsirlənməməsi məsələsi həll edilməmişdir, məsələn, Porter (2000) bu dövrdə yeni həyat qruplarının, o cümlədən qırmızı yosunlar və yaşıl yosunlar, stramenopillər, infuzorlar, dinofitlər və arsellinidlərin inkişaf etdiyini göstərir. Dövrün sonunda eyni zamanda, okeanların bakterial dominantlığına son qoyan, bir hüceyrəli yosun və prokariotlarla qidalanacaq heterotrof planktonlar da təzahür etdi.
İstinadlar
- . International Commission on Stratigraphy. 13 yanvar 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 fevral 2017.
- Plumb, Kenneth A. "New Precambrian time scale" (PDF). Episode. 2. 14. 1991: 134–140. 24 September 2015 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 7 September 2013.
- Shields, G. A. "Palaeoclimate: Marinoan meltdown". Nature Geoscience. 1 (6). 2008: 351–353. Bibcode:2008NatGe...1..351S. doi:10.1038/ngeo214.
- Hoffman, P.F. 2001. Snowball Earth theory 2006-02-28 at the Wayback Machine
- Porter, S.A., Knoll, A.H. "Testate amoeba in the Neoproterozoic Era: evidence from vase-shaped microfossils in the Chuar Group, Grand Canyon". Paleobiology. 26 (3). 2000: 360–385. doi:10.1666/0094-8373(2000)026<0360:TAITNE>2.0.CO;2. ISSN 0094-8373.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Geoxronoloji skala milyon il evvelEon Era Dovr 0F a n e r o z o y Kaynozoy Dorduncu dovr 2 58Neogen 23Paleogen 66Mezozoy Tebasir 145Yura 201Trias 252Paleozoy Perm 299Karbon 359Devon 419Silur 444Ordovik 485Kembri 541K e m r i d e n e v v e l Proterozoy Neoproterozoy Ediakar 635Kriogen 720Toni 1000Mezoproterozoy Steni 1200Ektaz 1400Kalim 1600Paleoproterozoy Stater 1800Orozir 2050Rias 2300Sider 2500Arxey Neoarxey 2800Mezoarxey 3200Paleoarxey 3600Eoarxey 4000Katarxey 4600Menbe Kriogen yun kryos kryos soyuq ve genesis genesis dogum ve ya Kriogen dovru 720 635 milyon il evvelleri ehate eden geoloji dovr Neoproterozoy erasinin ikinci dovrudur Kriogen dovru 1990 ci ilde Beynelxalq Stratiqrafiya Komissiyasi terefinden tesdiq edilmisdir Ekser dovrlerden ferqli olaraq Kriogenin baslangici qlobal miqyasda musahide olunan ve senedlesdirilmis bir hadise ile elaqelendirilmir IqlimGeoloji dovrun adi Kriogenin cox soyuq qlobal iqlime malik olmasi ile baglidir Geoloji deliller Yerin bu dovrde tarixin en agir buz dovrlerini yasadigini gosterir Kriogen dovrunde umumiyyetle iki boyuk buz dovrunun 720 660 milyon il evvelleri ehete eden Sturt buz dovru ve texminen 635 milyon il evvel Kriogen dovru ile basa catmis Marino buz dovru oldugu texmin edilir Bu dovrde buz asagi enliklere qeder butun dunyani ehate etdiyi ucun bu model qartopu dunya adlanir CografiyaKriogen dovru baslamazdan evvel texminen 750 milyon il evvel Rodiniyani parcalanmaga basladi Ve Mirovia okeani Pantalasi yaratdi Daha sonra parcalanmis qiteler Ediakar dovrunde yeniden birleserek Pannotiya adli superqiteni yaratdilar Tebiet ve fosillerTestate amoeba ve ya Arsellinid fosilleri ilk defe Kriogen dovrunde ortaya cixmisdir Sungerlerin ve buna gore de heyvanlarin en qedim melum olan fosilleri bu dovre aidddir Biologiyanin dovrun iqliminden tesirlenib tesirlenmemesi meselesi hell edilmemisdir meselen Porter 2000 bu dovrde yeni heyat qruplarinin o cumleden qirmizi yosunlar ve yasil yosunlar stramenopiller infuzorlar dinofitler ve arsellinidlerin inkisaf etdiyini gosterir Dovrun sonunda eyni zamanda okeanlarin bakterial dominantligina son qoyan bir huceyreli yosun ve prokariotlarla qidalanacaq heterotrof planktonlar da tezahur etdi Istinadlar International Commission on Stratigraphy 13 yanvar 2017 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 fevral 2017 Plumb Kenneth A New Precambrian time scale PDF Episode 2 14 1991 134 140 24 September 2015 tarixinde PDF Istifade tarixi 7 September 2013 Shields G A Palaeoclimate Marinoan meltdown Nature Geoscience 1 6 2008 351 353 Bibcode 2008NatGe 1 351S doi 10 1038 ngeo214 Hoffman P F 2001 Snowball Earth theory 2006 02 28 at the Wayback Machine Porter S A Knoll A H Testate amoeba in the Neoproterozoic Era evidence from vase shaped microfossils in the Chuar Group Grand Canyon Paleobiology 26 3 2000 360 385 doi 10 1666 0094 8373 2000 026 lt 0360 TAITNE gt 2 0 CO 2 ISSN 0094 8373