Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
III Fəribürz (1225, Şamaxı – 1243, Şamaxı) — Şirvanşahlar dövlətinin iyirmi altıncı hökmdarı, Şirvanşah I Güştaspın oğlu.
| III Fəribürz ibn I Güştasp | |
|---|---|
 Bayıl daşlarında Şirvanşah III Fəribürzün təsviri. Azərbaycan Tarix Muzeyi | |
Şirvanşahlar Dövlətinin XXVI hökmdarı | |
| 1225 – 1243 | |
| Əvvəlki | I Güştasp |
| Sonrakı | II Axsitan |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1225 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Şamaxı |
| Atası | I Güştasp |
| Uşağı | |
| Dini | Sünni İslam |
Fəaliyyəti
I Gərşəsb h.622 (1225)-ci ildə taxtdan salınandan sonra elə həmin il Şirvanın hakimi onun oğlu III Fəribürz oldu. O, xoş əxlaqı ilə öz qoşununun və rəiyyətinin məhəbbətini qazandı. Lakin Fəribürzün hakimiyyəti dövründə gürcülərin basqınları, sonra isə Xarəzmşahın hücumu kimi kədərli hadisələr baş vermişdir.
I Güştaspın təxribatı
Gərşəsb devrildikdən sonra Fəribürz ona aşağıdakı məzmunda məktub göndərmişdi. "Mən səni qalaların birində saxlamaq, səni və sənin yanında saxlamağı arzu etdiyini bütün şəxslərə bol təminat təyin etmək istəyirdim. Lakin sənin nalayiq hərəkətlərin, ölkənin əhalisinə qarşı ədalətsizliyini və onların sənə bəslədiyi nifrət məni səninlə rəftar etdiyim kimi davranmağa vadar etdi". Bundan sonra Gərşəsb kömək istəmək üçün gürcülərin yanına getdi. Bu vaxt Gürcüstanda hökmranlıq edən ona yardım göstərdi. Hakimiyyəti özünə qaytarmaq uğurunda oğlu ilə müharibə aparmaq üçün onu ordu ilə təchiz etdi. Gərşəsb qalib gələrsə, ölkəsinin yarısını gürcülərə verməyi vəd etdi. O, böyük gürcü ordusu ilə hərəkət edərək Şirvan (ehtimal ki, Şamaxı) şəhərinə yaxınlaşdı. Bu arada Fəribürz öz sərkərdələrini toplayaraq vəziyyəti onlara izah etdi və dedi: "Ola bilsin ki, bizi mühasirəyə alan gürcülər qalib gəlsinlər və o zaman atam heç birimizi sağ qoymayacaqdır, gürcülər isə ölkənin yarısını, bəlkə də hamısını tutacaqlar. Bu isə dəhşətli olacaqdır. Biz onlara qarşı bir dəstə ilə çıxmalı və onları birinci olaraq qarşılamalıyıq. Əgər biz qələbə qazansaq, Allaha çox şükür, onlar qalib gəlsələr, o zaman (xilas yolu) mühasirədədir". Qoşun başçlıları bununla razılaşdılar və III Fəribürz min nəfərə yaxın kiçik bir süvari dəstəsinin başında gürcülərin üçminlik qoşununun qabağına çıxdı, döyüşdə qalib gələrək onları darmadağın etdi. Qaçmağa başlayan gürcülərin bir çoxu öldürüldü və əsir alındı. Çox az adam, o cümlədən devrilmiş Şirvanşah canını qurtara bildi və olduqca pis vəziyyətdə Gürcüstana qayıtdı.
Gürcülərin nümayəndələri Gərşəsbə onların ölkəsini tərk etməyi təklif etdilər. "Sənin ucbatından biz heç nə əldə edə bilmədi. Lakin biz səni qınamırıq, ancaq daha bizim ölkəmizdə qalma". Gərşəsb Gürcüstanı tərk etdi, lakin uzun müddət sığınacaq tapa bilmədi. Bu hadisələrdən sonra III Fəribürzün Şirvanda hakimiyyəti möhkəmləndi. "O, ədalətli hökmdar idi, qoşun və rəiyyətlə yaxşı rəftar edirdi, camaatın torpağını və zorakılıqla əlindən alınmış pullarını özlərinə qaytardı və onlar Sirvanşahın hakimiyyəti sayəsində xoşbəxt həyat sürdülər".
Cəlaləddin Məngburninin yürüşü
Bəhs edilən hadisələrdən azacıq sonra, 1225-ci ildə, Xarəzmşah Cəlal əd-Din Məngburni böyük ordu ilə Cənubi Qafqaz ölkələrinə soxuldu. O, yetmiş minlik gürcü ordusunu darmadağın edərək, qaçmağa məcbur etdi və ölkələrini viran qoydu. Sonra o, Azərbaycanı və Gəncəni zəbt etdi. Hələ I Axsitan dövründən Xarəzmşahların artmaqda olan qüdrətini görən Şirvanşahlar onlarla dostluq münasibətləri yaratmağa çalışırdılar. Cəlal əd-Dinin atası Əlaəddin Məhəmmədin (1200-1220) Şirvana hücumundan qorxuya düşən I Gərşəsb ta Dərbəndə qədər Şirvan şəhərlərinin məscidlərində sultanın şərəfinə xütbə oxunmasını əmr etmişdi.
məlumatına görə sultan (Cəlal əd-Din) h.622 (1225)-ci ildə Arranı ələ keçirdikdən sonra Şirvanşah Fəribürz ibn Gərşəsbə (mətndə, səhvən, Əfridun ibn Fəribürz getmişdir. Ehtimal ki, ən-Nəsəvi III Fəribürz əvəzinə onun Şəki və Qəbələ hakimi olan oğlu Əfridunun adını çəkmişdir) məktub göndərərək, Məlik şahın xəzinəsi üçün ayrılmış xəracı tələb etmişdi. Lakin Şirvanşah öz dövlətinin ağır vəziyyətdə olduğunu, ölkəsinin böyük bir hissəsinin, məsələn, Şəki və Qəbələnin onun nəzarəti altından çıxdığını bəhanə gətirdi. Həm də, gürcülər ölkənin ucqarlarını zəbt etmişdilər. "Bu məsələ barəsində onlar, bir-birinə elçi göndərməkdə davam etdilər və nəhayət, hər il Cəlal əd-Dinin xəzinəsinə əlli min dinar verilməsinə razılaşdılar".
Xarəzmşah Gürcüstana soxulduqdan sonra "gürcülərin bir neçə il ondan əvvəl, hələ güclü olarkən Şirvanşahın əlindən tutub aldıqları" Şirvan şəhərlərini – Şəki və Qəbələni geri qaytardı və həmin şəhərlərə hakimlər təyin etdi. Xarəzmşahın Beyləqana və Muğana iqta şəklində sahib olan vəziri Şərəf əl-Mülk ixtiyarında olan vilayətləri çapıb-talayır, türkmənlərin mal-qarasını qovub aparır, həmin yerlərin bütün gəlirlərini mənimsəyirdi. Şərəf əl-Mülk 1227-ci ildə Muğanda olarkən III Fəribürzdən Şirvanşahın sultanın xəzinəsinə verməyi öhdəsinə götürdüyü 50 min dinar tələb etdi. Lakin vəzirin həmin pulu mənimsəmək istəməsindən şübhələnən Şirvanşah pulu verməkdən imtina etdi. Onda Şirvanşahı cəzalandırmaq qərarına gələn vəzir Şirvana soxulmaq məqsədilə dörd min süvari ilə Kürün sahillərinə yaxınlaşdı. Lakin Şirvanşah Şirvanı tərk etdi və Şərəf əl-Mülkün ekspedisiyası bir nəticə vermədi. Bundan sonra vəzir Arazı keçərək Şirvanşaha məxsus olan Güştəsbi vilayətini tutdu. Şirvanşahın amillərini (vergi yığanlarını) oradan qovdu və vilayəti 200 min dinara icarəyə (daman) verdi. Şərəf əl-Mülkün bu hərəkəti Fəribürzü Güştəsbi vilayətinin gəlirindən məhrum etdi. Güştəsbi vilayəti Kür və Araz çayları arasında yerləşirdi və ora ancaq gəmi ilə getmək olardı.
Xarəzmşah Cəlal əd-Din Tiflisi aldıqdan sonra Gərşəsibn oğlu Cəlal əd- Din Sultanşahı əsirlikdən qurtarıb özü ilə apardı və Muğana qayıtdıqdan sonra Güştəsbi vilayətini iqta şəklində ona verib həmin vilayətin sahibi etdi. Nəsəvi yazır: "Sultan gürcülərin ölkəsini tutanda yetimi əsarət məngənəsindən azad etdi... Şirvanşahın oğluna gəlincə, o, sanki gözəl bir halə arasındakı parlaq mirvari dənəsi idi. Sultan ona ən yüksək səviyyədə tərbiyə verdi, hökmdar övladı kimi sünnət etdirdi. Sonra onu atasından qalan mirasın bir hissəsinin – Güştəsibnin hakimi təyin etdi..." Nəsəvi Cəlal əd-Din Sultanşahı yetim adlandırır ki, bu da onun Rəşid, yaxud Fəribürzün deyil, Gərşəsibn oğlu olduğunu göstərir. Xarəzmşah Soltanşahı əsirlikdən Tiflisi aldıqdan sonra, h.623-cü il rəbiüləvvəl ayının 8-də (9 mart 1226), Gərşəsb artıq həyatda olmadığı vaxt azad etmişdi. Bu vaxt Xarəzmşahın Şirvana soxulacağından qorxuya düşən III Fəribürz "Sultanın xalçasına ayaq basmasının onun üçün şərəf sayılacağını, taleyin dönüklüyündən qoruyacağını, qara gün üçün ehtiyat alacağını" fikirləşərək sultanın qərərgahına gəldi. Şirvanşah sultana 500, vəzir Şərəf əl-Mülkə isə 50 türk atı hədiyyə verdi. Bəxşişin azlığından narazı qalan vəzir sultana Şirvanşahı həbs etməyi və ölkəsini sultanın onunla qonşu olan torpaqlarına birləşdirməyi məsləhət gördü. Lakin sultan vəzirinin məsləhətinə baxmayaraq Şirvanşaha fəxri geyim bağışladı və ona "hakimliyinin təsdiq olunması və (xəzinə üçün) nəzərdə tutulan məbləğin iyirmi min dinar azaldılması" barədə fərman (tayki) verilməsini əmr etdi. Şirvanşah da fərmanın tərtibinə görə vəzirə min dinar bağışladı. Beləliklə, Şirvanşah öz müstəqilliyini, ölkəsini isə dağıntıdan və müharibədən qoruyub saxlaya bildi.
Monqolların yürüşü
III Fəribürzün hakimiyyəti dövründə, h.629 (1231/2)-cu ildə Azərbaycan ikinci dəfə 8 il ərzində Qafqaz ölkələrini, o cümlədən Şirvanı işğal etmiş monqolların hücumuna məruz qaldı. Numizmatik və epiqrafik məlumatlar ölkənin monqol işğalı dövründə Şirvanşahın real vəziyyətini əks etdirir. III Fəribürzün də, atası kimi, bir neçə sikkəsi qalmışdır. Onlardan ən qədimi h.622 (1225)-ci ilə aiddir. Onların bir tərəfındə "əl-məlik əl-müəzzəm Fəribürz ibn Gərşəsb ibn Fərruxzad ibn Mənuçöhr", digər tərəfındə isə həmişəki kimi din rəmzi və xəlifə ən-Nəsirin (h.572-622 (1180-1225)-ci illər) adı var. İkinci növ sikkədə "əl-məlik əl-müəzzəm Əlaəd-Dünya və-d-Din Fəribürz ibn Gərşəsb, Nasir əmir əl-möminin" sözləri və xəlifə əl-Müstənsir-billah əmir əlmöminin (h.623-640 (1226-1242)-cı illər) adı, həmçinin ənənəvi dini rəmzi var. Üçüncü növ sikkənin üz tərəfində sonuncu Abbasi xəlifəsi əl-Müstəsim-billahın (h.640-656 (1242-1258)-ci illər) adı, əks üzündə isə "əl-məlik əl-müəzzəm Əlaəd-Dünya və-d-Din Əbü-1 Müzəffər Fəribürz ibn Gərşəsb ibn Fərruxzad, Nasir əmir əl-mömininin" sözləri həkk olunmuşdur.
Sikkələrdə gətirilən ləqəb və titullar Şirvanşahın müstəqilliyini göstərir. Ölkə monqollar tərəfindən işğal olunmasına baxmayaraq, Şirvanşah onlardan tam asılı deyildi. Bunu numizmatik məlumatlar da təsdiq edir. Şirvanşah III Fəribürzün adından bütün titulları göstərilməklə kəsilmiş sikkələrin heç birində böyük xaqanın adı çəkilmir. Ehtimal ki, Şirvanşah monqol süzerenlərinə xərac verməklə kifayətlənməmişdir. Bu vəziyyət XIII əsrin 60-cı illərinədək davam etmişdir. Fəribürzün adı Şirvanın epiqrafık abidələrində də çəkilir. Şirvanşah III Fəribürzün hakimiyyəti dövründə Bakının Bayıl buxtasındakı qala istehkamının tikintisi başa çatdırılmışdır. Həmin istehkamın xarici perimetri 800-ə yaxın daş üzərində oyulmuş epiqrafık kitabələr olan dekorativ frizlə dövrələnmişdir. Qırıq-kəsik ibarə və sözlər arasında Məzyədi və Kəsrani Şirvanşahların şəcərəsini göstərən şəxs adları, o, cümlədən Fəribürzün adı və tikintinin başaçatma tarixi – h.623 (1234/5)-cü il oxunmuşdur.Pirsaatçay xanəgahının şərq divarının portalındakı nəsx xətti ilə yazılmış 4 sətirlik kitabədə bu memarlıq abidəsinin tikilməsinə dair məlumat verilir: "Bu binanı dünya hökmdarı, adil, yardım göstərən,. qalib, islam və müsəlmanlar padşahlığının dini və dünyəvi yüksəlişi, hökmdar və sultanların tacı Cam Əfridunun vəliəhdi olan Əbül Müzəffər Fəribürz ibn Gərsəşb ibn Fərruxzad ibn Mənuçöhr, möminlərin köməkçisi – Allah onun tərəfdarlarını möhkəmləndirsin! – hakimiyyəti dövründə böyük sədr, sevimli, hörmətli, Xorasanın vüqarı Xəzər Vasak adlı ilə məşhur Həsən ibn Məhəmməd ibn Hüseyn Bavəndinin – Allahın xeyriyyə işləri köməyi uzadılsın – pulları ilə tikməyi əmr etmişdir. Rəcəb ayında – altı yüz qırx birinci ildə (h.641 (1243/4)-ci il)." Fəribürzün adi xanəgahdakı minarənin karnizinin altındakı iki kiçik kitabədə də xatırlanır. Onlardan birində memarın adı çəkilir. "Tikməyi ustad Mahmud ibn Maqsuda hökmdar Fəribürz əmr etmişdir".
Ailəsi
- Atası I Güştasp. Şirvanşah. III Fəribürz atasını taxtdan salaraq hakimiyyətə gəlmişdir.
- Əmisi Rəşid ibn Fərruxzad. Dərbənd hakimi (1221-1239)
- Qardaşı Cəlaləddin Sultanşah. Güştəsbi hakimi (1226-?)
- Oğlu II Axsitan. Xələfi
- Oğlu Əfridun. Şəki və Qəbələ hakimi
| SƏLƏF I Güştasp |  | III Fəribürz Kəsranilər | | XƏLƏF II Axsitan |
İstinadlar
- "BAKÜ - BAYIL KALESİ (KASRI) ve KİTABELERİ HAKKINDA". İstifadə tarixi: 2018-06-20.[ölü keçid]Orijinal mətn tərcümədə ing. — "{{{1}}}"
Gerçekten de taşlarda görülen 12 insan figürü ayrıntılı biçimde incelendiğinde, -üslup bakımından kısmen klişelişmiş yüz ifadelerine rağmen-, bunların alelade çizilmiş birer süsleme unsurundan çok, dönemin bazı önemli şahsiyetlerini tasvir eden bir çeşit portre niteliği taşıdığı30 sezilmektedir. Taşların üzerindeki bu insan başı tasvirlerinin birinin yanında “Şirvanşah Feriburz”’un adının ve Gürcü tipinde bir kadın tasvirinin yanında da “Gürcü” adlarının okunması31 bu kanıyı güçlendirmektedir (Res. 7-10).
- S. Aşurbəyli – Şirvanşahlar dövləti, Bakı, 2006
- Ən-Nəsəvi,s.61
- Z. Bünyadov.Azərbaycan Atabəylərdövləti,s.163
- Ən-Nəsəvi, s.223-224
- Mинopcкий, c.160
- Aшypбeйли. Oчepк... c.115-116.
- Ən-Nəsəvi, s.193-226.
- Mинopcкий, s.160
- Пaxoмoв. Kpaткий кypc... c.40-41.
- Пaxoмoв. Утoчнeниe дaты кpeпocти Бaкинcкoй бyxты. "Изв. AзФAH CCCP", 1941, N?l, c.90
- И.Джaфapзaдe. Apxeлoгичecкиe Pacкoпки 1946 г. в Бaкинcкoй бyxтe. "Изв. AH Aзepб. CCP", 1947, №7,c.9-12
- И.П.LЦeблыкин. Coopyжeниe в Бaкинcкoй бyxтe. "Иcкyccтвo Aзepбaйджaнa", т.II, 1949, c.l 11-128
- Aшypбeйли. Oчepк... c.138-144.
- Aлecкepзaдe. Haдпиcи xaнeгя нa peкe Пиpccaгaт, c.383
- M. C ы c o e в. Дpeвнocти в Xaнeкa. "Изв. Aзepб. Apxeoл. Koм." вып.I, Бaкy, 1925, c.65
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
III Feriburz 1225 Samaxi 1243 Samaxi Sirvansahlar dovletinin iyirmi altinci hokmdari Sirvansah I Gustaspin oglu III Feriburz ibn I GustaspBayil daslarinda Sirvansah III Feriburzun tesviri Azerbaycan Tarix MuzeyiSirvansahlar Dovletinin XXVI hokmdari1225 1243EvvelkiI GustaspSonrakiII AxsitanSexsi melumatlarDogum tarixi 1225Dogum yeri SamaxiVefat tarixi 1243Vefat yeri SamaxiAtasi I GustaspUsagi II AxsitanDini Sunni IslamFealiyyetiI Gersesb h 622 1225 ci ilde taxtdan salinandan sonra ele hemin il Sirvanin hakimi onun oglu III Feriburz oldu O xos exlaqi ile oz qosununun ve reiyyetinin mehebbetini qazandi Lakin Feriburzun hakimiyyeti dovrunde gurculerin basqinlari sonra ise Xarezmsahin hucumu kimi kederli hadiseler bas vermisdir I Gustaspin texribati Gersesb devrildikden sonra Feriburz ona asagidaki mezmunda mektub gondermisdi Men seni qalalarin birinde saxlamaq seni ve senin yaninda saxlamagi arzu etdiyini butun sexslere bol teminat teyin etmek isteyirdim Lakin senin nalayiq hereketlerin olkenin ehalisine qarsi edaletsizliyini ve onlarin sene beslediyi nifret meni seninle reftar etdiyim kimi davranmaga vadar etdi Bundan sonra Gersesb komek istemek ucun gurculerin yanina getdi Bu vaxt Gurcustanda hokmranliq eden ona yardim gosterdi Hakimiyyeti ozune qaytarmaq ugurunda oglu ile muharibe aparmaq ucun onu ordu ile techiz etdi Gersesb qalib gelerse olkesinin yarisini gurculere vermeyi ved etdi O boyuk gurcu ordusu ile hereket ederek Sirvan ehtimal ki Samaxi seherine yaxinlasdi Bu arada Feriburz oz serkerdelerini toplayaraq veziyyeti onlara izah etdi ve dedi Ola bilsin ki bizi muhasireye alan gurculer qalib gelsinler ve o zaman atam hec birimizi sag qoymayacaqdir gurculer ise olkenin yarisini belke de hamisini tutacaqlar Bu ise dehsetli olacaqdir Biz onlara qarsi bir deste ile cixmali ve onlari birinci olaraq qarsilamaliyiq Eger biz qelebe qazansaq Allaha cox sukur onlar qalib gelseler o zaman xilas yolu muhasirededir Qosun basclilari bununla razilasdilar ve III Feriburz min nefere yaxin kicik bir suvari destesinin basinda gurculerin ucminlik qosununun qabagina cixdi doyusde qalib gelerek onlari darmadagin etdi Qacmaga baslayan gurculerin bir coxu olduruldu ve esir alindi Cox az adam o cumleden devrilmis Sirvansah canini qurtara bildi ve olduqca pis veziyyetde Gurcustana qayitdi Gurculerin numayendeleri Gersesbe onlarin olkesini terk etmeyi teklif etdiler Senin ucbatindan biz hec ne elde ede bilmedi Lakin biz seni qinamiriq ancaq daha bizim olkemizde qalma Gersesb Gurcustani terk etdi lakin uzun muddet siginacaq tapa bilmedi Bu hadiselerden sonra III Feriburzun Sirvanda hakimiyyeti mohkemlendi O edaletli hokmdar idi qosun ve reiyyetle yaxsi reftar edirdi camaatin torpagini ve zorakiliqla elinden alinmis pullarini ozlerine qaytardi ve onlar Sirvansahin hakimiyyeti sayesinde xosbext heyat surduler Celaleddin Mengburninin yurusu Behs edilen hadiselerden azaciq sonra 1225 ci ilde Xarezmsah Celal ed Din Mengburni boyuk ordu ile Cenubi Qafqaz olkelerine soxuldu O yetmis minlik gurcu ordusunu darmadagin ederek qacmaga mecbur etdi ve olkelerini viran qoydu Sonra o Azerbaycani ve Genceni zebt etdi Hele I Axsitan dovrunden Xarezmsahlarin artmaqda olan qudretini goren Sirvansahlar onlarla dostluq munasibetleri yaratmaga calisirdilar Celal ed Dinin atasi Elaeddin Mehemmedin 1200 1220 Sirvana hucumundan qorxuya dusen I Gersesb ta Derbende qeder Sirvan seherlerinin mescidlerinde sultanin serefine xutbe oxunmasini emr etmisdi melumatina gore sultan Celal ed Din h 622 1225 ci ilde Arrani ele kecirdikden sonra Sirvansah Feriburz ibn Gersesbe metnde sehven Efridun ibn Feriburz getmisdir Ehtimal ki en Nesevi III Feriburz evezine onun Seki ve Qebele hakimi olan oglu Efridunun adini cekmisdir mektub gondererek Melik sahin xezinesi ucun ayrilmis xeraci teleb etmisdi Lakin Sirvansah oz dovletinin agir veziyyetde oldugunu olkesinin boyuk bir hissesinin meselen Seki ve Qebelenin onun nezareti altindan cixdigini behane getirdi Hem de gurculer olkenin ucqarlarini zebt etmisdiler Bu mesele baresinde onlar bir birine elci gondermekde davam etdiler ve nehayet her il Celal ed Dinin xezinesine elli min dinar verilmesine razilasdilar Xarezmsah Gurcustana soxulduqdan sonra gurculerin bir nece il ondan evvel hele guclu olarken Sirvansahin elinden tutub aldiqlari Sirvan seherlerini Seki ve Qebeleni geri qaytardi ve hemin seherlere hakimler teyin etdi Xarezmsahin Beyleqana ve Mugana iqta seklinde sahib olan veziri Seref el Mulk ixtiyarinda olan vilayetleri capib talayir turkmenlerin mal qarasini qovub aparir hemin yerlerin butun gelirlerini menimseyirdi Seref el Mulk 1227 ci ilde Muganda olarken III Feriburzden Sirvansahin sultanin xezinesine vermeyi ohdesine goturduyu 50 min dinar teleb etdi Lakin vezirin hemin pulu menimsemek istemesinden subhelenen Sirvansah pulu vermekden imtina etdi Onda Sirvansahi cezalandirmaq qerarina gelen vezir Sirvana soxulmaq meqsedile dord min suvari ile Kurun sahillerine yaxinlasdi Lakin Sirvansah Sirvani terk etdi ve Seref el Mulkun ekspedisiyasi bir netice vermedi Bundan sonra vezir Arazi kecerek Sirvansaha mexsus olan Gustesbi vilayetini tutdu Sirvansahin amillerini vergi yiganlarini oradan qovdu ve vilayeti 200 min dinara icareye daman verdi Seref el Mulkun bu hereketi Feriburzu Gustesbi vilayetinin gelirinden mehrum etdi Gustesbi vilayeti Kur ve Araz caylari arasinda yerlesirdi ve ora ancaq gemi ile getmek olardi Xarezmsah Celal ed Din Tiflisi aldiqdan sonra Gersesibn oglu Celal ed Din Sultansahi esirlikden qurtarib ozu ile apardi ve Mugana qayitdiqdan sonra Gustesbi vilayetini iqta seklinde ona verib hemin vilayetin sahibi etdi Nesevi yazir Sultan gurculerin olkesini tutanda yetimi esaret mengenesinden azad etdi Sirvansahin ogluna gelince o sanki gozel bir hale arasindaki parlaq mirvari denesi idi Sultan ona en yuksek seviyyede terbiye verdi hokmdar ovladi kimi sunnet etdirdi Sonra onu atasindan qalan mirasin bir hissesinin Gustesibnin hakimi teyin etdi Nesevi Celal ed Din Sultansahi yetim adlandirir ki bu da onun Resid yaxud Feriburzun deyil Gersesibn oglu oldugunu gosterir Xarezmsah Soltansahi esirlikden Tiflisi aldiqdan sonra h 623 cu il rebiulevvel ayinin 8 de 9 mart 1226 Gersesb artiq heyatda olmadigi vaxt azad etmisdi Bu vaxt Xarezmsahin Sirvana soxulacagindan qorxuya dusen III Feriburz Sultanin xalcasina ayaq basmasinin onun ucun seref sayilacagini taleyin donukluyunden qoruyacagini qara gun ucun ehtiyat alacagini fikirleserek sultanin qerergahina geldi Sirvansah sultana 500 vezir Seref el Mulke ise 50 turk ati hediyye verdi Bexsisin azligindan narazi qalan vezir sultana Sirvansahi hebs etmeyi ve olkesini sultanin onunla qonsu olan torpaqlarina birlesdirmeyi meslehet gordu Lakin sultan vezirinin meslehetine baxmayaraq Sirvansaha fexri geyim bagisladi ve ona hakimliyinin tesdiq olunmasi ve xezine ucun nezerde tutulan meblegin iyirmi min dinar azaldilmasi barede ferman tayki verilmesini emr etdi Sirvansah da fermanin tertibine gore vezire min dinar bagisladi Belelikle Sirvansah oz musteqilliyini olkesini ise dagintidan ve muharibeden qoruyub saxlaya bildi Monqollarin yurusu III Feriburzun hakimiyyeti dovrunde h 629 1231 2 cu ilde Azerbaycan ikinci defe 8 il erzinde Qafqaz olkelerini o cumleden Sirvani isgal etmis monqollarin hucumuna meruz qaldi Numizmatik ve epiqrafik melumatlar olkenin monqol isgali dovrunde Sirvansahin real veziyyetini eks etdirir III Feriburzun de atasi kimi bir nece sikkesi qalmisdir Onlardan en qedimi h 622 1225 ci ile aiddir Onlarin bir terefinde el melik el muezzem Feriburz ibn Gersesb ibn Ferruxzad ibn Menucohr diger terefinde ise hemiseki kimi din remzi ve xelife en Nesirin h 572 622 1180 1225 ci iller adi var Ikinci nov sikkede el melik el muezzem Elaed Dunya ve d Din Feriburz ibn Gersesb Nasir emir el mominin sozleri ve xelife el Mustensir billah emir elmominin h 623 640 1226 1242 ci iller adi hemcinin enenevi dini remzi var Ucuncu nov sikkenin uz terefinde sonuncu Abbasi xelifesi el Mustesim billahin h 640 656 1242 1258 ci iller adi eks uzunde ise el melik el muezzem Elaed Dunya ve d Din Ebu 1 Muzeffer Feriburz ibn Gersesb ibn Ferruxzad Nasir emir el momininin sozleri hekk olunmusdur Sikkelerde getirilen leqeb ve titullar Sirvansahin musteqilliyini gosterir Olke monqollar terefinden isgal olunmasina baxmayaraq Sirvansah onlardan tam asili deyildi Bunu numizmatik melumatlar da tesdiq edir Sirvansah III Feriburzun adindan butun titullari gosterilmekle kesilmis sikkelerin hec birinde boyuk xaqanin adi cekilmir Ehtimal ki Sirvansah monqol suzerenlerine xerac vermekle kifayetlenmemisdir Bu veziyyet XIII esrin 60 ci illerinedek davam etmisdir Feriburzun adi Sirvanin epiqrafik abidelerinde de cekilir Sirvansah III Feriburzun hakimiyyeti dovrunde Bakinin Bayil buxtasindaki qala istehkaminin tikintisi basa catdirilmisdir Hemin istehkamin xarici perimetri 800 e yaxin das uzerinde oyulmus epiqrafik kitabeler olan dekorativ frizle dovrelenmisdir Qiriq kesik ibare ve sozler arasinda Mezyedi ve Kesrani Sirvansahlarin seceresini gosteren sexs adlari o cumleden Feriburzun adi ve tikintinin basacatma tarixi h 623 1234 5 cu il oxunmusdur Pirsaatcay xanegahinin serq divarinin portalindaki nesx xetti ile yazilmis 4 setirlik kitabede bu memarliq abidesinin tikilmesine dair melumat verilir Bu binani dunya hokmdari adil yardim gosteren qalib islam ve muselmanlar padsahliginin dini ve dunyevi yukselisi hokmdar ve sultanlarin taci Cam Efridunun veliehdi olan Ebul Muzeffer Feriburz ibn Gersesb ibn Ferruxzad ibn Menucohr mominlerin komekcisi Allah onun terefdarlarini mohkemlendirsin hakimiyyeti dovrunde boyuk sedr sevimli hormetli Xorasanin vuqari Xezer Vasak adli ile meshur Hesen ibn Mehemmed ibn Huseyn Bavendinin Allahin xeyriyye isleri komeyi uzadilsin pullari ile tikmeyi emr etmisdir Receb ayinda alti yuz qirx birinci ilde h 641 1243 4 ci il Feriburzun adi xanegahdaki minarenin karnizinin altindaki iki kicik kitabede de xatirlanir Onlardan birinde memarin adi cekilir Tikmeyi ustad Mahmud ibn Maqsuda hokmdar Feriburz emr etmisdir AilesiAtasi I Gustasp Sirvansah III Feriburz atasini taxtdan salaraq hakimiyyete gelmisdir Emisi Resid ibn Ferruxzad Derbend hakimi 1221 1239 Qardasi Celaleddin Sultansah Gustesbi hakimi 1226 Oglu II Axsitan Xelefi Oglu Efridun Seki ve Qebele hakimiSELEF I Gustasp III Feriburz Kesraniler XELEF II AxsitanIstinadlar BAKU BAYIL KALESI KASRI ve KITABELERI HAKKINDA Istifade tarixi 2018 06 20 olu kecid Orijinal metn tercumede ing 1 Gercekten de taslarda gorulen 12 insan figuru ayrintili bicimde incelendiginde uslup bakimindan kismen kliselismis yuz ifadelerine ragmen bunlarin alelade cizilmis birer susleme unsurundan cok donemin bazi onemli sahsiyetlerini tasvir eden bir cesit portre niteligi tasidigi30 sezilmektedir Taslarin uzerindeki bu insan basi tasvirlerinin birinin yaninda Sirvansah Feriburz un adinin ve Gurcu tipinde bir kadin tasvirinin yaninda da Gurcu adlarinin okunmasi31 bu kaniyi guclendirmektedir Res 7 10 S Asurbeyli Sirvansahlar dovleti Baki 2006 En Nesevi s 61 Z Bunyadov Azerbaycan Atabeylerdovleti s 163 En Nesevi s 223 224 Minopckij c 160 Ashypbejli Ochepk c 115 116 En Nesevi s 193 226 Minopckij s 160 Paxomov Kpatkij kypc c 40 41 Paxomov Utochnenie daty kpepocti Bakinckoj byxty Izv AzFAH CCCP 1941 N l c 90 I Dzhafapzade Apxelogicheckie Packopki 1946 g v Bakinckoj byxte Izv AH Azepb CCP 1947 7 c 9 12 I P LCeblykin Coopyzhenie v Bakinckoj byxte Ickycctvo Azepbajdzhana t II 1949 c l 11 128 Ashypbejli Ochepk c 138 144 Aleckepzade Hadpici xanegya na peke Pipccagat c 383 M C y c o e v Dpevnocti v Xaneka Izv Azepb Apxeol Kom vyp I Baky 1925 c 65 Sirvansahlar dovleti portaliHemcinin bax Kesraniler Azerbaycan tarixi