Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalə böyük ölçüdə və ya tamamilə tək mənbəyə əsaslanır. (fevral 2024) |
Homo heidelbergensis (heidelberg adamı) ilk dəfə 1907-ci ildə Heidelberg yaxınlığındakı bir daş ocağında çənə sümükləri ilə kəşf edilmişdir. Tapılan çənə müasir insanlarda olduğu kimi balaca dişli olsa da, müasir insanlarınkından fərqli olaraq çənə sümükləri çox geniş və ağır olmuşdur.
| Homo heidelbergensis | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Klad: Sinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Yarımsinif: Klad: İnfrasinif: Maqndəstə: Dəstəüstü: Qranddəstə: Mirdəstə: Dəstə: Yarımdəstə: İnfradəstə: Parvdəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: ???: Homo heidelbergensis | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Homo heidelbergensis növü 600.000-300.000 il əvvəl yaşamışdır, lakin Gran Dolina İspaniyadakı 800.000 illik fosillər Homo heidelbergensisə ya da Homo antisessorun fərqli bir növünə aid ola bilər.
Hal-hazırda Homo heidelbergensis olaraq bilinən fosillərin əksəriyyəti, keçmişdə Homo erectus, Homo neandertalensis ya da Archaic sapiens olaraq tanınmışdı, ancaq bu gün onların Homo heydelberqə məxsus olduqlarını bilirik.
Homo heidelbergensis və təkamül
Homo heidelbergensis əvvəlcə Afrikada təkamül etdi və sonra Avropa və Asiyaya yayıldı. Homo heidelbergensisin fərqli coğrafi regionlarda yaşaması, nəticədə onun iki fərqli növə çevrilməsinə səbəb oldu. Avropada yaşayanlar Homo neandertalensisə, Afrikada yaşayanlar Homo Sapiensə (müasir insanlar) çevrildi. Afrikada yaşamış və daha sonra Homo Sapiensə çevrilən Homo heidelbergensis, Homo rhodesiensis də adlandırılmışdır. Ancaq bu mövzuda fərqli bir fikir də var. Gran Dolina İspaniyada tapılan fosillərə əsaslanaraq Gran Dolinadakı qədim Homo heidelbergensis populyasiyasının fərqli bir növ olaraq seçilə biləcəyi qədər fərqli olduğu düşünülür. Bu növə Homo antisessor deyilmiş və Homo neandertalensis və Homo sapiensin atası olduğu fikri irəli sürülmüşdür.
Alət istifadəsi və ovçuluq
Homo heidelbergensis tərəfindən hazırlanmış alətlər daha çox ov və kəsmək üçün istifadə olunurdu. Homo heidelbergensis tərəfindən istifadə edilən alətlər əvvəllər Homo ergaster tərəfindən istifadə edilənlərə bənzəyir. Qrup halında və məharətli bir şəkildə ov ovlayan Homo heidelbergensis tərəfindən ən geniş şəkildə istifadə edilən alət daşdan hazırlanmış olan əl baltasıdır. Əl baltasından əlavə ucu sivri daşlardan olan taxta nizələrdən də istifadə etmişdirlər. Bunların yanında odu da idarə edə bilirdilər. Hətta ov üçün oddan istifadə etdikləri düşünülür. Həmçinin heyvan dərisindən paltar geyindiklərinə dair qəti bir dəlilin olmamasına baxmayaraq Avropanın soyuq yerlərində paltar geyinmiş ola bilərlər.
Atapuerca və Homo Heidelbergensis
Atapuerca, İspaniyanın şimalında, Burgos yaxınlığında bir çox mağaraya malik bir regiondur. İlk dəfə 1976-cı ildə kəşf edilmişdir və bu bölgə Homo qalıqları ilə məşhurdur. Alimlər burada tapılan fosilləri əvvəlcə Homo antisessor adlandırdılar, daha sonra davam edən tədqiqatlarla əksər elm adamları fosilləri Homo heidelbergensis olaraq təsnif etdilər. Atapuerkada Homo heidelbergensis ilə əlaqədar olan kəşflər əsasən Sima de los Huesos (sümük çuxuru) adlanan mağarada baş tutmuşdur. Bu mağarada demək olar ki, tamamilə müdafiə edilmiş halda olan kəllə də daxil olmaqla 1600 Homo fosili tapılmışdır. Fosillərin tarixi 600.000 ilə 300.000 il arasındadır. Tapılan fosillərin beyin ölçüləri Homo neandertalensis və Homo Sapiensə oxşayır. Eyni zamanda, tapılan fosillər, üzün orta hissəsinin çıxıntılı olması, uzun və dar qasıq sümükləri və nazik barmaqlar kimi Homo neandertalensisə məxsus xüsusiyyətləri də ehtiva edir. Ancaq yenə də Homo neandertalensisin xarakterik xüsusiyyətlərinə tam olaraq uyğun gəlmir. Ərazi eyni zamanda 430.000 il əvvəl zədələnmiş bir kəlləyə də ev sahibliyi edir. Bu kəllə Homo cinsi arasındakı özünəməxsus fiziki zorakılığın ilk dəlilidir. Bundan əlavə, Atapuerca 2000-ci ildə UNESCO Dünya Mədəni İrs Siyahısına daxil edilmişdir.
Schöningen nizələri
Schöningen nizələri Almaniyanın Schöningen şəhərində tapılmış 8 ədəd Paleolit dövrünə məxsus olan taxta nizələrdir. 1994-1998-ci illər arasında çıxardılmış və onunla birlikdə 16000 heyvan sümüyü də tapılmışdır. 380.000-400.000 il əvvələ aid olan bu alətlər, yazıya qədərki tarixi dövrdə Avropaya məxsus ən qədim ov alətləridir. Bu nizələr Homo heidelbergensis tərəfindən istifadə edilmişdir.
Ən qədim ingilislər
26 May 1994-cü ildə Nature jurnalında çap edilmiş bir məqaləyə görə, Boxgrove regionunda Homo heidelbergensis fosilinə aid bir baldır sümüyü tapıldı və bu sümüyün sahibinə onun kəşf edən Roger Pedersen adlı şəxsin şərəfinə Roger adı verilmişdir. Roger tarixdə bilinən ən qədim ingilisdir. Bir il sonra tapılan iki diş ilə Boxgrove insanlarının Homo heidelbergensis olduğu sübut edilmişdir. Bu fərd, ehtimal ki, kişi idi və 40 yaşa kimi yaşamağı bacarmışdır. Tapıntılar onun təxminən 1.8 metr boyunda və 90 kq ağırlığında güclü bir insan olduğunu göstərir. Dişlərə gəldikdə, kəsik izləri bunun çənəsini tutmaq üçün istifadə edən sağ əlli bir şəxsə aid olduğunu göstərir. Digər tapıntılarla birlikdə Homo heidelbergensisin də digər Homo növləri kimi sağ əlli olduğunu bilirik.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Cela-Conde C. J., Ayala F. J. Genera of the human lineage (ing.). // Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. / M. R. Berenbaum [Washington, etc.], USA: National Academy of Sciences [etc.], 2003. Vol. 100, Iss. 13. P. 7688. ISSN 0027-8424; 1091-6490 doi:10.1073/PNAS.0832372100 PMID:12794185
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale boyuk olcude ve ya tamamile tek menbeye esaslanir Movzu ile bagli muzakirelere qosula ve fikirlerinizi bildire bilersiniz Meqaleye etibarli menbeler elave ederek tekmillesdire bilersiniz fevral 2024 Homo heidelbergensis heidelberg adami ilk defe 1907 ci ilde Heidelberg yaxinligindaki bir das ocaginda cene sumukleri ile kesf edilmisdir Tapilan cene muasir insanlarda oldugu kimi balaca disli olsa da muasir insanlarinkindan ferqli olaraq cene sumukleri cox genis ve agir olmusdur Homo heidelbergensisElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Klad Klad XoanlarKlad Klad Klad Klad Klad Sinifustu DordayaqlilarKlad Klad Sinif MemelilerKlad Klad Klad Klad Klad Klad Klad Yarimsinif Vehsi heyvanlarKlad EuteriyalarInfrasinif PlasentalilarMaqndeste Desteustu EuarxontoqlireslerQranddeste Mirdeste PrimatkimilerDeste PrimatlarYarimdeste QuruburunlarInfradeste SimiiformesParvdeste Fesileustu Fesile HominidlerYarimfesile HomininaeTriba HomininlerCins Homo Homo heidelbergensisBeynelxalq elmi adiHomo heidelbergensis Otto Schoetensack 1908Sekil axtarisiNCBI 1425170EOL 4454115FW 83086 Homo heidelbergensis novu 600 000 300 000 il evvel yasamisdir lakin Gran Dolina Ispaniyadaki 800 000 illik fosiller Homo heidelbergensise ya da Homo antisessorun ferqli bir novune aid ola biler Hal hazirda Homo heidelbergensis olaraq bilinen fosillerin ekseriyyeti kecmisde Homo erectus Homo neandertalensis ya da Archaic sapiens olaraq taninmisdi ancaq bu gun onlarin Homo heydelberqe mexsus olduqlarini bilirik Homo heidelbergensis ve tekamulHomo heidelbergensis evvelce Afrikada tekamul etdi ve sonra Avropa ve Asiyaya yayildi Homo heidelbergensisin ferqli cografi regionlarda yasamasi neticede onun iki ferqli nove cevrilmesine sebeb oldu Avropada yasayanlar Homo neandertalensise Afrikada yasayanlar Homo Sapiense muasir insanlar cevrildi Afrikada yasamis ve daha sonra Homo Sapiense cevrilen Homo heidelbergensis Homo rhodesiensis de adlandirilmisdir Ancaq bu movzuda ferqli bir fikir de var Gran Dolina Ispaniyada tapilan fosillere esaslanaraq Gran Dolinadaki qedim Homo heidelbergensis populyasiyasinin ferqli bir nov olaraq secile bileceyi qeder ferqli oldugu dusunulur Bu nove Homo antisessor deyilmis ve Homo neandertalensis ve Homo sapiensin atasi oldugu fikri ireli surulmusdur Alet istifadesi ve ovculuqHomo heidelbergensis terefinden hazirlanmis aletler daha cox ov ve kesmek ucun istifade olunurdu Homo heidelbergensis terefinden istifade edilen aletler evveller Homo ergaster terefinden istifade edilenlere benzeyir Qrup halinda ve meharetli bir sekilde ov ovlayan Homo heidelbergensis terefinden en genis sekilde istifade edilen alet dasdan hazirlanmis olan el baltasidir El baltasindan elave ucu sivri daslardan olan taxta nizelerden de istifade etmisdirler Bunlarin yaninda odu da idare ede bilirdiler Hetta ov ucun oddan istifade etdikleri dusunulur Hemcinin heyvan derisinden paltar geyindiklerine dair qeti bir delilin olmamasina baxmayaraq Avropanin soyuq yerlerinde paltar geyinmis ola bilerler Atapuerca ve Homo HeidelbergensisAtapuerca Ispaniyanin simalinda Burgos yaxinliginda bir cox magaraya malik bir regiondur Ilk defe 1976 ci ilde kesf edilmisdir ve bu bolge Homo qaliqlari ile meshurdur Alimler burada tapilan fosilleri evvelce Homo antisessor adlandirdilar daha sonra davam eden tedqiqatlarla ekser elm adamlari fosilleri Homo heidelbergensis olaraq tesnif etdiler Atapuerkada Homo heidelbergensis ile elaqedar olan kesfler esasen Sima de los Huesos sumuk cuxuru adlanan magarada bas tutmusdur Bu magarada demek olar ki tamamile mudafie edilmis halda olan kelle de daxil olmaqla 1600 Homo fosili tapilmisdir Fosillerin tarixi 600 000 ile 300 000 il arasindadir Tapilan fosillerin beyin olculeri Homo neandertalensis ve Homo Sapiense oxsayir Eyni zamanda tapilan fosiller uzun orta hissesinin cixintili olmasi uzun ve dar qasiq sumukleri ve nazik barmaqlar kimi Homo neandertalensise mexsus xususiyyetleri de ehtiva edir Ancaq yene de Homo neandertalensisin xarakterik xususiyyetlerine tam olaraq uygun gelmir Erazi eyni zamanda 430 000 il evvel zedelenmis bir kelleye de ev sahibliyi edir Bu kelle Homo cinsi arasindaki ozunemexsus fiziki zorakiligin ilk delilidir Bundan elave Atapuerca 2000 ci ilde UNESCO Dunya Medeni Irs Siyahisina daxil edilmisdir Schoningen nizeleriSchoningen nizeleri Almaniyanin Schoningen seherinde tapilmis 8 eded Paleolit dovrune mexsus olan taxta nizelerdir 1994 1998 ci iller arasinda cixardilmis ve onunla birlikde 16000 heyvan sumuyu de tapilmisdir 380 000 400 000 il evvele aid olan bu aletler yaziya qederki tarixi dovrde Avropaya mexsus en qedim ov aletleridir Bu nizeler Homo heidelbergensis terefinden istifade edilmisdir En qedim ingilisler26 May 1994 cu ilde Nature jurnalinda cap edilmis bir meqaleye gore Boxgrove regionunda Homo heidelbergensis fosiline aid bir baldir sumuyu tapildi ve bu sumuyun sahibine onun kesf eden Roger Pedersen adli sexsin serefine Roger adi verilmisdir Roger tarixde bilinen en qedim ingilisdir Bir il sonra tapilan iki dis ile Boxgrove insanlarinin Homo heidelbergensis oldugu subut edilmisdir Bu ferd ehtimal ki kisi idi ve 40 yasa kimi yasamagi bacarmisdir Tapintilar onun texminen 1 8 metr boyunda ve 90 kq agirliginda guclu bir insan oldugunu gosterir Dislere geldikde kesik izleri bunun cenesini tutmaq ucun istifade eden sag elli bir sexse aid oldugunu gosterir Diger tapintilarla birlikde Homo heidelbergensisin de diger Homo novleri kimi sag elli oldugunu bilirik Hemcinin baxAzixantropIstinadlarCela Conde C J Ayala F J Genera of the human lineage ing Proc Natl Acad Sci U S A M R Berenbaum Washington etc USA National Academy of Sciences etc 2003 Vol 100 Iss 13 P 7688 ISSN 0027 8424 1091 6490 doi 10 1073 PNAS 0832372100 PMID 12794185Xarici kecidler