Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fosil və ya qalıq — havayla təması birdən kəsildiyi üçün qoruna bilmiş canlı qalıqlarına verilən ümumi addır. Qabıq, sümük, diş, toxum, yarpaq ya da bir heyvan və ya bitki qalığı milyonlarla il əvvəlindəki canlı həyat haqqında məlumat verər. Qalıqları və qalıqlaşmağı araşdıran elm sahəsinə paleontologiya deyilir. Latınca fodare, qazmaq sözcüyündən törəmişdir.
Bitki qalıqları
Ümumiyyətlə sərt toxumlar və taxta qisimlər qalıqlaşmış olaraq tapılar. Çiçək və yarpaqların özləri qorunmazlar ancaq karbon təsiri onların quruluşundakı çox incə detalları dahi qorumaqdadır.
Heyvan qalıqları
Dişlər, sümüklər və qabıqlar, dəri, ət, kürk, tükdən daha çox rast gəlinən qalıqlardır. Ümumiyyətlə sümüklər tapılar ancaq Alyaska, Sibir kimi yerlərdə nadir olaraq bütün mamut qalığına rast gəlinmişdir. Bu bölgələrdəki donmuş heyvanlar qalıq olaraq tamamilə milyonlarla il qorunmuşdur.
Qabıqlı dəniz canlıları
Milyonlarla il əvvəl dənizlərlə qablı olan bölgələrdən su geri çəkildiyində qabıqlı dəniz canlıları palçıq, qum və palçığa basdırılmışlar. Bu şəkildə qalıq olaraq milyonlarla il qorunmuşlar.
Amberler
Ağac qatranı içində sıxışıb qalan heyvan qalıqları.
Yaranması
Tarix əvvəli zamanda yaşayan canlıların çox az bir qisimi qalıq olaraq qorunmuşdur. Bir çoxunun ölümü sırasındakı şərtlər onların qorunması üçün lazımlı şərtləri meydana gətirmirdi. Bir çox qalıq çay, göl və dəniz yataqlarının çökdüyü bölgələrdəki qayalarda var. Bu gün toplanan heyvan və bitki qalıqlarının əksəriyyəti, əslində bu bölgələrin yaxınlarında ölmüş və bu çay, göl və dəniz yataqlarında gizli qalmışlar. Bu çökən bölgələr onların üzərini örtmüş və zamanla bəzi laylar elə qalınlaşmışdır ki, bir çox qalıq qalığı yox olmuşdur. tortalar zamanla yaxşıca sıxışmış və qayaya çevrilmişdir. Bu qayaların hərəkət edib, yer dəyişdirməsi nəticəsində içindəki qalıq qalıqları ortaya çıxmışdır. Bu müddət bir neçəyik milyon sürməkdədir. İndiki vaxtda qayaların aşınması və ya qazıntı edilməsiylə bu qalıqlar ortaya çıxmaqda və toplanmaqdadır. Qalıq meydana gəlməsi üçün ən yaxşı şərtlər;
- 1-Nəmli tortalarda heyvanların ani basdırılması. Bu ölü heyvan artıqlarıyla bəslənən canlıların fəaliyyətini maneələr/mane olar və ani basdırılan heyvanın qorunmasını təmin edər.
- 2-Vulkan külünə basdırılma. Amerikanın qərbindəki xeyli çox dinozavr sümüyü vulkan külü içində basdırılmış olaraq ol/tapılmışdır.
- 3-Sabit istilik şərtləri.
- 4-Çox sıx mineral ehtiva edən yeraltı suları.
Qalıqlaşma şəkilləri
Qalıqlaşma bu şəkildə ola bilər;
- 1- Canlı orqanizmin kömürləşməsi
- 2- Canlı orqanizmlərin yalnız sümüklərinin qalması ya da izlərinin qaya arasında meydana gəlməsi
- 3- Buz kütlələri içində canlının heç pozulmadan qalması
- 4- Amber, qatran, təbii asfalt və ya çürümüş orqanik maddə içində orqanizmin pozulmadan qalması.
Xarici keçidlər
- Qalıq muzeyi
- http://www.fossilmall.com/Science/Sites/Messel/Messel.htm
- http://www.ukfossils.co.uk/guides/how%20fossils%20formed.htm 2009-04-03 at the Wayback Machine
- http://palaeo.gly.bris.ac.uk/Palaeofiles/Lagerstatten/Messel/geology.html 2009-12-27 at the Wayback Machine
- http://palaeo.gly.bris.ac.uk/Palaeofiles/Lagerstatten/Messel/preservation.html 2009-12-27 at the Wayback Machine
 | Arxeologiya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Fosil ve ya qaliq havayla temasi birden kesildiyi ucun qoruna bilmis canli qaliqlarina verilen umumi addir Qabiq sumuk dis toxum yarpaq ya da bir heyvan ve ya bitki qaligi milyonlarla il evvelindeki canli heyat haqqinda melumat verer Qaliqlari ve qaliqlasmagi arasdiran elm sahesine paleontologiya deyilir Latinca fodare qazmaq sozcuyunden toremisdir Isocrinus nicoletiBitki qaliqlariUmumiyyetle sert toxumlar ve taxta qisimler qaliqlasmis olaraq tapilar Cicek ve yarpaqlarin ozleri qorunmazlar ancaq karbon tesiri onlarin qurulusundaki cox ince detallari dahi qorumaqdadir Heyvan qaliqlariDisler sumukler ve qabiqlar deri et kurk tukden daha cox rast gelinen qaliqlardir Umumiyyetle sumukler tapilar ancaq Alyaska Sibir kimi yerlerde nadir olaraq butun mamut qaligina rast gelinmisdir Bu bolgelerdeki donmus heyvanlar qaliq olaraq tamamile milyonlarla il qorunmusdur Qabiqli deniz canlilariMilyonlarla il evvel denizlerle qabli olan bolgelerden su geri cekildiyinde qabiqli deniz canlilari palciq qum ve palciga basdirilmislar Bu sekilde qaliq olaraq milyonlarla il qorunmuslar AmberlerAmber Agac qatrani icinde sixisib qalan heyvan qaliqlari YaranmasiTarix evveli zamanda yasayan canlilarin cox az bir qisimi qaliq olaraq qorunmusdur Bir coxunun olumu sirasindaki sertler onlarin qorunmasi ucun lazimli sertleri meydana getirmirdi Bir cox qaliq cay gol ve deniz yataqlarinin cokduyu bolgelerdeki qayalarda var Bu gun toplanan heyvan ve bitki qaliqlarinin ekseriyyeti eslinde bu bolgelerin yaxinlarinda olmus ve bu cay gol ve deniz yataqlarinda gizli qalmislar Bu coken bolgeler onlarin uzerini ortmus ve zamanla bezi laylar ele qalinlasmisdir ki bir cox qaliq qaligi yox olmusdur tortalar zamanla yaxsica sixismis ve qayaya cevrilmisdir Bu qayalarin hereket edib yer deyisdirmesi neticesinde icindeki qaliq qaliqlari ortaya cixmisdir Bu muddet bir neceyik milyon surmekdedir Indiki vaxtda qayalarin asinmasi ve ya qazinti edilmesiyle bu qaliqlar ortaya cixmaqda ve toplanmaqdadir Qaliq meydana gelmesi ucun en yaxsi sertler 1 Nemli tortalarda heyvanlarin ani basdirilmasi Bu olu heyvan artiqlariyla beslenen canlilarin fealiyyetini maneeler mane olar ve ani basdirilan heyvanin qorunmasini temin eder 2 Vulkan kulune basdirilma Amerikanin qerbindeki xeyli cox dinozavr sumuyu vulkan kulu icinde basdirilmis olaraq ol tapilmisdir 3 Sabit istilik sertleri 4 Cox six mineral ehtiva eden yeralti sulari Qaliqlasma sekilleriQaliqlasma bu sekilde ola biler 1 Canli orqanizmin komurlesmesi 2 Canli orqanizmlerin yalniz sumuklerinin qalmasi ya da izlerinin qaya arasinda meydana gelmesi 3 Buz kutleleri icinde canlinin hec pozulmadan qalmasi 4 Amber qatran tebii asfalt ve ya curumus orqanik madde icinde orqanizmin pozulmadan qalmasi Xarici kecidlerQaliq muzeyi http www fossilmall com Science Sites Messel Messel htm http www ukfossils co uk guides how 20fossils 20formed htm 2009 04 03 at the Wayback Machine http palaeo gly bris ac uk Palaeofiles Lagerstatten Messel geology html 2009 12 27 at the Wayback Machine http palaeo gly bris ac uk Palaeofiles Lagerstatten Messel preservation html 2009 12 27 at the Wayback Machine Arxeologiya ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin