Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hikmətlər evi (ərəbcə: بيت الحكمة Beyt əl-Hikmə) elm məktəbi olub 825-ci ildə Abbasilər hökmdarı olan Əl Məmun tərəfindən Bağdadda, vaxtilə İranın cənubunda mövcud olmuş Qundişapur məktəbinin formasında yaradılmışdır. Bu məktəbin yaradılması kağızın hazırlanması ilə əlaqəli idi. Bağdadda həmin vaxt bir kağız istehsal edən dəyirman tikilir. Bağdadın Suk-əl-Vərrəqin adlı kağız bazarında 100-lərlə dükan fəaliyyət göstərirdi. Bu dükanların böyük əksəriyyəti müəllimlər və yazıçılara məxsus idi. Ən məşhur kağız tacirləri Əhməd ibn Abu Tahir (819-893) və Abu'l Fərəc Məhəmməd ibn İşaq (vəfat edib 995) sayılırdılar. Hikmət evində 90-a yaxın insan yunan dilində olan elmi ədəbiyyatların ərəb dilinə tərcüməsi ilə məşğul idilər. Burada o dövrdə məlum olan bütün antik dövrün alimlərinin əsərləri ərəb dilinə çevrilir.Tərcümə olunanların arasında Hippokratın, Platonun, Aristotelin, Ptolomeyin və Arximedin də işləri vardır. Dəyərli əsərlər tərcümə olunaraq onlara yeni həyat verilmişdir və onlar sonralar Avropada elm və texnikanın inkişafında dəyərli rol oynayırlar.
Tarixçi əl Qüftinin məlumatına əsasən məktəbin təşkil olunmasında 37 xristian, 8 səbai və 9 yəhudi mənşəli şəxslər iştirak edirdilər. Onlar malik olduqları dil biliyi və ustalıqları ilə məktəbin salınmasında vacib rol oynamışlar. Bu şəxslər arasında məşhur həkim Hunayn ibn İşaq və astronom Tabit ibn Kurra da vardır. Tərcüməçiliklə bərabər bu ev həm də böyük rəsədxanaya, tədris hissəsinə, kitabxanaya və o cümlədən xəstəxanaya da malik idi. Sonralar bu məktəbin formasında başqa yerlərdə də elm ocaqları yaradılır. 1000-ci ildə Xəlif Əl-Həkim Qahirədə belə bir Hikmət evi tikdirir.
Hikmətlər evində o dövr üçün misli görünməmiş layihələr həyata keçirilir. Belə ki, İslam alimləri o dövrə qədər məlum olan bütün yunan, fars, hind, çin və digər dillərdə olan riyaziyyat, tibb, fəlsəfə, astronomiya və bu kimi saysız-hesabsız elmlərə dair əsərləri ərəb dilinə tərcümə edirlər. Sonralar bu tərcümələr Avropada geniş şəkildə istifadə olunacaq və Avropa İntibahına yol açacaqdır.
Xəlifə əl-Məmunun dövründə (hakimiyyətdə olduğu illər 813-833) Hikmətlər evinin rəhbəri şair və münəccim Səhl ibn Harun idi. Bu elmi mərkəzdə Məhəmməd ibn Musa əl-Xarəzmi (780-850), Bəni Musa qardaşları (Məhəmməd Cəfər ibn Musa, Əhməd ibn Musa və əl-Həsən ibn Musa) və Yaqub ibn İsaq əl-Kindi (801-873) kimi dühalar fəaliyyət göstərirdi. Tərcümə bölməsinə isə Hunayn ibn İsaq adlı alim rəhbərlik edirdi. Tərcuməçilər arasında ən məşhuru Şəbiyən Tabit ibn Qürrə idi. Hikmətlər evinə xəlifə Abdulla əl-Məmun özü böyük diqqət ayırır, Bizan İmpreriyasından qaçıb gəlmiş alimlərə xilafətdə sığınacaq verir və onlara Hikmətlər evində xilafətdə elm və mədəniyyətin, xüsusilə kitab tərcümə və çapının sürətləndirilməsi naminə hər cür şərait yaradır. Hətta onun təşəbbüsü ilə Bizansa qədim yunan kitablarını əldə etmək məqsədilə bir karvan da göndərilir.
Hikmətlər evi xəlifə əl-Mütə`əsim (hak. 833-842) və əl-Vasiq (hak. 842-847)zamanında daha da inkişaf edir. Lakin xəlifə əl-Mütəvəkkil (hak. 847-861) zamanında demək olar ki, əvvəlki şöhrətini itirir. Səbəb isə birincilərin İslamda yunan fəlsəfəsini İslam fəlsəfəsi ilə sintez edən Mütə`əzzil fəlsəfi cərəyanına yaxın olması, əl-Mütəvəkkilin isə əksinə İslamda yunan fəlsəfəsindən geniş istifadə olunmasına qarşı olması idi.
1258-ci ildə monqolların Bağdada yürüşü Hikmətlər evinin məhvi ilə nəticələnir. Deyilənə görə Dəclə çayının suyu ona atılmış saysız-hesabsız kitabların mürəkkəbindən qara rəngə boyanmışdır.
Mənbə
1.Le Bayt Al-Hikma de Baghdad, par M.-G. Balty-Guesdon, in Arabica Revue d´études Arabes, tome XXXIX 1992 p.131 pp.
Xarici keçidlər
- Deyerler sitesi Dil--aztr 2011-02-01 at the Wayback Machine
- Əlşiə sitesi Dil--aztr 2011-06-13 at the Wayback Machine
- İrfan dergisi Dil--aztr 2008-08-19 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Hikmetler evi erebce بيت الحكمة Beyt el Hikme elm mektebi olub 825 ci ilde Abbasiler hokmdari olan El Memun terefinden Bagdadda vaxtile Iranin cenubunda movcud olmus Qundisapur mektebinin formasinda yaradilmisdir Bu mektebin yaradilmasi kagizin hazirlanmasi ile elaqeli idi Bagdadda hemin vaxt bir kagiz istehsal eden deyirman tikilir Bagdadin Suk el Verreqin adli kagiz bazarinda 100 lerle dukan fealiyyet gosterirdi Bu dukanlarin boyuk ekseriyyeti muellimler ve yazicilara mexsus idi En meshur kagiz tacirleri Ehmed ibn Abu Tahir 819 893 ve Abu l Ferec Mehemmed ibn Isaq vefat edib 995 sayilirdilar Hikmet evinde 90 a yaxin insan yunan dilinde olan elmi edebiyyatlarin ereb diline tercumesi ile mesgul idiler Burada o dovrde melum olan butun antik dovrun alimlerinin eserleri ereb diline cevrilir Tercume olunanlarin arasinda Hippokratin Platonun Aristotelin Ptolomeyin ve Arximedin de isleri vardir Deyerli eserler tercume olunaraq onlara yeni heyat verilmisdir ve onlar sonralar Avropada elm ve texnikanin inkisafinda deyerli rol oynayirlar Tarixci el Quftinin melumatina esasen mektebin teskil olunmasinda 37 xristian 8 sebai ve 9 yehudi menseli sexsler istirak edirdiler Onlar malik olduqlari dil biliyi ve ustaliqlari ile mektebin salinmasinda vacib rol oynamislar Bu sexsler arasinda meshur hekim Hunayn ibn Isaq ve astronom Tabit ibn Kurra da vardir Tercumecilikle beraber bu ev hem de boyuk resedxanaya tedris hissesine kitabxanaya ve o cumleden xestexanaya da malik idi Sonralar bu mektebin formasinda basqa yerlerde de elm ocaqlari yaradilir 1000 ci ilde Xelif El Hekim Qahirede bele bir Hikmet evi tikdirir Hikmetler evinde o dovr ucun misli gorunmemis layiheler heyata kecirilir Bele ki Islam alimleri o dovre qeder melum olan butun yunan fars hind cin ve diger dillerde olan riyaziyyat tibb felsefe astronomiya ve bu kimi saysiz hesabsiz elmlere dair eserleri ereb diline tercume edirler Sonralar bu tercumeler Avropada genis sekilde istifade olunacaq ve Avropa Intibahina yol acacaqdir Xelife el Memunun dovrunde hakimiyyetde oldugu iller 813 833 Hikmetler evinin rehberi sair ve muneccim Sehl ibn Harun idi Bu elmi merkezde Mehemmed ibn Musa el Xarezmi 780 850 Beni Musa qardaslari Mehemmed Cefer ibn Musa Ehmed ibn Musa ve el Hesen ibn Musa ve Yaqub ibn Isaq el Kindi 801 873 kimi duhalar fealiyyet gosterirdi Tercume bolmesine ise Hunayn ibn Isaq adli alim rehberlik edirdi Tercumeciler arasinda en meshuru Sebiyen Tabit ibn Qurre idi Hikmetler evine xelife Abdulla el Memun ozu boyuk diqqet ayirir Bizan Impreriyasindan qacib gelmis alimlere xilafetde siginacaq verir ve onlara Hikmetler evinde xilafetde elm ve medeniyyetin xususile kitab tercume ve capinin suretlendirilmesi namine her cur serait yaradir Hetta onun tesebbusu ile Bizansa qedim yunan kitablarini elde etmek meqsedile bir karvan da gonderilir Hikmetler evi xelife el Mute esim hak 833 842 ve el Vasiq hak 842 847 zamaninda daha da inkisaf edir Lakin xelife el Mutevekkil hak 847 861 zamaninda demek olar ki evvelki sohretini itirir Sebeb ise birincilerin Islamda yunan felsefesini Islam felsefesi ile sintez eden Mute ezzil felsefi cereyanina yaxin olmasi el Mutevekkilin ise eksine Islamda yunan felsefesinden genis istifade olunmasina qarsi olmasi idi 1258 ci ilde monqollarin Bagdada yurusu Hikmetler evinin mehvi ile neticelenir Deyilene gore Decle cayinin suyu ona atilmis saysiz hesabsiz kitablarin murekkebinden qara renge boyanmisdir Menbe1 Le Bayt Al Hikma de Baghdad par M G Balty Guesdon in Arabica Revue d etudes Arabes tome XXXIX 1992 p 131 pp Xarici kecidlerDeyerler sitesi Dil aztr 2011 02 01 at the Wayback Machine Elsie sitesi Dil aztr 2011 06 13 at the Wayback Machine Irfan dergisi Dil aztr 2008 08 19 at the Wayback Machine