Hibrid / dimorf/ polimorf varlıqlar — müxtəlif canlıların xüsusiyyətlərini görünüşlərində birləşdirən miflərin, nağılların, əfsanələrin personajlarıdır; antropomorf və zoomorf xüsusiyyətlərin birləşməsi halında onlara yarıinsan deyilir. Demək olar ki, bütün qədim və ənənəvi mədəniyyətlərdə məlumdur. Polimorf obrazlarda, insan fantaziyası, gerçək heyvanların əsas xüsusiyyətlərini birləşdirərək, müxtəlif dərəcədə məşhur olan bir çox uydurma canlılar yaradıb. Bu cür canlıların yaşayış yeri olaraq çox vaxt sivilizasiyanın sonundakı əlçatmaz ərazilər - səhralar, dağların zirvələri, meşələr, dənizlər və s., eləcə də bu xalqın demək olar heç bir əlaqəsinin olmadığı uzaq ölkələr göstərilirdi.
Mifologiyada
Yarı insan-yarı heyvan şəkilləri əsasən ibtidai xalqların mədəniyyətində rast gəlinir. Mesopotamiyada çox sayda polimorf heyvanlar yaradılmışdır. Onları yaratmaq üçün əsasən aslanın başından və pəncələrindən, zəhərli ilanların başlarından və ya quyruqlarından, yırtıcı quşların müxtəlif atributlarından istifadə edirdilər.
aslanların yırtıcı quşlar, digər heyvanlar və insanlar olan hibridləri məlumdur: "Babil əjdahaları" Siruşi və ya Muxşuşi, insan başlı qanadlı öküzlər Karubu, qapıları qoruyan şedu (lammassu), savaş tanrısı Ninurta qanadlı aslan kimi təsvir olunur. İkiçayarasında, qanadlı kentavrların şəkilləri də var. İki və dörd ayaqda gəzən polimorf canlılar üçün termin bölgüsü var idi.
Qədim Misirdə insan (bəzən şahin və ya qoç) başı olan aslan - sfinks; timsah, aslan və hipopotamın xüsusiyyətlərini birləşdirən tanrıça (bədheybət) Amatın obrazları meydana gəlib. Misir tanrıları əsasən heyvanların və insanların hibridləri kimi təmsil olunurdu: ibis başı ilə Tot, inək başı ilə Hathor, qoç başları ilə Xnum və , timsahın başı ilə Sobek, çaqqal başı ilə Anubis, qartal və ya şahin başı olan Hor. Fironları da insan başı olan heyvanlar (şahin, ilan, aslan) kimi təsvir edilirdilər.
Qədim Yunan mifologiyasında insanların və heyvanların çoxlu hibridləri var idi: at-adamlar kentavrlar; öküz başlı adam Minotavr; keçiyə bənzər canlılar satirlər və silenlər; ilanabənzər nəhənglər, Tifon və Exidna, ilansaçlı Qorqonalar; itbaşlı insanlar; aslan gövdəli, yırtıcı quş başlı (bəzən aslanın başlı), qartal qanadlı və caynaqlı, çox vaxt buynuzlu Qrifonlar; yunanlarda qanadlı olan sfinkslər; aslan, insan və əqrəbin hibridləri - ; başı və boynu aslan, keçi bədənli və ilan şəklində quyruğu olan ximeralar; yarı quş-yarı qadın və ya yarı balıq-yarı qadın ; qanadlı at Peqas. Yunan mifologiyasına görə, varlığın insanla oxşar xüsusiyyətləri nə qədər çoxdursa, insanlara da bir o qədər yaxşı münasibət göstərir. Bir çox yunan obrazı Roma mifologiyasına keçdi və daha sonra bütün Avropaya məlum oldu.
Qərbi Sami mifologiyasında aşağıdakı polimorf varlıqlar var idi: qanadlı kişi və qadın antropomorfik canlılar, şahin və qoç başlı insanabənzər canlılar, sfinkslər, qrifonlər, aslan hibridləri, buynuzlu canlılar.
Hind mifologiyasında fil başı Qaneşa tanrısı var.
Orta əsrlərdə qanadlı yırtıcıların Senmurv, Simurq, Simarql, Saena quşu təsvirləri Yaxın Şərqdə, Qafqazda, Bizansda, Rusiyada, Balkanlarda, Qərbi Avropada yayılmışdır. Bəzən bu obraz balıq quyruğu ilə tamamlanaraq üç elementi birləşdirirdi.
Orta əsrlərdə şeytanı təsvir etmək üçün insan və heyvanların və müxtəlif heyvan növlərinin hibridlərindən istifadə edilirdi: bunlar it, qaban, keçi, dana, meymun, canavar, pişik, ayı, qarğa, çalağan, yarasa və digər heyvanlarla hibrid idi.
Afrikanerlərin folklorunda Qrutslanq Грутсланг (африк. и нидерл. Grootslang — «nəhəng ilan») məlumdur, təsvir üsullarının birində fil və nəhəng ilan hibridini olaraq təqdim edilir.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- MİFOLOGİYA. Filologiya fakültəsinin tələbələri üçün dərs vəsaiti
- TÜRKDİLLİ XALQLARIN MİFOLOGİYASINDA TOTEMLƏR
Ədəbiyyat
- Белова О. В. Представление о монстрах-полулюдях в народной традиции славян // Миф в культуре: человек — не-человек. / Ред. Л. А. Софронова, Л. Н. Титова. — М.: Индрик, 2000. — С. 47—57. — .
- Белова О. В. Полулюди // Славянские древности: Этнолингвистический словарь : в 5 т. / под общ. ред. Н. И. Толстого; Институт славяноведения РАН. — М. : Межд. отношения, 2009. — Т. 4: П (Переправа через воду) — С (Сито). — С. 156—159. — , 978-5-7133-1312-8.
- Гибриды в мифологии // Гибридные формы в славянских культурах /Институт славяноведения РАН — М., 2014. — 464 с.
- Ковригина И. В. Гибридность как свойство демонического (на примере иконографической традиции позднего Средневековья) // Вестник Нижегородского университета им. Н. И. Лобачевского. — 2013. — №. 3-1. — С. 279—285. ISSN 1993—1778
- Ремпель Л. И. Диморфные существа; Полиморфные существа // Цепь времен. Вековые образы и бродячие сюжеты в традиционном искусстве Средней Азии. — Ташкент: Изд-во литературы и искусства им. Гафура Гуляма, 1987. — 192 с. — 3000 экз.
- Чекрыжова О. И. Полиморфные образы в древнем и средневековом искусстве // Историко-культурное наследие Северной Азии: итоги и перспективы изучения на рубеже тысячелетий. — Барнаул, 2001. — С. 454—456.
- Чекрыжова О. И. Полиморфные образы в древнем искусстве Алтая (эпоха раннего железа). Автореферат диссертации на соискание учёной степени кандидата исторических наук. — Барнаул, 2004. — 23 с.
- Becker V. Rinder, Schweine, Mischwesen. Zoomorphe Funde der westlichen Linearbandkeramik //Zwischen Mosel und Morava. Neue Angaben und Forschungen zur Vor-und Frühgeschichte Mitteleuropas. Hrsg.: R. Gleser. SaStuMA. — 2007. — Т. 11. — С. 9-65. (нем.)
- Eichler S. Götter, Genien und Mischwesen in der urartäischen Kunst. — D. Reimer, 1984. — Т. 12. (нем.)
- Ethikrat D. Mensch-Tier-Mischwesen in der Forschung // Eigenverlag, Berlin. — 2011. (нем.)
- Frey-Anthes H. Mischwesen. Wissenschaftliche Bibellexikon (WiBiLex) (нем.). Deutsche Bibelgesellschaft (08.2007). Дата обращения: 28 декабря 2015. (нем.)
- Goodnick Westenholz, J. Hybrid Creatures in the Ancient Near East: Their Character and Role // Dragons, Monsters and Fabulous Beasts, 13-16. Jerusalem: Bible Lands Museum. — 2004. (англ.)
- Hornung E. Komposite Gottheiten in der ägyptischen Ikonographie // Uehlinger C. (Hg.), Images as media. Sources for the cultural history of the Near East and the eastern Mediterranean (1st millennium BCE) (OBO 175), Freiburg (Schweiz) / Göttingen, 1-20. 2000. (нем.)
- Köhler U. Olmeken und Jaguare Zur Deutung von Mischwesen in der präklassischen Kunst Mesoamerikas //Anthropos. — 1985. — С. 15-52. (нем.)
- Mode H. Fabeltiere und Dämonen in der Kunst: die fantastische Welt der Mischwesen. — Kohlhammer, 1974. (нем.)
- Mode H. Fabeltiere und Dämonen. Die phantastische Welt der Mischwesen. — Edition Leipzig, 1983. (нем.)
- Moraw S. Die Schöne und das Biest: Weibliche Mischwesen in der Spätantike // Mensch und Tier in der Antike. Grenzziehung und Grenzüberschreitung. Wiesbaden: Reichert Verlag. — 1998. — С. 465-79. (нем.)
- Müller P. Löwen und Mischwesen in der archaischen grieschischen Kunst: eine Untersuchung über ihre Bedeutung. — Juris-Druck und Verlag, 1978. (нем.)
- Nash H. Judgment of the humanness/animality of mythological hybrid (part-human, part-animal) figures // The Journal of Social Psychology. — 1974. — Т. 92. — №. 1. — P. 91-102. (англ.)
- Nash H. Human/Animal Body Imagery: Judgment of Mythological Hybrid (Part-Human, Part-Animal) Figures // The Journal of General Psychology. — 1980. — Т. 103. — №. 1. — P. 49-108. (англ.)
- Nash H. How Preschool Children View Mythological Hybrid Figures: A Study of Human/animal Body Imagery. — University Press of America, 1982. — 214 p. , (англ.)
- Nash H., Pieszko H. The multidimensional structure of mythological hybrid (part-human, part-animal) figures // The Journal of General Psychology. — 1982. — Т. 106. — №. 1. — P. 35-55. (англ.)
- Nash H. The Centaur’s Origin: A Psychological Perspective // The Classical World. — 1984. — P. 273—291. (англ.)
- Pires B. ANATOMY AND GRAFTS — From Ancient Myths, to Modern Reality [3][4] / Pires M. A., Casal D., Arrobas da Silva F., Ritto I C., Furtado I A., Pais D., Goyri ONeill J E. / Nova Medical School, Universidade Nova de Lisboa, Portuguese Anatomical Society, (AAP/SAP), PORTUGAL. (англ.)
- Posthumus L. Hybrid monsters in the Classical World: the nature and function of hybrid monsters in Greek mythology, literature and art : дис. — Stellenbosch: University of Stellenbosch, 2011. (англ.)
- Rennert H., Mode H. Mischwesen und Monstren in der Vorstellungs-und Ausdruckswelt der archaischen und psychotischen Menschen //Nervenarzt. — 1969. — Т. 40. — С. 8-17. (нем.)
- Unger E. Mischwesen. Vorderasien // Reallexikon der Vorgeschichte. — 1927. — Т. 8. — С. 195—216. (англ.)
- Wiggermann F. A. M. Mischwesen // Reallexikon der Assyriologie und Vorderasiatischen Archäologie. — 1994. — Т. 8. — С. 222—244. (нем.)
- Winkler-Horacek L. Mischwesen und Tierfries in der archaischen Vasenmalerei von Korinth //Gegenwelten zu den Kulturen Griechenlands und Roms in der Antike (Munich/Leipzig). — 2000. — С. 217-44. (нем.)
İstinadlar
- Гибриды в мифологии // Гибридные формы в славянских культурах / Институт славяноведения РАН. — М., 2014. — 464 с.
- Ремпель, Лазарь Израилевич Диморфные существа; Полиморфные существа // Цепь времен. Вековые образы и бродячие сюжеты в традиционном искусстве Средней Азии. — Ташкент: Изд-во литературы и искусства им. Гафура Гуляма, 1987. — 192 с. — 3000 экз
- Чекрыжова О. И. Полиморфные образы в древнем и средневековом искусстве 2016-03-04 at the Wayback Machine // Историко-культурное наследие Северной Азии: итоги и перспективы изучения на рубеже тысячелетий. — Барнаул, 2001. — С. 454–456
- Белова, Ольга Владиславовна,Полулюди,том-4,с. 156—159
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Hibrid dimorf polimorf varliqlar muxtelif canlilarin xususiyyetlerini gorunuslerinde birlesdiren miflerin nagillarin efsanelerin personajlaridir antropomorf ve zoomorf xususiyyetlerin birlesmesi halinda onlara yariinsan deyilir Demek olar ki butun qedim ve enenevi medeniyyetlerde melumdur Polimorf obrazlarda insan fantaziyasi gercek heyvanlarin esas xususiyyetlerini birlesdirerek muxtelif derecede meshur olan bir cox uydurma canlilar yaradib Bu cur canlilarin yasayis yeri olaraq cox vaxt sivilizasiyanin sonundaki elcatmaz eraziler sehralar daglarin zirveleri meseler denizler ve s elece de bu xalqin demek olar hec bir elaqesinin olmadigi uzaq olkeler gosterilirdi Dur Sarrukindeki Lamassu insan basli qanadli okuz heykeli Luvr muzeyinde saxlanilir MifologiyadaYari insan yari heyvan sekilleri esasen ibtidai xalqlarin medeniyyetinde rast gelinir Mesopotamiyada cox sayda polimorf heyvanlar yaradilmisdir Onlari yaratmaq ucun esasen aslanin basindan ve pencelerinden zeherli ilanlarin baslarindan ve ya quyruqlarindan yirtici quslarin muxtelif atributlarindan istifade edirdiler aslanlarin yirtici quslar diger heyvanlar ve insanlar olan hibridleri melumdur Babil ejdahalari Sirusi ve ya Muxsusi insan basli qanadli okuzler Karubu qapilari qoruyan sedu lammassu savas tanrisi Ninurta qanadli aslan kimi tesvir olunur Ikicayarasinda qanadli kentavrlarin sekilleri de var Iki ve dord ayaqda gezen polimorf canlilar ucun termin bolgusu var idi Qedim Misirde insan bezen sahin ve ya qoc basi olan aslan sfinks timsah aslan ve hipopotamin xususiyyetlerini birlesdiren tanrica bedheybet Amatin obrazlari meydana gelib Misir tanrilari esasen heyvanlarin ve insanlarin hibridleri kimi temsil olunurdu ibis basi ile Tot inek basi ile Hathor qoc baslari ile Xnum ve timsahin basi ile Sobek caqqal basi ile Anubis qartal ve ya sahin basi olan Hor Fironlari da insan basi olan heyvanlar sahin ilan aslan kimi tesvir edilirdiler Qedim Yunan mifologiyasinda insanlarin ve heyvanlarin coxlu hibridleri var idi at adamlar kentavrlar okuz basli adam Minotavr keciye benzer canlilar satirler ve silenler ilanabenzer nehengler Tifon ve Exidna ilansacli Qorqonalar itbasli insanlar aslan govdeli yirtici qus basli bezen aslanin basli qartal qanadli ve caynaqli cox vaxt buynuzlu Qrifonlar yunanlarda qanadli olan sfinksler aslan insan ve eqrebin hibridleri basi ve boynu aslan keci bedenli ve ilan seklinde quyrugu olan ximeralar yari qus yari qadin ve ya yari baliq yari qadin qanadli at Peqas Yunan mifologiyasina gore varligin insanla oxsar xususiyyetleri ne qeder coxdursa insanlara da bir o qeder yaxsi munasibet gosterir Bir cox yunan obrazi Roma mifologiyasina kecdi ve daha sonra butun Avropaya melum oldu Qerbi Sami mifologiyasinda asagidaki polimorf varliqlar var idi qanadli kisi ve qadin antropomorfik canlilar sahin ve qoc basli insanabenzer canlilar sfinksler qrifonler aslan hibridleri buynuzlu canlilar Hind mifologiyasinda fil basi Qanesa tanrisi var Orta esrlerde qanadli yirticilarin Senmurv Simurq Simarql Saena qusu tesvirleri Yaxin Serqde Qafqazda Bizansda Rusiyada Balkanlarda Qerbi Avropada yayilmisdir Bezen bu obraz baliq quyrugu ile tamamlanaraq uc elementi birlesdirirdi Orta esrlerde seytani tesvir etmek ucun insan ve heyvanlarin ve muxtelif heyvan novlerinin hibridlerinden istifade edilirdi bunlar it qaban keci dana meymun canavar pisik ayi qarga calagan yarasa ve diger heyvanlarla hibrid idi Afrikanerlerin folklorunda Qrutslanq Grutslang afrik i niderl Grootslang neheng ilan melumdur tesvir usullarinin birinde fil ve neheng ilan hibridini olaraq teqdim edilir Hemcinin baxAzerbaycan mifologiyasiXarici kecidlerMIFOLOGIYA Filologiya fakultesinin telebeleri ucun ders vesaiti TURKDILLI XALQLARIN MIFOLOGIYASINDA TOTEMLEREdebiyyatBelova O V Predstavlenie o monstrah polulyudyah v narodnoj tradicii slavyan Mif v kulture chelovek ne chelovek Red L A Sofronova L N Titova M Indrik 2000 S 47 57 ISBN 5 85759 106 6 Belova O V Polulyudi Slavyanskie drevnosti Etnolingvisticheskij slovar v 5 t pod obsh red N I Tolstogo Institut slavyanovedeniya RAN M Mezhd otnosheniya 2009 T 4 P Pereprava cherez vodu S Sito S 156 159 ISBN 5 7133 0703 4 978 5 7133 1312 8 Gibridy v mifologii Gibridnye formy v slavyanskih kulturah Institut slavyanovedeniya RAN M 2014 464 s ISBN 978 5 7576 0326 1 Kovrigina I V Gibridnost kak svojstvo demonicheskogo na primere ikonograficheskoj tradicii pozdnego Srednevekovya Vestnik Nizhegorodskogo universiteta im N I Lobachevskogo 2013 3 1 S 279 285 ISSN 1993 1778 Rempel L I Dimorfnye sushestva Polimorfnye sushestva Cep vremen Vekovye obrazy i brodyachie syuzhety v tradicionnom iskusstve Srednej Azii Tashkent Izd vo literatury i iskusstva im Gafura Gulyama 1987 192 s 3000 ekz Chekryzhova O I Polimorfnye obrazy v drevnem i srednevekovom iskusstve Istoriko kulturnoe nasledie Severnoj Azii itogi i perspektivy izucheniya na rubezhe tysyacheletij Barnaul 2001 S 454 456 Chekryzhova O I Polimorfnye obrazy v drevnem iskusstve Altaya epoha rannego zheleza Avtoreferat dissertacii na soiskanie uchyonoj stepeni kandidata istoricheskih nauk Barnaul 2004 23 s Becker V Rinder Schweine Mischwesen Zoomorphe Funde der westlichen Linearbandkeramik Zwischen Mosel und Morava Neue Angaben und Forschungen zur Vor und Fruhgeschichte Mitteleuropas Hrsg R Gleser SaStuMA 2007 T 11 S 9 65 nem Eichler S Gotter Genien und Mischwesen in der urartaischen Kunst D Reimer 1984 T 12 nem Ethikrat D Mensch Tier Mischwesen in der Forschung Eigenverlag Berlin 2011 nem Frey Anthes H Mischwesen Wissenschaftliche Bibellexikon WiBiLex nem Deutsche Bibelgesellschaft 08 2007 Data obrasheniya 28 dekabrya 2015 nem Goodnick Westenholz J Hybrid Creatures in the Ancient Near East Their Character and Role Dragons Monsters and Fabulous Beasts 13 16 Jerusalem Bible Lands Museum 2004 angl Hornung E Komposite Gottheiten in der agyptischen Ikonographie Uehlinger C Hg Images as media Sources for the cultural history of the Near East and the eastern Mediterranean 1st millennium BCE OBO 175 Freiburg Schweiz Gottingen 1 20 2000 nem Kohler U Olmeken und Jaguare Zur Deutung von Mischwesen in der praklassischen Kunst Mesoamerikas Anthropos 1985 S 15 52 nem Mode H Fabeltiere und Damonen in der Kunst die fantastische Welt der Mischwesen Kohlhammer 1974 nem Mode H Fabeltiere und Damonen Die phantastische Welt der Mischwesen Edition Leipzig 1983 nem Moraw S Die Schone und das Biest Weibliche Mischwesen in der Spatantike Mensch und Tier in der Antike Grenzziehung und Grenzuberschreitung Wiesbaden Reichert Verlag 1998 S 465 79 nem Muller P Lowen und Mischwesen in der archaischen grieschischen Kunst eine Untersuchung uber ihre Bedeutung Juris Druck und Verlag 1978 nem Nash H Judgment of the humanness animality of mythological hybrid part human part animal figures The Journal of Social Psychology 1974 T 92 1 P 91 102 angl Nash H Human Animal Body Imagery Judgment of Mythological Hybrid Part Human Part Animal Figures The Journal of General Psychology 1980 T 103 1 P 49 108 angl Nash H How Preschool Children View Mythological Hybrid Figures A Study of Human animal Body Imagery University Press of America 1982 214 p ISBN 0 8191 2324 2 ISBN 978 0 8191 2324 4 angl Nash H Pieszko H The multidimensional structure of mythological hybrid part human part animal figures The Journal of General Psychology 1982 T 106 1 P 35 55 angl Nash H The Centaur s Origin A Psychological Perspective The Classical World 1984 P 273 291 angl Pires B ANATOMY AND GRAFTS From Ancient Myths to Modern Reality 3 4 Pires M A Casal D Arrobas da Silva F Ritto I C Furtado I A Pais D Goyri ONeill J E Nova Medical School Universidade Nova de Lisboa Portuguese Anatomical Society AAP SAP PORTUGAL angl Posthumus L Hybrid monsters in the Classical World the nature and function of hybrid monsters in Greek mythology literature and art dis Stellenbosch University of Stellenbosch 2011 angl Rennert H Mode H Mischwesen und Monstren in der Vorstellungs und Ausdruckswelt der archaischen und psychotischen Menschen Nervenarzt 1969 T 40 S 8 17 nem Unger E Mischwesen Vorderasien Reallexikon der Vorgeschichte 1927 T 8 S 195 216 angl Wiggermann F A M Mischwesen Reallexikon der Assyriologie und Vorderasiatischen Archaologie 1994 T 8 S 222 244 nem Winkler Horacek L Mischwesen und Tierfries in der archaischen Vasenmalerei von Korinth Gegenwelten zu den Kulturen Griechenlands und Roms in der Antike Munich Leipzig 2000 S 217 44 nem IstinadlarGibridy v mifologii Gibridnye formy v slavyanskih kulturah Institut slavyanovedeniya RAN M 2014 464 s ISBN 978 5 7576 0326 1 Rempel Lazar Izrailevich Dimorfnye sushestva Polimorfnye sushestva Cep vremen Vekovye obrazy i brodyachie syuzhety v tradicionnom iskusstve Srednej Azii Tashkent Izd vo literatury i iskusstva im Gafura Gulyama 1987 192 s 3000 ekz Chekryzhova O I Polimorfnye obrazy v drevnem i srednevekovom iskusstve 2016 03 04 at the Wayback Machine Istoriko kulturnoe nasledie Severnoj Azii itogi i perspektivy izucheniya na rubezhe tysyacheletij Barnaul 2001 S 454 456 Belova Olga Vladislavovna Polulyudi tom 4 s 156 159