Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gəncə zəlzələsi — 1139-cu ildə sentyabrın 30-da Gəncə şəhərində baş vermiş zəlzələ. Zəlzələ Gəncədən 50 km cənubda baş verib. Belə ki, 9 ballıq zəlzələ nəticəsində Kəpəz dağı uçaraq Ağsu çayının qarşısını kəsib və Göygöl, Maralgöl, , Ördəkgöl, Zəligöl, Ağgöl, Qaragöl və yaranıb. Bəzi mənbələrə görə 230 min, bəzilərinə görə isə 300 min insan həlak olub. Zəlzələdən sonra Gəncə şəhəri əvvəl yerləşdiyi ərazidən bir az şərqdə yenidən salınıb.
| Gəncə zəlzələsi | |
|---|---|
 Zəlzələdən sonra Gürcüstan krallığı tərəfindən ələ keçirilmiş Gəncənin qala qapıları | |
| Tarix |
|
| Maqnituda | 9 bal |
| Episentrin yeri | |
| Xəritədə yeri | |
| | |
Tarixi
Gəncə zəlzələsi Səlcuq hökmranlığı zamanı, 1139-cu il sentyabr ayının 30-da baş vermişdir. Zəlzələnin şahidi, Gəncə sakini, alban tarixçisi və hüquqşünası Mxitar Qoş baş verənləri bu cür təsvir edir: "Areq ayının 18-ci günü, cümə günündən şənbəyə keçən gecə (30 sentyabr 1139-cu il, şənbə günü) Allahın şiddətli qəzəbi dünyaya töküldü. Yerin hiddəti və qüvvətli dağıntı dəhşətli qəzəblə bu Alban torpağına yetişdi. Bunun nəticəsində onun paytaxtı Gəncə də öz sakinlərini udaraq, cəhənnəmə atıldı".
Gəncədə zəlzələ zamanı həlak olanların sayı dəqiq məlum deyil. İbn əl-Əsirə görə həlak olanların sayı 230 min nəfər, görə isə 300 min nəfərdir. Təbii fəlakətdən istifadə edərək, çar Demetre və baş komandan İvane Mxarqrdzelinin başçılığı ilə gürcü qoşunları şəhərə hücum etdilər. Mxitar Qoş bu haqda yazır: "rəhmsizliklə və kobud şəkildə rəftar edir, sağ qalanların üstünə hücum edir və onları ya qılıncdan keçirir və ya özlərinə qul edirdilər [satırdılar]. Onlar bu mühüm şəhərin birdən cəhənnəmə çevrilməsini, yığın-yığın qızıl və insan meyitləri qalağının bir-birinə qarışmasını görsələr də, şəhərə qarşı rəhmli olmaq haqqında düşünmədilər, qızıl və gümüş xəzinələrini qazıb apardılar, basqınlar və işgəncələri ilə [camaata] zəlzələnin özündən daha çox əzab verirdilər". Mənbələrin məlumatına görə gürcülər özləri ilə birlikdə Gəncənin şəhər darvazalarını da apardılar.
Səlcuq sultanının canişini Qara Sunqur öz qoşunları ilə Gəncəyə yollanaraq və Gəncə yaxınlığındakı döyüşdə gürcüləri məğlub etdi şəhərdən uzaqlaşdırdıl. Həmçinin Qara Sunqurun başçılığı ilə şəhərin yenidən bərpasına başlanıldı.
Nizami Gəncəvi həmin zəlzələ haqqında "İsgəndərnamə" də məlumat vermişdir:
 | Qopdu bir zəlzələ, göyü oynatdı, |  |
Zəlzələ nəticəsində Kəpəz dağı uçaraq Ağsu çayının qarşısını kəsib və Göygöl, Maralgöl, , Ördəkgöl, , Ağgöl, Qaragöl və yaranıb. Bu haqda Gəncəli Kirakos yazırdı: "Dağ və düzü duman, buludlar bürüdü, dəhşətli zəlzələ baş verdi. Gəncə dağıldı. Nəticədə Kəpəz dağı uçdu və təpələrdən axan xırda çayların qarşısını kəsərək göl əmələ gətirdi".
İstinadlar
- Fuad Sultanov, Z. Sultanova. "Zəlzələlər", Bakı, "Azərnəşr", 1958. səh.21
- fhn.gov.az. "Tarixdə baş vermiş qəza və fəlakətlər" (az.). 2021-06-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-18.
- Ziya Bünyadov. Azərbaycan Atabəyləri dövləti (1136-1225-ci illər) (PDF). Bakı: "Şərq-Qərb". 2007. səh. 168-169. 2022-03-06 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2020-03-18.
- Ибн ал-Асир. Тарих-ал-камиль. О победе султана Махмуда над курджами. Перевод П. К. Жузе. Текст воспроизведен по изданию: Материалы по истории Азербайджана из Тарих-ал-камиль (полного свода истории) Ибн-ал-Асира. Баку. АзФан. 1940.
- Киракос Гандзакеци. Краткое изложение истории страны Агванк (пер. Л. А. Ханларян). Текст воспроизведен по изданиям: Киракос Гандзакеци. История Армении. М. Наука. 1976
- president.az. "İlham Əliyev Gəncə Qala Qapıları – Arxeologiya və Etnoqrafiya Muzeyi Abidə Kompleksi ilə tanış olmuşdur" (az.). 2014-01-21. 2014-01-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-18.
- Bayram Apoyev. Nizami Gəncəvi irsindən pedaqoji prosesdə istifadə işinin sistemi (Dərs vəsaiti) (PDF). Bakı: "Mütərcim". 2012. səh. 51. 2022-06-16 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2020-03-18.
- kepeztv.az. "Gəncə" (az.). 2022-08-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-18.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Gence zelzelesi Gence zelzelesi 1139 cu ilde sentyabrin 30 da Gence seherinde bas vermis zelzele Zelzele Genceden 50 km cenubda bas verib Bele ki 9 balliq zelzele neticesinde Kepez dagi ucaraq Agsu cayinin qarsisini kesib ve Goygol Maralgol Ordekgol Zeligol Aggol Qaragol ve yaranib Bezi menbelere gore 230 min bezilerine gore ise 300 min insan helak olub Zelzeleden sonra Gence seheri evvel yerlesdiyi eraziden bir az serqde yeniden salinib Gence zelzelesiZelzeleden sonra Gurcustan kralligi terefinden ele kecirilmis Gencenin qala qapilariTarix 30 sentyabr 1139Maqnituda 9 balEpisentrin yeri 40 18 sm e 46 18 s u Xeritede yeriTarixiGence zelzelesi Selcuq hokmranligi zamani 1139 cu il sentyabr ayinin 30 da bas vermisdir Zelzelenin sahidi Gence sakini alban tarixcisi ve huquqsunasi Mxitar Qos bas verenleri bu cur tesvir edir Areq ayinin 18 ci gunu cume gununden senbeye kecen gece 30 sentyabr 1139 cu il senbe gunu Allahin siddetli qezebi dunyaya tokuldu Yerin hiddeti ve quvvetli daginti dehsetli qezeble bu Alban torpagina yetisdi Bunun neticesinde onun paytaxti Gence de oz sakinlerini udaraq cehenneme atildi Gencede zelzele zamani helak olanlarin sayi deqiq melum deyil Ibn el Esire gore helak olanlarin sayi 230 min nefer gore ise 300 min neferdir Tebii felaketden istifade ederek car Demetre ve bas komandan Ivane Mxarqrdzelinin basciligi ile gurcu qosunlari sehere hucum etdiler Mxitar Qos bu haqda yazir rehmsizlikle ve kobud sekilde reftar edir sag qalanlarin ustune hucum edir ve onlari ya qilincdan kecirir ve ya ozlerine qul edirdiler satirdilar Onlar bu muhum seherin birden cehenneme cevrilmesini yigin yigin qizil ve insan meyitleri qalaginin bir birine qarismasini gorseler de sehere qarsi rehmli olmaq haqqinda dusunmediler qizil ve gumus xezinelerini qazib apardilar basqinlar ve isgenceleri ile camaata zelzelenin ozunden daha cox ezab verirdiler Menbelerin melumatina gore gurculer ozleri ile birlikde Gencenin seher darvazalarini da apardilar Selcuq sultaninin canisini Qara Sunqur oz qosunlari ile Genceye yollanaraq ve Gence yaxinligindaki doyusde gurculeri meglub etdi seherden uzaqlasdirdil Hemcinin Qara Sunqurun basciligi ile seherin yeniden berpasina baslanildi Nizami Gencevi hemin zelzele haqqinda Isgendername de melumat vermisdir Qopdu bir zelzele goyu oynatdi Seherler dagilib yerlere batdi Dag das sarsilaraq qopub ucanda Felek toz altinda qaldi bir anda Felek zencirinin helqeleritek Yerin de bendleri ayrildi tek tek Azdi yollarini gur axan sular Daglar cirpismaqdan bitab oldular Hec bir goz selamet qalmadi inan Matem surmesine qerq oldu cahan O qeder xezine batdi o gece O senbe gecesi yox oldu Gence Zelzele neticesinde Kepez dagi ucaraq Agsu cayinin qarsisini kesib ve Goygol Maralgol Ordekgol Aggol Qaragol ve yaranib Bu haqda Genceli Kirakos yazirdi Dag ve duzu duman buludlar burudu dehsetli zelzele bas verdi Gence dagildi Neticede Kepez dagi ucdu ve tepelerden axan xirda caylarin qarsisini keserek gol emele getirdi IstinadlarFuad Sultanov Z Sultanova Zelzeleler Baki Azernesr 1958 seh 21 fhn gov az Tarixde bas vermis qeza ve felaketler az 2021 06 13 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 18 Ziya Bunyadov Azerbaycan Atabeyleri dovleti 1136 1225 ci iller PDF Baki Serq Qerb 2007 seh 168 169 2022 03 06 tarixinde PDF Istifade tarixi 2020 03 18 Ibn al Asir Tarih al kamil O pobede sultana Mahmuda nad kurdzhami Perevod P K Zhuze Tekst vosproizveden po izdaniyu Materialy po istorii Azerbajdzhana iz Tarih al kamil polnogo svoda istorii Ibn al Asira Baku AzFan 1940 Kirakos Gandzakeci Kratkoe izlozhenie istorii strany Agvank per L A Hanlaryan Tekst vosproizveden po izdaniyam Kirakos Gandzakeci Istoriya Armenii M Nauka 1976 president az Ilham Eliyev Gence Qala Qapilari Arxeologiya ve Etnoqrafiya Muzeyi Abide Kompleksi ile tanis olmusdur az 2014 01 21 2014 01 25 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 18 Bayram Apoyev Nizami Gencevi irsinden pedaqoji prosesde istifade isinin sistemi Ders vesaiti PDF Baki Mutercim 2012 seh 51 2022 06 16 tarixinde PDF Istifade tarixi 2020 03 18 kepeztv az Gence az 2022 08 10 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 18 Hemcinin baxGence zelzelesi 427